Файл: С. Д. Асфендияров атындаы АЗМУ кеа студенттеріні академиялы адалды Кодексі Алматы2020 Мазмны.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 29.10.2023
Просмотров: 67
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Студенттерге міндетті:
- осы Кодекстің мәтінімен танысуға және оны бұзудың салдарын білуге;
- академиялық адалдық нормаларын қатаң сақтауға;
- авторды, шығарманың тақырыбын және бетті көрсете отырып, басқа біреудің сөзі мен ойын жеткізу әдісін қолдану;
- зерттеу жұмысы, эссе, жазбаша жұмыс соңында пайдаланылған әдебиеттер тізімін көрсетіңіз;
- ақпараттың сенімді және пайымды көздерін пайдалануға;
- басқа студенттерге өздерінің тесттерін ұсынбау;
- зияткерлік меншікті пайдалануға қатысты негізгі қағидаларды құрметтеу және сақтау;
- кез-келген жұмыс түрінде, ауызша және жазбаша түрде, ағымдағы және қорытынды бағалау кезінде этикалық ережелер мен қағидаларды сақтауға;
- емтихандар кезінде парақтарды, ұялы телефондарды, электронды ақпарат беру және байланыс құралдарын және т.б. қолданбаңыз.
- академиялық адал еместіктің көрінісі үшін жауапкершілікті білуге және студентке осы Кодекске сәйкес шаралар қолданылатындығына дайын болуға;
9. Академиялық адалдық қағидаттарын бұзғаны үшін қызметкерлердің, оқытушылардың және зерттеушілердің жауапкершілігі
Оқытушылар құрамы, зерттеушілер мен университет қызметкерлері академиялық адалдық көріністерін анықтауға және алдын алуға жауап береді. Білім беру қатысушылары академиялық адалдық қағидаттарын бұзғаны үшін моральдық жауапкершілікте екендіктерін есте сақтауы керек.
Оқытушылар құрамы, ғылыми қызметкерлер және университет қызметкерлері:
1) пәндердің оқу бағдарламаларында көрсетіліп, студенттердің назарына жеткізіледі
ағымдағы және аралық бақылау нысандары, бағалау критерийлері туралы ақпарат;
2) жарамды бағалау әдістерін қолдануға;
3) электрондық журналды толтыру үшін жауап беру, күн сайын үлгерім мен сабаққа қатысу мониторингінің нәтижелерін енгізу;
4) студенттерге емтихандарға дайындалу үшін оқу тестілеріне, жазбаша және ауызша емтихан сұрақтарының тізімін (жауапсыз) алуға мүмкіндік береді;
5) студенттерге олардың жұмысының тиісті бағдарламалық жасақтаманың көмегімен плагиат тексерілгендігі туралы хабарлауға;
6) студенттерді пән бойынша сенімді және сенімді білім көздерін таңдауға үйрету және қолдау көрсету;
7) түсіндірмелерді, сілтемелерді, пайдаланылған әдебиеттер тізімін, басқалардың сөздері мен ойларын құрастыруды үйрету;
8) орындалған жұмысқа барлық қатысушылардың авторлығын көрсете отырып, жобалық қызметті қағаз, электрондық, цифрлық тасымалдағыштарда қалай жобалау керектігін үйрету;
9) студенттермен академиялық адалдық мәселелері бойынша бақылау іс-шараларын жүргізгенге дейін олармен түсіндіру жұмыстарын жүргізуге;
10) осы Кодексте белгіленген талаптарды бұзудың кез келген ықтималдығын болдырмауға;
11) осы Кодексті бұзудың әрбір жағдайының қатаң есебін жүргізуге;
12) университеттің басшылығына (ректорға, проректорларға), мектептерге / факультетке (деканға, деканның орынбасарларына) және
ата-аналарға немесе басқа заңды өкілдерге Кодексті бұзудың әрбір жағдайы туралы хабарлауға;
13) академиялық адалдық қағидаттарын өз жұмысының практикасында жүзеге асыруға ықпал етеді;
14) этика мен оқушылардың үздіксіз дамуына негізделген интеллектуалды-адамгершілік тәрбиеге жағдай жасайды;
15) Қазақстан Республикасының аумағында да, дүниежүзілік қоғамдастықта да қолданылатын авторлық құқықты қорғау жөніндегі нормативтік құжаттарды зерделейді;
16) академиялық адалдықты сақтауға байланысты мәселелер бойынша семинарлар мен семинарларға қатысыңыз.
10. Қосымша
ҚазҰМУ-дағы ғылыми дәйексөз ережелері. Асфендиярова Кез-келген ғылыми жұмыстың міндетті компоненті - ғылыми дәйексөз. Ғылыми еңбектерде материалдар немесе жекелеген нәтижелер алынатын дереккөздерге немесе проблемалар, міндеттер, сұрақтар әзірлейтін идеялар мен тұжырымдарға сілтемелер жасалады, оларды зерттеу жұмысқа арналған. Мұндай сілтемелер тиісті дереккөздерді табуға, дәйексөздердің дұрыстығын тексеруге және осы көздер туралы қажетті ақпаратты (оның мазмұны, тілі, көлемі) алуға мүмкіндік береді.
Ғылыми еңбектерде библиографиялық сілтемелерді қолдану міндетті болып табылады және келесі жағдайларда қолданылады:
- мәтін үзінділерін, формулаларды, кестелерді, иллюстрацияларды келтіргенде;
- провизиялар, формулалар, кестелер, иллюстрациялар және т.б. дәйексөз түрінде емес;
- басқа біреудің мәтінінің фрагментін парафразалық, вербальды емес көбейтуімен;
- мәтіндегі басқа жарияланымдардың мазмұнын талдау кезінде;
- қажет болған жағдайда оқырман талқылауға түскен материал толығырақ берілген басқа басылымдарға жіберілуі мүмкін.
Сілтемені жіберіп алу авторлық құқықты бұзу болып табылады, ал қате пішімделген сілтеме үлкен қателік болып саналады. Пайдаланылған әдебиеттер тізімінде келтірілген барлық дереккөздер мақала мәтінінде көрсетілуі керек.
Шығарма мәтінде библиографияда көрсетілмеген дәйексөздер мен сілтемелердің пайда болуы және керісінше, библиографияда шығарма мәтінінде сілтеме жасалмаған деректердің пайда болуы - өрескел қателік.
Жұмыстың библиографиялық аппаратын бағалау кезінде келтірілген дереккөздердің сапасына назар аударылады. Жұмыста келтірілген дерек көздеріне қойылатын негізгі талаптар - олардың авторизациясы және зерттелетін тақырыпқа сәйкестігі. Ғылыми жұмыстарға арналған ең беделді ақпарат көзі болып соңғы ғылыми мақалалар мен монографиялар табылады (оның ішінде шетелдіктер де). Осы дерек көздеріне сілтеме жасаған кезде авторлардың ғылыми біліктілігіне, сондай-ақ мақала жарияланған журналдың сенімділігіне назар аударған жөн.
Назар аударыңыз!
- Егер бір материал бірнеше рет қайта басылса, онда сіз оның соңғы редакциясына жүгінуіңіз керек. Алдыңғы басылымдарға тек соңғы басылымдарға енбеген материалдар болған кезде ғана сілтеме жасауға болады.
- оқу және анықтамалық басылымдардың ғылыми мақалаларында дәйексөз шектеулі болуы керек. Сіз танымал басылымдарға, сондай-ақ оларда берілген мәліметтер ғылыми жұмыстың тақырыбына сәйкес келсе де, авторлығы анықталмайтын материалдарға сілтемелерден аулақ болуыңыз керек.
- библиографиялық дереккөздің сапасы мен беделін оның тақырыбымен, авторы мен басылымы туралы мәліметтермен, сондай-ақ мәтінді жазу стилімен және макетімен анықтауға болады.
- Интернетте орналастырылған материалдарға, егер олар дәстүрлі басылымдарда болса, сілтеме жасау ұсынылмайды.
- ғылыми жұмыста библиографиялық дереккөзге сілтеме жасауды көрсету, шығарманың авторы осы басылыммен жеке танысқан және қажет болған жағдайда осы дереккөздің мазмұны туралы ғылыми пікірталасты (ғылыми жұмысты қорғау кезінде) қолдай алады деп болжайды.
- ғылыми жұмыста теориялық ұстанымдарды, идеяларды қолданғанда,
дәлелдер, басқа авторлардың зерттеу нәтижелері, сіз авторларға және ақпарат көздеріне сілтемелер беруіңіз керек.
- Графикалық материалдарды (кестелер, сызбалар, суреттер, фотосуреттер және т.б.) басқа авторлардың жұмыстарынан, сондай-ақ эксперименттік мәліметтерден (бастапқы шикізатты қоса алғанда) алған кезде ақпарат көзіне сілтеме қажет!
- Ғылыми жұмыс жазу кезінде оқырман назарын әдеби дерек көздерінің үлкен бөліміне аудару қажет болатын жағдайлар кездеседі, олардың көптігіне байланысты шығармадағы сілтемелерді келтіруге болмайды. Мұндай жағдайлар шығарма мәтінінде бөлек талқыланады, тақырып бойынша ең соңғы немесе әйгілі шығармаларға сілтеме беріледі, оқырманға қаласаңыз, қалған дереккөздерді тәуелсіз шолуға жүгіну ұсынылады.
Ғылыми жұмыста басқа авторлардың еңбектеріне сілтемелерді дұрыс тұжырымдау үшін келесі ережелер мен ұсыныстарды сақтау қажет:
1) Басқа авторларға сілтеме жасаған кезде сіз тек тегіңізді ғана емес, сонымен бірге автордың инициалын да көрсетуіңіз керек. Бұл ұсыныс оқу және ғылыми әдебиеттерде жиі ескерілмейді, сондықтан сіз инициалды көрсетпей авторларға сілтемелер таба аласыз. Егер студенттің жұмысында авторға оның инициалдары көрсетілмеген екінші дереккөзден сілтеме жасалса, автор туралы ақпаратты екінші дереккөздің сілтемелер тізімінен немесе басқа дереккөздерден (мысалы, Интернеттен) табуға болады.
2) Ғылыми мәтіндерде дәйексөз келтірілген авторлардың инициалдарын тегінен кейін емес, тегінен бұрын көрсету әдетке айналған.
3) Шығармада басқа авторларға сілтемелер келтіргенде, келтірілген автордың жынысына және оның тегінің дұрыс жазылуына назар аудару
керек (тіпті оқу басылымдарында да фамилиялардың дұрыс қолданылмауымен байланысты қателіктер жиі кездеседі).
4) Дәйексөз келтірген кезде, дәйексөз келтірілген авторды белгілі аты-жөнімен шатастырмауға және фамилиясын өзгерткен немесе бүркеншік ат алған зерттеушіге екі рет сілтеме жасамауға тырысыңыз.
5) Көбіне, ғалым-әйелдердің еңбектерінде фамилиялары мен инициалдары гендер туралы қорытынды жасауға мүмкіндік бермейтіні туралы айтылған кезде қателіктер жіберіледі.
6) Ғылыми еңбектерде дәйексөздің кең тараған түрі жанама дәйексөз немесе парафраза болып табылады.
Парафраза - дәйексөзді (әдетте кішкене фрагментті) дәйексөздің қайнар көзіне міндетті түрде сілтеме жасай отырып, өз сөзіңізбен қайта айту. Ақпаратты өз сөзіңізбен беру кезінде мәтіннің бастапқы мағынасын бұрмалауға жол берілмейді.
Дереккөзге сілтеме жасамай немесе тырнақшасыз сөзбе-сөз көшіру мәтін плагиат болып табылады.
Ғылыми жұмыста парафразаны қолдану келесі жағдайларда алмастырылмайды:
- түпнұсқа дәйексөздер тікелей баға белгілеу үшін тым көлемді;
- бірнеше дереккөздерге бір уақытта сілтеме жасай отырып, жалпыланған ақпарат беру қажет;
- теориялық тұжырымдаманың мазмұнын немесе жұмыста айтылған процедураны және зерттеу нәтижелерін қысқаша баяндау қажет.
Сондай-ақ шет тіліндегі шығармаларға дәйексөз келтірген кезде, студент сөзбе-сөз аударманың сапасына сенімді болмаған кезде, парафразаны қолданған жөн.
Өз дәлелдеріңізді беделді дереккөзге сілтеме жасау арқылы немесе баспасөздің белгілі бір жұмысына сыни талдау жасау үшін дәйексөздер келтірілуі керек. Академиялық этикет дәйексөз мәтінін нақты көбейтуді талап етеді, өйткені үзінді көшірмесінің аздап қысқаруы автор оған енгізген мағынаны бұрмалай алады.
Жалпы дәйексөзге қойылатын талаптар
1) Дәйексөздің мәтіні тырнақшаға алынады және автордың жазылу ерекшеліктерін сақтай отырып, қайнар көзінде берілген грамматикалық түрде беріледі.
2) дәйексөз дәйексөзді қысқартпай және авторлық ойды бұрмаламай, толық болуы керек.
3) сілтеме жасау кезінде әр дәйексөзге пайдаланылған дерек көздерінің тізімін пішімдеу талаптарына сәйкес библиографиялық сипаттамасы келтірілген дереккөзге сілтеме қоса берілуі керек.
Назар аударыңыз!
- абзацтарды дәйексөзден бастау ұсынылмайды, сонымен қатар бір дәйексөзді екіншісінен кейін бірден орналастыру ұсынылмайды.
- тексерілмеген немесе жалпы қабылданған немесе банальды мәлімдемелерден тұратын дәйексөздерден аулақ болыңыз.
Сонымен, ғылыми жұмыстарды дайындау кезінде алғашқы ақпарат көздеріне (монографиялар, ғылыми мақалалар, диссертациялар және т.б.) сілтеме жасау ұсынылады. Қосымша дереккөздерді пайдалану тек зерттеу проблемасымен танысу және жұмыстың негізгі концептуалды-категориялық аппаратын анықтау кезеңінде ғана ақталған сияқты.
Шығармада екінші көздерден алынған мәліметтерге сілтеме жасау кезінде авторлар көбінесе екі өрескел қателіктер жібереді:
- ақпаратты өздері бастапқы көзден тапқандай келтіріңіз (бұл кезде ақпараттың қайталама көзі бар екені жасырылады, ал бастапқы дереккөздің библиографиялық деректері студенттердің жұмысында қайта жазылады);
- олар ақпаратты екінші дерек көзінің авторына тиесілі ретінде келтіреді (мұндай дәйексөзбен, керісінше, бастапқы ақпарат көзінің бар екендігі жасырылады, ал екінші дереккөздің библиографиялық деректері жұмыста көрсетілген).
Бұл екі қате де ғылыми жұмыста бірдей қолайсыз. Мұндай дәйексөз ғылыми фактілерді бұрмалауға және басқа біреудің жұмысының нәтижелерін иемденуге әкеледі. Осы қателіктерді сіздің
шығармаларыңызда қайталамас үшін, екінші көздерге сілтеме жасау ережелерін мұқият оқып шығыңыз.
Ғылыми жұмыста келтірілген барлық дәйексөздер түпнұсқа дерек көздеріне сәйкес тәуелсіз түрде тексерілуі керек. Жұмыс үшін түбегейлі маңызды ақпаратқа сілтеме жасағанда, бұл сөзбе-сөз дәйексөз болмаса да, оны бастапқы дерек көзімен салыстырып тексерген жөн. Мұндай тексеру түпнұсқа дереккөзге сілтеме жасау кезінде басқа авторлар жіберген мүмкін болатын қателіктердің қайталануын болдырмауға мүмкіндік береді, сонымен қатар студентке түпнұсқа автордың позициясын дұрыс түсінуіне және келтірілген сөздерді түсіндіру дәлдігіне мүмкіндік береді.