Файл: 1. Заманауи мдениеттегі білім беруді орны мен рлі. Білімні леуметтік мні. Білім беруді.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 24.10.2023
Просмотров: 179
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ғымының «білім, білік, дағдыны және оларды іс-әрекетте, қарым-қатынаста, тұлғаның дамуында іске асыру амалдары мен тәсілдерін» қамтитынын ашып көрсетеді. Педагогтың кәсіби құзіреттілігінің құрылымы оның негізгі іскеліктер жүйесі арқылы қарастырылады.
13.Табысты оқыту және табысты мұғалім. ХХІ ғасырдағы ұстаз моделі.
14.Кəсіби құзыреттілік жəне педагогикалық шеберлік.
В.А.Сластениннің,М.И.Мищенконың пікірлерінше,педагогтыңкәсіби құзыреттілігі – іс-әрекетті атқарудағы теориялық және практикалық даярлықтарының бірлігі.
Салыстырмалы түрде талданған тағы басқа анықтамалар негізінде кәсіби құзыреттіліктің екі тұрғыдан қарастырылуын аңғарамыз:
- біріншіден, көптеген зерттеушілер кәсіби құзыреттілікті мамандардың даярлық деңгейлерімен байланыстырады;
- екіншіден, ғалымдар кәсіби құзыреттілікті маманның тұлғалық қасиеттерімен байланыстырып зерттейді.
Педагогикалық шеберлік – мұғалімнің кәсіби іс-әрекет етуінің жоғары деңгейі. Сырттай ол түрлі педагогикалық міндеттерді табысты шығармашылықпен шеше алуынан, оқу-тәрбие жұмыстарының мақсаттары мен әдістеріне тиімді қол жеткізе алуынан байқалады
15.Кәсіби шеберлік және кәсіби өзін-өзі тану мұғалім әрекетіің табыстылық факторы ретінде.
4.Педагогтың үздіксіз кəсіби өсуінің факторлары
1.«Үздіксіз білім беру» ұғымының мəні.
Үздіксіз білім берудің мәні ғылымның, техниканың, экономиканың дамуына байланысты адам білімінің үздіксіз және жүйелі түрде жетілдіріліп отыруымен анықталады.
Үздіксіз білім беру – тұлғаның шығармашылық әлеуетін және рухани әлемін жан-жақты үздіксіз жетілдіруге бағытталған көпсатылы үдеріс. Үздіксіз білім беру - тұлғаның жалпы жә-не арнайы оқу-тәрбие мекемелерінде, сондай-ақ, өздігінен алған білім, білік, дағдыларын жетілдірудің жүйелі танымдық іс-әрекеті.
2. Тұлғаға үздіксіз білім беру – қоғамның тұрақты дамуының шарты.
3.Педагогтың кəсіби іс-əрекетіндегі үздіксіз білім алудың мəні.
Осыған байла-нысты үздіксіз педагогикалық білім беру үдерісі ерекше өзекті мәселеге айналып, Қазақстан Республикасының жаңа форматты педагогына үз-діксіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасы әзірленген. Бұл тұ-жырымдаманың негізгі мақсаты – өмір бойы өздігінен білім алуға және өзін-өзі тәрбиелеуге бағытталған жаңа форматты мұғалім тұл-ғасын қалыптастыру жүйесін анқытау.
Үздіксіз педагогикалық білім беру деп педагогтың жалпы және арнайы ісерліктері мен кәсіби-танымдық, рухани қажеттіліктерін өмір бойы үздіксіз дамыту үрдісін атайды.
4.Педагогикалық қарым-қатынас – педагогикалық үдеріс субъектілерінің өзара əрекеттестігінің негізі. Педагогикалық қарым-қатынас стильдері.
Педагогикалық іс-әрекетте де қарым-қатынастың алатын орны жоғары, себебі педагогтың негізгі атқаратын қызметтері болып табылатын тәрбиелеу, оқыту, білім беру, дамыту, қалыптастыру үдерістерін қарым-қатынассыз көз алдына елестету мүмкін емес. Сондықтан педагогикалық қарым-қатынас–педагогикалық үдеріс субъектілерінің өзара әрекеттестік негізі болып табылады.
5. Қазіргі жағдайдағы мұғалімнің коммуникативтік құзыреттілігі.
6.Педагогтың сөйлеу мəдениеті – кəсіби іс-əрекет жетістігінің шарты.
Мұғалімнің сөз сөйлеу әдебі дегеніміз кез келген жағдайларда сөздік, тілдік құралдарды дұрыс пайдалану ережелерінің жиынтығы. Әр маман үшін тіл мәдениетін дұрыс меңгеру оның абыройының ар-туының, кез келген ортада өзіне деген сенім мен құрметке бөленуінің негізі.
7.Мұғалімнің сөйлеуіне қойылатын этикалық талаптар.
8.Педагогикалық рефлексия - өзін-өзі тəрбиелеудің негізі.
Әр болашақ маманның кәсіби дамуында оның өзіндік ой-толғаныстары, өмірлік мақсаттарын болжай алуы сияқты сапалар маңызды рөл ат-қарады. Адамның «Мен қандаймын?», «Мені басқалары қалай қабыл-дайды?», «Мен өз қабілеттерімді толық аша алдым ба?» деген сұрақ-тарға жауап іздеуі рефлексиялық үдеріс болып табылады. Рефлексия(лат. сөзінен аударғанда reflexio – өткенге сүйену, артқа көз жүгірту) – толғану, өзін-өзі байқау, өзін-өзі тану, өзін-өзі бағалау. Сондықтан адамның өзін-өзі түсінуі, өзін басқалардың қалай қабылдайтыны жай-лы өзін талдап бағалауы рефлексия деп аталады.
10.Педагогикалық ұжымның педагог тұлғасының өзін-өзі тəрбиелеуіндегі рөлі.
11.Өздігінен білім алу - қазіргі заман жағдайында мұғалімнің кəсіби іс-əрекетінің нормасы жəне түрі. Мұғалімнің кәсіби жетілуі үздіксіз үдеріске айналуы тиіс. Оның кәсіби жетілуінің негізгі факторларының бірі - өздігінен білім алу үрдісі. Өздігінен білім алу – мұғалімнің тұлғалық өсуінің негізі. Қазіргі кездегі үздіксіз білім беру мәселесі де адамның бір алған білімімен қанағаттанбай, оны заманына сай толықтырып, жаңартып отыруын көздейді. Адам біліммен тек бір оқу мекемесінде ғана қаруланбайды, білім - үлкен құндылық, оны өмір бойы толықтырып отыру қажет. Егер адам білімін үнемі толықтырып, жаңартып отырмаса, ол кәсіби іс-әрекетке де жарамсыз болып қалады.
Өздігінен білім алу – тұлғаның өзіндік мәдени, танымдық, ғылыми, кәсіби, білімдік деңгейін жоғарылатуға және өз ішкі әлеуетін толық ашуға, әлеуметтену қажеттіліктерін жүзеге асыруға бағытталған еркін таңдауы бойынша жүргізілетін іс-әрекеті.
БАР ДӘПТЕРДЕ 5.Педагогика адам туралы ғылым жүйесінде.
Педагогика ғылымының қалыптасуы мен дамуы. Педагогика - қазіргі адамтанудың саласы. Педагогика ғылым ретінде. Педагогиканың объектісі, пəні жəне қызметтері. Педагогика ғылымдарының қоғамның қазіргі даму кезеңіндегі міндеттері. Педагогиканың негізгі категориялары (тəрбие, оқыту, білім беру, педагогикалық үдеріс), олардың өзара байланысы. Педагогикалық ғылымдарда пəнаралық ұғымдардың (тұлға, іс-əрекет, қарым-қатынас, дамыту, əлеуметтену, қалыптастыру) қолданылу ерекшелігі. Педагогика ғылымдарының жүйесі. Педагогиканың философия, психология, əлеуметтану, физиология жəне басқа ғылымдармен байланысының түрлері.
6.Педагогикалық зерттеудің əдіснамалық негіздері мен əдістері.
1.Педагогика ғылымының əдіснамасы мен педагогтың əдіснамалық мəдениеті туралы түсінік.
әдіснама – зерттеу үдерісі туралы ілім ретінде де түсіндіріледі.
Педагогтің әдіснамалық мәдениетінің құрамы мыналарды қамтиды: әдіснамалық рефлексия (өзінің ғылыми әрекетін талдау қабілеті), ғылыми негіздеуге қабілеті, сыни талқылауға және нақты тұжырымдамаларды, танымның, басқа-рудың, құрастырудың формалары мен әдістерін шығармашылықпен пайдалануға қабілеттілік.
Әдіснамалық мәдениет – бұл жалпы ғылыми іргелі білімділік, әдіснамалық білімді меңгерген, оқу–зерттеу әрекетіндегі шығармашы-лық, өзін-өзі дамытуға құндылық бағдарлар жүйесі, тұлғаның тұтас, біріккен сипаттамасы. Педагогтың әдіснамалық мәдениетінің мазмұнынапедагогикалық құрылымы мен әрекеттері туралы білім енеді.
2.Педагогика əдіснамасының деңгейлері.
1.философиялық әдіснама, яғни, таным мен жалпы ғылымның категориялық құрылымы негізінде педагогикалық зерттеу мәнін, оның әдіснамалық іргетасын білдіретін және белгілі бір әлем сипаты тұр-ғысынан педагогикалық зерттеу нәтижелерінің танымал түсіндірмесіне қатысты жалпы қағидалар жатады;
2) жалпы ғылымилық әдіснама, жалпы ғылымилық қағидалар мен зерттеу формаларын қамтиды (жүйелілік, кибернетикалық, кешен-ді, бағдарламалы-мақсаттық секілді жалпы ғылымилық әдістер, идеал-дау, модельдеу секілді жалпы ғылыми рәсімдер мен тәсілдер және т.б қатысады). Жалпы ғылымилық әдіснама ұстанымдық-бағыттаушы қызметті атқарады. Себебі, дәл осы кезеңде зерттеудің ұстанымдық бағыты анықталады, оның стратегиясы, нысаны мен пәнін анықтаудың әдістері қарастырылады.
3) нақты ғылымилық әдіснамапедагогика ғылымының зерттеу әдістері, зерттеу қағидасы мен рәсімдерінің жиынтығынан тұрады. Ол реттеуші қызметті атқара отырып, бір бірімен нақты зерттеулердің ерекшеліктерімен сәйкес байланысатын педагогика әдістері мен аралас ғылымдарға қажетті жиынтықты құруға мүмкіндік бере отырып, соны-мен қатар, педагогикалық зерттеу барысында бір мәнді түсінуге қажет-ті психология, әлеуметтану және т.б ғылымдардың және педагогика-ның ұғымдық-түсініктік аппараттының бірегейлігін қамтамасыз етеді;
4) зерттеудің әдістемесі және техникасы (технология), яғни, бір сипатты және шынайы эмпирикалық материал жинап, оны алғаш-қы талдау үшін қажетті болатын рәсімдері жиынтығы. Оның басты қызметі – құралдық немесе құралдық–технологиялық. Аталған деңгей-дің қызметтерінің дұрыс жүзеге асырылуына сай жеке педагогикалық зерттеулердің нәтижесі мен жалпы, барлық педагогикалық ғылымдар-дың нәтижелері қалыптасады.
3.Педагогиканың заңдары мен заңдылықтары.
4.Жүйелік тəсіл (тұғыр) - құбылыстардың жалпы байланыстарының бейнеленуі.
Жүйелік тұғыр – объектілерді жүйе ретінде қарастыру негізін-де, жалпы ғылыми әдіснамалық ұстанымдардың жиынтығы. Жүйе (система, грек тілінен аударғанда – біртұтас деген мағынаны білдіреді) – белгілі тұтастық, бірлікті құрайтын, бір-бірімен, ортамен өзара қаты-наста және байланыста болатын, элементтердің жиынтығын көрсететін жалпы ғылыми ұғым.
5.Оқытудың ынталандырушы және аффекттік теориялары.
6.Оқудың әлеуметтік-мәдени теориясы.
7.Іс-əрекет теориясы. Құндылықтар теориясы.
Іс-әрекеттік теория - тұлға дамуының негізі, құралы және ше-шуші факторы болып есептелінеді. Бұл сана мен әрекеттің бірлігі идея-сына негізделіп, тәрбиеде жаңа жүйені қалыптастырады. Мұндай көз-қарас педагогикалық зерттеу жұмыстары және практикалық әрекеттер барысында тұлғалық-бағдарлық ұстаныммен тығыз қарым-қатынаста болып, оның жүзеге асуына тікелей ықпал етеді.
Құндылықтар теориясы. Құндылық бағдар – адамгершілік сананың тиянақты және терең көрінісі, ол тек жекелеген іс-қимыл-дары мен себеп-салдарында ғана емес, мінез-құлық пен іс-әрекеттің бүкіл барысында көрініп, сананың жалпы бағыттылығында жеке тұл-ғаның бастапқы өнегелілік ұстанымын іске асырады.
8.Басқару теориясы. Əлеуметтендіру теориясы.
Ғылыми басқару – белгілі нәтижеге жету мақсатында жоспар-ланған жүйелерді басқару. Ғылыми басқарудың мынадай белгілері бар: жалпы таным мен обьективтік заңдылықтарды саналы пайдалану; басқару ықпалының үздіксіздігі мен жүйелілігін қамтамасыз ету; бас-қарылатын обьектілер мен үдерістерді модельдеу; құбылыстарды бағалаудың сандық өлшемдерін қолдану.
Мектепті басқарудың басты мәні - педагогтардың педагогика-лық үдерісте жақсы нәтижеге жету мақсатында оқушылар мен олардың ата-аналарының іс-әрекетін мақсатты басқару.
Әлеуметтендіру теориясы. Тұлға – қарым-қатынас пен қызмет барысында қалыптасқан және тиісті белсенділік деңгейі мен өзіндік тануды білдіретін адамның әлеуметтік мәні. Тұлғаның дамуы – ішкі және сыртқы факторлардың әсерімен белгіленген, ағза. Психика, интеллектуалдық және рухани ортадағы сандық және сапалық өзгерістер үдерісі. Тұлғаның қалыптасуы- тұқымқуалаушылықтың әсері, орта, мақсатты тәрбиелеу мен өзіндік белсенділіктің нәтижесінде тұлѓаның қалыптасу үдерісі.
9.Педагогоикалық теория мен практиканың өзара əрекеттестік диалектикасы.
Педагогика ғылымы мен практикасы жаңа әдіснама-лық идеялардың пайда болуына орай, педагогикалық нысандарды ғылыми-педагогикалық ақпаратты жүйелендіру аясында қарастыруы мүмкін. Дамуы теориялық педагогиканың іргетасын анықтайтын негізгі педагогикалық теорияны белгілеп, зерттеушілер үшін өзінше бір әдіснамалық бағдар болатын қандай да бір теория аясында ғылыми-педагогикалық әрекетті реттеуге болады. Осы кезеңде жаңа ғылыми-педагогикалық білімді жинақтау жүзеге асады.
9.Ғылыми-педагогикалық зерттеудің мəні мен мазмұны.
10.Педагогикалық зерттеуді ұйымдастыру.
11.Педагогика ғылымының əдістері.
12.Ғылыми педагогикалық зерттеудің технологиясы.
13.Мұғалімнің зерттеушілік іс-əрекетінің əдістері.
14.Нақты педагогикалық зерттеуді ұйымдастыру жəне өткізу əдістемесі.
7.Жеке тұлға тəрбиенің объектісі, субъектісі ретінде жəне оның дамуы мен қалыптасуының факторы
Адамды педагогикалық тұрғыда түсінудің əдіснамалық негізі және оны дамыту, қалыптастыру, тəрбиелеу факторлары. «Тұлға», «адам», «индивид», «даралық» ұғымдары жəне олардың арақатынасы. Тұлға - іс-əрекеттің жəне өзіндік дамудың субъектісі. Тұлғаны «дамыту», «тəрбиелеу», «қалыптастыру», «əлеуметтендіру» ұғымдарына жəне олардың арақатынасына сипаттама. Адамның дамуындағы жəне оның тұлға ретінде қалыптасуындағы (биологиялық, əлеуметтік жəне биоəлеуметтік) биологиялық жəне əлеуметтік арақатынас тұжырымдамасы. Тұлғаны қалыптастыруға жəне дамытуға əсер ететін факторлар (сыртқы жəне ішкі, биологиялық жəне əлеуметтік). Тұлға - тəрбиенің, өзіндік дамудың объектісі жəне субъектісі. Тұлғаны дамытудың жəне қалыптастырудың қозғаушы күштері мен негізгі заңдылықтары. Жеке тұлға дамуының жас ерекшелігі туралы түсінік, оның табиғи əлеуеті. Талантты және дарынды оқушылардың әлеуетін дамыту. Білім алушының жеке тұлғалық дамуындағы жас ерекшелік кезеңдері, жастық кезеңдерге сипаттама. Білімалушылардың жас ерекшеліктері мәнмәтініндегі ақыл-ой теориясы. Білім алушыларды дамытуда, оқытуда, өзін-өзі тəрбиелеуде, өзін-өзі дамытуда педагогикалық қолдау көрсету.
8.Тұтас педагогикалық үдерістің (ТПҮ) мəні мен құрылымы.
«Мұғалімнің іс-əрекет объектісі» жəне «педагогикалық үдеріс» ұғымдары (П.Ф.Каптеров, Н.Д.Хмель, В.А.Сластенин жəне т.б.). Педагогикалық үдеріс əлеуметтік жүйе ретінде «педагог-оқушылар» - мұғалім іс-əрекетінің объектісі. Педагогикалық үдерістің белгілері мен қасиеттері. Мұғалім мен оқушылардың өзара əрекеттестігі іс-əрекет субъектісі ретінде (субъект-субъектілі қатынас). Педагогикалық үдерістің мәндік сипаттамасы. Педагогикалық үдерістің біртұтастығы. Тұтас педагогикалық үдеріс компоненттерінің құрылымы мен сипаттамасы. Тұтас педагогикалық үдерістің қызметтері (білімділік, тəрбиелік, дамытушылық). Қарама-қайшылық - педагогикалық үдерістің қозғаушы күші. Педагогикалық үдерістің қозғалыс тетіктері (құралдар, формалар, əдістер мен тəсілдер). Педагогикалық үдерістің тəрбиелік механизмдері – педагогтар мен оқушылар арасындағы, ұжым ішіндегі қарым-қатынастар жүйесі. Тұтас педагогкалық үдеріс теориясы туралы білім – мұғалімнің кəсіби құзыреттілігінің негізі.
13.Табысты оқыту және табысты мұғалім. ХХІ ғасырдағы ұстаз моделі.
14.Кəсіби құзыреттілік жəне педагогикалық шеберлік.
В.А.Сластениннің,М.И.Мищенконың пікірлерінше,педагогтыңкәсіби құзыреттілігі – іс-әрекетті атқарудағы теориялық және практикалық даярлықтарының бірлігі.
Салыстырмалы түрде талданған тағы басқа анықтамалар негізінде кәсіби құзыреттіліктің екі тұрғыдан қарастырылуын аңғарамыз:
- біріншіден, көптеген зерттеушілер кәсіби құзыреттілікті мамандардың даярлық деңгейлерімен байланыстырады;
- екіншіден, ғалымдар кәсіби құзыреттілікті маманның тұлғалық қасиеттерімен байланыстырып зерттейді.
Педагогикалық шеберлік – мұғалімнің кәсіби іс-әрекет етуінің жоғары деңгейі. Сырттай ол түрлі педагогикалық міндеттерді табысты шығармашылықпен шеше алуынан, оқу-тәрбие жұмыстарының мақсаттары мен әдістеріне тиімді қол жеткізе алуынан байқалады
15.Кәсіби шеберлік және кәсіби өзін-өзі тану мұғалім әрекетіің табыстылық факторы ретінде.
4.Педагогтың үздіксіз кəсіби өсуінің факторлары
1.«Үздіксіз білім беру» ұғымының мəні.
Үздіксіз білім берудің мәні ғылымның, техниканың, экономиканың дамуына байланысты адам білімінің үздіксіз және жүйелі түрде жетілдіріліп отыруымен анықталады.
Үздіксіз білім беру – тұлғаның шығармашылық әлеуетін және рухани әлемін жан-жақты үздіксіз жетілдіруге бағытталған көпсатылы үдеріс. Үздіксіз білім беру - тұлғаның жалпы жә-не арнайы оқу-тәрбие мекемелерінде, сондай-ақ, өздігінен алған білім, білік, дағдыларын жетілдірудің жүйелі танымдық іс-әрекеті.
2. Тұлғаға үздіксіз білім беру – қоғамның тұрақты дамуының шарты.
3.Педагогтың кəсіби іс-əрекетіндегі үздіксіз білім алудың мəні.
Осыған байла-нысты үздіксіз педагогикалық білім беру үдерісі ерекше өзекті мәселеге айналып, Қазақстан Республикасының жаңа форматты педагогына үз-діксіз педагогикалық білім беру тұжырымдамасы әзірленген. Бұл тұ-жырымдаманың негізгі мақсаты – өмір бойы өздігінен білім алуға және өзін-өзі тәрбиелеуге бағытталған жаңа форматты мұғалім тұл-ғасын қалыптастыру жүйесін анқытау.
Үздіксіз педагогикалық білім беру деп педагогтың жалпы және арнайы ісерліктері мен кәсіби-танымдық, рухани қажеттіліктерін өмір бойы үздіксіз дамыту үрдісін атайды.
4.Педагогикалық қарым-қатынас – педагогикалық үдеріс субъектілерінің өзара əрекеттестігінің негізі. Педагогикалық қарым-қатынас стильдері.
Педагогикалық іс-әрекетте де қарым-қатынастың алатын орны жоғары, себебі педагогтың негізгі атқаратын қызметтері болып табылатын тәрбиелеу, оқыту, білім беру, дамыту, қалыптастыру үдерістерін қарым-қатынассыз көз алдына елестету мүмкін емес. Сондықтан педагогикалық қарым-қатынас–педагогикалық үдеріс субъектілерінің өзара әрекеттестік негізі болып табылады.
5. Қазіргі жағдайдағы мұғалімнің коммуникативтік құзыреттілігі.
6.Педагогтың сөйлеу мəдениеті – кəсіби іс-əрекет жетістігінің шарты.
Мұғалімнің сөз сөйлеу әдебі дегеніміз кез келген жағдайларда сөздік, тілдік құралдарды дұрыс пайдалану ережелерінің жиынтығы. Әр маман үшін тіл мәдениетін дұрыс меңгеру оның абыройының ар-туының, кез келген ортада өзіне деген сенім мен құрметке бөленуінің негізі.
7.Мұғалімнің сөйлеуіне қойылатын этикалық талаптар.
8.Педагогикалық рефлексия - өзін-өзі тəрбиелеудің негізі.
Әр болашақ маманның кәсіби дамуында оның өзіндік ой-толғаныстары, өмірлік мақсаттарын болжай алуы сияқты сапалар маңызды рөл ат-қарады. Адамның «Мен қандаймын?», «Мені басқалары қалай қабыл-дайды?», «Мен өз қабілеттерімді толық аша алдым ба?» деген сұрақ-тарға жауап іздеуі рефлексиялық үдеріс болып табылады. Рефлексия(лат. сөзінен аударғанда reflexio – өткенге сүйену, артқа көз жүгірту) – толғану, өзін-өзі байқау, өзін-өзі тану, өзін-өзі бағалау. Сондықтан адамның өзін-өзі түсінуі, өзін басқалардың қалай қабылдайтыны жай-лы өзін талдап бағалауы рефлексия деп аталады.
10.Педагогикалық ұжымның педагог тұлғасының өзін-өзі тəрбиелеуіндегі рөлі.
11.Өздігінен білім алу - қазіргі заман жағдайында мұғалімнің кəсіби іс-əрекетінің нормасы жəне түрі. Мұғалімнің кәсіби жетілуі үздіксіз үдеріске айналуы тиіс. Оның кәсіби жетілуінің негізгі факторларының бірі - өздігінен білім алу үрдісі. Өздігінен білім алу – мұғалімнің тұлғалық өсуінің негізі. Қазіргі кездегі үздіксіз білім беру мәселесі де адамның бір алған білімімен қанағаттанбай, оны заманына сай толықтырып, жаңартып отыруын көздейді. Адам біліммен тек бір оқу мекемесінде ғана қаруланбайды, білім - үлкен құндылық, оны өмір бойы толықтырып отыру қажет. Егер адам білімін үнемі толықтырып, жаңартып отырмаса, ол кәсіби іс-әрекетке де жарамсыз болып қалады.
Өздігінен білім алу – тұлғаның өзіндік мәдени, танымдық, ғылыми, кәсіби, білімдік деңгейін жоғарылатуға және өз ішкі әлеуетін толық ашуға, әлеуметтену қажеттіліктерін жүзеге асыруға бағытталған еркін таңдауы бойынша жүргізілетін іс-әрекеті.
БАР ДӘПТЕРДЕ 5.Педагогика адам туралы ғылым жүйесінде.
Педагогика ғылымының қалыптасуы мен дамуы. Педагогика - қазіргі адамтанудың саласы. Педагогика ғылым ретінде. Педагогиканың объектісі, пəні жəне қызметтері. Педагогика ғылымдарының қоғамның қазіргі даму кезеңіндегі міндеттері. Педагогиканың негізгі категориялары (тəрбие, оқыту, білім беру, педагогикалық үдеріс), олардың өзара байланысы. Педагогикалық ғылымдарда пəнаралық ұғымдардың (тұлға, іс-əрекет, қарым-қатынас, дамыту, əлеуметтену, қалыптастыру) қолданылу ерекшелігі. Педагогика ғылымдарының жүйесі. Педагогиканың философия, психология, əлеуметтану, физиология жəне басқа ғылымдармен байланысының түрлері.
6.Педагогикалық зерттеудің əдіснамалық негіздері мен əдістері.
1.Педагогика ғылымының əдіснамасы мен педагогтың əдіснамалық мəдениеті туралы түсінік.
әдіснама – зерттеу үдерісі туралы ілім ретінде де түсіндіріледі.
Педагогтің әдіснамалық мәдениетінің құрамы мыналарды қамтиды: әдіснамалық рефлексия (өзінің ғылыми әрекетін талдау қабілеті), ғылыми негіздеуге қабілеті, сыни талқылауға және нақты тұжырымдамаларды, танымның, басқа-рудың, құрастырудың формалары мен әдістерін шығармашылықпен пайдалануға қабілеттілік.
Әдіснамалық мәдениет – бұл жалпы ғылыми іргелі білімділік, әдіснамалық білімді меңгерген, оқу–зерттеу әрекетіндегі шығармашы-лық, өзін-өзі дамытуға құндылық бағдарлар жүйесі, тұлғаның тұтас, біріккен сипаттамасы. Педагогтың әдіснамалық мәдениетінің мазмұнынапедагогикалық құрылымы мен әрекеттері туралы білім енеді.
2.Педагогика əдіснамасының деңгейлері.
1.философиялық әдіснама, яғни, таным мен жалпы ғылымның категориялық құрылымы негізінде педагогикалық зерттеу мәнін, оның әдіснамалық іргетасын білдіретін және белгілі бір әлем сипаты тұр-ғысынан педагогикалық зерттеу нәтижелерінің танымал түсіндірмесіне қатысты жалпы қағидалар жатады;
2) жалпы ғылымилық әдіснама, жалпы ғылымилық қағидалар мен зерттеу формаларын қамтиды (жүйелілік, кибернетикалық, кешен-ді, бағдарламалы-мақсаттық секілді жалпы ғылымилық әдістер, идеал-дау, модельдеу секілді жалпы ғылыми рәсімдер мен тәсілдер және т.б қатысады). Жалпы ғылымилық әдіснама ұстанымдық-бағыттаушы қызметті атқарады. Себебі, дәл осы кезеңде зерттеудің ұстанымдық бағыты анықталады, оның стратегиясы, нысаны мен пәнін анықтаудың әдістері қарастырылады.
3) нақты ғылымилық әдіснамапедагогика ғылымының зерттеу әдістері, зерттеу қағидасы мен рәсімдерінің жиынтығынан тұрады. Ол реттеуші қызметті атқара отырып, бір бірімен нақты зерттеулердің ерекшеліктерімен сәйкес байланысатын педагогика әдістері мен аралас ғылымдарға қажетті жиынтықты құруға мүмкіндік бере отырып, соны-мен қатар, педагогикалық зерттеу барысында бір мәнді түсінуге қажет-ті психология, әлеуметтану және т.б ғылымдардың және педагогика-ның ұғымдық-түсініктік аппараттының бірегейлігін қамтамасыз етеді;
4) зерттеудің әдістемесі және техникасы (технология), яғни, бір сипатты және шынайы эмпирикалық материал жинап, оны алғаш-қы талдау үшін қажетті болатын рәсімдері жиынтығы. Оның басты қызметі – құралдық немесе құралдық–технологиялық. Аталған деңгей-дің қызметтерінің дұрыс жүзеге асырылуына сай жеке педагогикалық зерттеулердің нәтижесі мен жалпы, барлық педагогикалық ғылымдар-дың нәтижелері қалыптасады.
3.Педагогиканың заңдары мен заңдылықтары.
4.Жүйелік тəсіл (тұғыр) - құбылыстардың жалпы байланыстарының бейнеленуі.
Жүйелік тұғыр – объектілерді жүйе ретінде қарастыру негізін-де, жалпы ғылыми әдіснамалық ұстанымдардың жиынтығы. Жүйе (система, грек тілінен аударғанда – біртұтас деген мағынаны білдіреді) – белгілі тұтастық, бірлікті құрайтын, бір-бірімен, ортамен өзара қаты-наста және байланыста болатын, элементтердің жиынтығын көрсететін жалпы ғылыми ұғым.
5.Оқытудың ынталандырушы және аффекттік теориялары.
6.Оқудың әлеуметтік-мәдени теориясы.
7.Іс-əрекет теориясы. Құндылықтар теориясы.
Іс-әрекеттік теория - тұлға дамуының негізі, құралы және ше-шуші факторы болып есептелінеді. Бұл сана мен әрекеттің бірлігі идея-сына негізделіп, тәрбиеде жаңа жүйені қалыптастырады. Мұндай көз-қарас педагогикалық зерттеу жұмыстары және практикалық әрекеттер барысында тұлғалық-бағдарлық ұстаныммен тығыз қарым-қатынаста болып, оның жүзеге асуына тікелей ықпал етеді.
Құндылықтар теориясы. Құндылық бағдар – адамгершілік сананың тиянақты және терең көрінісі, ол тек жекелеген іс-қимыл-дары мен себеп-салдарында ғана емес, мінез-құлық пен іс-әрекеттің бүкіл барысында көрініп, сананың жалпы бағыттылығында жеке тұл-ғаның бастапқы өнегелілік ұстанымын іске асырады.
8.Басқару теориясы. Əлеуметтендіру теориясы.
Ғылыми басқару – белгілі нәтижеге жету мақсатында жоспар-ланған жүйелерді басқару. Ғылыми басқарудың мынадай белгілері бар: жалпы таным мен обьективтік заңдылықтарды саналы пайдалану; басқару ықпалының үздіксіздігі мен жүйелілігін қамтамасыз ету; бас-қарылатын обьектілер мен үдерістерді модельдеу; құбылыстарды бағалаудың сандық өлшемдерін қолдану.
Мектепті басқарудың басты мәні - педагогтардың педагогика-лық үдерісте жақсы нәтижеге жету мақсатында оқушылар мен олардың ата-аналарының іс-әрекетін мақсатты басқару.
Әлеуметтендіру теориясы. Тұлға – қарым-қатынас пен қызмет барысында қалыптасқан және тиісті белсенділік деңгейі мен өзіндік тануды білдіретін адамның әлеуметтік мәні. Тұлғаның дамуы – ішкі және сыртқы факторлардың әсерімен белгіленген, ағза. Психика, интеллектуалдық және рухани ортадағы сандық және сапалық өзгерістер үдерісі. Тұлғаның қалыптасуы- тұқымқуалаушылықтың әсері, орта, мақсатты тәрбиелеу мен өзіндік белсенділіктің нәтижесінде тұлѓаның қалыптасу үдерісі.
9.Педагогоикалық теория мен практиканың өзара əрекеттестік диалектикасы.
Педагогика ғылымы мен практикасы жаңа әдіснама-лық идеялардың пайда болуына орай, педагогикалық нысандарды ғылыми-педагогикалық ақпаратты жүйелендіру аясында қарастыруы мүмкін. Дамуы теориялық педагогиканың іргетасын анықтайтын негізгі педагогикалық теорияны белгілеп, зерттеушілер үшін өзінше бір әдіснамалық бағдар болатын қандай да бір теория аясында ғылыми-педагогикалық әрекетті реттеуге болады. Осы кезеңде жаңа ғылыми-педагогикалық білімді жинақтау жүзеге асады.
9.Ғылыми-педагогикалық зерттеудің мəні мен мазмұны.
10.Педагогикалық зерттеуді ұйымдастыру.
11.Педагогика ғылымының əдістері.
12.Ғылыми педагогикалық зерттеудің технологиясы.
13.Мұғалімнің зерттеушілік іс-əрекетінің əдістері.
14.Нақты педагогикалық зерттеуді ұйымдастыру жəне өткізу əдістемесі.
7.Жеке тұлға тəрбиенің объектісі, субъектісі ретінде жəне оның дамуы мен қалыптасуының факторы
Адамды педагогикалық тұрғыда түсінудің əдіснамалық негізі және оны дамыту, қалыптастыру, тəрбиелеу факторлары. «Тұлға», «адам», «индивид», «даралық» ұғымдары жəне олардың арақатынасы. Тұлға - іс-əрекеттің жəне өзіндік дамудың субъектісі. Тұлғаны «дамыту», «тəрбиелеу», «қалыптастыру», «əлеуметтендіру» ұғымдарына жəне олардың арақатынасына сипаттама. Адамның дамуындағы жəне оның тұлға ретінде қалыптасуындағы (биологиялық, əлеуметтік жəне биоəлеуметтік) биологиялық жəне əлеуметтік арақатынас тұжырымдамасы. Тұлғаны қалыптастыруға жəне дамытуға əсер ететін факторлар (сыртқы жəне ішкі, биологиялық жəне əлеуметтік). Тұлға - тəрбиенің, өзіндік дамудың объектісі жəне субъектісі. Тұлғаны дамытудың жəне қалыптастырудың қозғаушы күштері мен негізгі заңдылықтары. Жеке тұлға дамуының жас ерекшелігі туралы түсінік, оның табиғи əлеуеті. Талантты және дарынды оқушылардың әлеуетін дамыту. Білім алушының жеке тұлғалық дамуындағы жас ерекшелік кезеңдері, жастық кезеңдерге сипаттама. Білімалушылардың жас ерекшеліктері мәнмәтініндегі ақыл-ой теориясы. Білім алушыларды дамытуда, оқытуда, өзін-өзі тəрбиелеуде, өзін-өзі дамытуда педагогикалық қолдау көрсету.
8.Тұтас педагогикалық үдерістің (ТПҮ) мəні мен құрылымы.
«Мұғалімнің іс-əрекет объектісі» жəне «педагогикалық үдеріс» ұғымдары (П.Ф.Каптеров, Н.Д.Хмель, В.А.Сластенин жəне т.б.). Педагогикалық үдеріс əлеуметтік жүйе ретінде «педагог-оқушылар» - мұғалім іс-əрекетінің объектісі. Педагогикалық үдерістің белгілері мен қасиеттері. Мұғалім мен оқушылардың өзара əрекеттестігі іс-əрекет субъектісі ретінде (субъект-субъектілі қатынас). Педагогикалық үдерістің мәндік сипаттамасы. Педагогикалық үдерістің біртұтастығы. Тұтас педагогикалық үдеріс компоненттерінің құрылымы мен сипаттамасы. Тұтас педагогикалық үдерістің қызметтері (білімділік, тəрбиелік, дамытушылық). Қарама-қайшылық - педагогикалық үдерістің қозғаушы күші. Педагогикалық үдерістің қозғалыс тетіктері (құралдар, формалар, əдістер мен тəсілдер). Педагогикалық үдерістің тəрбиелік механизмдері – педагогтар мен оқушылар арасындағы, ұжым ішіндегі қарым-қатынастар жүйесі. Тұтас педагогкалық үдеріс теориясы туралы білім – мұғалімнің кəсіби құзыреттілігінің негізі.