Файл: Реферат таырыбы Махатма Ганди Орындаан Асенова ралай С. Аманжолов атындаы Шу жоары колледжіні.docx
Добавлен: 09.12.2023
Просмотров: 32
Скачиваний: 3
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ
ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ
«САРСЕН АМАНЖОЛОВ АТЫНДАҒЫ ШЫҒЫС
ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ» ҚЕАҚ
ЖОҒАРЫ КОЛЛЕДЖ
РЕФЕРАТ
Тақырыбы: «Махатма Ганди»
Орындаған:Асенова Құралай
«С.Аманжолов атындағы ШҚУ Жоғары колледжінің»ОП9ә тобының 1 курс студенті.
Тексерген:Серікова Зарина Серікқызы,гуманитарлық ғылымдар магистрі, «С.Аманжолов атындағы ШҚУ Жоғары колледжінің» тарих пәні оқытушысы.
Өскемен қ. 2023ж
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ.................3
1 Тарау Махатма Гандидің өмірі мен қызметі
1.1.М.Гандидің жастық шағы мен өмір жолы..........................................................................................5
1.2.М.Гандидің саяси қызметі...............................................6
2 Тарау Махатма Гандидің пацифизмі.
2.1.М.Гандидің пацифизмінің мәні....7
2.2.Ұлт-азаттық қозғалыс және ондағы пацифизмнің ролі............................8
Қорытынды............................................................................................9
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.......................................................10
КІРІСПЕ
Зерттеудің өзектілігі. Тарихты жасайтын бұқара халық екені бұрыннан белгілі. Бірақ оның символы ретінде жеке адамдар тұрады. Мысалы, соның бірі Мохандас Карамчанд Гандиді айтуымызға болады. Үндістанның саясат санасындағы және саяси өміріндегі символы. Гандидың қайраткерлік және мұрагерлік жолында ерекшелік белгісі қалды, оның халықты отаршылдықтан азат ету және тәуелді елдерді жат елдің қысымнан босатуы, өжеттілікпен күресуін айтуымызға болады .
Қазіргі заманғы өркениетті тарихта Махатма «Ұлы жан», «Бапу», «Ұлттар әкесі» ретінде танымал. Сол кезден бері төрт он жылдық уақыт өтсе де Ганди туралы, Гандидың жеке өміріне деген қызығушылық арта түсуде.
Бүгінгі таңда Гандидың адамзат тарихында зор роль атқарғанын көпшілік мойындауда. Дегенмен, бұл рольді бағалау қиынға соқпақ.
Үндістанның белгілі ақыны, Нобель сыйлығының лауреаты Рабиндранат Тагор Гандиді буддамен салыстыра отырып, оның адамдарға деген сүйіспеншілік күшін былай деп сипаттайды: «Ол бақытсыздыққа ұшыраған жандардың, жұпыны лашық үйлерінің табалдырығын аттаған, олар қай тілде сөйлесе, Ганди де сол тілде сөйлесті, бұл кітаптан алынған цитата емес, бұл шындық. Гандидың шақырған даусына ұлы бастаманың ашылуына Үндістан қайта жанданғандай. Дәл осылай, ерте кездерде Будда да барлық тірі жанның қиналған, қайғыларына ортақтасып шындықты жариялағаны белгілі» /2/.Үндістанның көрнекті мемлекет қайраткері, Үндістан Республикасының алғашқы премьер-министрі Джавахарлал Неру Ганди жайлы ол былай дейді: «Осы бір кішкентай ғана әлсіз адамның бойынан мызғымас болаттай қаттылықты, ешқандай күш-қайратқа ие бола алмайтын, биік болмаса да құз-жартастай... Ол асқан байсалдылықпен өзін қоршаған құрметтеушілікке, қадірлеушіллікке ие болды. Ол әрқашан қарапайым, артық сөз айтпайтын. Оның тыңдаушыларға айтқан сөзі өзінің ашық адам екені, жеке адам ретінде, өзінің ішкі жан дүниесінде сарқылмайтын рухани бұлақ жасырылғандай... Ішкі бейбітшілікті тауып, қоршаған төңіректегілерді онымен сәулелендіріп, өмірдің ирелеңі бар жолымен қорықпай, табанды қадам басты» . Сонымен бірге Джавахарлал Неру Гандиді «Дін адамы» деп атады, бірақ ол ешқашан діншіл болған емес. Себебі Ганди ешқашан діни қауым мүшесі ретінде, не болмаса діни апологет есебінде сөз сөйлемеген. Оның айтуынша: діни тәжірибие және догманың ажыратылуы мүмкін, бірақ барлық діндерде этикалық принципі ортақ.
Зерттеу жұмысының мақсаты.Махатма Гандидің күрескер ретінде қалыптасу жолына талдау
Осы мақсаттан келесі міндеттер туындайды:
-Гандидің ұлт-азаттық күрескер ретінде қалыптасу жолына талдау жасау;
-Гандизм-мәнін ашу;
-Гандидің пацифистің іліміне жан-жақты сипаттама беру.
Зерттеу жұмысының хронологиялық шеңбері.Зерттеу жұмысы өресі биік азаматы Махатма Гандидің 1869 жылғы дүниеге клеген кезеңнен бастап 1948 жылы 30 қаңтардағы үнді фанатигінен қолынан қаза тапқан мерзіміне дейігні аралықты қамтиды.
Зерттеу жұмысының нысаны.Махатма Гандидің өмірбаяны мен қызмет жолы.
Зерттеу жұмысының құрылымы.Зерттеу жұмысы кіріспеден,екі тараудан,қорытынды және әдебиеттер тізімінен тұрады.
1 Тарау.Махатма Гандидің өмірі мен қызметі
1.1.М.Гандидің жастық шағы мен өмір жолы
Махатма Ганди 1869 жылы Гуджарат Британ Үндістанда дүниеге келген.
Гандидің балалық шағы
Мохандас Ганди әкесінің соңғы баласы (Карамчанд Ганди) және оның әкесінің төртінші әйелі (Путлибай) болды. Жастық шағында Мохандас Ганди уайымдады, жұмсақ сөйледі және тек орта мектепте оқыды. Жалпы алғанда, мойынсұнғыш бала болса да, Ганди бір кездері ет, шылым шегу және аз мөлшерде ұрлау тәжірибесін жасады - бәрі кешірім сұрады. 13 жасында Ганди Кастурбаға (сонымен бірге, Кастурбайға) үйленді. Кастсфен Ганди төрт ұлды алып, 1944 жылы қайтыс болғанға дейін Гандидің қолдауларын қолдады.
Лондондағы уақыт
1888 жылы 18 жасында Ганди Лондонда адвокат болуды үйрену үшін, әйелі мен жаңа туған ұлынсыз Үндістанды тастап кеткен.Ағылшын қоғамына бейімделуге тырысқан Ганди өзінің алғашқы үш айын Лондонда ағылшын тілін үйреніп, ағылшын тілін үйреніп, француз тілін үйреніп, скрипка мен би сабақтарын өткізіп, ағылшын киімін сатып алды. Үш айдан кейін осы қымбат әрекеттерден кейін Ганди уақыт пен ақша жұмсауды шешті.Содан кейін ол осы сабақтардың барлығын жойды және өзінің үш жылдық өмірін Лондонда қалдырды, ол елеулі студент және өте қарапайым өмір сүрді.Ганди өзінің қарапайым және ұқыпты өмір сүру дағдысын үйренумен қатар, Англияда болған вегетарианшылдыққа деген өмірлік құмарлықты тапты. Англияда болғанда, басқа Үндістан студенттерінің көпшілігі етті жесе де, Ганди анасына бұған вегетарианшы болатынын уәде етті. Вегетариандық мейрамханаларды іздестіру барысында Ганди Лондон Вегетариандық қоғамын тапты және қосылды. Қоғам Гандиді Генри Дэвид Торо және Лев Толстой секілді әртүрлі авторларға таныстырған зияткерлік топтан тұрды. Қоғамның мүшелері арқылы Ганди шын мәнінде индустарға арналған қасиетті мәтін болып саналатын эпикалық поэманы
Бхагавад Гитаны оқыды. Бұл кітаптардан алынған жаңа идеялар мен ұғымдар оның кейінгі сенімдеріне негіз қалады.
Ганди 1891 жылдың 10 маусымында бармен сәтті өтті және екі күннен кейін Үндістанға оралды. Келесі екі жыл ішінде Ганди Үндістандағы заңдарды қолдануға тырысты. Өкінішке орай, Ганди Үндістанның заңы мен өзін-өзі сынау туралы білімі жоқ екенін анықтады.
Оңтүстік Африкада бір жыл жұмыс істеуге ұсынылған кезде ол мүмкіндікті пайдаланғаны үшін алғысын білдірді.
Ганди Оңтүстік Африкаға келді
Ганди 23 жасында отбасын тағы бір рет артта қалдырып, 1893 жылдың мамырында Британияның Наталь қаласына келіп, Оңтүстік Африкаға жол тартты. Ганди аз ақша табуға және заң туралы көбірек білуге үміттенгенімен, ол Оңтүстік Африкада Ганди өте тыныш және ұялшақ адамнан кемсітушілікке қарсы тұрып, күшті көшбасшыға айналды. Бұл түрлендірудің басталуы Оңтүстік Африкаға келгеннен кейін көп ұзамай қабылданған іссапар кезінде орын алды.
Ганди Оңтүстік Африкада тек бір апта бойы Натальдан голландтық басқарылатын Трансвааль провинциясындағы Оңтүстік Африка елінің астанасына дейін созылған ұзақ сапарын жүргізу туралы сұраған кезде болған еді. Бұл бірнеше күндік сапар, оның ішінде поезбен және стагекоакпен тасымалдау.Ганди Питермартизбург станциясындағы алғашқы сапарға шыққанда, теміржолшылар Гандиге үшінші сыныптағы жеңіл автокөлікке көшу керектігін айтты. Бірінші деңгейлі жолаушы билеттерін өткізген Ганди көшіп-қонуға келмеді, полиция қызметкері келіп, оны пойыздан тастады.Бұл сапарда Ганди әділетсіздіктің соңғы түрі болмады. Ганди Оңтүстік Африканың басқа да индейлерімен сөйлескенімен (азғана «күлкілі» деп аталады), ол тәжірибелердің оқшауланған оқиғалар емес екені анықталды, алайда мұндай жағдайлар жиі кездесетін. Ганди сапарға шыққаннан кейін темір жол вокзалында сидит сапарының алғашқы түнінде Үндістанға оралуға немесе кемсітушілікке қарсы тұруға болатынын ойлады. Көптеген ойлардан кейін Ганди бұл әділетсіздікке жол бермей, бұл кемсітушілік тәжірибені өзгерту үшін күресуге дайын екендігін шешті.
1.2.М.Гандидің саяси қызметі
Үндістан – ежелден өзінің ертегіге тән байлықтарымен талай жаулаушыларды қызықтырған мемлекет.Бірақ,олардың ішінде дәл ағылшындар секілді отарлаудың жойқын күшін ешкім жасай қоймады.Британия империясы Үндістанды тонап қана қоймай Үндістан жеріндегі барлық байлықты соратын жүйе құрды.Пайдалы қазбалар, миллиондаған үнділердің тегін жұмыс күші ағылшындардың судай аққан алтынына айналып шыға келді.Жоғарғы деңгейдегі салықтар мен ағылшындардың арзан тауарларының судай ағуы жергілікті қолөнерді жойды.Отаршылар «Үндістанды игере отырып біз оларды жаңа заманғы мәдениетке жеткіздік» деп ойлады.Шын мәнінде, олар үнділіктерді қайыршылыққа ешқандай тындырымды тірліктер атқарған жоқ .
Индия әрқашанда елде орнаған ауыр күйзеліспен қиыншылықтардан шығудың жолдарын қарастырумен болды.1885 жылы үнді интеллегенциясы мен ұлттық буржуазиясының өкілдері тәуелсіздікке жету мақсатын алдарына қойған Үнді Ұлттық Конгресін құрді.Конгрестіктер азаттық алудың екі-ақ жолы бар екенін жақсы аңғарды.Бірі, бүкіл халықты қарулы күреске шығарып, (1857-1859ж.ж) ұлы сипайлар көтерілісімен қоғамын құруды жақтаса, екінші біреулері үндістан европалық өркениетпен араласа отырып, реформалар, петициялар, келіссөздер арқылы азаттығын жеңіп алады деген тұжырымдарды жақтады . Іс жүзінде екі позиция да утопиялы сипатта болатын:Біріншіден, отаршылармен қарулы күреске шығатын бұқара халық әлі дайын емес, екіншіден, колонизаторлармен келіссөзге келу мүмкін емес еді.
«Дәл осы тұста Ганди келіп, тәуелсіздік, бостандық атаулының жылы лебін алып келді, халқымыздың көзін ашып, көкірегін оятты, Ганди жоғарғы шенге қызықпады, ол миллиондаған үнділер арасынан шығып, солардың тілінде сөйледі» деп еске алады айнымас досы, қызу жақтауышсы Джавахарлал Неру. Ганди мүлдем жаңаша ойлауды әкелді, адамдардың да дәл осыны күткендігі аңғарылып тұрды: «Мәселе Үндістанның саяси тәуелсіздігінде емес, үнді халқының рухани ойлау тәуелсіздігінде.Үнді мәдениетінде жасырынып жатқан үлкен рухани күш бізді тарихымызда өз жолымызды табуға және өзге халықтармен тең әрі тұтас болуға жетелейді.Үндістан халқы алдымен өз жүрегіндегі тәуелсіздігін ұғынсын, сонда ғана сыртқы күштер мен теріс әрекеттер белсенсіз болып қалады.Қарудың күшімен уақытша азаттық алуға болады, бірақ, мылтыққа сеніп өзіңе тәуелсіз бола алмайсың, өзгелерді азат ете алмайсың.Ағылшындар Үндістанды өздерінің күштеріне сенгендіктен тұрған жоқ, біз ұстап тұрғандықтан тұр» деп мәлімдеді .
II - тарау.Махатма Гандидің пацифизмі
2.1. Махатма Гандидің пацифизмінің мәні
«Менің ең басты сенімім мен ұраным күш М.К.Ганди
Махатма (Гандиді отандастары осылай атады; «Ұлы рух Ағылшын импералистері өздерінің Үндістандағы отарлық бұғауын сақтап «Мен үшін күш қолданбау бұл жай ғана Адам және оның іс-әрекеттері- әртүрлі.Ахимса – ақиқатты мәселені дипломатиялық жолмен шешу нұсқаларын алдыңғы орынға Гандидің өзі бұл сұраққа жауап беруден бас Гандидің адамзат тарихындағы тамаша рөліне көпшілік қауым Сатьяграха – бұл Ганди айтқандай, бейбіт қарсыласу, Ганди әрқашанда күшқолданбай қарсыласу тактикасы әлсіздік пен шыдамдылықпен,түсіністікпен қарады,бірақ,қорқақтық ол үшін жасырынып жатқан күш Күшқолданбаушылық- тек күштілердің позициясы емес, сондай-ақ, күшті Гандидің жақтастарының көпшілігі де дәл осы күшқолданбау Гандидің адамдарды өзіне сендіре білуімен оларды келешектегі Сондай-ақ, үнділердің өз ішінде Гандиге қаскөйлік ойлайтын Екінші дүниежүзілік соғыс басталғанда үнділіктер бірдей Ағылшын отаршылдары біртіндеп Үндістан жерін тастап кете 1947 жылы 15 тамызда бұрынғы ағылшын колониясының Ганди толық басылып қалғандай жағдайға тап болды.
Үндістанның астанасы – Делиде қанды қасап пен қырғын қақтығыстар орын алып жатты.Ганди екі жақтың діни фанатиктеріне өзінің өміріндегі он алтыншы аштық жариялауын мәлімдейді.Ол астанада тыныштық орнамаса, өз өмірін құрбандыққа шалатындығын ескертеді.Алайда, соңғы-таңғажайып, яғни, Махатманың ең соңғы ғажайыбы орын алды.Атыс-шабыстар Ганди басшылығындағы ынтымақтасқан митингілер мен демонстрацияларға айналады.
Ағылшын отаршылдары біртіндеп Үндістан жерін тастап кете бастады.Бірақ, күтпеген жерден тәуелсіздік жолындағы жеңіс үлкен трагедияға жалғаса бастады.Ол жоғарыда атап өткеніміздей үнді-мұсылмандар қасабы.Мыңдаған адамдар өліп, миллиондаған жандар ауыр тұрмыстың тауқіметіне тап болды.Ағылшындар дайындаған «жеккөрушілік бомбасы» жарылды.Англия Үндістанды ең алғаш отарлағанынан бастап елдегі үнділер мен мұсылмандар арасындағы даулы мәселелерді пайдаланып, оларды бір-біріне айдап салды, «бөліп ал да, билей бер» тактикасымен басқарды.Ганди және оның қызу жақтаушылары ел ішін жайлаған қызыл қасапты тоқтату үшін қолдарынан келгенше әрекеттер жасап бақты.Алайда, отаршылар салып кеткен лаң басыла қоймады.
1947 жылы 15 тамызда бұрынғы ағылшын колониясының территориясында бір емес, екі мемлекет; Үндістан одағымен мұсылмандық Пакистан құрылды.Миллиондаған адамдардың үрейленген қоныстанушылары басталды.Қанды қақтығыстарда аштық пен аурулардан және қоныс аударудан – 700 мыңдай адам қаза болды.
Ганди толық басылып қалғандай жағдайға тап болды.Оның айналасындағылардың бәрі оның күшқолданбау теориясы құлдырауға алып келді деп есептеді.Ол құлдырауды жеке өзі бастан кешірді, ал күшқолданбау бағыты келешектің еншісінде деп тұжырымдады.
2.2. Ұлт-азаттық қозғалыс және ондағы пацифизмнің 1927 жылы ағылшын үкіметі Үндістанның келешегі үшін, Осыған орай 1927 жылы Конгресс өзінің жыл 1928 жылы ағылшын комиссиясы Үндістанға келді.Олар жалпыұлттық Осылайша, 1930 жылға қарай елдегі тынышсыз жағдайлар 1930 жылдың сәуіріне қарай азаматтық бағынбау компаниясы «Менің ынтымақтаспау идеямның түбі – жеккөрушілікте емес, Нағыз ахимса (жанның пәктігі)қара дүлей күштерден толық Сондай-ақ, Ганди пацифистік ойын былайша жеткізеді: «Мен иесі.Жалпы, Гандидің сөзімен айтқанда, сатьяграха шындық пен «Күшқолданбаушылық – адамзаттың құзырындағы ең құдіретті күш.Ол Махатма Ганди өзінің өркениеттілік жобасына барлық нәрсеге Гандидің өзі «күшқолданбау цивилизациясының» жобасын қызу қолдап, Сонымен Үндістанның тарихында Ганди ұйымдастырған пацифистік – Ең бірінші сатьяграха 1907 жылы Трансваль үкіметінің Екінші Сатьяграха 1913 жылы өтті.Қозғалыстың кең көлемде Махатма Гандидің пацифистік ойлау дәрежесінің дамуына оның Ганди діни кітаптардың арасында Құранды оқып таң-тамаша Ганди қасиетті кітаптардан басқа өзінің үш негізгі Раджачандра Равджибхан немесе оны М.Ганди Райчандбһай Гандидің сөзіне қарағанда Райчандһан оған индуизмнің шынайы Махатма Гандидің күресінің дамуына жол көрсеткен ресейлік Гандидің бұл хатына дейін ол туралы ешқандай Ганди де өмірінің соңғы жылдарына дейін Толстойдың 1942 жылы Ганди жариялы түрде: «Ресей маған Ал Д.Раскинге келетін болсақ, оның да социалды-саяси Осылайша ХХ ғасырдың басындағы осы үш ғұлама-палсафашылардың Жоғарыда айтып өткендей,Ганди басшылығындағы күшқолданбау компаниясы Үндістандағы жазып, «Сатьяграхалар одағын» құратындығын мәлімдеді.Елде заңның функциялары Гандидің бағдарламасы 1920 жылы Калькутта қаласында Үнді Ендігі жерде Гнади Үнді Ұлттық Конгресінің рухани Ганди үнділіктердің тәуелсіздігі жарияланып, ағылшындар елді сайын корольдың өкілдерімен терезесі тең дәрежеде келіссөздер Гандидің жарты ғұмыры іс жүзінде сварадж орнату Ганди қызметінің ең негізгі бөлігі әлеуметтік теңдіктерді 1922 жылы жалпыүнділік бірінші сатьяграха тоқтатылған Ганди өз үндеулерімен «өзгелерге жақындай алмайтындарды» кемсіту жақындай алмайтындар» да басқа үнділіктер сияқты тең Гандидің «өзгелерге жақындай алмаушылыққа» қарсы күрсеі діни Ганди хариджандарды кемсітуге бағытталған іс-шараларды жою үшін Ганди ел ішіндегі «өзгелерге жақындау алмау» дәстүрін Ганди – күшті адамгершілік идеалға айналған тұлғаға Күшқолданбау принципіне ерекше мән берген Махатма Ганди Ганди өз өмірінің көп бөлігін әлеуметтік әділеттіктерді Ганди өз ілімінің социализм идеяларымен ұқсас тұстарын «Социализм – тамаша сөз, менің білуімше социализм мүмкін.Менің ойымша, әлемде бірде-бір шынайы түрдегі социалистік Ганди большевизмді таптық күрес нәтижесінде күшпен енгізілген Ганди теоритик болып қана қоймай өз ойларын, Ең алғашқы жұмысы 1910 жылы Үндістанда басылып, Ганди Батыста жүзеге асырылып, сол кеңістікте дамып Ганди тек рухани тазару көп мөлшердегі адамдарға баяндады: «шындық» және «күшқоланбау» сөздері бұл тау, Ал 1937 жылы өзге европалық корроспондентке жазған.