2 КУРС БІЛІМ АЛУШЫЛАРҒА АРНАЛҒАН ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУЛЫҒЫ

ОП В072 - «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы»

Пән: Электротехника және электроника негіздері

Тақырып: Электротехника негіздеріне кіріспе. Тұрақты ток.

Алматы 2023

Нормативтік сілтемелер:

- Қазақстан Республикасы Ғылым және жоғары білім министрінің «Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы» 20.07.2022 жылғы № 2 бұйрығы.

- 6B07201 «Фармацевтикалық өндіріс технологиясы» мамандығы бойынша оқу бағдарламасы, проректордың 24.08.2020 № 366 бұйрығымен бекітілген. (Сенаттың шешімімен бекітілді және ұсынылды. Хаттама №20/2 31.03.2022)

Әзірленген:	Қолы	Т.Ә.Ж.
Инженерлік пәндер және тиісті практика кафедрасының лекторы		Жусипбекова Ш.Е. Сержанова К.Ш.
Талқыланды:
Инженерлік пәндер және тиісті практика кафедрасының меңгерушісі		Кожанова К.К.
Инженерлік пәндер және тиісті практика кафедрасы отырысының хаттамасы № _____ "______"_________2023 ж.

---

Электротехника негіздеріне кіріспе. Тұрақты ток
Мақсаты: Фармацевтикалық өндіріс технология саласындағы электротехника, электр және магнетизм туралы білімдерін қалыптастыру. Электр тізбектері туралы негізгі түсінік және оның классификациясы туралы түсінік беру.

Міндеттері:

1. Электр тогының негізгі ұғымдарын зерттеу.

2. Ток күші мен тығыздықты есептеу. Ток көзінің электр қозғаушы күші.

3. Тізбек бөлігі үшін және толық тізбек үшін Ом заңын меңгеру.
Сабақты өткізу формасы: Практикалық сабақ.

Оқыту және оқыту әдістері:

Көрнекі: ЭЕМ-і арқылы Electronics Workbench виртуальды бағдарламасын қолдану.

Интерактивті: Шағын топтарда жұмыс істеу.
Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. 
   Тұрақты электр тоғы.
   
2. 
   Тұрақты токтың тығыздығы.
   
3. 
   Тізбек бөлігі үшін және тұйықталған тізбек үшін Ом заңы және оның дифференциальдық түрі.
   
4. 
   Ток көздері. Бөгде күштер.
   
5. 
   Электр тоғының қуаты және ПӘК-і.
   

Тақырып бойынша тапсырма:

№	Тапсырма
1	Вольтметр стрелкасының шкала соңына дейінгі ауытқуы 15 В кернеуге жеткенде, ол арқылы өтетеін токтың мәні 7,5 мА болады. Вольтметр 5 В кернеуді көрсеткенде токтың мәні және вольтметрдің кедергісі?
2	Көлденең қимасының ауданы 10–6 м2 өткізгіштен 1 А ток күші өткенде, 0,1 мм/с жылдамдықпен орын ауыстыратын электрондардың концентрациясы (е = 1,610–19 Кл)?
3	Кедергісі 1,5 Ом жүктемемен жұмыс жасайтын ішкі кедергісі 0,1 Ом ток көзінің ПӘК-і?
4	ЭҚК-і 50 В ішкі кедергісі 1,5 Ом ток көзіне кедергісі 7 Ом қыздыру шамы мен резистор тізбектей қосылған. Тізбектегі ток күші 2,7 А болса, резистордың кедергісі?
5	Кедергісі 17,5 Ом өткізгішке тұйықталған қалта фонары-ның батарейкасы 0,2 А ток өндіреді. Ал кедергісі 0,3 Ом өткізгішке қосқанда, ток күші 1 А болады. Батарейканың ЭҚК-і қандай?
6	I = 200 мА-ге есептелген милиамперметрдің есептеу шегін 110 В кернеуге дейін жеткізу үшін қосымша кедергі жалғанады.Қосымша кедергінің шамасын анықта (егер 0,4 Ом кедергі жалғанса оның қөрсеткіші 15 есе артатын болса).
7	240 Кл зарядты электр тізбегінің бір нүктесінен екінші нүктесіне көшіргенде 16 мин. ішінде 1200 Дж жұмыс жасалады. Тізбектегі ток күшін және кернеуді анықтаңдар?
8	Ұзындығы 20 м, никелин өткізгішінен 0,5 А ток жүреді, Егер өткізгіштің ұштарына түскен кернеу 30 В болса, осы өткізгіштің көлденең қимасының ауданын табыңдар?
9	6 В кернеу беретін ток көзінің тізбегіне ұзындығы 25 см және көлденең қимасының ауданы 0,1 мм2 бір бөлік никелин өткізгішін қосты. Тізбекте қандай ток күші орнығады?
10	Ұзындығы 10 м, никелин өткізгішінен 0,5 А ток жүреді. Егер өткізгіштің ұштарына түскен кернеу 20 В болса, осы өткізгіштің көлденең қимасының ауданын табыңдар?

---

СӨБЖ орындауға арналған тапсырма:

Electronics Workbench бағдарламасында электр тізбектерін құрастырыңыз. Әдістемелік нұсқаулықта схеманы құру параметрлері көрсетілген. «Электротехника және электроника негіздері» Әдістемелік нұсқау\СӨБЖ\ 2022-2023\№1 зертханалық жұмыс.

VII. Әдебиет, оның ішінде электрондық ресурстар:

Негізгі:

1. 
   Ш.Е.Жусипбекова, В.Б.Рыстыгулова, Г.Б.Алимбекова «Электротехника және электроника негіздері» Оқу құралы, Алматы 2022, [17-29 бет]
   

Қосымша:

1. 
   Ш.Е.Жусипбекова «Электротехника және электроника негіздері»Электронды оқу құралы, Алматы 2023.
   
2. 
   Е.Ғ. Нәдіров, С.Б.Балабатыров, К.О.Ғали, А.А.Әбдіқадіров, Р.Дағарбек «Электротехника және электроника негіздері», Алматы 2014ж, [5,6 бет].
   
3. 
   Д.В. Коврижных «Лабораторный практикум по медицинской электронике с использованием программы Electronics Workbench» -Волгоград 2010, [2-6 cтр].
   
4. 
   В.П. Бакалов «Медицинская электроника. Основы биотелеметрии 2-е издание»  Москва : Издательство Юрайт, 2019. — 326 с. [4-7 стр].
   
5. 
   Китаев В.Е. «Электротехника с основами промышленной электроники» Москва, Высшая школа, 2015 г. 254 стр., [3-7 стр].
   
6. 
   «Электротехника және электроника негіздері» әдістемелік нұсқау 2022-2023\1 тақырып.
   

Бақылау сұрақтары:

1. Электр тоғы дегеніміз не? Ток тығыздығы дегеніміз не?

2. Тізбектің бөлігі және толық тізбек үшін Ом заңдарын беріңіз.

3. Ортада ток болуы үшін қандай шарттар орындалуы керек?

4. Электр тоғының қуаты және П.Ә.К.-і.

5. ЭҚК көзі деп нені айтады?

6. Кернеу көзі деп нені айтады?

7. Бөгде күштер дегеніміз не?
Тест сұрақтары:

1. Электр тоғы дегеніміз:

1. 
   Электр зарядтарының ретсіз қозғалысы
   
2. 
   Электр зарядатарының реттелген қозғалысы
   
3. 
   Бейтарап бөлшектердің реттелген қозғалысы
   
4. 
   Бейтарап бөлшектердің ретсіз қозғалысы
   
5. 
   Электр зарядтарының тәртіпсіз қозғалысы және бейтарап бөлшектердің реттелген қозғалысы
   

2. Айнымалы ток дегеніміз:

1. 
   Шамасы және бағыты бойынша өзгеретін электр тоғы
   
2. 
   Ток күші мен кернеудің период ішіндегі орташа мәні нөлге тең болатын периодты ток
   
3. 
   Бөлшектер мен денелердің сыртқы электрмагниттік өріспен өзара әсерін, сондай-ақ олардың электрмагниттік өрістерінің өзара байланысын анықтайтын негізгі сипаттамалардың бірі
   
4. 
   Электр заряды дискретті, яғни барлық бөлшектер мен денелердің электр заряды еселі болып келетін ең кіші элементар электр заряды
   
5. 
   Еркін зарядталған бөлшектердің реттелген немесе бағытталған қозғалысы
   

---

3. Электр тоғының қуаты қандай формуламен анықталады?

1. 
   I = U/R
   
2. 
   A=UIt
   
3. 
   P=UI
   
4. 
   A=FS
   
5. 
   P= A /q
   

4. Параллель қосылған тізбектің қай шамасы тұрақты болады?

1. 
   U
   
2. 
   R
   
3. 
   I
   
4. 
   g
   
5. 
   E
   

5. Айнымалы ЭҚК-ң шамасы мен бағыты бойынша толық бір өзгеріс жасауға кететін уақыт қалай аталады?

1. 
   Циклдік жиілік
   
2. 
   Жиілік
   
3. 
   Период
   
4. 
   Фаза
   
5. 
   Уақыт
   

6. Дифференциал түріндегі Ом заңы бойынша меншікті өткізгіш қандай әріппен белгіленеді?

1. 
   W
   
2. 
   
   
3. 
   Φ
   
4. 
   T
   
5. 
   t
   

7. Айнымалы токтағы электрлік шамалардың лездік мәндері қалай белгіленеді?
Im, Um, Em

1. 
   I, U, E
   
2. 
   I, u, r
   
3. 
   i, u, e
   
4. 
   I, U, e
   

8. Ток тығыздығы дифференциальдық түрдегі Ом заңы:

1. 
   
   
2. 
   
   
3. 
   
   
4. 
   
   
5. 
   
   

9. Электр энергиясының жылу энергиясына айналуын сипаттайтын параметр қандай?

1. 
   Сыйымдылық
   
2. 
   Индуктивтік
   
3. 
   Актив
   
4. 
   Реактивті
   
5. 
   Өтгізгіштік
   

10. Электр қабылдағыштардың бірінші фазасының аяғын екіншісінің басымен, екінші фазаның аяғын үшіншісінің басымен және үшінші фазаның аяғын біріншісінің басымен жалғауды қалай атайды?

1. 
   Жұлдызша
   
2. 
   Тізбектей
   
3. 
   Параллель
   
4. 
   Үшбұрыш
   
5. 
   Аралас
   

АҚПАРАТТЫҚ ДИДАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ

Электр тоғы деп электр зарядтарының реттелген қозғалысын айтады. Ток бағытына оң зарядтардың қозғалыс бағытын алады. Электр тоғының сандық өлшемі ретінде ток күші қызмет етеді.

Егер ток күші және оның бағыты уақыт өтуімен өзгермесе, электр тоғы тұрақты деп аталады. Тұрақты ток үшін:

.

Ток күшінің өлшем бірлігі – ампер (А). Практикада ток өлшемінің жиі кездесетін үлестік және еселік бірліктері: микроампер (мкА) 1 мкА, миллиампер (мА) 1 мА, килоампер (кА).

---

Электр тоғының тығыздығы деп өткізгіштің көлденең қимасы арқылы өтетін токты айтады:

.

ал өлшем бірлігі – А/м².

Ток күшін және ток тығыздығын өткізгіштегі зарядтардың реттелген қозғалысының жылдамдығы мен концентрациясы арқылы өрнектейік. Өткізгіштегі заряд тасушылар концентрациясы және оның әрқайсысының заряды ге тең болса, онда уақыт ішінде ауданы көлденең қима арқылы өтетін зарядтар шамасы:

,

мұндағы өткізгіштегі еркін электрондардың реттелген қозғалысының орташа жылдамдығы. Сонда ток күші былай өрнектеледі:

,

ал ток тығыздығының формуласы мына түрде жазылады:

.

Ортада электр тоғы болу үшін қажетті шарттар:

1. Ортада еркін зарядталған бөлшектер болуы қажет;

2. Осы еркін зарядталған бөлшектерге сырттан күш әсер ету қажет, яғни ортада электр өрісі болуы керек.

Металдарда электр тоғын тасымалдаушылар – электрондар, электролиттерде – оң және теріс иондар, газдарда – оң иондар мен электрондар және жартылай өткізгіштерде – электрондар мен кемтіктер болып табылады.

Тізбектің бөлігі үшін Ом заңы

1826 жыл Неміс физигі Ом тәжірибе жүзінде біртекті металл өткізгіштен өтетін ток күші өткізгіш ұштарындағы кернеуге тура пропорционал екендігін дәлелдеді Тізбектің бөлігі. (2.1.2-сурет):

---

Смотрите также файлы

• Контрольная работа по предмету Экологическое право вариант 5 студентка группы Шифр Проверил(а).doc

• 1 Отметьте черты русской промышленности и торговли в i половине xix века.docx

• ШЖ Малжар гкп Мугалжарская ауданды районная ауруханасы мкк больница на пхв положение о комиссиии по изучению летальных исходов Кили гкп на пхв Мугалжарская районная больница.docx

• 1 Занятия, направленные на развитие различных форм общения.rtf

• Приёмы по формированию естественнонаучной и функциональной грамотности учитель географии.pptx