Файл: Дін философиясы алматы 2023 Орындаан Оспанова Е. А тобы Градо 207 Жоспар.ppt

ДІН ФИЛОСОФИЯСЫ

Алматы 2023

Орындаған: Оспанова Е.А

Тобы: Градо 20-7

Жоспар

• 1)Кіріспе
• 2)Негізгі бөлім
• а) Дін туралы түсінік. Әлемдік діндер.
• ә)Дін және философия
• б)Діншілдіктің конфессионалдық формасы
• в)Философтардың діни көзқарастары (И.Кант,Әл-Ғазали,Әбу Насыр Әл Фараби,Гегель,К.Маркс) т.б
• г) Атеизм мен дінге қарсы болушылық
• 3)Қорытынды
• 4)Қолданылған әдебиеттер

Діннің мағыналары

Сыйлық

Үкім

Есеп

Жаза

Мойынсұну

Бағыну

Құлшылық

шариғат

заң

жол

Ұлт

ДІН

Дінге жалпы түсінік

• ДІН

Адамзат өміріндегі аса күрделіде маңызды сана.

Әлемді байланстырушы күш

Рухани жетілу сатысында бірінші тұрған адамның алғаш махаббаты

Күмән келтіре алмайтын,тексеріле алмайтын,тек жоғарғы күштерге белгілі догмалар негіздері

Консервативтік және статистикалық болып табылады.

ДІН

ДІН

Рухани өндіріс аймағы

Қоғамдық сананың бір формасы,идеалдылық жемісі мен формасы

Әлемді рухани-практикалық тұрғыда меңгеру

Жеке адамның,

ұжымның,

қоғамның рухани өмірінің айғағы.

Ертедегі діни сенімдер

Тотемизм

Анемизм

Фетишизм

Магия

Аудармасы-сиқырлы зат, әртүрлі заттарды,кейде өсімдіктерді киелі ету

Фетишизм заттары-табиғи:тас,ағаштың бөлігі,аңның тісі,келе келе қолдан жасалған заттар: талисман, крест,икон жарты ай,т.с.с

Өсімдіктер мен мен жануарлардың адамға қанды туыстық қатынасы бар деп түсіну.Ертедегі рулық қоғамда аң аулау мен үй жануарларының адам өміріне, оның өмірі тікелей сол жануарлармен байланысты деп қарастырған.

Аудармасы сиқыршылық,бір объектіге иррационалды түрмен әсер ету,немесе әртүрлі сөздермен сол бір кезекті оқиғаны өзінің көзқарасына сәйкес етіп өзгерту

Жан бар екеніне сену. Анимизмдік түсінік жан мен тән бірге өмір сүреді. Тән өлсе немесе қираса жан да өледі

---

Дін дәстүрлер ерте заманнан бастап,бүгінгі заманға дейін әрбір халықтардың рухани өмірінне үлкен әсерін тигізуде.Сол себептен діннің негізін білу үшін адамзат осы қүнге дейін ізденуде. Дінді философиялық анықтау әрбір тұрғыда болды.

Біріншіден-анықтау методы мен принциптеріне байланысты.

Екіншіден-идеалистік және материалистік тұрғыда анықтау

Діннің шығуы туралы көзқарастар

Прамонотеизм

Дінсіз дәуір

Көне дәуірде көп діндердің шығуы алдында барлық адамдарда бір ғана дін болған,яғни олардың барлығы бір Құдайға –Жаратушы күшке сенген.

Адамзатта өте көп уақыт дінсіз дәуірлер болды дейді,яғни адамзаттың шамамен жасын 2 млн.жыл деп алсақ,оның 1 млн 900 мың жылы дінсіз дәуір болды.

Ислам діні

• Ислам философиясының түсіндіруінше, дін дегеніміз –әлемді байланыстыратын күш,Алланың барлығына сенім. Ислам тұжырымдамасы бойынша,рухани жетілу сатысының бірінші деңгейінде тұрған адамның алғашқы махаббаты ,таза құлшылығы,қорқынышы Аллаға арналады.

Әлемдік діндер

Ислам діні

Мұхаммед пайғамбар

(609-632)

Будда діні

Үндістан,

Гаутама Силдхартха

Христиан діні

Палестина ,Иисус Христос

Православиялық

Католиктік

Протестантты

Мәзһаб мағынасы

Баратын жол

Лайықты көзқарас

Ислам дінінің мазһабтары

Ханафилер мазһабы

Шафиғилер мазһабы

Мәликилер мазһабы

Ханбалилер мазһабы

Негізін салушы Имам Ағзам Әбу Ханифа 2) Ханафи мазһабы Ирақта пайда болып, Аббасилер дәуірінде Әбу Юсуф бас қазы болған кезде ресми мазһабқа айналды. Ханафи мазһабы шығысқа қарай кеңінен тарала отырып, Хорасан мен Мәуереннахрда барынша дамыды.

Бұл мазһабтың негізін қалаушы – Малик бин Әнәс. Малик һижраның 93 ж. (милади 712 ж.) Мединеде туылып, һижраның 178 ж. (милади 795 ж.) сол жерде қайтыс болады. Малик атақты табиун ғалымдардан хадистер мен фикһ ілімін үйреніп, кейіннен өзі де пәтуа бере бастаған.

---

Ирак аумағында пайда болған ханбали мазһабы XI—XII ғасырларда Шам қалаларыда таралып, осы өлке ханбалилердің «екінші отанына» айналды. Шам аумағынан ханбалилік исмаилилер билеп отырған және шафиғи мазһабы басымдыққа ие болған Мысырға таралады

Негізін имам Мұхаммед ибн Идрис әш-Шафиғи қалаған мазһабты ұстанушылар. 8-9 ғасырларда пайда болған. Мазһабтың негізін салушы Мұхаммед ибн Идрис әш-Шафиғи(767— 820). Бағдат пен Меккеде тәуелсіз муджтаһид ретінде қызмет етті.

ІХ ғасыр

Һижраның 93ж

VIII-IX Ғасыр

ХІ-ХІІ ғасыр

Ханафи мазһабы

• Алғашқы құрылған сүнни фикһ мектебі.
• Бұл мәзһаб Имам Ағзам Әбу Хинифаға тән.

КІТАПТАРЫ

ЗиҺирур-Риуая

Надирур-Риуая

Уақиғат
Заһирур-Риуая кітаптары I. Заһирур-Риуая мына алты кітаптан тұрады: 1. әл-Мәбсут 2. әз-Зиядат. 3. әл-Жамиғус-Сағир, 4. әл-Жамиғул-Кәбир, 5. әс-Сиярус-Сағир, 6. әс-Сиярул-Кәбир. Имам Мұхаммед осы аталмыш алты кітапы мүтәуәтір жолмен Әбу Ханифа және Әбу Юсуфтан риуаят еткендігі үшін ішінде күмән жоқ деген мағынада «Заһирур Риуая» деп аталған. Сонымен бірге бұл кітаптарда Имам Мұхаммедтің көзқарастары да бар. Ханафи мәзһәбінің негізі осы кітаптардан алынғандықтан «әл-Усул» деп те аталады. Надирур-Риуая кітаптары II. Надирур-Риуая болса мына бес кітаптан құралады: 1. Кәйсәният (Имам Мұхаммедтен Шұғайб бин Сүлейман әл Кәйсәни риуаят еткендіктен осылай аталған) 2. Харуният (Харун Рашидке ұсынылғаны үшін осылай аталды) 3. Журжаният (Журжанда жазылғандығына байланысты немесе Али бин Салих әл-Журжани риуаят еткендіктен осы атауды алған) 4. Раққият (Имам Мұхаммед Раққада Қазы болған кезінде шешкен мәселелерін қамтығандығынан осылай аталды) 5. Зиядатуз-Зиядат. Бұл кітаптарға Науадирур Риуая немесе Ғайру Заһирир Риуая деп аталуының себебі, бұл кітаптардың риуаяты мүтәуәтір дәрежесіне жетпегендігінен болып табылады.

Уақиғат кітаптары III. Уақиғат төмендегі екі кітаптан тұрады: 1. ән-Нәуәзил 2. әл-Фатауа.

Мәликилер мазһабы

• Негізін қалаушы- малик бин Әнәс.

Қағидалары:

Маслахат-жалпы мағанада мүлде және пайда дегенді білдіреді

Селди-Зерия-харамға апаратын жолдыжабу деген мағынаны білдіреді

Бұл мазһабтың негізін қалаушы - Малик бин Әнәс. Малик һижраның 93 ж. (милади 712 ж.) Мединеде туылып, һижраның 178 ж. (милади 795 ж.) сол жерде қайтыс болады. Малик атақты табиун ғалымдардан хадистер мен фикһ ілімін үйреніп, кейіннен өзі де пәтуа бере бастаған.

---

Имам Малик үкім шығаруда өзге мужтахид имамдар сияқты настарға және сахабалардың пікірлеріне көп мән береді. Малик қияс және истихсанмен қатар «маслахат-ы мүрселе» және «селди зерия» қағидаларына да құқықтық мәселеде маңызды орын берген.

Шафиғилер мазһабы

• Негізін салушы:Мухаммад ибн Идрис ибн Аббас әл-Қураши

7 жасында Құранды жаттаған

10жасында имам Мәліктің барлық хадистерін жаттап алған

Ханбали мазһабы

• Негізін қалаушы-Ахмад ибн Ханбал
• Құрылған күні ІХ ғасыр
• Өкілдері –ханбалилер деп аталады.
• Сүннетке еруші мұсылмандар.

Ислам діні

Әлемдегі монотеистік-ибраһимдік дін.

Христианнан кейінгі дүниедегі ең көп таралған дін

Ислам дінін ұстанушы адам-Мұсылман деп аталады.

Мұсылмандардың негізгі діни кітабы-Құран Кәрім

Ең соңғы Алланың елшісі-Мұхаммед пайғамбар болып табылайды

Ислам негіздері

• Ислам діндерінің негіздері бесеу болып табылады,Қазақ тілінде бес парыз деген атаумен аталады:

1)Шаһада

5)Қажылық

2)Намаз

3)Зекет

4Ораза

Ислам ағымдары

Әһл әс-Сунна (сунниттер)

Шииттер

Сәләфилер

Сопылар

Исмаилиттер

Христиан діні

Христиан діні біздің дәуіріміздегі І ғ. Рим империясының шығыс бөлігінде пайда болды.

Ұстанушылары ең көп әлемдік дін

Христиан діні ең көп бағыттар мен ағымдарға ие.Олардың негіздері Провославие,

католицизм,

протестанттық,

монифистік,

несториандық,т.б

Орталығы –Ватикан

2 млрд-қа жуық адам ұстанады.

Христиан діні Б.з.б ғасырда Рим империясында пайда болды.

Православие

ХІ ғасыр

Католицизм

ХІ ғасыр

Протестанизм

ХVI ғасыр

Провославиеде 16 автокефальді шіркеу бар,

Европа мен Америкада,бұрыңғы КСРО,Литва,Украина;Беларуссияда тараған

Будда діні

Будда –

нұрланған ,ұлы ұстаз,нирванага жеткен

Кітабы:

---

Трипитака

Бөлімдері:

Винная-питака

Сутра-витака

Абхидхарма-питака

Мектептері:

Хинаяна

Ең ежелгі дін

Сиддхарта Гаутама

И.Кант (1724-1804)

• Ол Құдайдың барлығын дәлелдейтін теологиялық көзқарастарды санай отырып,Құдайдың болмысын моральдік принциптермен теңейді.
• Кант өзінің «Кіршіксіз таза парасат шеңберіндегі дін» деген еңбегінде танымның трансцендентті нәрсенің (о дүниеліктің) қарама-қайшылығын сезімінен басталуға тиіс екнін көрсетіп, жалпы алғанда философияның қарама-қайшылығын ашып берді.

Құдай құбылыс ретінде белгі бермегендіктен, оның бар екенін дәлелдеу де, теріске шығару да мүмкін емес дейді. Құдай туралы мәселе-діннің ісі дейді.Біз құдайдың барлығын дәлелдей алмаймыз,бірақ моральдік принциптер,өнегелік сезімдер,Құдайдың барлығыг дәлелдеуге дайын тұрады.
КАНТ БЫЛАЙ ДЕЙДІ

Г.В.Ф Гегель(1770-1831)

• Құдайды абсолюттік руханимен теңеп барлық нәрсе солардан шығып, соларға қайта оралады дейді

К.Маркс

Адам дегеніміз-адамның дүниесі,мемлекет осы қоғам дінді,дүниеге бұрыс көзкарас туғызады, өйткені олардың өзі-теріс дүние-, дейді

Әл-Ғазали

• Имам Ғазалидің «Ихьә улуму әд-Дин» еңбегінің маңызы өте зор. Осы еңбегін жазудағы мақсатын автор былай түйеді: «Дін туралы білім өте керек, Алланы шынайы танығандар ғана оны анық білгендер. Бала үлкендер әрекеті туралы біле бермейді. Ересек адам болғанымен, ол ғалымның білгенін білмейді. Сол сияқты ғалым да сопыларға аян (илхам) арқылы берілетін білімнен бейхабар». Кейінгі ғалымдар имам Ғазалидің «Ихьә улуму әд-Дин» кітабын оқыған адам екі дүниеде де бақытты болады деген. Өйткені оның пайдасы ақыретке дейін таусылмайды. Барша мұсылман бүкіл әлем мойындаған имам Ғазалидің еңбегіне ден қойып, білім алуға ұмтылғаны абзал болмақ.

Әбу Насыр Әл-Фараби

• «Дін — бәрі үшін Ең Бастының жазмышы арқылы алдын ала айкындалған көзқарас пен іс-қимыл Діннің арқасында бәрі өз бойларында үяланған мақсатқа жетеді…» …Ол сөйтіп, Құдай адам бойына белгілі бір мақсатты ұялатты және өзінің барлық іс-әрекетінін барысында ол оның парасат пен парасатты шығармашылық екенін дәлелдеді деп тұжырымдады.

Атеизм мен дінге қарсы болушылық

• Атеистік көзқарастың көрнекті өкілдері француз философ-ағартушылары болды. Олар

Диндо Дидро

---