КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ

«ҚАРАҒАНДЫ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ»
Қоғамдық денсаулық мектебі
Эпидемиология модульі

Тақырыбы: Дезинфекция, стерилизация, дезинсекция және дератизация

Дезинфекция, стерилизация, дезинсекция және дератизация ісінің негізгі қағидалары
Эпидемиялық процестің үш бөлігіне сәйкес эпидемияға қарсы қолданылатын негізгі шаралардың да үш тобы бар. Олар мыналарға бағытталған:

1) инфекция қоздырғышының көзіне;

2) қоздырғыштың берілу механизміне;

3) қабылдағыш халыққа.

Инфекциялық қоздырғыштың берілу механизміне бағытталған шаралар берілу жолдарын үзуді және қоздырғыштың берілу факторларының зиянын жоюды көздейді. Олардың ішінде ең маңыздысы – дезинфекция.
Дезинфекция

Ауру адамның заттарын өртеу, күлді пайдаланып жуындыру, жараны күйдіру, металл бұйымдары қыздыру және т.б осы сияқты дезинфекцияға байланысты алғашқы тәжірибелер біздің дәуірден көп бұрын аса іске асырыла бастады.

Дезинфекцияның көптеген мәселелерін зерттеуге Н.Н. Доброславин (ласты залалсыздандыру, бұйымдарды дезинфекциялау үшін жоғары қысымды буды пайдалану) В.К.Крупин (өз атымен аталған дезинфекция камерасын құрды).

Кең мағынада «дезинфекция» француздың «des» деген теріс қосымшасынан және латынның enfection (инфекция) деген сөзінен құралады, оны ауру көзі мен қабылдаушы организм арасындағы жұқпалы аурудың қоздырғыштарын беретін жолдарда объектілердегі патогенді микроорганизмдерді (бактериялар, вирустар, риккетсиялар, токсиндер, саңырауқұлақтар-грибтер) жою немесе аулақтау деп түсіну керек. Дәл осылайша қоздырғыштарды тасымалдаушы жәндіктер, кенелер жойылады (дезинсекция) және кеміргіштер де құтылады (дератизация).

Дезинфекция шараларын (олардың көлемі, түрі, мақсаты) іске асыру көпшілік жағдайда жұқпалы аурудың түріне, оның қоздырғышына, әрине, берілу механизміне байланысты болады.

Тыныс жолдарындағы аспирациялық механизмді жұқпалы аурулардың (грипп, скарлатина, туберкулез және т.б) қоздырғышына көпшілік жағдайда ауа-тамшы жолымен, фекальды-оральды механизмді ішек ауруларының қоздырғыштары су, тамақ, қол және ластанған тұрмыс бұйымдары арқылы беріледі. Трансмиссивтік аурулардың (бөртпе және қайталама сүзектер, безгек, кейбір зооноздар және т.б) қоздырғыштары қанда орналасқан, сондықтан олар қоршаған ортаға өздігінен шықпайды, бірақ тасымалдаушы буынаяқтылар арқылы таралады. Жанасу механизмді инфекциялардың қоздырғыштары ауру немесе тасымалдаушымен тұрмыс заттарын бірлесіп пайдаланғанда жаралардың, күйген, үсіген жерлердің ластануы, залалды киімді пайдалану немесе тікелей жанасу (жыныс қатынасы, қол алысу) арқылы таралады. Одан басқа парентеральдық жолдардың да болуы мүмкін. Дезинфекция бөлімдері

---

дезинфекция шараларын жоспарлап, оларды іске асырады, балалар және емдеу-алдын алу мекемелерінде санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы тәртіптің сақталуын қадағалайды, оның үстіне медицина бұйымдарын залалсыздандырумен қамтамасыз етеді.

Мақсатқа байланысты дезинфекцияны ошақтық және алдын алу түрлеріне бөлінеді. Ошақтық дезинфекция жұқпалы аурудың (немесе тасымалдаушылықтың) ошағы табылғанда жасалады. Эпидемия ошағында қоздырғыштың көзінің бар-жоғына байланысты дезинфекцияның күнделікті және қорытынды түрлері болады.

Дезинфекцияның түрлері:
Ошақтық дезинфекция Алдын алу дезинфекциясы




Күнделікті Қорытынды

Ошақтық дезинфекция жұқпалы аурудың ошағы табылғанда жасалады. Эпидемия ошағында қоздырғыштың бар-жоғына байланысты дезинфекцияның күнделікті және қорытынды түрлері болады.

Күнделікті дезинфекция науқастың айналасында жасалады, бұны науқасты күтуші адам жасайды, оның мақсаты науқас бөліп шығарған, қоршаған ортаға түскен қоздырғыштарды дер кезінде, сол кезде жою.

Күнделікті дезинфекция жұқпалы аурулар ауруханасында, оңашаланғандарда (изоляторларда), емханаларда, егер ауру өз алдымен келіп емделетін болса, оның мекен-жайында өткізіледі. Бұл жұмыстың мақсаты – қоздырғышты ошақтан шығармау, аурудың маңындағы адамдарды инфекциядан қорғау. Аурудың қайда орналасуына байланысты күнделікті дезинфекцияны медицина қызметкерлері немесе күні бұрын дайындалған ауруды күтуші адамдар жасайды.

Қорытынды дезинфекция ошақтан жұқпа көзі кеткеннен кейін жасалады: науқас ауруханаға жатқызылғаннан кейін, сауығып болған соң, басқа жаққа кеткеннен кейін немесе қайтыс болғаннан кейін. Қорытынды дезинфекцияның мақсаты күнделікті дезинфекциядан кейін қалып қойған қоздырғыштарды жою.

Қорытынды дезинфекцияның мақсаты –

---

ошақтан қоздырғыш көзін аластағаннан кейін, ошақтағы әр түрлі заттарда қалып қойған патогендік микробтарды жою. Әдетте, қорытынды дезинфекция «Ауру туралы жедел хабарлама қағаз» түскесін, ауру ауруханаға орналасқаннан кейін 3 сағаттан 12 сағат уақыт арасында санэпидқадағалау мекемелерінің арнайы мамандарының күшімен бір рет жасалады. Бұл шараларды дезинфекция бөлімі бөледі. Ауылдық дәрігерлік учаскелерде және фельдшерлік пункттерде дезинфекцияны олардың құрамына кіретін дезинфекция мамандары жасайды. Қорытынды дезинфекцияны 2-3 адамнан құралған дезинфекциялау бригадасы жүргізеді, оның құрамына дәрігер – дезинфекционист немесе эпидемиолог көмекшісі және 1-2 дезинфектор кіреді.

Алдын алу дезинфекциясы деп эпидемиологиялық маңызы бар заттардағы орын алуы мүмкін жұқпалы аурудың қоздырғыштарын кетіруге немесе жоюға арналған шараларды айтады. Алдын алу дезинфекциясы жұқпалы ауру шықпай тұрғанда, оның шығуы мүмкін деген кезде және таратпау мақсатында жасалады.

Бұған қатыстылар: ішетін суды тазалау (хлорлау, озондау, сүзу, қайнату және т.б), сүт тағамдары мен сүтті пастеризациялау, шикі жемістер мен жидектерді жуу және т.б. Сонымен, алдын алу дезинфекциясының ошақтық дезинфекциядан айырмашылығы мынада – ол қоздырғыштың көзі табылмай тұрғанда, бірақ оның болуы мүмкіндігін ескеріп, күні бұрын жасалады.

Алдын алу дезинфекциясы қоғамдық тамақ мекемелерінде, ветеринария, ауыл шаруашылық және агрономия жұмыстарында, тамақ өндірісінде және басқа салаларда қолданылады. Ол сумен қамтамасыз ету жүйелерінде, канализацияда, қоғамдық тамақтандыру, өсімдік және малдың шикізаттарынан тағам дайындап, тарататын мекемелерде, асханаларда, т.б үнемі қолданылады

Адам көп жиналатын, сол себептен жұқпа қоздырғыштарының көзі болуы мүкін жерлерде (вокзалдар, ойын-сауық мекемелері, қоғамдық көлік, моншалар, ортақ дәретханалар, жүзу бассейндері, шаштараздар және т.б) алдын алу дезинфекциясы өткізіліп отырады. Емханаларда, ауруханаларда және тағы осы сияқты мекемелерде алдын алу дезинфекциясын клиенттерді қабылдап болғаннан кейін немесе үзіліс кезінде жасаудың маңызы ерекше, ол жұқпа қоздырғыштарының қоршаған ортада таралуына мүмкіндік бермейді. Мысалы, балалар емханасында дезинфекция ауаны УФ сәулелерін пайдалану, бөлмелерді әрдайым желдету арқылы ескі ауаны ығыстыру, жабықтарды, ойыншықтарды, горшоктарды және т.б қайнату жолдарымен іске асырылады.

---

Дезинфекция әдістері
Залалсыздандырылатын заттың ерекшеліктеріне байланысты дезинфекцияның 3 әдісі қолданылады (суреттер №1, №2, №3):

1. 
   Физикалық.
   
2. 
   Химиялық.
   
3. 
   Биологиялық.
   
4. 
   Механикалық.
   
5. 
   Аралас
   

1. Биологиялық әдісі.

Объектілерді биологиялық әдіспен өңдегенде биологиялық сүзгілер, биотермиялық камералар және компостар пайдаланылады, табиғи жағдайда өтетін биологиялық процестерге негізделеді. (сурет 3)

2. Механикалық әдісі: ылғалды түрде жинау, жуу, қағу, сілку, шаңсорғышты қолдану, желдету, ауаны және суды сүзу, сыпыру, заттарды шаю арқылы орындалады.

Адамдар көп жиналатын ғимараттарда (емдеу-алдын алу мекемелері, балалар мекемелері, оқу орындары, ойын-сауық ғимараттары және т.б.) желдетуді жиі пайдалану қажет, ол тыныс жолы инфекцияларын алдын-алуға көмектеседі. Дезинфекцияда ауаны, суды микробтардан тазарту үшін сүзу әдісі қолданылады. Тыныс мүшелерін зиянды заттардан жан-жақты қорғайтын газқағарда да сүзу әдісі пайдаланылады. Бетперде, респираторларды пайдалану да дем алатын ауаны ауру қоздырғыштарынан тазалауды көздейді.

3. Физикалық әдісі.

Сәулелер әдісі: күн сәулесі, кептіру, бактерицидтік шамдар, ультрадыбыс, УВЧ, ультракүлгін және радиоактивті сәулелер.

Термиялық әдістер: жоғары және төмен температура, қайнату, ыстық бу, күйдіру, өртеу.

Төменгі температура көптеген микробтарды өлтіре алмайды. Облигаттық паразиттердің ішінде тек қана менингококк пен гонококктар тоңазытуға сезімтал, әдетте олар үйреншікті атмосфера қысымында бірнеше минуттан кейін қырылады. Төменгі температураларда патогенді микробтардың көпшілігі көбеюін тоқтатады, бірақ толығымен жойылмайды.

Жоғары температура дезинфекция әдісі ретінде қайнату, пастеризациялау, қыздыру, өртеу, судың буы, ыстық ауа, кептіру жолдарымен жүзеге асырылады.

Пастеризация– тағам өнімдерін температура 70-80 градуста 30 минут қыздыру арқылы вегетативті формадағы микробтарды жоюға болады, бірақ споралы микробтарды жоя алмайды ( не 90 градуста 3 секунд қыздыру). (сурет 2 )

4. Дезинфекцияның химиялық әдісі.

---

Жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын - бактерияларды өлтіретін химиялық заттар бактерицидтік деп аталады.

Микроорганизмдердің өсіп-өнуін, дамуын тоқтататын, тежейтін заттар - бактериостатикалық деп аталады.

Спораларды өлтіруші химиялық заттар - спороцидтік, вирустарды өлтіруші – вирулицидтік, саңырауқұлақтарды өлтіруші - фунгицидтер деп аталады.

Химиялық заттарға қойылатын талаптар:

• 
  Аз мөлшерде, қысқа мерзімде қоздырғыштарды тиімді өлтіретін болуы керек.
  
• 
  Суда жақсы толығымен еритін немесе эмульсия түзетін болуы керек.
  
• 
  Ұзақ уақыт әсер ететін, сақтауға төзімді, сапасы нашарлап, бұзылмайтын болуы керек.
  
• 
  Сақталу мерзімінде өз қасиетін жоғалтпайтын болуы керек.
  
• 
  Адамға, үй жануарларына зиян келтірмейтін, экологиялық тұрғыдан қауіпсіз болуы керек.
  
• 
  Арзан және тасымалдауға, қолдануға, сақталуға ыңғайлы және қолайлы болуы керек.
  

Химиялық заттардың әсері қан, қақырық, сілекей секілді органикалық бөлінділерде төмендейді, сондықтан әсер ету уақытын ұзарту қажет. Жоғары температура химиялық заттардың әсерін күшейтеді.

Дезинфекциялық препараттардың тиімділігі оның мөлшерінен, концентрациясынан, өлтіруші өңдеу әдісінен, залалсыздау уақытынан байланысты. Сонымен қатар, залалсыздау көлемі мен мөлшері қоздырғыштардың төзімділігінен, қоршаған ортада тұрақтылығынан, вегетативті немесе споралы формасына да байланысты. Споралы формадағы микробтар қоршаған ортада өте төзімді болады, сондықтан дезинфекциялау үшін қолданатын заттың мөлшері көп, әсер ету уақыты ұзақтау болуы шарт (түйнемеде - 10%, вирусты гепатитте - 3%). Вегетативті түріндегі микробтар төзімсіз, тез өледі, сондықтан дезинфекциялық препараттың мөлшері аз, залалсыздау уақыты қысқа болса да жеткілікті. (сурет1)

Қолданатын ерітіндіні дұрыс дайындау өте маңызды және оны толық еріту керек, өйткені түйіршік болса немесе түбінде қалып қойса әсері төмендейді. Дезинфекциялық ерітінділерді дұрыс дайындап, толық ерітілгендігін бақылау қажет.

Дезинфекциялық ерітінділерді қолдану әдістері:

1. 
   Ылғалды әдіс - химиялық зат ерітінді немесе аэрозоль түрінде заттардың бетін немесе бөлмені залалсыздандыру үшін қолданылады.
   
2. 
   Батыру әдісімен киім, ойыншық, төсек жабдықтары залалсыздандырылады.
   
3. 
   Себу әдісімен еден, жиһаз, бөлме қабырғалары залалсыздандырылады.
   
4. 
   Сүрту әдісімен сурет, бөлме заттары залалсыздандырылады.
   
5. 
   Аэрозоль әдісімен ауа залалсыздандырылады.
   

---

Смотрите также файлы

• 1 Почтальон роль в опс, основные функции и задачи, рабочее место.docx

• Модели определения понятия здоровья (медицинская, биомедицинская, биосоциальная, ценностносоциальная).pptx

• Важный документ, регулирующий его деятельность, Политика этических инвестиций.docx

• Отчет по лабораторной работе 1 По дисциплине Физика (наименование учебной дисциплины, согласно учебному плану).docx

• В. В. Путин краткая биография.rtf