№2 Межелік бақылауға арналған сұрақтар тізімі
1. Липидтердің қорытылуы және гидролиздену өнімдерінің сіңірілуі, өт қышқылдарының ролі.

2. Ішек қабырғасындағы триацилглицериндердің ресинтезі. Хиломикрондардың түзілуі және майлардың тасымалдануы.

3. Майлы қышқылдарды митохондрияға тасымалдайтын карнитинді ілмекті (қайықты) механизмі.

4. β-тотығуы – майлы қышқылдардың арнайы ыдырау жолы, физиологиялық ролі. β–тотығудың реттелуі.

5. Майлы қышқылдар биосинтезі.

6. Бауырда және май ұлпасында майлар биосинтезінің ерекшеліктері.

7. Майлардың қорға жиналуы мен жұмсалуы (мобилизациясы), реттелуі және олардың физиологиялық маңызы.

8. Қанның тасымалдаушы липопротеиндерінің жіктелуі, құрамы және құрылысы. Физиологиялық маңызы.

9. Холестерин (холестерол). Холестериннің ағзадағы қызметтері.

Холестерол - тек жануарларзіне тән, стероид. Негізгі синтезделу орны - бауыр. Бауырда барлық холестериннің 50%-дан астамы, ащы ішекте 15-20%, қалған мөлшері тері де, бүйрек үсті безінің кыртысты кабатында, жыныс бездерінде синтезделеді. Тәулігінде организмде 1 г жуык холестерин синтезделеді; тамақпен 300-500 мг холестерин туседі.

Холестерин қызметі:

• 
  Жасуша мембранасының құрамына кіреді;
  
• 
  Өт кышкылдары және стероидты гормондардың синтезі үшін бастапқы зат болып табылады;
  
• 
  Холестериннің метаболиттік жолдардағы бастапқы заттар ТАТ компоненті болатын убихинонға және гликопротеиндер синтезіне катысатын долихолға айнала алады;
  
• 
  Холестерол құрамындағы гидроксил тобы есебінен май қышқылдарымен әрекеттесіп эфир тузе алады. Холестерин эфирі күйінде қанда көп кездеседі, және оны аздап баска заттар синтезі үшін субстрат есебінде колданатын жасушалардын кейбір түрлерінде кездеседі. Холестерин және онын эфирлері-гидрофобты молекулалар, сондыктан олар канмен тек ЛП құрамында ғана тасымалдана алады.
  

Холестерин алмасуының өте күрделі процесс тек оның синтезі жүруі үшін 100-ге жуык сатылы реакциялар жүреді. Холестерин алмасуына 300-ге жуык әр түрлі нәруыздар катысады. Холестерин алмасуы бұзылуы кен тараган аурулардын бірі атеросклероз ауруының дамуына әкеледі. Атеросклероздан миокард инфаркты, инсульт пб. Атеросклероз «полигенді ауру», оның дамуына көптеген факторлар катысады, онын ішінде маңыздысы тұқым куалаушылык факторы.

Организмде холестеролдын жиналып қалуы, өтке тас байлану ауруын туғызады.

---

10. Холестерин биосинтезі және оның реттелуі.
Холестерин синтезі жасуша цитозолінде жүреді. Молекуладағы көміртек қоры митохондриядығы цитраттан, май қышқылдарының синтезіндей ацетил-SКоА. Холестеролдың синтезі кезінде 18 молекула АТФ және 13 молекула НАДФН жұмсалады. Холестерол түзіліуі 30 реакциядан тұрады.

Мевалонат түзіліу.

Холестерин синтезінің күрделі жолын 3 кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезең мевалонаттың түзілуімен аяқталады.

1. 
   Ацетил-КоА 2 молекуласы тиолаза ферментінің қатысумен конденсацияланып ацетоацетил-КоА түзеді.
   
2. 
   Гидроксиметилглутарил-КоА-синтаза ферменті қатысуымен үшінші ацетил қалдығы қосылып ГМГ-КоА (3-гидрокси-3-метилглутарил-КоА түзеді). Реакциялардың бұл сатылы кезеңдері кетондық денелер синтезі сатыларымен ұқсас.
   

Дегенмен, кетондық денелер синтезі бауыр митохондрияларында жүрсе, холестерол синтезі жасуша цитозолінде жүреді.

3. 
   ГМГ-КоА гидроксиметилглутарил-КоА-редуктаза ферментінің катализденуі нәтижесінде мевалонат түзіледі.
   

Скваленнің түзілуі.

1. 
   Мевалонат изопентенилпирофосфатқа айналады. (3 АТФ молекуласы жұмсалады, декабоксилдену);
   
2. 
   2 изопренді бірліктің конденсациялануы нәтижесінде геранилпирофосфат түзіледі.
   
3. 
   Тағы бір изопренді бірліктің қосылуы 15 көміртек атомынан тұратын қосылыс фарнезилпирофосфаттың түзілуіне әкеледі.
   
4. 
   Фарнезилпирофосфаттың 2 молекуласының конденсациялануы нәтижесінде 30 көміртек атомынан тұратын түзу сызықты құрылым сквален түзіледі.
   

Холестеролдың түзілуі

1. 
   Холестерол синтезінің үшінші кезеңінде сквален циклаза ферменті әсерімен эпоксид түзу арқылы 4 конденсацияланған циклден және 30 көміртек атомынан тұратын тұратын ланостеронға айналады.
   
2. 
   Әрі қарай ланостеролды холестеролға айналдыратын 20 сатылы реакия жүреді. Синтездің соңғы кезеңдерінде ланостеролдан 3 көміртек а томы бөлініп шығады, сондықтан холестеролда 27 көміртек атомы бар. Холестеролдың 17-ші орында орналасқан, қаныққан 8-көміртек атомынан туратын тармақталған бүйірлік тізбегі бар, В-сақинасында 5-ші және 6-шы көміртек атомдары арасында қос байл және 3-ші орында орналасқан гидроксил то бы бар. Адам организмінде изопентенилпирофосфат гликопротеиндер синтезіне қатысатын убихинон және долихол синтездері үшін бастапқы зат болып табылады.
   

---

Холестеролдың эфирленуі
Холестерол синтезінің реттелуі

11. Холестеринді тасымалдауда липопротеиндердің маңызы.

12. Өт қышқылдарының биосинтезі.

13. Организмнен холестерин мен өт қышқылдарының бөлінуі.

14. Кетондық денелердің синтезі, қолданылуы және физиологиялық маңызы.

15. Эйкозаноидтар және олардың физиологиялық кызметі мен метаболизмді реттеудегі маңызы.

16. Липидтердің қорытылуы мен сіңірілуінің бұзылыстары. Гиперхиломикронемия.

17. Семіру кезіндегі майлардың қорға жиналуы мен жұмсалуының реттелуінің бұзылыстары.

18. Гиперхолестеринемия, оның даму себептері. Атеросклероз биохимиясы.

19. Өт тастарының пайда болу механизмдері.

20. Ұлпадағы аминқышқылдарының негізгі көздері және оларды пайдаланудың жалпы сызбанұсқасы. Тағам ақуыздары азоттың негізгі көзі. Азоттық тепе-теңдік туралы түсінік. Ақуыздық ашығудың себебі мен салдары.

Организмдегі бос амин қышқ шамамен 35 г құрайды. Амин қышқ басым түрі нәруыздар құрамына кіреді, олардың мөлшері ересек адамның организмінде шамамен 15 кг құрайды.

Жасушаларда бос амин қышқылдарының көздері-тағам нәруыздары, ұлпалардың өзінің нәруыздары және көмірсулардан синтезделетін амин қышқылдары. Көп жасушалар, жоғары мамандалғандарынан басқа (мысалы, эритроциттер), аминқышқылдарын нәруыз синтезіне және басқа заттардың: мембраналардың фосфолипидтер гем, пуриндік және пиримидиндік нуклеотидтердің, биогенді аминдердің (катехоламиндер, гистамин) және басқа қосылыстардың синтезі жұмсайды.

Амин қышқылдары глюкоза немесе май қышқылы сиақты қорға жиналмайды. Оның резерві это ұлпалардың барлық құрылыстық және қызметтік нәруыздары, бірақ көбінесе бұлшықет нәруыздары, себебі олардың мөлшері көбірек.

Адам организмінде тәулігіне 400 г ыдырап сонша қайта түзіледі. Көмірсулар амин қышқ негізгі көзі бола алмайды, себебі одан тек көміртекті бөлімі түзіледі, амин тобы тек басқа амин қышқ түз. Организмнің амин қышқ негізгі көзі это тағам нәруыздары.

1. 
   Тағам ақуыздары азоттың негізгі көзі. Азоттық тепе-теңдік туралы түсінік. Ақуыздық ашығудың себебі мен салдары.
   

Амин қышқылдары (бос және нәруыздық) барлық азоттың 95% құрайды, сондықтан олар организмнің азоттық тепе-теңдігін сақтайды.

Азоттық тепе-теңдік- тағаммен түскен азот мөлшері мен бөлінетін (несепнәр және аммоний тұздары тұздары түрінде) азот мөлшері арасындағы қатынас. Яғни түсетін азот=тағаммен түскен азот, онда азоттық тепе-теңдік болды. Бұл денсаулығы жақсы дұрыс тамақтанатын адамда болады.

---

• 
  АТ-Т балаларда және ауыр аурулардан жазылып жатқан науқастарда оң болуы мүмкін →это азоттың түсуі көбірек чем шығуына қарағанда.
  
• 
  АТ-Т қартаю, ашығу, ауыр аурулар кезінде теріс болады→ это азоттың бөліп шығуы көбірек чем түсуіне қарағанда.
  

Нәруызсыз диета кезінде АТ-Т теріс болады. Бір апта нәруызсыз диетадан кейін, бөлінетін азот мөлшері көбеюі тоқталады және тәулігіне шамамен 4г мөлшерінде тұрақтанады. 4г азота =25г нәруыз. Яғни осындай нәруыздық ашығу кезінде тәулігіне 25г нәруыз жұмасалат.
Алмастырылмайтын амин қышқ: фенилаланин, метионин, треонин, триптофан, валин, лизин, лейцин, изолейцин.

Жартылай алмастырылатын: аргинин, гистидин. (Ересек адамдарда жеткілікті түз, ал балаларда тағаммен қосымша түсу кк).

Шартты түрде алмастырылатын-тирозин, цистеин (олардың синтезі үшін алмастырылмайтын амин қышқ кк). Тирозин→фенилаланиннен, цистеин→метиониннің күкірт атомы кк.

Алмастырылатын (орг өзі синтездейт): глицин, аспарагин қышқ, аспарагин, глутамин қышқ, глутамин, серин, пролин, аланин.
Тағамнан жануар тағам өнімдері нәруыздарына бай (ет, балық, сыр)

Егер нәруыз құрамында барлық алмастырылмайтын амин қышқ қажетті мөлшерде болса және протеазалармен қорытылса, онда оның биологиялық құндылығы 100ге тең-құнды нәруыз.

Оған жұмыртқа, сүт нәруыздары. Сиыр еті нәруыз құндылығы-98 тең.

Нәруыздық жетімсіздік

Бір алмастырылмайтын АҚ жетіспеуі басқа АҚ дұрыс сіңірілмеуін туғызады және теріс азоттық тепе-теңдіктің дамуына, өсудің тоқталуына, жүйке-жүйесінің қызметтерінің бұзылуына әкеледі.

Егеуқұйрыққа тәжірибе жасай отырып анықталды:

Нәруызда цистеин болмағанда-бауырдың жедел некрозы,

Гистидин жетіспегенде-катаракта,

Метиониннің болмауы-анемия, бауырдың семіздігі мен церрозына, шаш түсуі мен бүйректердегі геморрагияға әкеледі.

Жас егеуқұйрықтарда рационда лизин болмаса- анемия және кенеттен өлімге әкеледі. Ересектерде байқалмайды.

Нәруыздық рационның жетіспеушілігі Орталық Африкада «квашиоркор» деп аталатын ауруға әкеледі, ол алтын немесе қызыл бала дегенди білдіреді. Ол ауру сүт және басқа жануар нәруыздарын қабылдамаған, тек өсімдік тағамдар-тары, банан, жүгері қабылдаған балаларда дамиды.

Симптом: өсудің тоқталуы, анемия, гипопротеинемия, бауырдың майлы дистрофиясы. Негроиды адамдарда шаштың түсі қызыл-қоңыр түске айналады.

---

Бұл ауру кезінде ұйқы безі жасушаларының атрофиясы болады. Нәтижесінде панкреатиттік ферменттер дұрыс бөлінбейді және нәруыздар дұрыс сіңірілмейді.

Бүйректер зақымдалуынан бос амин қышқылдарының бөлінуі артады. Ес қабылданбаса балалар өлімі 50-90%. Өмір сүргеннің өзінде тек физиологиялық қызм жетіспеушілігі ғана емес, еще ойлау қаб ауытқуына әкеледі.

Аурудың емі: нәруызға бай, ет пен сүт өнімдері, тағамға лизин препараттарын қосу.
21. Ақуыздардың қорытылуы және аминқышқылдарының сіңірілуі. Протеазалар белсендірілуі.

Асқазан сөлі-жасушалардың бірнеше түрінің өнімі. Асқазан қабырғасының париетальды жасушалары тұз қышқылын түзеді, басты жасушалары пепсиногенді түзеді. Басқа жасушалары асқазанда муцин бар кілегейді бөледі. Париетальды жасушалар асқазанға «ішкі фактор» (Касл факторы) деп аталатын гликопротеинді бөледі. Бұл нәруыз «сыртқы фактор»- В12 дәруменін байланыстырады, оны бұзылуынан сақтайды және сіңірілуіне себеп болады.

Тұз қышқылының түзілуі мен рөлі

Асқазанда нәруыздардың қорытылуы басталады. Бұл процессте тұз қышқ маңызды болады. Асқазанға түскен нәруыздар→гистаминнің және гастриндердің бөлінуін белсендіреді →НСl және профермент пепсиногеннің секрециясына әкеледі.

НСl түзілуі:

Н+ көзі асқазанның жасушаларында қаннан түсетін СО2 мен Н2О-дан карбоангидраза (карбоангидраза)
22. Ақуыздардың қорытылуы және сіңірілуінің бұзылыстары. Асқазан сөліне биохимиялық анализ жасаудың диагностикалық маңызы.

23. Ақуыздардың (аминқышқылдарының) ішекте шіруі. Аминқышқылдарының шіру өнімдерін залалсыздандыру.

24. Трансаминделу, трансаминазаның арнайлылығы. В₆ витаминінің коферменттік қызметі. Қан сарысуында трансаминазаны анықтаудың диагностикалық маңызы.

25. Аминқышқылдарының әртүрлі жолдармен дезаминденуі.

26. Аминқышқылдарының декарбоксилденуі. Биогенді аминдер: түзілуі және биологиялық қызметтері.

27. Тотығудың негізгі типтері (оксидазалық, микросомалық, асқын тотығу).

28. Биогенді аминдердің тотығуы (моноаминооксидазалар), МАО-ның тежеушілері.

29. Қабыну мен аллергиялық реакциялар дамуындағы гистаминнің ролі. Антигистамин препараттары.

30. Организмдегі аммиактың негізгі көздері. Азот алмасуының соңғы өнімдері: аммоний тұздары және мочевина. Аммиакты залалсыздандыру жолдары. Глутамин қышқылы амиді маңызы.

31. Мочевина синтезі. Мочевина синтезі мен шығарылуының бұзылыстары.

---

Смотрите также файлы

• Начало присоединения Казахского ханства к Российской империи.docx

• Биология пнінен орытынды аттестаттауа дайынды тапсырмалары а блімі.docx

• Аттестационный лист опоп специальности 44. 02. 01 Дошкольное образование производственная (преддипломная) практика.docx

• Білім беру йымыны атауы А. Трымбаев атындаы 7 жалпы орта білім беретін мектеп.docx

• Делопроизводство в Древнерусском государстве.docx