ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 30.11.2023
Просмотров: 60
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Пазакласнае мерапрыемства
для вучняў III-V класаў
“СІМВАЛЫ МАЁЙ РАДЗІМЫ”
М э т ы : выхоўваць любоў да прыроды, прывіваць добрыя адносіны да птушак.
А ф а р м л е н н е : малюнкі дзяцей, літаратура па тэме, мультымедыйныя слайды.
Х о д м е р а п р ы е м с т в а
П е р ш ы в я д у ч ы.
Ёсць у сусвеце планета Зямля.
Ёсць на зямлі той краіна адна,
А ў той краіне – прыстанішча, дзе
Сэрца званчэйшыя песні вядзе.
Максім Танк
Д р у г і в я д у ч ы. Добры дзень, паважаныя сябры! Сёння на мерапрыемстве мы пагаворым пра тую краіну, мясціны якой з маленства нам дарагія, пра тое, што жыве ў нашых сэрцах усё жыццё. У той краіне старадаўнія гарадзішчы і курганы, пад якімі спяць яе абаронцы, у барвовых, быццам ад крыві, мурах замкаў. І ўся яна, тая краіна, зямля пад белымі крыламі буслоў, якіх тысячы і тысячы.
П е р ш ы в я д у ч ы . А краіна тая, казачная, непаўторная, адзіная – наша Радзіма – Беларусь.
Прыедзь у край мой ціхі,
Тут продкаў галасы,
Тут белыя бусліхі
І мудрыя лясы.
Яўгенія Янішчыц
Д р у г і в я д у ч ы. Якая яна, мая краіна і мая родная зямля? Гэта залатыя палі збажыны з сінімі вачамі васількоў, светлыя ад бяроз гаі, што аглухлі ад птушынага звону, і пушчы, дзе горда нясуць свае кроны алені. Гэта бясконцыя жылы рэк, у якіх плешчуцца бабры і рыбы на захадзе сонца, і гэта амаль адзінаццаць тысяч азёр, чыстых, як усмешка дзіцяці.
П е р ш ы в я д у ч ы. Чароўны кут, стары казачны край – наша Беларусь. Са старажытных часоў жылі на гэтай зямлі нашы продкі, ці як прынята казаць, нашы бацькі і дзяды. Таму і называюць людзі землі сваіх продкаў “краем бацькоў”, а каб адна краіна адрознівалася ад другой, даюць ёй назву. Па назве амаль кожнай краіны мы з лёгкасцю разумеем, хто ў большасці тут жыве.
П е р ш ы ч ы т а л ь н і к .
Яна мне дадзена адзіная
На ўсё жыццё, на цэлы век.
Мая адзіная, радзімая
ў вянках лясоў і стужак рэк.
Заўсёды самая прыветная,
Як сонца, свеціцца сама,
Жыве, як мара запаветная,
І роўных ёй — нідзе няма.
Яе праменнямі сагрэтая,
Наліта сілай маладой,
Іду, нястомная, па свету я
Яе часцінкаю жывой.
І ганаруся ўсюды смела я,
Што вырасла на той зямлі,
Якую клічуць Руссю Белаю,
Што тут дзяды мае жылі.
М. Шаўчонак. “Мая Радзіма”
Д р у г і ч ы т а л ь н і к .
Я – беларус, я нарадзіўся
На гэтай казачнай зямлі,
Дзе між лясоў і пушчаў дзікіх
Адвеку прашчуры жылі.
Я – беларус, я ганаруся,
Што маю гэтае імя:
Аб добрай славе Беларусі
У свеце знаюць нездарма!
Я – беларус, і я шчаслівы,
Што маці мову мне дала,
Што родных песень пералівы
І зблізку чую, і здаля...
Н. Гілевіча «Я– беларус!»
П е р ш ы в я д у ч ы. Кожная краіна мае сваю назву, тэрыторыю, мову і сімвалы. Ці ведаеце Вы сваю родную мову? На якой мове размаўляюць беларусы? (Адказы дзяцей.)
Д р у г і ч ы т а л ь н і к .
Родная мова, цудоўная мова!
Ты нашых думак уток і аснова!
Матчын дарунак ад самай калыскі,
ты самацветаў яскравая нізка.
Кожны з іх барвы дзівосныя мае,
вечным агнём зіхаціць - не згарае.
Ты мне заўсёды была дапамогай,
дзе б і якой ні хадзіў я дарогай.
Чую ў табе перазвоны крыніцы,
чую ў табе і раскат навальніцы,
чую павевы зялёнага бору,
водгулле працы у родным прасторы.
Кожнай драбнічкай ты варта пашаны,
кожнае слова вякамі стварана.
І на вякі яно жыць застаецца,
вечнае так, як народнае сэрца.
Д р у г і в я д у ч ы. У Беларусі ёсць шмат сімвалаў. Гэта афіцыйныя (дзяржаўныя) і прыродныя сімвалы нашай краіны. Давайце з вамі іх пералічым. (Адказы дзяцей.)
П е р ш ы в я д у ч ы . Адным з прыродных сімвалаў Беларусі з’яўляецца белы бусел. Хто не ведае гэту цудоўную птушку! Нават назва яе пераклікаецца з назвай нашай краіны – Беларусь , Белая Русь.
Д р у г і в я д у ч ы. Белы бусел з’яўляецца крылатым сімвалам нашай краіны. У сэрцы любога беларуса буслам адведена асаблівае месца.
П е р ш ы в я д у ч ы . Народнае павер’е сцвярджае, што белы бусел прыносіць у хату ўдачу, дзяцей і нават шчасце.
Д р у г і ч ы т а л ь н і к .
Няма радзімы без бацькоўскай хаты;
Бусліны клёкат – гэта родны дом;
Ты будзеш жыць шчасліва і багата,
Калі над хатай – буслава гняздо.
А летнім днём блакіт нябёс бясконцы
І воблакі – мелодыя без слоў,
І над зямлёю роднай наша сонца,
І крылле прамяністае буслоў.
Буслы да нас вясною зноўку вернуцца,
Як на зямлі прадзюбнецца трава.
Без чалавечай і буслінай вернасці
Няма ні дабрыні, ні хараства.
Пімен Панчанка. “Буслы, буслы…”
Гучыць урывак з песні “Спадчына” (сл. Янкі Купалы, муз. І. Лучанка). На слайдзе фотаздымкі белых буслоў.
Д р у г і в я д у ч ы . Белыя буслы жывуць заўсёды побач з чалавекам. Свае масіўныя гнёзды часцей за ўсё яны будуюць на дахах жылых дамоў і хлявах, на воданапорных вежах або на слупах высакавольтных ліній.
П е р ш ы в я д у ч ы . Белы бусел – вельмі прыгожая птушка, асабліва ў палёце: выцягнутае, як струна, белае цела з шырокімі, бліскучымі, чорнымі на канцах крыламі, з густа-чырвонымі нагамі і дзюбаю. Не заўважыць гэту птушку нельга. Магчыма, таму пра яе так многа складзена розных легендаў. Вось паслухайце, калі ласка, паданне, чаму ў белых буслоў ззаду пер’е чорнага колеру.
Т р э ц і ч ы т а л ь н і к . Паданне называецца “Пакаранне бусла”.
Калі Бог зрабіў жабаў, яшчырыцаў і вужоў, то злажыў іх у мяшок і даў яго трымаць бацяну, сказаўшы, каб ён туды не глядзеў.
Бацяна ўзяла цікавасць, і ён расхінуў мяшок, так усе яшчырыцы, жабы і павыскаквалі. Прыйшоў Гасподзь, ды як убачыў, што бацян павыпушчаў усіх з меху, то ўзяў дубца і зачаў бацяна гасіць па заду. Ад гэтага ў бацяна зад чорны.
Д р у г і в я д у ч ы . У беларускай літаратуры таксама вельмі многа твораў пра буслоў. І амаль у кожнага ёсць верш, прысвечаны гэтай птушцы. У народзе існуе і шмат паданняў пра паходжанне бусла. Паслухайце адно з іх.
С ё м ы ч ы т а л ь н і к . Гэта было тады, калі Бог хадзіў па зямлі. На зямлі развялося мноства гадаў, што не стала ад іх жыцця ні людзям, ні жывёле. І парашыў Бог знішчыць іх, патапіўшы ў якойсьці бяздонніцы.
Бог сабраў гадаў у торбу, завязаў яе, узваліў на плечы аднаму чалавеку і загадаў укінуць у паказанае месца. Як толькі чалавек рушыў з месца, то ў торбе ўсё засквірылася, засіпела. І ўзяло чалавека цікаўства, што ён такое нясе.
Чалавек развязаў торбу і аслупянеў ад страху. Гады ж тым часам вылезлі з торбы і распаўзліся ізноў па зямлі. Тады Бог пакараў чалавека за яго празмерную цікаўнасць і загадаў збіраць паўцякаўшых гадаў. Дзеля гэтага ён ператварыў таго чалавека ў бусла. Ходзіць гэты чалавек з накінутай паміж плеч торбай па лугах, палях, балотах ды збірае гадаў, але да гэтай пары ніяк сабраць не можа.
З прычыны сваёй крэўнасці з чалавекам бусел не адыходзіць далёка ад людскіх сяліб, мала баіцца людзей і прыносіць ім шчасце (з беларускай міфалогіі).
П е р ш ы в я д у ч ы . Вось якое паданне існуе ва ўкраінскім фальклоры пра тое, чаму менавіта буслы прыносяць дзяцей.
Калі татары напалі на сяло, то многіх жыхароў забілі, а астатніх забралі ў палон. А немаўлят кінулі на папялішчы. Убачылі гэта буслы, узялі дзяцей у дзюбы і падняліся з імі высока ў неба. Далёка разнёсся дзіцячы плач, пачулі яго воіны і кінуліся ратаваць сем’і – дагналі арду і адбілі сваіх родных.
Д р у г і в я д у ч ы . А вось што расказвае пра буслоў малдаўскае паданне. Жорсткія янычары асадзілі крэпасць Гарадзешты. Яе абаронцы змагаліся мужна, але сілы пакідалі іх. Закончылася ежа і вада. Ворагі радаваліся, спадзеючыся на хуткую перамогу. Раптам моцны парыў ветру змусіў іх прыгнуць галовы. Гэты вецер паднялі крылы сотні буслоў, якія ляцелі над горадам. У дзюбах яны неслі гронкі вінаграду з роднай зямлі. Так воіны выратаваліся ад голаду і смагі.
П е р ш ы в я д у ч ы . Калі вельмі горача, дарослая птушка, паўраскрыўшы крылы, абараняе сваіх птушанят ад прамых сонечных промняў. А ў дождж бацькі закрываюць буслянят сваім целам.
Д з е в я т ы ч ы т а л ь н і к .
Бусел праводзіў заняткі:
-
Слухайце, бусляняткі:
дома пакіньце страх,
смела рабіце ўзмах.
З кола ўзлятайце стралой,
Дзюбу трымайце прамой.
Зробіце круг –
сядзьце на луг!
Не забывайце парадку –
мякка рабіце пасадку…
Хто праляціць прыгожа –
першым паснедаць зможа.
Той, хто не слухаў бяседу,
будзе чакаць да абеду.
Хто ж атрымае двойку –
Будзе працягваць
да вечара стойку.
Клёк-клёк!
Ці зразумелі ўрок?
Помніце, Кляка і Клёка,
восень ужо недалёка!
Круцяць малыя насамі:
“Ведаем гэта самі.
Ды хоць разок яшчэ, тата,
з намі палётай над хатай.
Нам ад твайго крыла
смеласці больш і святла…”
Мікола Чарняўскі. “Урок”
П е р ш ы в я д у ч ы . Але ж не заўсёды могуць абараніць буслы сваіх дзяцей ад чалавека. З развіццём навукі, новых тэхналогій, на жаль, пакутуе прырода.
Д р у г і в я д у ч ы . На гэту тэму асабліва шмат вершаў напісана беларускімі паэтамі.
А д з і н а ц ц а т ы ч ы т а л ь н і к .
Дні сплылі шумлівай чарадою,
І як быццам ліха не было.
На балотцах за смугой густою
Бусляняты сталі на крыло.
І ляцяць у шэрае міжхмар’е,
І ляцяць мае трывогі ўслед.
На зялёным, дзе жыву, паўшар’і
Колькі слёз было і колькі бед!
І не так ужо сплылі далёка
Тыя дні, калі пякла туга.
На балотцах – невясёлы клёкат.
У лагчынах – сіняя смуга.
Дзесьці блізка паміж дрэў пахілых
Дагараюць дымныя лаўжы,
І на свежаўзрыхленых магілах
Ацякаюць цэзіем крыжы.
Хто мне слова суцяшэння скажа?
Далеч зноў грымотамі гудзе.
І, глядзіш, у стомленым пейзажы
Буслянят ужо няма нідзе.
Віктар Гардзей. “Пейзаж з буслянятамі”
П е р ш ы в я д у ч ы . Але не толькі ад экалагічных катастроф гінуць буслы. Многа знішчаецца іх падчас войнаў.
Т р ы н а ц ц а т ы ч ы т а л ь н і к .
Буслы шукаюць на пагорку хату,
А там – варонкі, попел і вада,
На золку не клякочуць бусляняты,
Што не паспелі вылецець з гнязда.
Ляцяць буслы ад вёскі і да вёскі,
Мінаюць гарадкі і гарады,
Дзе і дасюль не змоўклі адгалоскі
Яшчэ не адбалелае бяды.
Няма на ўзгорку студні каля хаты
І ліпы на развілку трох дарог.
Бядуе бусел, быццам вінаваты,
Што цёплую буслянку не збярог.
Ляцяць кругамі бусел і бусліха:
Гудуць адны пустыя каміны,
Раса з вярбы сцякае ціха-ціха,
І жаляцца хатынскія званы.
Сяргей Грахоўскі. “Буслы”
Гучыць урывак з песні “Світанак”(сл. У. Някляева, муз. І. Лучанка)
Д р у г і в я д у ч ы . У пачатку жніўня ў буслоў пачынаюцца зборы да адлёту. Выраі з сотні буслоў пралятаюць над Беларуссю, Украінай, Балканамі, яны накіроўваюцца ў Паўднёвую Афрыку.
П е р ш ы в я д у ч ы . “Паломнікамі ў Меку” называюць іх на Бліжнім Усходзе, бо пралятаюць птушкі над мусульманскімі святынямі.
П я т н а ц ц а т ы ч ы т а л ь н і к .
Павіс бусліны клёкат над палямі,
Кругі, кругі – бясконцыя кругі.
Глядзяць у свет бяздумнымі вачамі,
Нібы паны, надзьмутыя стагі.
На павуцінках ціха грае восень.
Напяты струны нерваў і душы…
За небасхіл у сонечную просінь
Са смуткам лета крочыць у цішы.
Алег Салтук. “Павіс бусліны клёкат над палямі”
Д р у г і в я д у ч ы . На жаль, не ўсе птушкі могуць падняцца ў неба. Нямала буслоў гіне ў час уборкі зерня, трапляючы пад колы камбайнаў. Многіх калечаць драпежнікі. Часам небяспеку ўяўляюць для іх людзі.
Ш а с н а ц ц а т ы ч ы т а л ь н і к .
Буслы ўзняліся з поймы ў дарогу.
Хвіліна, дзве – над лесам шнур растаў.
А ён нат не крануўся – доўга-доўга
На парыжэлай купіне стаяў.
Глядзеў услед… А змрокам, адзінокі,
На ліпу сеў каля гнязда свайго,
І цішыню разрэзаў дзікі клёкат,
Не клёкат – крык надтрэснуты яго.