---

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінiң 2011 жылғы « ___ » ____________ № ____ бұйрығына 1-қосымша

Бастапқы медициналық-санитариялық көмек ұйымдары мен туберкулезге қарсы ұйымдарда туберкулезді анықтау, тіркеу, емдеу және диспансерлік бақылау жөніндегі нұсқаулық

1. Жалпы ережелер

1. Бастапқы медициналық-санитариялық көмек ұйымдары мен туберкулезге қарсы ұйымдарда туберкулезді анықтау, тіркеу, емдеу және диспансерлік бақылау жөніндегі осы нұсқаулық (бұдан әрі - Нұсқаулық) бастапқы медициналық-санитариялық көмек ұйымдары (бұдан әрі – БМСК) мен туберкулезге қарсы ұйымдардың (бұдан әрі – ТҚҰ) медицина қызметкерлерінің туберкулезді анықтау, тіркеу, емдеу және диспансерлік бақылау жөніндегі жұмыстарының негізгі тәртібі мен көлемін анықтайды.

2. Осы Нұсқаулықта пайдаланылатын негізгі ұғымдар:

1) қақырық микроскопиясының оң нәтижесімен өкпе туберкулезі (бактерия шығарушы) ем жүргізілгенге дейін қақырық жағындысының микроскопиясы кезінде туберкулез микобактериялары (бұдан әрі - ТМБ), тіпті бір рет болса да табылған науқаста анықталады.

2) қақырық микроскопиясының теріс нәтижесімен өкпе туберкулезі санитариялық-эпидемиологиялық талаптарға және клиникалық практика стандарттарына сәйкес мынадай өлшемдердің негізінде анықталады:

қақырық жағындысын қышқылға көнбейтін бактерияларға (бұдан әрі – ҚКБ) микроскопия әдісімен зерттегенде кем дегенде 3 нәтиже теріс болса;

өкпедегі рентген әдісімен анықталған өзгерістер белсенді туберкулезге тән болса;

кең спектрлі антибактериялық дәрілермен жүргізілген ем тиімсіз болса;

дәрігер туберкулезге қарсы емнің толық курсын жүргізуге шешім қабылдаса.

3) қақырық жағындысының конверсиясы - ем барысында ТМБ жойылуы әр ай сайын жүргізілген микроскопия және тығыз қоректік ортада егу әдісінің қатарынан кем дегенде екі теріс нәтижесімен дәлелденген болса (науқас әлі де бактерия бөлуші болып саналады);

4) көптеген дәріге көнбейтін туберкулез (бұдан әрі -КДК ТБ) – бұл кем дегенде изониазид пен рифампицинге төзімді Mycobacterium tuberculosis штаммдары қоздырған, көптеген дәріге көнбейтін туберкулез;

5) кең көлемді дәрілерге көнбейтін туберкулез (ККДК ТБ) – бұл кемінде изониазид пен рифампицинге, сондай-ақ фторхинолондардың біреуіне және екінші қатардағы инъекциялық үш дәрінің біреуіне (капреомицин, канамицин немесе амикацинге) көнбейтін ТМБ туындаған штаммдары тұрақты туберкулез;

6) полирезистентті туберкулез (бұдан әрі – ПР ТБ) – бұл КДТ ТБ және ДККТ ТБ-ден өзгеше (айрықша), екі және одан да көп дәрілерге көнбейтін ТМБ штаммдары қоздырған туберкулез;

7) қарқынды кезең – аурудың клиникалық белгілерін жоюға және туберкулез микобактерияларының популяцияларына барынша әсер етуге бағытталған емнің бастапқы кезі (бактерия бөлудің тыйылуы және дәріге көнбейтін штаммдардың дамуының алдын алу).

---

8) жалғастыру кезеңі – әлі де сақталған микобактерия популяцияларына әсер етіп, қабыну өзгерістерінің әрі қарай азайып, туберкулезді үрдістің кері қайтуын және науқас ағзасының функционалдық мүмкіндіктерінің қайта қалыптасуын қамтамасыз ететін емнің жалғасу кезеңі.

9) микроскопиялық зерттеу – микобактерияларды бактериоскопиялық анықтау әдісі. Бактериоскопиялық әдіс науқаста туберкулезді анықтауға, сонымен қатар ем нәтижелігін бақылауға мүмкіндік береді.

10) егу әдісі – бактериологиялық зертхана жағдайында микобактерия дақылдарын қоректік ортада бөліп алу әдісі. Егу әдісіне кез-келген биологиялық материал жолданады.

11) дәріге сезімталдық тесті - туберкулез микобактерияларының туберкулезге қарсы қолданылатын дәрілерге сезімталдық спектрін анықтау, науқастарды емдеу тактикасын таңдауға мүмкіндік беріп, ем тиімділігін бақылау және ауру нәтижесін болжау үшін қолданылады.

2. Туберкулезді анықтау

3. БМСК ұйымдарының медицина қызметкерлеріне мынадай міндеттер жүктеледі:

1) ауру белгілері бар науқастар арасында қақырық микроскопиясы әдісін және туберкулезбен ауыру қаупі жоғары халық арасында («қауіп» тобы) флюорография әдісін қолдана отырып, туберкулезді ерте анықтау;

2) бақылау химиотерапиясын жүргізу;

3) халық арасында туберкулездің алғашқы белгілері және аурудың алдын алу туралы санитариялық ағарту жұмысын кеңінен жүргізу.

4. БМСК ұйымының медицина қызметкері осы Нұсқаулықтың 1-қосымшасына сәйкес зерттеу үшін қақырықты сапалы түрде жинап, оны зерттеу үшін зертханаға уақытылы жеткізуді жүзеге асырады.

5. БМСК ұйымында қақырықты микроскопиялық зерттеу екі аптадан астам уақыт жөтелі бар (жөтел - өкпе (жұқпалы) туберкулезінің негізгі белгісі) және төменде аталған клиникалық белгілердің біреуі не бірнешеуі байқалған науқастарға жүргізіледі:

1. салмақ жоғалту;

2. тершеңдік;

3. кеуде қуысындағы ауырсынуы;

4. қан түкіру;

5. ұзақ уақыт бойы дене қызуының жоғарлауы.

6. Науқаста жоғарыда аталған симптомдар болған жағдайда медицина қызметкері осы Нұсқаулықтың 2-қосымшасында келтірілген туберкулезге күдікті науқасты тексерудің диагностикалық алгоритміне сәйкес толық зерттеу шараларын жүргізеді.

7. Туберкулезге рентгенологиялық әдіспен күдік туған, бірақ қақырық жағындысының микроскопиясы теріс болған жағдайда кеуделік шағымдары және интоксикация белгілері жоқ науқас диагнозды анықтау үшін фтизиатрға диагностикалық алгоритмді жүргізбестен бірден жолданады.

8. Туберкулезге шалдыққан науқаспен қарым-қатынаста болған адамда туберкулез ауруына клиникалық-рентгенологиялық күдік туған жағдайда диагнозды анықтау үшін фтизиатрға диагностикалық алгоритмді жүргізбестен бірден жолдау керек.

9. Науқаста ТМБ анықталған жағдайда ол ТҚҰ жолданады, ол жерде қосымша зертханалық зерттеулер жүргізіліп, туберкулезге қарсы ем тағайындалады.

10. Қақырық микроскопиясының нәтижелері теріс болған және туберкулезге тән ауру белгілері күшейген жағдайда науқас міндетті түрде фтизиатр дәрігердің кеңесіне жіберіледі.

11. Халық арасында санитариялық-ағарту жұмысын жүргізгенде нақты жағдайларда туберкулез туралы барлық қолжетімді әдістер мен ақпараттандыру құралдары пайдаланылады.

12. Ауруды флюорография әдісімен анықтау туберкулезбен ауыру қаупі жоғары адамдардың арасында жүргізіледі.

13. Алғаш рет ауруға шалдыққан науқастардың туберкулезінің асқынған түріне мынадай клиникалық нысандар жатады:

---

1. жеделдеу және созылмалы диссеминирлік туберкулез;

2. асқынған туберкулезді менингит;

3. казеозды пневмония;

4. фиброзды-кавернозды туберкулез;

5. асқынған өкпеден тыс туберкулез;

6. 0-15 жас аралығындағы балалардың өкпедегі деструктивтік өзгерістері мен бактерия бөлудің болуы.

14. Туберкулездің кеш анықталған жағдайларына санитариялық-эпидемиологиялық қызметтің мемлекеттік органдары, ТҚҰ және БМСК мекемелері бірлесіп отырып клиникалық талдау жасап, міндетті түрде талдау Хаттамасын жүргізіп, іс-шаралар жоспарын құрастырады.

15. ТБ 01 науқастың амбулаториялық картасында және тиісті медициналық құжаттарда мекенжайы бойынша бақыланатын амбулаториялық ем жүргізу тәртібі нақты көрсетіледі.

16. БМСК ұйымында туберкулезді күдік тудырған науқастарды тіркеу Журналы (ТБ 15) және туберкулезді шалдыққан науқастардың медициналық картасы (ТБ 01) жүргізіледі.

17. БМСК ұйымында туберкулезге қарсы қолданылатын дәрілердің (бұдан әрі – ТҚД) бір айлық қоры болуы тиіс. Науқастарды амбулаториялық бақылау емдеуге қажетті дәрілер ТҚД тіркеу журналында (ТБ 12) есепке алынып, тіркеледі. Дәрілердің кіріс-шығысы туралы есеп ТҚҰ ай сайын тапсырылады.

18. БМСК ұйымында ТҚД-мен туберкулезден басқа ауруларды емдеуге тыйым салынады.

3. Туберкулез үрдісін орнықтыруға сәйкес тіркеу жүргізу

14. Орнығу орнына сәйкес туберкулезді мынадай түрлері бойынша ажыратады:

1) өкпе туберкулезі – патологиялық үрдіспен өкпе паренхимасы зақымданған жағдайда;

2) өкпеден тыс туберкулез – барлық басқа ағзалар мен тіндердің туберкулезі ( плевраның, лимфа түйіндерінің, іш қуысының, несеп-жыныс жүйесінің, буындар мен сүйектердің, бас миы және жұлын қабықшаларының туберкулезі);

14. Науқаста өкпелік және өкпеден тыс туберкулез бірдей кездескен жағдайда ол өкпе туберкулезі бар науқас болып есептеледі. Милиарлы туберкулез өкпелікке жатады, себебі өкпеде патологиялық өзгерістер анықталады.

15. Өкпеден тыс туберкулез диагнозы бактериология, цитоморфологиялық зерттеулерге негізделіп анықталады, немесе белсенді өкпеден тыс туберкулезге нұсқайтын клиникалық-рентгенологиялық мәліметтерге негізделеді. Бірнеше ағзасы зақымдалған өкпеден тыс туберкулезі бар науқас үрдістің шоғырлануының ауырлығына сәйкес тіркеледі.

16. Қақырық микроскопиясының нәтижесі оң (бактерия бөлуші) өкпе туберкулезі науқаста мынадай жағдайларда анықталады:

1. ем тағайындалғанға дейінгі қақырық микроскопиясы кезінде кем дегенде екі рет ТМБ анықталса;

2. қақырық микроскопиясы кезінде бір рет ТМБ анықталса және де рентгенологиялық зерттеу барысында анықталған патологиялық өзгерістер фтизиатр дәрігердің қорытындысы бойынша өкпенің белсенді туберкулезіне тән болса.

14. Қақырық микроскопиясының нәтижесі теріс өкпе туберкулезі қақырық микроскопиясының нәтижесі оң өкпе туберкулезінің анықтамасына сәйкес келмейтін науқасқа қойылады.

15. Қақырық микроскопиясының нәтижесі теріс болған науқаста егу әдісінің нәтижесі оң болса, ол науқаста белсенді туберкулездің болуын дәлелдеп, диагнозды растайды.

16. Қақырық микроскопиясының нәтижесі теріс өкпе туберкулезін анықтау өлшемдері:

---

1. қақырық жағындысын ТМБ микроскопия әдісімен зерттегенде кем дегенде 3 нәтиже теріс болу;

2. өкпедегі рентген әдісімен анықталған өзгерістер белсенді туберкулезге тән болу;

3. ОДКК туберкулезге қарсы емнің толық курсын жүргізуге шешім қабылдауы.

4. Туберкулезді науқастардың түрлері бойынша тіркеу

26. Туберкулезге шалдыққан науқастар 4 санат бойынша тіркеуге алынады:

1. I (бірінші) санат - өкпе туберкулезіне алғаш рет шалдыққан бактерия бөлуші науқастар және өкпеден тыс туберкулезбен алғаш рет ауырған науқастар; сонымен қатар өкпе туберкулезіне алғаш рет шалдыққан 1 сегменттен аса зақымдануы бар бактерия бөлмейтін науқастар; туберкулездіа алғаш рет шалдыққан өкпелік және өкпеден тыс туберкулездің асқынған және жанасқан түрлерi бар бактерия бөлмейтін науқастар.

2. II (екінші) санат - туберкулез ауруы қайталанған, емi сәтсiз аяқталған, үзiлiстен кейiн емін жалғастырушы науқастар және басқалар.

3. III (үшінші) санат – алғаш рет ауырған бактерия шығармайтын шектелген (1 сегменттің көлемінде) асқынбаған өкпе туберкулезі және өкпеден тыс туберкулез түрлеріне шалдыққан науқастар.

4. IV (төртінші) санат – зертханалық дәлелденген көптеген дәрілерге төзімді (бұдан әрі – КДТ ТБ) және кең көлемді дәріге төзімді туберкулезі бар (бұдан әрі – ККДТ ТБ), I, II, III және IV санат кестелері бойынша ем нәтижесі «сәтсіз ем» болған полирезистенттік (бұдан әрі – ПР ТБ) туберкулезі бар науқастар.

27. Туберкулезді шалдыққан науқастардың мынадай типтерін ажыратады:

1. аурудың жаңа жағдайы - бұрын ешқашан ТҚД қабылдамаған немесе оларды 1 айдан кем уақыт қабылдаған науқас;

2. қайталап ауру – бұрын бірінші қатардағы ТҚД емнің толық курсын қабылдап, «сауықты» немесе «ем аяқталды» деген ем нәтижесі болған науқаста кейіннен бактерия бөлу байқалса;

3. сәтсіз ем – алғашқы ем курсы сәтсіз болуына байланысты туберкулезге қарсы ем курсы қайта тағайындалған науқас;

4. үзілістен кейінгі ем – емін 2 ай және одан да астам уақытқа үзгеннен кейін қайта бастаған, қақырық микроскопиясының нәтижесі оң науқас;

5. ауыстырылды – басқа емдеу мекемесінде туберкулезге шалдыққан науқас деп тіркелген, ем тағайындау не жалғастыру үшін осы мекемеге ауысып келген науқас. Ем курсы аяқталғаннан кейін осы науқастың ем нәтижесі туралы ақпарат ол алғаш рет тіркелген ТҚКҰ жіберіледі;

6. басқалар – жоғарыда аталған анықтамаларға сәйкес келмейтін барлық жағдайларды қамтиды. Бұл қайталанған бактерия бөлусіз өкпе туберкулезі мен өкпеден тыс туберкулез жағдайлары. Бұндай жағдайлар бірен-саран болуы тиіс және әрбір жағдайда диагноз патоморфологиялық не бактериологиялық әдістермен дәлелденуі керек.

7. Көптеген (КДК ТБ) және кең ауқымды дәріге көнбейтін (ДККТ ТБ) туберкулезі бар науқастарды бақылау мақсатында IV санат түрi бөлiніп көрсетiлген. Науқасты IV санатқа ауыстыру және ем тәртібі туралы шешімді ОДКК қабылдайды.

---

Смотрите также файлы

• прил. 2 к пр.218 рус.doc

• приказная 218 рус.doc

• тема_24_каз.doc

• тема_21_каз_шар.doc

• тема_22_каз_мем.doc