Файл: Gazni quritish.docx

      3.Sharl qonuni. O’zgarmas hajmda gazning bosimi  uning  mutloq

haroratiga to’g’ri proportsional.

            V = const                     P/T = const.

Normal sharoitda P_o= 101,325 kPa,  T_o=273 T,  V_o=22,4 l

Separator

Separator (lot. separator — ajratkich) — 1) gazdan suyuq va qattiq zarralarni, suyuklikdan qattiq zarralarni ajratish, qattiq yoki suyuq aralashmalarni tarkibiy qismlarga ajratish uchun moʻljallangan qurilma. Ishi suyuklik yoki qattiq jism komponentlariningfizik xususiyatlari (zarrachalarning shakli, massasi, solishtirma ogʻirligi, magnit xossasi va boshqalar) orasidagi farqqa asoslangan. S.ning markazdan qochma, magnit, tindirma, pnevmatik, ishqalanma, elektr va boshqa xillari bor. Markazdan qochma S.lar (sentrifugalar) da suyuklik ichidagi ogʻirroq zarrachalar va suyuqliklar markazdan qochma kuch taʼsirida ajraladi. Moyni suv va mexanik aralashmalardan tozalash, sutni qaymoq va yogʻsiz sutga ajratishda qoʻllaniladi. Magnit S. foydali minerallarni gʻovak jinslar va keraksiz aralashmalardan ajratish uchun ishlatiladi. Ishi magnit maydonining turli mineral zarralariga turlicha taʼsir etishiga asoslangan. Tindirma S. birbiri bilan aralashmaydigan 2 suyuklikni rezervuarda tindirish yoʻli bilan ajratadi, bunda birbiriga nisbatan pastbaland joylashgan 2 ta truba boʻlib, yuqorisidan yengil, pastkisidan ogʻirroq suyuklik chiqadi. Pnevmatik S. tegirmonda maydalangan materialning mayda-yirikligini havo oqimi taʼsirida rostlash, uni boyitish va boshqalarda ishlatiladi. Ishqalanm a S. foydali qazilmalarni boyitishda qoʻllanadi. Gaz S.ida gaz suyuq va qattiq zarralardan tozalanadi. Buning gravitatsion (gaz tezligini keskin pasaytirishga asoslangan), siklonli (markazdan qochma kuchga asoslangan) xillari bor.

Havo namligi

Havo namligi — havodagi suv bugʻi miqdori. Ob-havo va iqlimning asosiy xususiyatlaridan biri. Quyidagi koʻrsatkichlari bilan ifodalanadi: 1) havodagi suv bugʻlari elastikligi ye (parsial bosim) mm yoki mb da oʻlchanadi; 2) mutlaq namlik; 1 g/sm3hajmdagi havoda mavjud boʻlgan suv bugʻlari miqdori; g/m-’ bilan oʻlchanadi; 3) nisbiy namlik g — havo tarkibidagi suv bugʻi elastikligining xuddi shu temperaturadagi toʻyingan suv bugʻi elas-tikligiga nisbatini ifodalaydi, yaʼni g u-100% ; % bilan ifodalanadi; 4) namlik yetishmovchiligi a1 — maʼlum temperaturadagi toʻyingan suv bugʻi elastikligi Ye bilan havo tarkibidagi mavjud suv bugʻi elastikligi ye ayirmasiga teng , yaʼni a"= YE—e; 5) shudring nuqtasi t — oʻzgarmas bosimda havo tarkibidagi suv bugʻlarining toʻyinguniga qadar sovitish uchun lo-zim boʻlgan temperatura.

Shudring nuqtasi

Shudring nuqtasi - maʼlum bosim va namlikda havo sovib, unda toʻyingan suv bugʻlari hosil boʻlishi uchun zarur tra. Havo namligining asosiy tavsiflaridan biri. U bilan havo namligining qiymatlari aniqlanadi. Nisbiy namlik 100% dan kam boʻlganda Shudring nuqtasi har doim havo trasidan pastroq boʻladi. Tra Shudring nuqtasiga kelishi uchun havo sovishi zarur. Havo toʻyinganda, yaʼni namlik 100% boʻlganda Shudring nuqtasi havo trasiga tenglashadi. Mas, havo temperaturasi 15° da: nisbiy namlik 100, 80, 60, 40% boʻlishi uchun Shudring nuqtasi 15,0, 11,6, 7,3, 1,5° ga teng boʻlishi kerak.

Kompressor

Kompressor — havo yoki gazni siqadigan va bosim ostida oʻzatadigan qurilma. Toʻzili shiga koʻra, porshenli, rotatsion, markazdan qochirma, uqaviy va oqimli; siqiladigan gaz xiliga qarab, havo va kislorod Kompressorlari; bosimga qarab, past (0,3—1 MYA/m2), oʻrta (10 MYA/m2 gacha) va yuqori (10 MYA/m2 dan yuqori) bosimli xillarga boʻlinadi. Havoni 12 kPa bosimgacha siqadigan mashinalar ventilyatorlar, 0,3 MPa gacha siqadigani havo puflagichlar deyiladi.

Porshenli Kompressor, asosan, ish silind-ri va porshendan iborat. U bir va koʻp silindrli, silindrlari vertikal, gorizontal, V-simon va W-simon oʻrnatilgan, bir yoqlama yoki ikki yoklama ishlaydigan, bir yoki koʻp bosqichli boʻladi. Gaz silindrning ichki devorlari bilan ilgarilanmaqaytma harakat qiladigan porshen orasida qisiladi. Rotatsion Kompressorda aylanuvchi bir yoki bir necha porshen — rotor ish organi hisoblanadi. Ularda soʻrilgan gazning xajmi rotorda ekssentrik joylashgan sirpanuvchi plastina bilan silindr orasida (plastina-vintsimon rotor orasida (vintli Kompressor) kamayadi. Markazdan qochirma Kompressorda rotorning ish gʻildiragiga aylanma harakat beradigan gaz, avval markazdan krchma kuch taʼsirida, soʻngra harakat tezligining pasayishi natijasida (halqa diffoʻzorda) siqiladi. Oʻ qa viy K.da gaz oʻqqa parallel siljiydi. Bunda gaz rotor koʻraklari bilan korpusning koʻzgʻalmas koʻraklari orasida siqiladi. Markazdan qochirma va uqaviy Kompressorni turbokompressorlar ham deb ataladi. Oqimli Kompressorlarning tuzilishi va ishlashi oqimli nasoslarga oʻxshash, ammo bosim darajasi nasosnikidan yuqori. Bunda ish muhiti sifatida, koʻpincha, suv bugʻidan foydalaniladi. Kompressorlar sanoatning koʻp tarmoqlarida ishlatiladi.

Kaustik soda

Kaustik soda (yun. kaystikos - kuydiruvchi) — oʻyuvchi ishqorlar — natriy gidroksid (NaOH) va kaliy gidroksid (KON)ning texnik nomi

Ishqorlar

Ishqorlar — suvda yaxshi eriydigan asoslar. Mendeleyev davriy siste-masi I va II guruhining asosiy guruhchasidan metall gidroksidlari va ammoniy gidroksid I. ga kiradi. I. — oq, qattiq, gigroskopik (suvga oʻch) moddalar. Ishqoriy metallarning gidroksidlari, mas, LiOH, KON, NaOH kuchli asoslar boʻlib, oʻyuvchi I. deb ataladi. Ishqoriyer metallar gidroksidlari - Sa(ON)2, Va(ON)2, Sr(OH)2 va NH4OH ancha kuchsiz asos hisoblanadi.

Qovushqoqlik

Real suyuqliklarda suyuqlikning bir qismi harakatlanganda ikkinchi qismiga qarshilik qilishi qovishqoqlik deyiladi.

Kondensatsiya

Kondensatsiya (lot. condensatio -quyuklanish, zichlashish), kondensatlanish — 1) gazsimon holatdagi moddaning sovishi yoki siqilishi natijasida suyuq yoki qattiq holatga utishi. K. — bug'lanishning aksi.

Kondensatsiya bug'lanishga teskari bo'lgan jarayonidir. Bug'lanish jarayonida suyuqlik gaz yoki bug'ga aylansa, kondensatsiya jarayonida gaz yoki bug' suyuq yoki qattiq holatga o'tadi.

Gaz yoki bug'ning hajmi qisqarganda yoki soviganda kondensatsiya sodir bo'ladi.
Bugʻ-gaz turbinali qurilma — bugʻ va gaz turbinalarining ish sikllari birlashtirilgan energetik qurilma. Unda ish jismi sifatida yoqilgʻining yonish mahsulotlari, qizdirilgan havo (gaz turbinasida), bugʻ (bugʻ turbinasida) yoki bir turbinaning oʻzida bugʻgaz aralashmasidan foydalaniladi. Afzalligi ish jismining boshlangʻich temperaturasi bugʻ turbinali qurilmalardagiga qaraganda ancha yuqori, tarmoqqa boradigan issiqlik temperaturasi esa gaz turbinali qurilmalardagidan ancha past boʻladi. Bugʻ-gaz turbinali qurilmaning bir necha sxemasi bor. Aralash sxemali qurilmalar eng koʻp tatbiq etiladi. Bularda yoqiladigan barcha yoqilgʻi (tabiiy gaz, mazut) ning faqat 20 foizi gaz turbinasining yonish kamerasiga beriladi. Tarkibida foydalanilmagan kislorod boʻlgan yonish mahsulotlari gaz turbinasidan oʻtib, bugʻ qozoni oʻchogʻiga keladi va u boshqa har xil sifatli yoqilgʻi bilan qoʻshilib yonadi. Bugʻ-gaz turbinali qurilma f.i.k. 32% gacha boʻlgani holda nisbatan kam kapital mablagʻ talab etadi.

uglerod valentligi 4ga teng

Azotning valentligi 3

Manometr

Manometr (yun. manos — nozik, siyrak va ... metr) — suyuklik, gaz yoki bugʻning bosimini ulchash uchun moʻljallangan asbob. Mexanik, suyuqlikli, elektr, issiqlik, porshenli, deformatsion, radiometrik, ionizatsion va boshqa xillari bor.

Atmosfera bosimi

Atmosfera bosimi – atmosferaning yer sirtidagi barcha narsalarga va yer sirtiga koʻrsatadigan gidrostatik bosimi; atmosfera holatini bildiruvchi asosiy belgi. Simobli barometr bilan oʻlchanadi. Atmosfera bosimi Dina/sm2, mb yoki mm sim. ust., gPa bilan ifodalanadi. Dengiz sathidagi o‘rtacha atmosfera bosimi yoki normal bosim Ro q 760 mm sim. ustuniga yoki 1013,25 gPa ga teng. Balandlikka ko‘tarilgan sari atmosfera bosimi kamayadi.

Sirtiy issiqlik almashinish qurilmalari

Konstruktsiyasiga qarab ushbu turdagi qurilmalar qobiq - trubali, «truba

ichida truba», zmeevikli, spiralsimon, yuvilib turuvchi, plastinali, qirrali, g’ilofli,

blok-grafitli, shnekli va hokazo bilishi mumkin. Sirtiy issiqlik almashinish qurilmalari

Konstruktsiyasiga qarab ushbu turdagi qurilmalar qobiq - trubali, «truba

ichida truba», zmeevikli, spiralsimon, yuvilib turuvchi, plastinali, qirrali, g’ilofli,

blok-grafitli, shnekli va hokazo bilishi mumkin.

Nasoslar

Suyuqliklarni surib ma‘lum masofaga va balandlikka quvurlar orqali bosim ostida haydaydigan mashinalarga gidromashinalar deyiladi. Gidromashinalarga nasoslar kiradi.

Маoлумки насослар тузилиши ва ишлаш тарзига караб асосан икки турга бўлинади:

Хажмий насослар – яoни ишчи камера хажми ўзгариши натижасида сўриш ва ҳайдаш жараёни рўй бериши туфайли ишлайдиган насослар.
Марказдан кочма (динамик-куракли) насослар – яoни ишчи кисм – кураклар айланиши натижасида ишчи камерадаги суюкликни марказдан кочма кучлар таoсирида ҳайдаш жараёни рўй бериши туфайли ишлайдиган насослар (10-схема).

10-схема. Насос станцияси схемаси. 1-кабул килувчи клапан, 2-сўрувчи кувур, 3-вакуумметр, 4-насос,5-манометр, 6-тескари клапан,7-задвижка, 8-ҳайдовчи кувур.

Хажмий насосларга поршенли, плунжерли, шестерняли, пластинкали, радиал поршенли ва аксиал поршенли насослар киради.

Из чего состоит колонна?

Ректификационная колонна позволяет производить спиртосодержащие напитки, такие как водка, виски, наливки высокой очистки и высокой крепости (до 97 %). Устройство обычной ректификационной колонны следующее:

Испарительный куб.
Колонна со специальной насадкой, в которой идут процессы тепломассообмена (царга).
Дефлегматор.
Узел сбора дистиллята.

Gaz separatori — gaz qudukdaridan chiqarib olinayotgan gazlarni namdan hamda uglevodorod kondensatlari, qattiq zarralar va b. yot aralashmalardan tozalaydigan apparat. Maʼlumki, nam va aralashmalar gazni tashishni qiyinlashtiradi, quvurlarni chiritadi, gaz yoʻlida tiqinlar paydo boʻlishiga sabab boʻladi. G. s.ning gravitatsion, markazdan qrchma (siklonli), inersion (choʻktirma) va jalyuzali xillari bor (yana q. Gazlarni tozalash).

Azot

Azot (lot. Nitrogenium), N – Mendeleyev davriy sistemasining V guruhiga mansub kimyoviy element. Tartib raqami 7, atom massasi 14,0067. Yer po‘stining og‘irlik jihatidan 0,01 % ini tashkil etadi. Havoda erkin holda bo‘ladi (havoning og‘irlik jihatidan 75,6 %; hajm jihatidan 78,9 % azotdan iborat). Tuproqda turli minerallar va organik birikmalar tarkibiga kirgan holda uchraydi; masalan, u natriyli selitra (NaNO₃) va kaliyli selitra (KNO₃) tarkibida bo‘ladi, toshko‘mirda 1 – 1,25 %, neftda 1,5 %, oqsil moddalarda 17 %, odam tanasida 3 % gacha bo‘lishi mumkin. Azotni birinchi marta 1772-yilda Rezerford ajratib olgan. Ikkita barqaror izotopi bor: 14N (99,635 %) va 15N (0,365 %); radioaktiv sunʼiy izotoplari ham bor, bulardan eng uzoq, mavjud bo‘ladigani 13N dir (yarim yemirilish davri 10,08 daqiqa). Sanoatda suyultirilgan havoni parchalab olinadi.

Azot / Nitrogenium (N)
Atom raqami	7
Koʻrinishi	Rangsiz, hidsiz inert gaz
Atom xossasi
Atom massasi (molyar massasi)	14.00674 m. a. b. (g/mol)
Atom radiusi	92 pm
Ionlashish energiyasi (birinchi elektron)	1401.5(14.53) kJ/mol (eV)
Elektron konfiguratsiyasi	[He] 2s² 2p³
Kimyoviy xossalari
Kovalentlik radiusi	75 pm
Ion radiusi	13 (+5e) 171 (-3e) pm
Elektrmanfiylik (poling boʻyicha)	3.04
Elektrod potensiali	–
Oksidlanish darajasi	5, 4, 3, 2, -3
Termodinamik xossalari
Zichlik	0.808 (@ −195.8 °C) g/sm³
Solishtirma issiqlik sigʻimi	1.042 (N-N) J/(K·mol)
Issiqlik oʻtkazuvchanlik	0.026 Vt/(m·K)
Erish harorati	63.29 K -210 C
Erish issiqligi	n/a kJ/mol
Qaynash harorati	77.4 K -195.6 C
Qaynash issiqligi	n/a kJ/mol
Molyar hajm	17.3 sm³/mol
Kristall panjarasi
Panjara tuzilishi	geksagonal
Panjara davri	4.039 Å
Panjara/atom nisbati	1.651
Debye harorati	n/a K

Xossalari

Azot – rangsiz, hidsiz gaz; qaynash temperaturasi – 195,8° C, suyuqlanish temperaturasi – 209,86° C, 1 l azot 1,2506 g; 1 l suvda (0° da) 23,3 ml eriydi.

Kompresorlarning klassifikatsiyasi

Kimyo va oziq

-

ovqat sanoatida gazlarni trubalar orqali uzatish va

siyraklantirish uchun ular siqiladi. Siqilgan gazlar suyuqliklarni aralashtirish,

sochib (purkab) berish uch

un va boshqa maqsadlarda ishlatiladi. Gazdarni siqish va

uzatish uchun kompressor mashinalardan foydalaniladi. Xuddi suyuqliklar kabi,

gazlar ham bosimlar farqi bo`lgandagina uzatiladi.