ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 06.12.2023
Просмотров: 313
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Емтихан сұрақтары/Экзаменационные вопросы
-
Патология дегеніміз не? Патология тарихы. Гомеостаз ұғымы
Патология (грек. pathos – қасірет және logos – ілім) – патологиялық процестер мен жеке ауруларды зерттейтін ғылым; қалыптан тыс ауытқу әдетте ''патология'' деп аталады.
Медицинаның адам ағзасындағы әр түрлі ауытқуларды зерттейтін клиника саласы. Патологияның негізгі екі саласы бар: «Патологиялық анатомия», «Патологиялық физиологиясы». Бұдан басқа,
жалпы патология, өлкелік патология, әскери патология, кәсіптік патология деген салалары бар.
Соңғы кезде салыстырмалы патология (аурудың дамуын эволюциясы тұрғыдан адам мен жануарлардағы даму ерекшелігін айқындау) қарқынды дамуда.
Жалпы патология ауруға шалдыққан ағзадағы тіршілік процестерінің өту заңдылықтары мен құрылымдық өзгерістері туралы ғылым. Ағзаның сыртқы және ішкі орта өзгерістерінe бейімделіп, тіршілігін сақтау қасиeтi физиологиялық реттелу деп аталады. Физиологиялық реттелу арқылы ағзаның қызмет атқаруымен қатар құрылымдық тұрақтылығын, ортамен қатынасты сақтауын денсаулық дейміз. Ішкі ортаның физика-химиялық қасиеттері мен
химиялық құрамының тұрақтылығын сақтау қабілеттілігі гомеостаз деп аталады. Осы тұрақтылықты сақтау үшін ағзада өзін-өзі реттеу процесі үздіксіз жүріп жатады. Өзін-өзі реттеудің 2 түрі бар: 1) гуморальдық реттелу; 2) жүйке арқылы реттелу.
-
Жалпы нозология туралы түсінік.
Нозология — аурудың себептері, шығуы, таралуы, дамуы, организмге әсері туралы ілім. Нозология патологиялық жағдайлар тобынан нақты жекеленген ауруларды көрсетеді. Нозология негізгі факторы болып аурудың шығуы мен тәндігін аныңтайтын этиология есептелінеді.
-
Патологиялық анатомия. Патологиялық физиология
Патологиялық анатомия – адамдар мен жануарлар организмінде ауруға байланысты дамитын патологиялық процестердің морфологиялық негіздерін зерттейтін ғылым.
Патология саласында Қазақстанда патологиялық анатомия саласындағы жүйелі зерттеулер қазіргі ҚазҰМУ-да Патологиялық анатомия кафедрасы ашылғаннан кейін (1933) басталды. Қазіргі кезде Патологиялық анатомия ауру морфологиясын организмдік, органдық (ағзалық), тіндік, клеткалық және клеткаішілік деңгейлерде зерттей алады.
Патологиялық анатомияның зерттеу әдісіне: аутопсия (мәйіт), биопсия және тәжірибелік әдіс жатады. Соңғы әдіс патологиялық анатомияда жиі қолданылады. Мысалы, қатерлі ісік тудырушы (канцерогендік) заттардың, аса улы химикалық қоспалардың, қоршаған ортаның зиянды әсерлерін осы әдіспен анықтайды
Патологиялық анатомия әр түрлі аурулар кезіндегі организмде болатын морфологиялық өзгерістерді зерттейтін пән. Патология раtһоs «ауру сырқат» және Іоgos «ілім» деген грек сөзі, яғни патология — ауру жөніндегі ілім деген мағынаны береді. Патологиялық анатомия морфология ғылымдары қатарына жатады. Ол әр түрлі морфологиялық әдістер арқылы ауру дамуының барлық кезеңдерін, осы аурудан өлгеннен кейінгі денедегі бүкіл өзгерістерін тексереді.
-
Патогенді факторлар түрлері
«Патогендік» термині микроорганизмдердің ауру шақыру қабілетін білдіреді. Ол екі грек сөзінен құралған: pathos-қиналу, ауыру және genes-тудырушы. Барлық бактериялар патогенді, яғни ауру тудырушы болмайды. Сондықтан «патогендік қалай туып, анықталады?» деген сұрақ заңды. әр түрлі бактериялардың птогендігі олардың ерекше қасиеттерімен сипатталтындықтан бір жауап қана болуы мүмкін емес. Патогенді бактериялардың пайда болуын мынамен түсіндіруге болады: бактериялар паразиттік тіршілікке бейімделіп, макроорганизмдердің қорғаныш механизмдеріне қарсы тұру қабілеттілігін қамтамасыз ететін биологиялық қасиеттер пайда болуымен.
Айтылғандай, макро және микроорганизм арасындағы симбиоздың бірнеше формалары бар: мутуализм, комменсализм және паразитизм, комменсализмнен паразитизмге өту де болуы мүмкін. Бұл тұжырым табиғатта егіз микробтардың болуын түсіндіреді. Мысалы, адам мен жылықандыларға патогенді микобактериялар бар. Патогенді микобактериялар организмнің сәйкестігіне байланысты бейімделу нәтижесінде әр түрлі топтарға біріктірілді. Сонымен қатар батулизм мен сіреспе сияқты аурулардың қоздырғышы сыртқы ортада тұрақты болады: олардың табиғи тіршілік ортасы – топырақ. Олардың адамға және жылықандыларға патогенділігі қуатты токсиндерді бөлу қабілетімен байланысты. Бірақ токсин өндіру бұл бактериялардың тіршілігі мен экологиясына қандай әсер ететіні белгісіз.
Патогенділік немесе ауру шақыру қабілеттілігі абсолютті болмайды. Оның шарттылығы келесі фактілерде көрінеді:
· Микробтардың патогенділігі жануардың белгілі түріне қатынасты көрінеді. Адамға ғана патогенді бактериялар, жануарларға ғана патогенді бактериялар, сондай-ақ адамға да, жануарға да патогенді бактериялар бар (оба, бруцеллез, туляремия қоздырғыштары).
· Кейбір жағдайларда макроорганизм үшін патогенсіз қоздырғыш басқа өзгерген жағдайларда патогенді болады. Мысалы, табиғи жағдайларда тауықтар сібір түйнемесімен ауырмайды, ал егер олардың температурасын жасанды түрде төмендетсе, олар ауырады.
· Физиологиялық сау организмдер үшін шартты-патогенді немесе патогенсіз микроорганизмдер олардың табиғи резистенттілігінің, әсіресе радиациялық сәуле әсерінен әлсіздеуінен патогенді болады.
· Патогенділік – ауру тудыру қабілеті – түрге толық тән тірлік қасиет болғанымен, берілген түрдің әр түрлі өкілдерінде әр түрлі дәрежеде көрінеді.
-
Гипоксия. Гипоксия түрлері
Гипоксия — жасушалардың оттегі жетіспеушілігінен туатын ұлпалардың декструктивтік өзгерістеріне әкелетін патологиялық процесс.[1]. Гипоксия тіндерге оттегі жеткізудің бұзылуынан және/немесе оларды жасушалардың тыныстық жүйелерінің жоюының бұзылуы нәтижесінде дамиды. Гипоксиямен, оттегімен қамтамасыз ету тапшылығымен бала анасының ішінде жатқанда жиі кездеседі. Күнделікті өмірде орташа гипоксия ұйықтағанда болуы мүмкін, күндіз қызметтік жүктеме қарқынды жұмыс істеп жатқан ағзалардың гипоксиясына жиі әкеледі. Организмнің өлуі де әрқашан толық гипоксиямен жүреді. Оттегінің кезеңдік тапшылығы — бұл адамда жан-жақты бейімділік реакциясы дамыған эволюциялық ежелгі фактор. Ол тасымалдау жүйесі күшінің жоғарылауына және орташа гипоксияға жауап ретінде оттегіні жоюға бағытталған. Сонымен, орташа гипоксия организмнің қалыпты бейімделуші физиологиялық реакциясын тудырып, оның дамуының ең маңызды стимулдарының бірі болып табылады. Керісінше ауыр гипоксия кезінде бейімделу реакциялары онша айқын емес және терең деструкциялық өзгерістер басым болады.
Жалпы, гипоксияның пайда болуына байланысты:
экзогендік
эндогендік болып бөлінеді.
Экзогенді гипоксия
Экзогенді гипоксия жұтатын ауада оттегінің аз болуы салдарынан дамиды. Экзогенді гипоксияның екі түрін ажыратады
нормобариялық және гипобариялық
Нормобариялық гипоксия
Нормобариялық гипоксия қалыпты атмосфералық қысымда жұтатын ауадағы оттегі төмендеген кезде дамиды. Мұндай жағдай көлемі кіші, ұзақ уақыт желдетілмеген кеңістіктерде болғанда, құдықта, шахтада жұмыс істеген кезде болуы мүмкін. Жұтатын ауадағы оттегінің төмендеуі гемоглобиннің оттегімен қанығуының жеткіліксіздігіне әкеледі, артериялық гипоксемия жиі гиперкапниямен жүреді.
Гипобариялық гипоксия
Гипобариялық гипоксия атмосфералық қысым төмендегенде дамиды. Ол биік тауға шыққан кезде жиі байқалады. Оның дамуының алдыңғы қатарлы патогенездік факторына гипоксемия жатады, бірақ нормобариялық гипоксиядан айырмашылығы қосымша теріс факторына гипокапния жатады. Гипокапния және газды алкалоз өкпелердің хеморефлекторлы, компенсаторлық жоғары желдетілуінің есебінен, көмірқышқыл газының шамадан артық шығарылуынан түзіледі. Өкпе капиллярларындағы қандағы көмір қышқыл газының парциалды кернеуінің төмендеуіне Халдейн әсері кедергі болады: альвеолалық ауадағы оттегінің парциалды қысымының төмендеуі СО2 шығарылуының қарқынын төмендетеді. Бірақ реттеудің мықты контуры СО2-нің сопақша мидың тыныс орталығына әсеріне байланысты.
Эндогенді гипоксия
Эндогенді гипоксияның келесі түрлері ажыратылады:
тыныстық немесе респираторлы;
қанайналымдық немесе циркуляциялық;
қандық немесе гемдік;
тіндік немесе гистотоксиндік;
жүктемелік;
субстраттық;
аралас
Тыныстық гипоксия
Тыныстық гипоксия сыртқы тыныс қызметінің бұзылысы салдарынан дамиды. Оған себептер:
альвеолалық желдетілу жетіспеушілігі;
өкпенің диффузды қызметінің бұзылысы;
желдетілу-перфузиялық қатынастың өзгеруі;
-
Ағзаның жылулық тепе-теңдігінің бұзылуы- Гипертермиялык жайлар (кызып кету- гипертермия),(ыстык оту),(кызба), (гипертермиялык реакциялар), (кун тию). Ал, Гипотермиялык жайлар агзанын суып кетуи
-
Қызба. Қызбаның даму механизмі
Қызба (лат. febris) — дененің кейбір ауруларға қарсы қорғаныш реакциясы. Мұндайда температура көтеріледі, ол организмнің қорғаныштық қуатын арттырады. Қызыну жұқпалы және жұқпайтын аурулармен ауырғанда (улану, аллергия, т.б.) пирогендердің микробтар және олардың улары, жат белоктар, олардың ішінде сыворотка (сарысу) мен вакциналар; кейбір химиялық заттар әрекеттеріне жауап ретінде пайда болады. Қызбаның аса күшеюі әр түрлі органдар мен жүйелер қызметінің бұзылуына әкеліп соғады, жүйке жүйесі (бас ауыру, бас айналу, есеңгіреу), жүрек-қантамыр және тыныс жүйелері қызметі (жүрек соғуы мен тыныс алу жиілейді), зат алмасу бұзылады, кіші дәрет дұрыс жүрмейді
Қызба этиологиясына байланысты бөлінеді:
себепкердің табиғатына байланысты: инфекциялық және инфекциялық емес;
пирогеннің сипатына байланысты: эндогендік және экзогендік деп бөлінеді.
Табиғатына байланысты жіктелуі
Табиғатына байланысты инфекциялық және инфекциялық емес қызбаны ажыратады.
Инфекциялық қызба
Жұқпалық агенттердің (бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар) инвазиясымен байланысты дамиды. Бұл инфекциялардың бүліндіргіш әсеріне немесе бөлінген токсиндерімен күресу үшін ағза температурасын арттырады.
Инфекциялық емес қызба
Инфекциялық емес қызба тіндердің бүлінуіне әкелетін сыртқы және ішкі факторлардың әсерінен дамиды: күйік, жарақат, инфаркт, қан құю, аллергия, қатерлі ісік т.б. себептер.
-
Қанайналым бұзылыстары
Қан айналымдарының бұзылуы Организмнің және оның жеке ағзаларының қалыпты жұмысы жүрек-қан тамыр жүйесінің дұрыс қызмет жасауына байланысты. Себебі организмде тоқтаусыз өтіп жататын зат алмасу, қоректену, қайта қалпына келу, жасуша тіршілігі нәтижесінде пайда болған ыдырау өнімдерін шығару және тағы басқа үрдістерді қамтамасыз ету үшін қан тамырларында қан үздіксіз айналып туруы қажет. Бұл жағдай тек жүрек-қан тамыр жүйесінің ғана емес, ондағы қанның физикалық қасиеттеріне және химиялық құрамына да байланысты. Егер қан тамырларындағы қан қоюланып кетсе, оның жабысқақтық қасиеттері күшейіп, қанайналымы өте нашарлайды.
Жалпы қан айналымның бұзылуы дененің барлық ағзаларының қанмен қамтамасыз етілуін өзгертеді. Жергілікті қан айналымның бұзылуы жеке қан тамырларының немесе оның тармақтарының патологиясы ретінде белгілі бір жерде ғана байқалады.
Қан айналымының бұзылыстары төмендегі топтарға бөлінеді: Қан тамырларының қанмен толуының өзгеруіне байланысты бұзылыстар; Қан тамырларының қабырғасының бұзылуына және өткізгіштігінің артып кетуіне байланысты бұзылыстар; Гемостаздың және қанның реологиялық қасиет-терінің өзгеруіне байланысты бұзылыстар; Шок; Тіндегі сұйықтық мөлшерінің өзгерістеріне байланысты бұзылыстар;
-
Қанның реологиялық қасиетінің бұзылуы. Тромбоз. Эмболия
Тромбоз деп – қанның қан тамырлары ішінде ұйып қалуын атайды. Ұйыған қан тромб д. а. Тромбоздың негізінде физиологиялық қан ұю үдерісі жатады. Қанның ұюы өте күрделі, көп салалы үдеріс. Ол қан ұйытушы және қан ұюына қарсы жүйелердің бақылауында болады.
>Қан ұюына қарсы жағдайларға бірінші ретте, қалыпты жағдайда қан құрамында болатын антикоагулянттар: гепарин, Қан ұюына қарсы жағдайларға бірінші ретте, қалыпты жағдайда қан құрамында болатын антикоагулянттар: гепарин, антитромбин және фибринолизин жүйесі кіреді. Патологиялық жағдайларда гемостазды, рефлекторлық- гуморалдық жолмен реттеуші фибринолиздік жүйе іске қосылады.
10. Инфаркт
Инфа́ркт (лат. infarcire — ішін толтыру, тығыздау) — қанмен қамтамасыз етілудің жіті жетіспеушілігінен сол мүшенің өлуі (некроз). Инфаркт себептері: тромбоз, эмболия, артерияның созылмалы тарылуы және т.б.
Кең таралған инфаркт түрлері:
Миокард инфарктісі.
Ми инфарктісі (ишемиялық инсульт).
Бүйрек инфарктісі.
Көкбауыр инфарктісі.
Жүрек қан тамыры ауруларына қатысты негізгі фактілер
Жүрек қан тамырлары ауруы әлем бойынша өлім санын арттырып, жыл сайын осы ауруға шалдығатын адамдар қатары жылдам өсуде;
2008 жылы жүргізілген санақ бойынша, жүрек қан тамырлары ауруынан әлемде 17,3 миллион адам қайтыс болған. Бұл жер шары халқының 30%-ын құрайды. 7,3 миллион адам ишемиялық аурудан, және 6,2 миллион адам инсульттің нәтижесінде қайтыс болған; –
Бұл ауру көбінесе халқының жалақысы аз мемлекеттерде жиі кездеседі; – Ғалымдардың болжауынша, 2030 жылы осы аурудан 23,3 миллион адам көз жұмады; – Онымен табак өнімдерінен бас тарту, дұрыс тамақтану, майсыз тағамдарды тұтыну, физикалық белсенділікті арттыру, қан қысымын төмендету, диабеттен сақтану және липидтердің деңгейін төмендету арқылы күресуге болады;