Файл: Астана халыаралы университетіні педагогикалы колледжі.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 22.11.2023
Просмотров: 45
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
АСТАНА ХАЛЫҚАРАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІНІҢ
ПЕДАГОГИКАЛЫҚ КОЛЛЕДЖІ
Мектепке дейінгі бөлім
Мектепке дейінгі ПБК-сы
Тулеубаева Дильназ
Курстық жұмыс
Жас ерекшелік топтарында ұлттық қимыл қозғалыс ойындарын қолданудың маңыздылығы
| Ғылыми жетекшісі Дюсекеева А.А. мектепке дейінгі пәндер оқытушысы, магистрант |
Астана, 2023ж
Мазмұны:
Кіріспе
I Мектеп жасына дейінгі балалармен ұлттық ойындарды қолдану мәселесін теориялық негіздеу
1.1 Тәрбиелеудегі ұлттық ойындардың маңызы
1.2 Мектеп жасына дейінгі балалардыға оқу бағдарламаларын талдау
II Ұлттық ойындардың түрлері және оларды мектеп жасына дейінгі балалармен өткізу әдістері
2.1 Ұлттық қимыл қозғалыс ойындарының кезеңдері
2.2 Ойындарды өткізу әдістемесі
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Балалық шақ – ойын әлемі, бұл – ежелден келе жатқан бұлжымас формула. Балалар жасына, байлығына, сыныбына қарамастан барлық жерде және әрқашан ойнады. Ғасырлар бойы ойынның «өмір сүруіне және дамуына» мүмкіндік беретін «балалар ойынының құпиясын беру механизмі» болды.Баланы өз халқының мәдениетімен таныстырудың маңыздылығы туралы көп жазылды. Әке мұрасына бет бұру өз туған жерге деген құрметке, мақтанышқа тәрбиелейді. Сондықтан балалар өз ата-бабаларының мәдениетін біліп, зерделеу керек. Бұл халықтың тарихын, оның мәдениетін білуге баса назар аудару болашақта басқа халықтардың мәдени дәстүрлеріне құрметпен және қызығушылықпен қарауға көмектеседі. Әр халықтың өзіне тән ертегілері, әндері, билері, ойындары бар және олардың бәрі де ізгілік, ар-ождан, намыс, достық, өзара көмек, еңбексүйгіштік сияқты негізгі адамгершілік қасиеттерді ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп отырады. Сонымен, баланы халық мәдениетімен таныстыру бала кезінен басталады, онда мінез-құлық туралы негізгі ұғымдар мен үлгілер қаланады.
Бүгінгі таңда біз ата-баба тәжірибесіне, халықтық білім мен тәрбиенің бастауларына көбірек жүгінеміз, өйткені біз бүгінгі күннің көптеген күрделі сұрақтарына жауап табамыз.Халық педагогикасы жасаған тәрбие нормалары мен ережелері уақыт сынынан өткен. Оларда жалпыадамзаттық құндылықтарды бойына сіңірген сан ғасырлық халық даналығы жинақталған.Осындай тәрбие құралдарының бірі – халық ойыны. Бұл адамзат мәдениетінің қайталанбас құбылысы, өйткені әр ғасыр, әр дәуір, әр ұрпақтың сүйікті ойындары болады.
Халықтық ашық ойындары баланың мәдениетін дамытудың бір шарты болып табылады. Оларда ол өзін қоршаған дүниені түсініп, таниды, оларда оның ақыл-ойы, қиялы, қиялы дамиды, әлеуметтік қасиеттер қалыптасады. Ашық ауадағы ойындар әрқашанда баланың қозғалысқа табиғи қажеттілігі, қозғалыс мәселесінің шешімін табу қажеттілігі көрінетін шығармашылық әрекет болып табылады. Ойнау арқылы бала қоршаған әлемді танып қана қоймай, оны түрлендіреді.Таңдалған тақырыптың өзектілігі орыс халықтық ашық ойыны баланың айналасындағы дүние туралы білім мен түсінік алуға, ойлау, тапқырлық, ептілік, ептілік, құнды адамгершілік және ерікті қасиеттерді дамытудың таптырмас құралы болып табылатындығына байланысты. Мектеп жасына дейінгі бала дене шынықтыруды қалыптастырудың жетекші әдісі болып табылатын ашық ойындарда әрекет еркіндігін жүзеге асырады. Ашық ойындардың терең мағынасы олардың әрбір халықтың тарихы мен мәдениетінде бар физикалық және рухани өмірдің толыққанды рөлінде. Ашық ойынды физикалық және ақыл-ой қабілеттерін дамытуға, сонымен қатар моральдық нормаларды, мінез-құлық ережелерін және қоғамның этикалық құндылықтарын дамытуға ықпал ететін ең маңызды білім беру мекемесі деп атауға болады.Д.Б.Эльконин ойынның маңыздылығы оның бала тұлғасының психикалық және физикалық дамуының маңызды аспектілеріне әсер етуімен анықталатынын атап өтті.Л.С. Выготский ойынның озбырлықтың, ерік-жігер мен адамгершіліктің мектебі екенін көрсетті.В.А.Сухомлинский олардың рухани өмірі, дүниетанымы, психикалық дамуы, білімінің беріктігі, өзіне деген сенімділігі балалардың денсаулығы мен көңілді болуына байланысты екенін атап көрсетті.
Әрбір халық өзінің даму жағдайына, географиялық жағдайына қарай, тарихи қалыптасқан ашық ойындардың, ойын-сауық пен ойын-сауықтың өзіндік түрлері, оларды орындау тәсілдері кейіннен ұлттық дене тәрбиесінің өзіндік жүйесін қалыптастырды.Халықтық ашық ойындар – педагогиканың дәстүрлі құралы. Олар ежелден адамдардың тұрмыс-тіршілігін, тұрмыс-тіршілігін, еңбегін, ұлттық негіздерін, намыс, батылдық, батылдық идеяларын, күш-қуатты, ептілікті, төзімділікті, қимыл-қозғалыстардың жылдамдығы мен сұлулығын, тапқырлық, төзімділік, шығармашылық өнертапқыштық, тапқырлық, ерік-жігер мен жеңіске ұмтылу.
Жеке жинақтарда халық ойындары бар, бірақ олардың өзгергені сонша, жаңа нұсқада халық дәстүрлері жоғалып, ойын бастауынан айырылған.Осылайша, қарама-қайшылықты ажыратуға болады, бір жағынан, орыс халықтық ашық ойындары баланы жан-жақты дамытудың тиімді құралы болып табылады, екінші жағынан, олардың мүмкіндіктері іс жүзінде тиісті деңгейде пайдаланылмайды.
Осыған байланысты мынадай мәселе туындайды: мектепке дейінгі тәрбие беруде орыс халықтық ашық ойындарын қолданудың ұйымдастырушылық-әдістемелік және психологиялық-педагогикалық шарттары қандай, оларды тиімді пайдалануға мүмкіндік береді.
Зерттеу объектісі мектеп жасына дейінгі балалармен ойын әрекетін ұйымдастыру процесі болып табылады.
Зерттеу пәні мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыста халықтық ашық ойындарды пайдалану болып табылады.
Зерттеудің мақсаты – мектеп жасына дейінгі балалармен ашық ауада халық ойындарын пайдалану мүмкіндіктерін зерттеу.
Зерттеу мақсаттары:
- халықтық дала ойыны ұғымының мазмұнын ашу;
- мектеп жасына дейінгі балалармен ашық ауада халық ойындарын қолдану мүмкіндіктерін анықтау;
- мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеуде халықтық ашық ойындарды пайдалану бойынша оқу бағдарламаларын талдауды зерделеу;
- мектепке дейінгі білім беру мекемесіндегі мектеп жасына дейінгі балаларда халықтық ашық ойындардың түрлерін және оларды жүзеге асыру әдістемесін зерделеу;
- мектеп жасына дейінгі балаларға арналған халықтық ашық ойындардың картотекасын, рифмаларды санауды, сөз тіркесін дайындауды;
- мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыста халықтық ашық ойындарды қолдану бойынша ата-аналарға ұсыныстар беру.
I Мектеп жасына дейінгі балалармен ұлттық ойындарды қолдану мәселесін теориялық негіздеу
1.1 Тәрбиелеудегі ұлттық ойындардың маңызы
Балабақшадағы халық ойындары ойын-сауық емес, балаларды шығармашылық әрекетке тартудың ерекше әдісі, олардың белсенділігін ынталандыру әдісі.Ойын барысында бала қоршаған әлемді біледі. Фольклорлық мәтіндер мен әндерді ойында, дөңгелек биде меңгеріп, пайдалана отырып, ойын жағдаяттарына байланысты нақты мазмұнмен толықтырады. Өз халқының мәдениетінің құндылықтары мен нышандарын меңгереді. Ойын балаға не істей алатынын үйретеді. Ойын арқылы бұлшық еттерін нығайтады, қабылдауды жақсартады, жаңа дағдыларды игереді, артық энергиядан босатады, өз мәселелерінің әртүрлі шешімдерін бастан кешіреді, басқа адамдармен қарым-қатынас жасауға үйренеді.
Ойын – адамзат мәдениетінің қайталанбас құбылысы. Бала ойын арқылы үлкендер мен құрбыларынан әлем және өзі туралы әр түрлі ақпаратты алады. Халық мәдениеті ойындарға өте бай: буфондар, арфалар, әтештер, қуыршақ Петрушка, аюдың қармағында ойнау, ат жарысы, дөңгелек би, жұдырықтасу, қамшы жарысы, даладағы көңіл көтеру және адам мінез-құлқының әмбебап түрі бар. Сондықтан балабақшадағы халық ойындары балалардың дене, эстетикалық тәрбиесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Қозғалыс қуанышы балалардың рухани баюымен ұштасып жатады. Олар өз елінің мәдениетіне тұрақты, мүдделі, құрметпен қарауды қалыптастырады, патриоттық сезімдерді дамыту үшін эмоционалды жағымды негіз жасайды.
Халық ойындарының тарихы тереңде, олар көне заманнан бүгінгі күнге дейін сақталып, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып, ұлттық озық дәстүрлерді бойына сіңіріп келеді. Шеттен тыс жерде жиналған ұл-қыздар дөңгелек би билеп, ән шырқап, күйік, теге ойнап, ептіліктен жарысты. Қыста ойын-сауықтың табиғаты басқаша болды: таудан шаңғы тебу, қарлы шайқас, ән мен бимен ауылдарды атпен аралау.Көңілді ашық халық ойындары біздің балалық шағымыз. Тұрақты жасырынбақ, салочек, тұзақтар кімнің есінде жоқ! Олар қашан пайда болды? Бұл ойындарды кім ойлап тапты? Бұл сұраққа бір ғана жауап бар: оларды халық ертегілер мен жырлар сияқты жасайды.
Халық ойындары халықтың көңілді, қимыл-қозғалыс, батылдыққа деген сүйіспеншілігін көрсетеді. Бұл ойындарға әзіл-қалжың, әзіл-оспақ, күлкілі қимылдар, ым-ишара, қимыл-қозғалыстары бар көңілді ойындар бар. Халық ойындары балалар үшін педагогикалық тұрғыда құнды: оларда баланың ақыл-ойын, мінез-құлқын, ерік-жігерін тәрбиелеуге көп көңіл бөлінеді, шыңдалады.
Халық ойындары сабақта алған білімді меңгеруге көмектеседі. Оларда әзіл-оспақ, бәсекеге қабілетті ынта бар, қимыл-қозғалыстары дәл және бейнелі, көбінесе күтпеген сәттер, рифмалар мен балалардың жақсы көретін баркерлерімен бірге жүреді. Балалар санақ рифмалары мен баркерлерді көп біледі. Ал оларды жатқа жаттау арқылы біз орыс шығармашылығына деген сүйіспеншілікті оятып қана қоймай, балалардың есте сақтау қабілетін дамытамыз.
Зейін – кез келген әрекеттің қажетті шарты: тәрбиелік, ойындық және танымдық. Сонымен қатар, мектеп жасына дейінгі балаларда зейін, әдетте, нашар дамыған. Ал халық ойындары бұл мәселені шешуге көмектеседі, өйткені ойындарда балалардың назарын аударатын, ережелерді еске түсіретін поэтикалық мәтін бар.Сонымен, халық ойындары - бұл орыс ұлттық дәстүрлері негізінде қалыптасатын және орыс халқының мәдени, әлеуметтік және рухани құндылықтарын ескере отырып, ойын ережелерімен белгіленген шартты мақсатқа жетуге бағытталған саналы бастамашылық қызмет. белсенділіктің физикалық аспектісінде.Қозғалмалы халық ойындарында психофизикалық қасиеттердің: ептілік, жылдамдық, төзімділік, күш, қозғалыстарды үйлестіру, тепе-теңдік, кеңістікте бағдарлау қабілетін тәрбиелеудің маңызы зор.
Педагогикалық тәжірибеде көптеген халықтар дала ойындарының алуан түрін пайдаланады. Халық ойындарының маңызды белгілері туралы нақтырақ түсінік алу үшін, сондай-ақ олардың әрбір нақты жағдайға дұрыс таңдалуын қамтамасыз ету үшін белгілі бір ойынды өткізуге қойылатын нақты педагогикалық міндеттерге сәйкес, тарату халық ойындарын белгілі бір ұқсас белгілері бойынша топтарға бөлудің маңызы зор.Тәрбиешінің алдына қойылған міндеттерге сәйкес ойындарды таңдауды қамтамасыз ету үшін дене тәрбиесі теориясы дамыған сайын халық ойындарын сол немесе басқа белгілеріне қарай жіктеуге әрекет жасалды.19 ғасырдың басында шетелдік зерттеуші Д.Колоца ұсынған ойындардың классификациясы пайда болып, ойындарды жеке, жарыстық, жауынгерлік, махаббат, әлеуметтік, т.б.
Отандық зерттеушілер халық ойындарының бірқатар классификацияларын жасаған. Е.А. Покровский ойындарды ойын барысында қажетті физикалық және психикалық жүктеме дәрежесіне қарай бөлсе, П.Ф. Лесгафт ойындарды қарапайым және командалық ойындарға (топта), В.Гориневский қатысушылардың ағзасына таза физиологиялық әсерлері басым ойындарды және педагогикалық мәселелерді шешуде қолданылатын ойындарды топтарға бөлді.Күрделі немесе білімділік балада әмбебап қабілеттерді дамытуға бағытталған.
Оларға мыналар жатады:
– «Туғаннан мектепке дейін;
– «Балалық шақ» ж.);
– «Радуга» (жетекшісі Т.Н.Доронова);
– «Бастауыш»
Жартылай немесе мамандандырылған бала дамуының бір немесе бірнеше бағыттарын қамтиды. Олардың ішінде дене шынықтыру-сауықтыру бағытының бағдарламалары, валеологиялық бағыт және жоғары мамандандырылған бағдарламалар бөлектеледі.
Дене шынықтыру және сауықтыру бағытының бағдарламаларына мыналар жатады:
– «Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған дене шынықтыру»
– «Балалармен қозғалыс белсенділігін және сауықтыру жұмысын дамыту бағдарламасы»
– «Денсаулық»
– «Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесі театры»
Валеологиялық бағыттағы бағдарламаларға мыналар жатады:
– «Денсаулық балалық шақ»
Жоғары мамандандырылған бағдарламаларға мыналар жатады:
– «Бастау»
– «SA-FI-DANCE»
Мектепке дейінгі тәрбиенің негізгі білім беру бағдарламасы «Туғаннан мектепке дейін» Ред. Н.Е.Вераксий, Т.С.Комарова, М.А.Васильева. - 2018 жыл.«Туғаннан мектепке дейін» бағдарламасы мектепке дейінгі білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес дайындалған мектепке дейінгі мекемелерге арналған инновациялық жалпы білім беретін бағдарламалық құжат болып табылады және негізгі білім беру бағдарламаларын қалыптастыру үшін мектепке дейінгі білім беру ұйымдарында пайдалануға арналған.
«Дене дамуы» білім беру саласы екі бағытпен ұсынылған: салауатты өмір салты, дене шынықтыру туралы алғашқы түсініктерді қалыптастыру.«Салауатты өмір салты туралы алғашқы түсініктерді қалыптастыру» бағытының мазмұны адам ағзасының қызмет ету ерекшеліктері мен тұтастығы туралы, салауатты өмір салтының құрамдас бөліктері (маңызды компоненттері) туралы (дұрыс тамақтану, қозғалыс, ұйқы мен күн, ауа мен су – біздің ең жақын достарымыз), денсаулықты бұзатын факторлар туралы, адамның табиғаттағы орны туралы, өзіне және қоршаған ортаға зиян келтірмеу үшін қалай өмір сүру керектігі туралы; балаларда салауатты өмір салтына қажеттілікті қалыптастыру, дене шынықтыру мен спортқа қызығушылық пен айналысуға деген құштарлығын арттыру.