ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.01.2024
Просмотров: 2952
Скачиваний: 101
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
: оқу материалының логикалық мазмұн-далуы, ақпарат ағынының көптігімен, берілетін білімнің жүйелік ерекшелігімен айқындалады.
Кітаппен, оқулықпен жұмыс. Мектепте кітаппен жұмыс істеу ең маңызды әдіс болып табылады. Бастауыш сыныптарда кітаппен жұмыс істеу сабақта мүғалімнің басшылығымен жүзеге асады. Ал одан әрі қарай оқушылар кітаппен өз еркімен жұмыс істеуге үйренеді. Кі-таппен жұмыс істеудің бірнеше түрлері бар. Олардың негізгілеріне мыналар жатады:
-конспектілеу - оқылғанды қысқаша баяндау, жазу. Конспек-тілеуді оқушы өзі немесе үшінші біреу атынан орындайды. Конспек-тілеуді өзі орындау оқушының дербес ойлау қабілетін дамытады;
-мәтіннің жоспарын құру. Жоспар қарапайым және күрделі болуы мүмкін. Жоспар құру үшін тақырыпты оқығаннан кейін оны әр бөлікке бөлу және ат қою керек;
-тезистеу - оқығандағы негізгі ойларды қысқаша баяндау;
-сілтеме жасау - мәтіннен сөзбе-сөз көшіріп алу. Міндетті түрде қайдан алынғандығы туралы деректер көрсетіледі (авторы, шы-ғарманың аты, шыққан орны, баспасы, баспаға шыққан жылы, беті);
-аннотациялау - оқылған материалдың мағынасын өзгертпей қысқаша баяндалуы;
- пікір беру - оқығанына өз көзқарасын білдіре отырып, қыс-қаша пікірінжазу;
-анықтама құрату - ізденуден кейінгі бір нәрсе туралы мәлі-мет; Анықтамалар статистикалық, биографиялық, терминологиялық, географиялық және т.б. болады;
-формалды-логикалық модельдерді құру - оқығанның сөздік-сызбалық - үлгілік көрінісі;
-тақырыптық тезаурусты құру - бөлім, тақырып бойынша базалық түсініктердің реттелген жиынтығы;
- идеялардың матрицасын құру - әр түрлі авторлар еңбегіндегі қүбылыстар мен бірыңғай нәрселерге салыстырмалы түрде сипаттама беру.
Оқытудың сөздік әдісінің негізгі түрлеріне қысқаша түсінік-темелер осындай. Осы жіктеу бойынша оқыту әдісінің екінші тобына көрнекілік әдісі жатады.
Көрнекілік әдіс. Оқытудың көрнекілік әдісіне оқу материалын игерудегі көрнекі қүралдар мен техникалық құрал-жабдықтарды пай-далану жатады. Оқытудың көрнекілік әдісін шартты түрде екі үлкен топқа бөлуге болады: иллюстрации әдісі мен демонстрация әдісі.
Иллюстрация әдісі оқушыларға иллюстративті көрнекіліктерді, плакаттарды, кестелерді, майлы бояу суреттерді, карталарды, тақта-дағы суреттемелерді. жалпақ модельдерді және т.б. көрсетуді ұсынады.
Демонстрация әдісі әдетте құралдарды, тәжірибелерді, техни-калық қондырғыларды, кинофильмдерді, диафильмдерді және тағы басқаларды демонстрациялаумен байланысты.
Жаттығулар. Ол жоспарда ұйымдастырылған бірнеше рет қай-таланатын іс-әрекет, білік пен дағдыны игеруде және олардың сапасын көтеру мақсатында орындалатын оқыту әдісі. Жаттығулар барлық пән-дерді игеруде және оқу үдерісінің әр түрлі кезеңдерінде қолданылады. Жаттығулардың түрі мен әдісі оқу пәнінің ерекшелігіне, нақты мате-риалға, жауап берілетін сұраққа және оқушыньщ жасына байланысты.
Жаттығулар түрлеріне қарай: ауызша, жазбаша, графикалық және оқу-еңбектік болып бөлінеді. Олардың әрқайсысын орындау барысындаоқушылар оймен жұмыс істеу мен практикалық жұмысты атқарады.
Ауызша жаттыгулар логикалық ойлауды, есте сақтауды, тіл мәдениетін және оқушылардың зейінін дамытуға көмектеседі.
Жазбаша жаттыгулар білімді қорытындылау мен оларды қолдана білуге үйренуге арналады. Оларды қолдану логикалық ойлауға, жазба мәденетіне және өздігінен жұмыс жасай білуге үйретеді. Жазбаша жаттығулар ауызша және графикалық жаттығулармен қатар жүреді.
Графикалық жаттыгуларга оқушылардың сұлбалар, сызба-лар, кестелер, технологиялық карталар, альбомдар, плакаттар, қабыр-ға газеттерін дайындауы, зертханалық-сарамандық жұмыстарды өткі-зудегі суреттемелерді тындауы, саяхаттар және т.б. жатады.
Оқу-еңбектік жаттыгуларга
өндірістік-еңбек бағытына ие оқушылардың практикалық жұмыстары жатады. Бұл жаттығулардың мақсатына оқушылардың теориялық білімдерін еңбекте қолдану болып табылады. Мұндай жаттығулар оқушыларды еңбекке баулуға көмектеседі.
Зертханалық жұмыстар - оқушылардың құрал-жабдықтарды және баска да техникалық көрнекіліктерді пайдалана отырып, мұға-лімнің тапсырмасы бойынша тәжірибелерді өткізуі, яғни бұл оқушы-лардың арнайы құралдар арқылы білімді меңгеруі.
Практикалық жұмыстар оқу материалының үлкен бөліктерін игергеннен кейін жүргізіледі және жалпылама қорытушы сипатқа ие болады. Олар тек сыныпта ғана емес, мектептен тыс та жүргізілулері мүмкін (мектеп жанындағы: үлестегі жұмыс, жергілікті жердегі өлшеу жұмыстары).
11.3.Оқыту тәсілі және оның дидактикалық мағынасы.Сырт көзге оқыту тәсілдері бір-бірімен ұқсас, тіпті бірдей тәрізді көрінгенімен де, шын мәнінде, оны дидактикалық міндеттермен байла-ныста қарастырсақ, онда олардың мүлде ерекше екені байқалады. Тәр-биелеу және дамыту зертханасының зерттеулерінің нәтижесі бойынша математиканы оқыту тәсілдері практикада іске асты. Бұл оқыту тәсіл-дері бастауыш оқытудағы эксперименттік тәсілдердің бір бөлігін құ-райды, кіші жастағы мектеп оқушыларын жалпы дамыту бағытын көз-дейді. Бірқатар авторлардың арнайы жүргізілген зерттеулерінде, сана-лы бақылау және сөз арқылы саналы орындалатын қимыл-қозғалыс түсініктері қимылды жүзеге асырады (Е.И.Бойко, Е.В.Гурьянов, А.Ц.Пуни, А.В.Пенская, В.В.Суворова, М.А.Черевков және т.б.).
Дидактикалық міндет пен оқыту тәсілі міндетті атқару үшін түрлі әдістерді қолданады. Бұл ретте мынадай міндеттерді белгілеп көруге болады: 1) оқушыларды обьек-тінің сыртқы түрімен және құрылысымен таныстыру; 2) құбылыстар арасындағы байланысты көрнекі обьектілерді бақылау негізінде тану.
Оқыту әдістерінің көптүрлілігі. Қазіргі заманғы дидак-тикада оқыту әдістерін жіктеудің сан алуан тәсілдері. Оқыту әдістеріне сипаттама: сөздік, көрнекілік, практикалық. Оқыту әдістерінің, құралдары мен тәсілдерінің өзара байланысы.
Ғалымдарәдістерді классификациялау және жүйелеумәселесін (А.П.Пинкеевич, А.Ф.Евстигнеев-Беляков, Н.М.Шульман, Ш.И.Ганелин және т.б.) зерттеді. «Дидактикалық әдіс» түсінігінің көпқырлылығын атай отырып, олар «әдіс» түсінігінің белгілерін (оқу материалдарын логикалық түсіну жолдары, педагогикалық ықпал ету құралы, оқушылардың белсенділік деңгейі, т.б.) талдады. Әдістерді классификациялау негізіне формальды логика ұғымын да қолданбақ-шы болды. Әдістер жүйесі мен оларды классификациялау принцип-теріне биологиялық тұжырымдамалар алынып, диалектика заңдарын оқыту әдістеріне тікелей көшіру талаптары (О.В.Трахтанберг) және мектеппрактикасынан алшақтық та болды (М.М.Рубинштейн, Б.С.Манжос). Әдістерді белсенді және белсенді емес, еңбекке қатысы бар және еңбекке қатысы жоқ деп жіктеу, ерікті немесе еріксіз түрде, же-ке немесе жалпы әдістер тобына әмбебаптық сипат беретін болды.
11.4. Оқыту әдістерінің, құралдары мен тәсілдерінің өзара байланысы. Оқытумақсаты, оқыту тәсілдері және оның нәти-жесі. Оқу міндеттері мен оқыту тәсілдерінің өзгешеліктері. Оқу үдерісінде қаралатын маңызды мәселелер – оқытудың мақсаты, оған тән белгілер, оқытудағы оның орны мен рөлі. Дидактикада оқыту мақ-саты түрлі қырынан қарастырылған. М.А.Даниловтың пікірі бойынша, «оқу үдерісіндегі арнайы қайшылық оқытудың барысымен сипатта-лады, оқушылар алдына оқу үдерісінің логикасына сай, үнемі түрлі жағдайға қарай жаңа міндеттер қойылып отырады, олар оқушыларға түсінікті, оны олар қабылдайды және ақыл-ой күшін қолданып шеше алады»,- деп атап көрсетеді.
Дидактикалық еңбектерде оқушылардыдамытуға байланысты жалпы айтылған пікірлер болмаса, оқушыларды дамыту оқу міндет-терінде іске асырылмайды. Оқу міндеттерінің оқушының білім мен дағдыны меңгеруін іске асыруы күмән тудырмайды. Бірақта, зерттеулер көрсеткендей, оқыту мен дамыту мәселесі, балалардың дамуын қамтамасыз ететін материалдарда, оқу бағдарламалары мен оқулықтарда, оқыту тәсілдерінде және міндеттерінде ескерілуі керек.
Ең маңыздысы, оқу міндеттерін, оқыту тәсілдері мен оған қол жеткізетін нәтижесі арасындағы обьективті байланыстарды зерттеу қажет. Мұндай зерттеусіз оқыту үдерісінің заңдылықтарын ашып, жетістікке жету мүмкін болмайды.
Оқу міндеттері ажыратылмаған, олар шын мәнінде алуан түр-лі, міндет пен оқыту тәсілдері арасындағы байланыстарды ескермеу, оқу үдерісінің теориясы мен практикасының дамуына кедергі кел-тіреді.
11.5. Оқытудың интербелсенді әдістері: пікірсайыс, тренинг, диалог, дебат, пікірталас, т.б. Оқыту әдістерін таңдау мәселе-лері. Мұғалімнің оқытудың қозғаушы тетіктерін тиімді басқа-руындағы әдістемелік және технологиялық құзыреттілігі.
Интербелсенді (интерактивті) оқу/оқыту бірінші мезетте бі-лім игеру үдерісіне қатысушылардың тиімді қарым-қатынасына негіз-деледі. Ағылшын тілінен келген «интерактив» сөзі де осы ұғымды білдіреді: «inter» дегеніміз «өзара» мағынасында, ал «act» - «әрекет жасау» дегенді білдіреді.
Басқаша айтқанда, «интербелсенді» дегеніміз біреумен қоян-қолтық қарым-қатынаста болу, онымен бірлесе әрекет жасау, диалог құру.
«Интербелсенді» дегеніміз диалог арқылы үйрену/үйрету, яғни «үйретуші – үйренуші», «үйренуші – үйренуші», «үйренуші - өзімен өзі» форматтарында жасаған қарым-қатынас («әңгіме», «сұхбат», «бірлескен әрекеттер»).
Интербелсенді оқу/оқыту білім игеру үдерісін келесідей ұйым-дастыруға ынталы:
Сонымен, интербелсенді оқу/оқыту бірлесе үйрену идеяларын ұстанады. Бірлесе үйренуде әрбір үйренуші танымның (оқу, үйрену-дің) ортақ мағынасына және аяққы нәтижесіне өз үлесін қосып, бас-қалармен өзінің білгенімен, идеяларымен, ойларымен алмасады, тиімді нәтижеге (білімге) қандай бірлескен үйрену/оқу әрекеттері арқылы жете алатындығын анықтайды.
Мұндай қарым-қатынастағы бірлескен әрекеттер бірін-бірі жақ-тыру, өзара сыйласымдық пен қолдау атмосферасында өтіп, тек қана жаңа білім игеруге жағдай жасап қана қоймай, сонымен бірге таным үдерсін өзара ынтымақтастық пен бірлесу деңгейлеріне көтереді, яғни қарым-қатынас пен оның негізгі нысаны диалогты танымның басты құндылығына айналдырады.
Интербелсенді оқу/оқыту диалогтық қатынасқа негізделеді, ал диалог өз кезегінде өзара түсіністікке, бірлескен әрекеттерге, таным үдерісінде туындаған мәселелер мен проблемаларды бірлесе шешуге алып келеді. Интербелсенді оқуда/үйренуде білім алушылар келесідей білім, білік, дағды, құзырлық, машықтарға үйренеді: терең ойлануға; ақпаратты өздігімен түсініп, оны таразылап, екшеп, оның ішінен ке-ректісін таңдап алуға; ақпаратты жан-жақты талдауға; өздігімен жаңа түсінік пен білім құрастыруға; пікірталастарға қатысып, өз ойы мен пі-кірін дәлелдеуге; басқа да балама пікірлерді ескеруге; шешім қабыл-дауға және қиын мәселелерді шешуге; жауапкершілікке (өз біліміне, өміріне); басқалармен тиімді қарым-қатынас құруға.
Кітаппен, оқулықпен жұмыс. Мектепте кітаппен жұмыс істеу ең маңызды әдіс болып табылады. Бастауыш сыныптарда кітаппен жұмыс істеу сабақта мүғалімнің басшылығымен жүзеге асады. Ал одан әрі қарай оқушылар кітаппен өз еркімен жұмыс істеуге үйренеді. Кі-таппен жұмыс істеудің бірнеше түрлері бар. Олардың негізгілеріне мыналар жатады:
-конспектілеу - оқылғанды қысқаша баяндау, жазу. Конспек-тілеуді оқушы өзі немесе үшінші біреу атынан орындайды. Конспек-тілеуді өзі орындау оқушының дербес ойлау қабілетін дамытады;
-мәтіннің жоспарын құру. Жоспар қарапайым және күрделі болуы мүмкін. Жоспар құру үшін тақырыпты оқығаннан кейін оны әр бөлікке бөлу және ат қою керек;
-тезистеу - оқығандағы негізгі ойларды қысқаша баяндау;
-сілтеме жасау - мәтіннен сөзбе-сөз көшіріп алу. Міндетті түрде қайдан алынғандығы туралы деректер көрсетіледі (авторы, шы-ғарманың аты, шыққан орны, баспасы, баспаға шыққан жылы, беті);
-аннотациялау - оқылған материалдың мағынасын өзгертпей қысқаша баяндалуы;
- пікір беру - оқығанына өз көзқарасын білдіре отырып, қыс-қаша пікірінжазу;
-анықтама құрату - ізденуден кейінгі бір нәрсе туралы мәлі-мет; Анықтамалар статистикалық, биографиялық, терминологиялық, географиялық және т.б. болады;
-формалды-логикалық модельдерді құру - оқығанның сөздік-сызбалық - үлгілік көрінісі;
-тақырыптық тезаурусты құру - бөлім, тақырып бойынша базалық түсініктердің реттелген жиынтығы;
- идеялардың матрицасын құру - әр түрлі авторлар еңбегіндегі қүбылыстар мен бірыңғай нәрселерге салыстырмалы түрде сипаттама беру.
Оқытудың сөздік әдісінің негізгі түрлеріне қысқаша түсінік-темелер осындай. Осы жіктеу бойынша оқыту әдісінің екінші тобына көрнекілік әдісі жатады.
Көрнекілік әдіс. Оқытудың көрнекілік әдісіне оқу материалын игерудегі көрнекі қүралдар мен техникалық құрал-жабдықтарды пай-далану жатады. Оқытудың көрнекілік әдісін шартты түрде екі үлкен топқа бөлуге болады: иллюстрации әдісі мен демонстрация әдісі.
Иллюстрация әдісі оқушыларға иллюстративті көрнекіліктерді, плакаттарды, кестелерді, майлы бояу суреттерді, карталарды, тақта-дағы суреттемелерді. жалпақ модельдерді және т.б. көрсетуді ұсынады.
Демонстрация әдісі әдетте құралдарды, тәжірибелерді, техни-калық қондырғыларды, кинофильмдерді, диафильмдерді және тағы басқаларды демонстрациялаумен байланысты.
Жаттығулар. Ол жоспарда ұйымдастырылған бірнеше рет қай-таланатын іс-әрекет, білік пен дағдыны игеруде және олардың сапасын көтеру мақсатында орындалатын оқыту әдісі. Жаттығулар барлық пән-дерді игеруде және оқу үдерісінің әр түрлі кезеңдерінде қолданылады. Жаттығулардың түрі мен әдісі оқу пәнінің ерекшелігіне, нақты мате-риалға, жауап берілетін сұраққа және оқушыньщ жасына байланысты.
Жаттығулар түрлеріне қарай: ауызша, жазбаша, графикалық және оқу-еңбектік болып бөлінеді. Олардың әрқайсысын орындау барысындаоқушылар оймен жұмыс істеу мен практикалық жұмысты атқарады.
Ауызша жаттыгулар логикалық ойлауды, есте сақтауды, тіл мәдениетін және оқушылардың зейінін дамытуға көмектеседі.
Жазбаша жаттыгулар білімді қорытындылау мен оларды қолдана білуге үйренуге арналады. Оларды қолдану логикалық ойлауға, жазба мәденетіне және өздігінен жұмыс жасай білуге үйретеді. Жазбаша жаттығулар ауызша және графикалық жаттығулармен қатар жүреді.
Графикалық жаттыгуларга оқушылардың сұлбалар, сызба-лар, кестелер, технологиялық карталар, альбомдар, плакаттар, қабыр-ға газеттерін дайындауы, зертханалық-сарамандық жұмыстарды өткі-зудегі суреттемелерді тындауы, саяхаттар және т.б. жатады.
Оқу-еңбектік жаттыгуларга
өндірістік-еңбек бағытына ие оқушылардың практикалық жұмыстары жатады. Бұл жаттығулардың мақсатына оқушылардың теориялық білімдерін еңбекте қолдану болып табылады. Мұндай жаттығулар оқушыларды еңбекке баулуға көмектеседі.
Зертханалық жұмыстар - оқушылардың құрал-жабдықтарды және баска да техникалық көрнекіліктерді пайдалана отырып, мұға-лімнің тапсырмасы бойынша тәжірибелерді өткізуі, яғни бұл оқушы-лардың арнайы құралдар арқылы білімді меңгеруі.
Практикалық жұмыстар оқу материалының үлкен бөліктерін игергеннен кейін жүргізіледі және жалпылама қорытушы сипатқа ие болады. Олар тек сыныпта ғана емес, мектептен тыс та жүргізілулері мүмкін (мектеп жанындағы: үлестегі жұмыс, жергілікті жердегі өлшеу жұмыстары).
11.3.Оқыту тәсілі және оның дидактикалық мағынасы.Сырт көзге оқыту тәсілдері бір-бірімен ұқсас, тіпті бірдей тәрізді көрінгенімен де, шын мәнінде, оны дидактикалық міндеттермен байла-ныста қарастырсақ, онда олардың мүлде ерекше екені байқалады. Тәр-биелеу және дамыту зертханасының зерттеулерінің нәтижесі бойынша математиканы оқыту тәсілдері практикада іске асты. Бұл оқыту тәсіл-дері бастауыш оқытудағы эксперименттік тәсілдердің бір бөлігін құ-райды, кіші жастағы мектеп оқушыларын жалпы дамыту бағытын көз-дейді. Бірқатар авторлардың арнайы жүргізілген зерттеулерінде, сана-лы бақылау және сөз арқылы саналы орындалатын қимыл-қозғалыс түсініктері қимылды жүзеге асырады (Е.И.Бойко, Е.В.Гурьянов, А.Ц.Пуни, А.В.Пенская, В.В.Суворова, М.А.Черевков және т.б.).
Дидактикалық міндет пен оқыту тәсілі міндетті атқару үшін түрлі әдістерді қолданады. Бұл ретте мынадай міндеттерді белгілеп көруге болады: 1) оқушыларды обьек-тінің сыртқы түрімен және құрылысымен таныстыру; 2) құбылыстар арасындағы байланысты көрнекі обьектілерді бақылау негізінде тану.
Оқыту әдістерінің көптүрлілігі. Қазіргі заманғы дидак-тикада оқыту әдістерін жіктеудің сан алуан тәсілдері. Оқыту әдістеріне сипаттама: сөздік, көрнекілік, практикалық. Оқыту әдістерінің, құралдары мен тәсілдерінің өзара байланысы.
Ғалымдарәдістерді классификациялау және жүйелеумәселесін (А.П.Пинкеевич, А.Ф.Евстигнеев-Беляков, Н.М.Шульман, Ш.И.Ганелин және т.б.) зерттеді. «Дидактикалық әдіс» түсінігінің көпқырлылығын атай отырып, олар «әдіс» түсінігінің белгілерін (оқу материалдарын логикалық түсіну жолдары, педагогикалық ықпал ету құралы, оқушылардың белсенділік деңгейі, т.б.) талдады. Әдістерді классификациялау негізіне формальды логика ұғымын да қолданбақ-шы болды. Әдістер жүйесі мен оларды классификациялау принцип-теріне биологиялық тұжырымдамалар алынып, диалектика заңдарын оқыту әдістеріне тікелей көшіру талаптары (О.В.Трахтанберг) және мектеппрактикасынан алшақтық та болды (М.М.Рубинштейн, Б.С.Манжос). Әдістерді белсенді және белсенді емес, еңбекке қатысы бар және еңбекке қатысы жоқ деп жіктеу, ерікті немесе еріксіз түрде, же-ке немесе жалпы әдістер тобына әмбебаптық сипат беретін болды.
11.4. Оқыту әдістерінің, құралдары мен тәсілдерінің өзара байланысы. Оқытумақсаты, оқыту тәсілдері және оның нәти-жесі. Оқу міндеттері мен оқыту тәсілдерінің өзгешеліктері. Оқу үдерісінде қаралатын маңызды мәселелер – оқытудың мақсаты, оған тән белгілер, оқытудағы оның орны мен рөлі. Дидактикада оқыту мақ-саты түрлі қырынан қарастырылған. М.А.Даниловтың пікірі бойынша, «оқу үдерісіндегі арнайы қайшылық оқытудың барысымен сипатта-лады, оқушылар алдына оқу үдерісінің логикасына сай, үнемі түрлі жағдайға қарай жаңа міндеттер қойылып отырады, олар оқушыларға түсінікті, оны олар қабылдайды және ақыл-ой күшін қолданып шеше алады»,- деп атап көрсетеді.
Дидактикалық еңбектерде оқушылардыдамытуға байланысты жалпы айтылған пікірлер болмаса, оқушыларды дамыту оқу міндет-терінде іске асырылмайды. Оқу міндеттерінің оқушының білім мен дағдыны меңгеруін іске асыруы күмән тудырмайды. Бірақта, зерттеулер көрсеткендей, оқыту мен дамыту мәселесі, балалардың дамуын қамтамасыз ететін материалдарда, оқу бағдарламалары мен оқулықтарда, оқыту тәсілдерінде және міндеттерінде ескерілуі керек.
Ең маңыздысы, оқу міндеттерін, оқыту тәсілдері мен оған қол жеткізетін нәтижесі арасындағы обьективті байланыстарды зерттеу қажет. Мұндай зерттеусіз оқыту үдерісінің заңдылықтарын ашып, жетістікке жету мүмкін болмайды.
Оқу міндеттері ажыратылмаған, олар шын мәнінде алуан түр-лі, міндет пен оқыту тәсілдері арасындағы байланыстарды ескермеу, оқу үдерісінің теориясы мен практикасының дамуына кедергі кел-тіреді.
11.5. Оқытудың интербелсенді әдістері: пікірсайыс, тренинг, диалог, дебат, пікірталас, т.б. Оқыту әдістерін таңдау мәселе-лері. Мұғалімнің оқытудың қозғаушы тетіктерін тиімді басқа-руындағы әдістемелік және технологиялық құзыреттілігі.
Интербелсенді (интерактивті) оқу/оқыту бірінші мезетте бі-лім игеру үдерісіне қатысушылардың тиімді қарым-қатынасына негіз-деледі. Ағылшын тілінен келген «интерактив» сөзі де осы ұғымды білдіреді: «inter» дегеніміз «өзара» мағынасында, ал «act» - «әрекет жасау» дегенді білдіреді.
Басқаша айтқанда, «интербелсенді» дегеніміз біреумен қоян-қолтық қарым-қатынаста болу, онымен бірлесе әрекет жасау, диалог құру.
«Интербелсенді» дегеніміз диалог арқылы үйрену/үйрету, яғни «үйретуші – үйренуші», «үйренуші – үйренуші», «үйренуші - өзімен өзі» форматтарында жасаған қарым-қатынас («әңгіме», «сұхбат», «бірлескен әрекеттер»).
Интербелсенді оқу/оқыту білім игеру үдерісін келесідей ұйым-дастыруға ынталы:
-
барлық үйренушілерге бірлескен таным үдерісіне белсенді араласуға мүмкіндік жасау; -
әрбір үйренушінің өзінің үйренгені мен өз білімі туралы түсініктерін ортаға салып, бірлесе талқылап, олар туралы ой толғауына мүмкіндік жасау.
Сонымен, интербелсенді оқу/оқыту бірлесе үйрену идеяларын ұстанады. Бірлесе үйренуде әрбір үйренуші танымның (оқу, үйрену-дің) ортақ мағынасына және аяққы нәтижесіне өз үлесін қосып, бас-қалармен өзінің білгенімен, идеяларымен, ойларымен алмасады, тиімді нәтижеге (білімге) қандай бірлескен үйрену/оқу әрекеттері арқылы жете алатындығын анықтайды.
Мұндай қарым-қатынастағы бірлескен әрекеттер бірін-бірі жақ-тыру, өзара сыйласымдық пен қолдау атмосферасында өтіп, тек қана жаңа білім игеруге жағдай жасап қана қоймай, сонымен бірге таным үдерсін өзара ынтымақтастық пен бірлесу деңгейлеріне көтереді, яғни қарым-қатынас пен оның негізгі нысаны диалогты танымның басты құндылығына айналдырады.
Интербелсенді оқу/оқыту диалогтық қатынасқа негізделеді, ал диалог өз кезегінде өзара түсіністікке, бірлескен әрекеттерге, таным үдерісінде туындаған мәселелер мен проблемаларды бірлесе шешуге алып келеді. Интербелсенді оқуда/үйренуде білім алушылар келесідей білім, білік, дағды, құзырлық, машықтарға үйренеді: терең ойлануға; ақпаратты өздігімен түсініп, оны таразылап, екшеп, оның ішінен ке-ректісін таңдап алуға; ақпаратты жан-жақты талдауға; өздігімен жаңа түсінік пен білім құрастыруға; пікірталастарға қатысып, өз ойы мен пі-кірін дәлелдеуге; басқа да балама пікірлерді ескеруге; шешім қабыл-дауға және қиын мәселелерді шешуге; жауапкершілікке (өз біліміне, өміріне); басқалармен тиімді қарым-қатынас құруға.