Файл: Астана халыаралы университетіні педагогикалы колледжі.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 22.11.2023
Просмотров: 47
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
2.1 Ұлттық қимыл қозғалыс ойындарының кезеңдері
Тұтастай алғанда халықтық ашық ойынын өткізу әдістемесі ашық ойынды өткізуден еш айырмашылығы жоқ және баланың жеке басын қалыптастыруға, оған шебер педагогикалық басшылық жасауға бағытталған әртүрлі әдістерді кешенді қолданудың шексіз мүмкіндіктерін қамтиды. Тәрбиешінің кәсіби дайындығы, оның байқағыштығы ерекше маңызға ие. Баланың ойынға деген қызығушылығын оята отырып, оны баурап ала отырып, мұғалім балалардың дамуы мен мінез-құлқындағы елеулі факторларды байқап, атап көрсетеді. Ойынның әдістемесі әр алуан қимыл-қозғалыс дағдыларына ие және мүмкіндігінше саналы әрекет ететін эмоционалды баланы тәрбиелеуге бағытталған.
Халықтық ашық ойындарын өткізуге сауатты дайындалу үшін тәрбиешіге олардың мазмұны мен ережелерін білу, оларды ойыншыларға анық және анық жеткізе білу маңызды.Ашық ойындар күн сайын әртүрлі режимде өткізіледі. Ашық ойындардың негізгі уақыты таңертеңгі және кешкі серуендерге келеді.Е.А.Тимофеева зейінді шоғырландыруды қажет ететін сабақтан кейін ұжымдық ойындар мен жаттығуларды ұйымдастыруға болмайды деп есептейді. Балалардың өз бетінше әрекет етуін белсендіретін жеңілдіктерді таңдауды қоса алғанда, алдын ала тиісті жағдайларды ұйымдастырып, балалардың өз бетімен ойнау мүмкіндігін берген жөн.Е.А. Тимофеева сондай-ақ ойынды 4-5 жастағы балаларға түсіндіру, алдыңғы топтардан айырмашылығы, көбінесе алдын-ала ұйымдастырылады деп есептейді, яғни. жол бойында емес, оқиға алдында. Күрделі орыс халықтық ашық ойынының негізгі түсіндірмесі міндетті түрде оның ең қиын сәттерін көрсетумен, ойнатумен бірге жүреді.
Сондай-ақ автор ойынның сәтті болуы көбінесе балалардың ережелерді қалай түсініп, есте сақтауына байланысты деп есептейді. Олар іс-әрекетте естігендерінің барлығын мүмкіндігінше тез қайталауға тырысады және жиі түсіндіруді тыңдамай, ойында белгілі бір рөлді ойнағысы келетінін білдіреді. Содан кейін балалардың зейінін шоғырландыру үшін олар үлкен қызығушылықпен қабылдап, рөлдерді шығармашылықпен орындауға ықпал ететін ертегі түріндегі ойын туралы айтуға болады.
М.А.Доронина да ойындарды негізінен тәрбиешілердің өздері таңдайды деп есептейді. Мұғалім міндетті түрде қимыл-қозғалыс тапсырмалары мен ережелерінің күрделілігіне, олардың білім мен идеяларға сәйкестігіне, балалардың жеке ерекшеліктері мен тілектеріне назар аударады.Ашық ауада ойындар мен жаттығуларды өткізуге жағдай жасау кезінде мұғалім ересек адамның нұсқауы немесе өтініші бойынша қажетті оқу құралдарын дайындап, оларды ойын талаптарына сәйкес орналастыра алатын мектеп жасына дейінгі балалардың дербестігі мен белсенділігіне сүйену керек.Түсіндіруден кейін балалар бірден ойынға барады, оның барысында мұғалім нені жеткіліксіз меңгергенін түсіндіреді, ережелерді бұзудың алдын алу жолдарын түсіндіреді.Ол ойын барысын басқарады, ережелерді еске түсіреді және олардың орындалуын мұқият қадағалайды, белгі береді, сонымен қатар балалардың дұрыс қимылдарын бақылайды, дене белсенділігін реттейді, белсенді әрекеттер мен демалысты ауыстырады, балаларды бір әрекет түрінен екінші әрекетке тез ауыстырады; қозғалыстардың қарқындылығын біртіндеп арттыру, балалардың жүгіру қашықтығын арттыру.
Кейбір жағдайларда ойынға тәрбиешінің қатысуы қажет. Ол ең жауапты рөлді өз мойнына алып, көптеген балаларды ұстау үшін қақпанның қаншалықты жылдам әрекет ету керектігін, сол немесе басқа қозғалысты қалай дұрыс орындау керектігін көрсете алады.Е.А.Тимофеева тәрбиешінің ойын рөлдерін бөлудің әртүрлі тәсілдерін меңгеруі маңызды деп есептейді; сонымен бірге әрбір бала өзінің де, жолдастарының да күшті жақтарын дұрыс бағалау қабілетін дамытуға көмектесетін жауапты рөлді, мысалы, жүргізушіні атқара алатындай етіп жасау керек.Рөлдерді бөлу үшін санау әзілдері қолданылады, мысалы: «Аралар далада ұшты, айналады, ызылдады; аралар гүлдерге отырды, біз ойнаймыз, сен жүр!Драйверді басқа жолмен таңдауға болады. Балалар шеңберге тұрады, мұғалім баланың атын атайды; ол 10-ға дейінгі кез келген санды атап, қай жолмен санау керектігін айтуы керек - оңға немесе солға. Бала шеңбер бойымен жүреді және есептейді - кімде шот бұзылса, жүргізуші болады.
Қорытындылау сыртқы ойындарды басқаруда да ерекше орын алады: балаларды ойын процесінің өзі ғана емес, оның нәтижесі де қызықтырады. Сондықтан ойынның соңында мұғалім міндетті түрде қысқаша қорытынды жасайды, балалардың жетістіктерін атап өтеді, ненің жақсы орындалғанын және қандай бұзушылықтар және кім тарапынан болғанын айтады.
Тәрбиешінің бағалауы орынды, дәлелді болуы керек. Бұл балалардың мінез-құлқындағы ықтимал адекватты емес көріністердің алдын алуға, шамадан тыс толқуларды, толқуларды, кез келген жағдайда жеңіске деген ұмтылысты жоюға көмектеседі.
Ашық ойындарда жүргізушілерді таңдау және ойыншыларды командаларға бөлу үшін рифмаларды санау және жеребе тарту қолданылады. Сіз бұл жанрлардың халықтық немесе авторлық шығармаларын пайдалана аласыз, сондай-ақ оларды өзіңіз ойлап таба аласыз (ойынның сюжеті немесе белгілі бір топпен байланысты белгілі бір оқу тапсырмасын шешу үшін) және балалармен бірге .
Мобильді ойынның кезеңдері:
ойынды мұғалімнің өз бетінше дайындауы (ережелер мен оларды түсіндіру арқылы ойлау, мәтіндерді оқыту, құрал-жабдықтар мен материалдарды дайындау);
Балалардың ойынға эмоционалды қатынасы;
ережелерді нақты, қысқа, балаға ыңғайлы түрде түсіндіру;
Бір сабақта ойынның 2-3 қайталануы;
Балаларға белгілі репертуардан өздеріне ұнайтын ойындарды таңдауды ұсыну және негізгі ережелерді еске түсіру арқылы келесі сабақтарда ойынды бекіту.
Сонымен, мектеп жасына дейінгі балаларға орыс халықтық ашық ойындарын оқыту әдістемесіне сәйкес, халық ойындары келесі міндеттерді шешуге мүмкіндік береді деген қорытынды жасауға болады:
- ойын бейнелерін орындау дағдыларын дамыту;
- шығармашылық даралықты дамыту;
- музыкалық-эстетикалық талғамын дамыту;
- барлық психикалық процестердің дамуы;
- сөйлеу әсемдігі туралы түсініктерін қалыптастыру;
- рухани саланы, патриоттық сезімдерін қалыптастыру;
-эмоционалды сфераны дамыту;
- дене қасиеттерін, денсаулығын қалыптастыру;
- коммуникативті қасиеттерді қалыптастыру;
-халық мәдениетімен, салт-дәстүрімен таныстыру.
Мұғалімнің жұмысында келесі әдістер қолданылады:
- ауызша;
- көрнекі;
-практикалық.
Сөз әдісі:
- ойын, оның ережелері туралы әңгімелер;
- көне сөздердің мағыналарын түсіндіру;
- диалог элементтері бар әңгімелер;
- сұрақтар - жауаптар;
- халық ойындарының мәтінін жаттау.
визуалды әдіс:
- ойындарға арналған иллюстрацияларды қарау;
- көне ыдыстарды, жиһаздарды қарау;
- костюмдерді сараптау;
- презентацияларды көрсету.
Практкалық әдіс:
- ойындар өткізу;
- ойынға арналған бас киімдер, бас киімдер, атрибуттар жасау;
- мерекелер мен ойын-сауықтарды өткізу;
- ата-аналарға кеңес беру;
- мұғалімдерге кеңес беру.
Балаларды халық ойындарына тұрақты қызығушылыққа тәрбиелеу әдістемесі ретінде мыналар қолданылады:
- халық ойын музыкалық шығармашылығының озық үлгілерімен танысу;
- ойындарды оқыту кезіндегі жеке үлгі;
- ойын бейнесін жасау кезінде баланың мысалы;
- костюмдерді, атрибуттарды қолдану
Педагог үшін халық ойынының оң әсері: балалардың физиологиялық қажетті дене белсенділігін және қолайлы психоэмоционалдық жағдайын қамтамасыз ете отырып, балаларды адамгершілікке тәрбиелейді және ойынның өзіне де, халық мәдениетіне де қолайлы эмоционалдық қатынас қалыптастырады; балаларға оқуды қызықты ойынға айналдыра отырып, бір әрекеттен екіншісіне сезілмейтін түрде ауысуға көмектеседі.
Балалар үшін халықтық ашық ойындарының оң әсері:
- денсаулықты жақсарту;
- тапқырлық, ептілік, шығармашылық қабілеттерін дамыту;
- айналадағы тіршілікпен танысу;
- білуге құмарлықты дамытып, сөйлеу тілін дамытуға, сөздік қорын молайтуға, сөйлеу айналымдарын жинақтауға ықпал ету;
- адамгершілік қасиеттерді қалыптастыру;
2.2 Ойындарды өткізу әдістемесі
Курстық жұмыстың практикалық бөлімінің мақсаты мектеп жасына дейінгі балаларға арналған халықтық ашық ойындардың картотекасын таңдау болып табылады.
Халықтық ашық ойындардың картотекасы.
«Жмурки»
Мақсаты: мәтінді мұқият тыңдауға үйрету; кеңістікте координацияны дамыту.
Ойынның барысы: Соқыр адамның баффы санау рифмасы арқылы таңдалады. Олар оның көзін байлап, сайттың ортасына апарып, бірнеше рет айналады. Онымен әңгіме:
- Мысық, мысық, сен ненің үстінде тұрсың?
- Көпірде
-Сенің қолыңда не бар?
- Квас.
- Біз емес, тышқандарды ұстаңыз!
Ойыншылар шашырап кетеді, соқырдың соқыры оларды ұстап алады. Соқырдың соқыры ұсталған ойыншыны танып, таңғыштарын шешпей, атын атауы керек. Ол сұмдыққа айналады.
«Қыстайтын және қоныс аударатын құстар»
Мақсаты: моторикасын дамыту; қыста құстардың мінез-құлқы туралы идеяны бекіту.
Ойын барысы: Балалар құстардың бас киімдерін киеді (қоныс аударатын және қыстайтын). Ойын алаңының ортасында, бір-бірінен алшақ жерде Күн мен Қар ұшқынының қалпақшасын киген екі бала отыр. «Құстар» барлық бағытта жүгіреді:
Құстар ұшады, астық жиналады.
Кішкентай құстар, кішкентай құстар».
Осы сөздерден кейін «қоныс аударатын құстар» Күнге, ал «қыстау» - қар ұшқынына қарай жүгіреді. Кімнің шеңбері тезірек жиналса, сол жеңіске жетеді.
«Аралар мен қарлығаш»
Мақсаты: ептілік, реакция жылдамдығын дамыту.
Ойынның барысы: «Ара» балаларды еңкейтіп ойнау. «Қарлығаш» - өз ұясында. «Аралар» (таза жерде отырып, ызылдайды):
Аралар ұшады, бал жиналды!
Масштабтау, масштабтау, масштабтау! Масштабтау, масштабтау, масштабтау!
Қарлығаш: - Қарлығаш ұшады, араларды ұстайды.
Ұшып шығып, «араларды» ұстайды. Ұсталған «қарлығашқа» айналады.
«Қоңыраулы Жмурки»
Мақсаты: балалардың көңілін көтеру, оларда жақсы, қуанышты көңіл-күй қалыптастыруға көмектесу.
Ойын барысы: Балалардың біріне қоңырау беріледі. Қалған екі бала ақымақ. Олардың көздері байланған. Қоңыраулы бала қашып барады, соқырдың соқыр көзі оны қуып жетеді. Егер балалардың біреуі баланы қоңыраумен ұстап алса, олар рөлдерді ауыстырады.
«Ақтүйнек»
Мақсаты: халық ойынымен таныстыру; допты лақтыруды үйрену.
Ойын барысы: Ойыншылар шеңберге тұрып, допты ұстамай бір-біріне лақтырады. Ойыншы допты түсіргенде, ол шеңберге отырады («картопқа» айналады). Отырған жерінен секірген шеңберден ойыншы допты ұстауға тырысады. Егер ол ұстап алса, ол қайтадан ойыншыға айналады, ал допты өткізіп алған ойыншы картопқа айналады.
Ойын бір ойыншы қалғанша немесе жалыққанша жалғасады.
«Қар әйел»
Мақсаты: дене белсенділігін дамыту.
Ойын барысы: «Ақшақар» таңдалады. Ол ойын алаңының соңында еңкейіп отырады. Балалар оған барып, таптап,
Баба Қар тұр,
Таңертең ұйықтайды, күндіз ұйықтайды.
Кешке тыныштықпен күту
Түнде бәрі қорқады.
Осы сөздерден «Ақшақар» оянып, балаларды ұстап алады. Кімді ұстаса, «Ақшақарға» айналады.
«Үйрек пен Дрейк»
Мақсаты: халық ойындарымен таныстыру; жылдамдығын дамыту.
Ойын барысы: Екі ойыншы Үйрек пен Дрейкті бейнелейді. Қалғандары шеңбер құрып, қол ұстайды. Үйрек шеңберге айналады, ал Дрейк шеңбердің артында болады. Дрейк шеңберге түсіп, үйректі ұстауға тырысады, ал бәрі ән айтады:
Дрейк, үйрек ұстайды,
Жасы сұр түсті ұстайды.
Үйге бар
Бар, сұр, үйге.
Сенің жеті балаң бар
Сегізінші дрейк.
«Орамжапырақ»
Мақсаты: қимыл ептілігін дамыту.
Ойын барысы: Шеңбер – бақ. Ортасында орамжапырақты білдіретін орамал бүкеледі. «Шебер» қырыққабаттың қасына отырады да:
Мен қиыршық тастың үстінде отырмын, қарындаштардың қызықты қазықтары,қарындаштардың қазығын қызықтаймын, өз бақшамды саламын.
Қырыққабат ұрланбауы үшін олар бақшаға жүгірмеді
Мұртты қоян, аю.
Балалар «бақшаға» жүгіріп, «қырыққабатты» ұстап, қашуға тырысады. «Иесі» кім ұстаса, ойыннан шығады.
«Дөңгелек би»
Мақсаты: балаларды билеуге үйрету, эмоционалды жауап беруді дамыту.
Ойын барысы: балалар мұғалімге сөздерді айтады.
Қол ұстасып шеңбер бойымен жүреді.
Раушан бұталарының айналасында шөптер мен гүлдер арасында
Айналамыз, дөңгелек билейміз,
о, біз бақытты халықпыз!
Айналуды бастамас бұрын жерге құладық. Апыр-ай!
Соңғы фразаны айтқан кезде шалқалап отыру орындалады.
«Карусель»
Мақсаты: балалардың қимыл-қозғалысында тепе-теңдік, жүгіру дағдыларын дамыту, эмоционалдық тонусын арттыру.
Ойын барысы: мұғалім балаларды карусельге мінуге шақырады. Қолында құрсау ұстайды (обручтың ортасында) оған түрлі-түсті ленталар байланған. Балалар ленталарды алады, мұғалім құрсаумен қозғалады. Балалар шеңбер бойымен жүреді, сосын жүгіреді.
Мақсаты: балаларды іс-әрекеттер мен мәтінді дұрыс үйлестіруге жаттықтыру, пәннің әртүрлі өлшемдері туралы түсініктерін дамыту, сөйлеу және қозғалыс белсенділігін дамыту.
Ойын барысы: шеңбер бойымен жүреді, сосын тоқтайды, шеңберді кең етеді, шеңберді тарылтады, барлығы еңкейеді, қолдарын жоғары көтеріп, алақандарын соғады. Ваня Галяның қасына келіп, оны шеңберге алып барады. Балалар алақандарын соғып, би әуенін шырқайды. Балалар шеңбер бойымен билейді. Бұл ойынды балалардың туған күнінде ойнау жақсы. Бірақ жақында Нина мен Светаның туған күні болғанын есте ұстай аласыз және оларды шеңберде бірінші болып таңдай аласыз.