Файл: Лекция жне зертханалы сабатарды, СЖ таырыптарыны атаулары.doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 207
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
микробтарды фиксациялап, бояйды. Фиксация үшін 2%-ті осьмий қышқылы бар Петри табақшасына педископты 10 минуттай ұстайды немесе 40%-ті формалин ерітіндісінің буымен өңдейді. Эритрозинмен бояп, стакандағы сумен жуады. Педископ ұяшықтарын канада бальзамының көмегімен жұқа шыны пластинкаға салады да, арнаулы ұстағышпен микроскоптың крестелген үстеліне де, иммерсиялы объектив арқылы микроскоппен қарайды.
Ауа микрофлорасын сипаттау. Ауа микроорганизмдер өніп өсуі үшін қолайсыз орта деп есептеледі. Онда қоректік заттар және қажетті мөлшерде ылғал жоқ, күн сәулесінің ультракүлгін бөлігі оларға жойқын әсер етеді. Сондықтан болса керек ауа микрофлорасы саны жағынан аз да, көпшілігі кездейсоқ өкілдер. Микрофлораның түрлік құрамы сол зерттелетін территорияның жағдайына байланысты. Микроорганизмдер ауаға топырақтан ұшқан шаң-тозаңдармен түрлі өсімдіктерден, жануарлар мен адамдардан тарайды. Жел көтерген шаң-тозаң, дем алғанда, жөтелгенде бөлінетін ылғалдың тамшылары микробтарды өзімен бірге ауаға көтереді. Атмосфераның жермен жанасқан бөлігінде микробтар мол болады. Сонымен бірге қалалы жердің ауасында да олар жеткілікті. Мәселен, Москваның 500 м биіктігіндегі ауаның бір текше метрінде 2000-3000 микроб болса, бір шақырымдағы биіктіктегі ауада – 1500, 2000 м биікте бар жоғы 500 микроб клеткасы табылған. Кейде тіпті атмосфераның өте жоғары қабатынан да (33000 м) бацилдердің және зең саңырауқұлақтардың споралары кездесетіні анықталған. Ауылдық жерден қашықтаған сайын оның ауасында да микробтар азая бастайды. Қыс кезінде топырақ беті қарға көмулі болғандықтан оның үстіндегі ауада да микробтар аз, ал жазда, әсіресе қуаңшылық жылдары, шаң-тозаң молаюымен байланысты олар көптеп кездесетіні анықталады.
Сонымен бірге адамдар, жан-жануарлар көп жиылған жерлердің ауасы да және ашық жерлерге қарағанда бөлме немесе үй ауасында микробтар өте көп болады. Мәселен, бөлме ауасының бір текше метрінде 100 мыңға жуық микроорганизмдер кездеседі. Кейбір ауру қоздыратын микробтар бөлме ауасына таралса тыныс алу жолдары арқылы басқа адамдарды да зақымдайтыны белгілі.
Ауа микробтарының басым көпшілігі сапрофиттер. Сонымен бірге олардың ішінде адам, жануарлар және өсімдіктер үшін зиянды түрлері де болуы ықтимал.
Бақылау сұрақтары:
1. Кротов әдісімен ауа микробтарын қалай анықтауға болады?
2.Мембраналы сүзгіштер әдісін қолданудың ерекшеліктері қандай?
3.Топырақта микроорганизмдердің қандай формалары кездеседі?
4.Автохтонды дегеніміз не?
№14 Зертханалық жұмыс.
Тақырыбы: Спирттік ашу процесін зерттеу
Мақсаты: Студенттерді спирттік ашу процесінің маңызымен таныстыру.
Қажетті құрал - жабдықтар: Сыйымдылығы 250 мл колбалар, нан ашытқылары, өлшегіш целиндрлер, тығындар және иілген шыны түтіктер, су моншасы, электр плиткасы, барит суы, пробиркалар, спиртовка, концентрлі күкірт қышқылы, тік ұзын шыны түтік өткізілген тығындар.
Қысқаша мағлұмат
Спирттік микроорганизмдердерге ең қолайлы орта жүзім қанты ашытқы суы. Бірақ та басқа да орта жақсы нәтиже беретінін ұмытпау керек.
Сыйымдылығы 250мл колбаға 50мл 20%- ті қант ерітіндісін және 1г- нан ашытқысын 10мл сахароза еретіндісіне (20%) езіп салады. Ашытқыларды сабақ басталардан бір сағат бұрын даярлап, жылы жерге қою керек. Сонда оның белсенділігі артады. Колбаға имек шыны түтік орнатады да, оның шетін бариті бар пробиркаға кигізіп қояды.
Ішінде ашитын сұйығы бар колбаны су моншасына орналастырады, әлсін- әлсін қыздырып, монша температурасын 35-40 С шамасында ұстап тұрады. Бірнеше минуттан соң бариті бар пробиркаға газ көпіршіктері жинала бастайды. Газ түзілу жиілене түскеннен бастап ашу өнімі көмірқышқыл газы бөлініп жатқаны белгілі болады. Ал барит суы көмірқышқыл газымен реакцияға түсіп, лайланады. Дәл осы тәжірибеде спирт жиналуын көрсету қиын. Ашитын сұйығымен колбаны мақта тығынымен жауып, келесі сабаққа қалдарады. Келесі сабақта одан спиртті анықтауға болады. Колбадан 2-3 мл сұйықтықты алып, оған калий бихроматы түйірін және бірнеше тамшы концентрлі күкірт қышқылын тамызып, қоспаны спиртовка жалынында қыздырады. Бұнда хромның тотығуы әсерінен сұйық жасыл түске боялады.
Спиртті- оның арнаулы аспабында айдау әдісімен анықтайды. Аспап ішіне ашитын сұйық құйылған колбаны тығындайды. Тығынға ұзын (40-50 см) шыны түтікті орнатады. Колбаны ішіндегі сұйық бірқалапты қайнағанға дейін қыздырады. Сонда шыны түтіктің сыртқы ұшынан спирт буы бөліне бастайды. Дәл сол жерге жанып тұрған шырпыны ұстаса спирт біткен соң ол өшіп қалады. Сұйықты қатты қайнату керек. Ол болмаса сұйық шыны түтіктен ытқып шығып жалынды өшіріп тастайды. Спиртті анықтаудың басқа жолы да бар.
Әрине, табиғи орталарға қарағанда (синтетикалық) жасанды орталарда ашытқылар нашар өседі. Бұл орталарда олардың өсуіне аса қажетті өсуді қолдаушы заттар мен дәрумендер жоқ. Жасанды ортада ашытқылар бірқалапты өсуі үшін солодтан жасалған суслоның (10-11 С) немесе 4 пайыз ашытқы суын қосады. Ашытқылар жақсы өскеннен кейін агарды немесе желатиналы қатты орталарға олардың бір колониясын тазалап бөліп алады. Өскен ашытқыны микроскоппен қарайды. Олардың морфологиясына, басқа қасиеттеріне баса назар аударады. Биологиялық қасиеттерінен спора түзу қабілеттілігін тексереді. Бұл үшін сыра суслосына 2-3 тәулік өсірген ашытқыларды центрифугамен бөліп алады, тұнбаны 2-3 рет залалсыздандырылған құбыр суымен жуып, осындай суда сұйылтады да Городковтың қатты қоректік ортасына себеді.
Бейеринк ашытқылардың спора түзуін анықтау үшін сілтімен өңделген агарға дистилденген суды қосып пайдалануды ұсынады. Бірнеше күннен соң 25 С- да ашытқылар спора түзеді. Ашытқылардың қай түрге жататынын білу үшін олардың қанттарды ашататын қабілетін білу керек. Бұл үшін оларды құрамына әртүрлі қанты бар ортада жүретін ашу процесінің барысын зерттейді.
Пысықтауға арналған сұрақтар
1.Спирттік микроорганизмдердерге ең қолайлы қандай қанты ашытқы суы ?
2.Ашытқыларды қанша уақыт бұрын даярлап қою керек ?
3.Не себептен табиғи орталарға қарағанда (синтетикалық) жасанды орталарда ашытқылар нашар өседі ?
4.Бейеринк ашытқылардың спора түзуін анықтау үшін не себептен сілтімен өңделген агарға дистилденген суды қосып пайдалануды ұсынды ?
5.Өскен ашытқыны қандай құралмен зерттейді ?
№15 Зертханалық жұмыс.
Тақырыбы: Сүт қышқылы ашу процесін зерттеу
Мақсаты: Студенттерді сүт қышқылы ашу процесінің маңызымен таныстыру.
Қажетті құрал - жабдықтар: Сүт тағамдары, қияр, капуста және сүрлем сығындысы, микробиологиялық ілмешектер, спиртовкалар метилен көгінің ерітіндісі, пинцеттер, микроскоптар, Никифиров қоспасы, залалсыздандырылған суы бар 100 мл- ік колбалар және пробиркалар, қыртысты сүзгіштер, күкірт қышқылының 10 пайыздық ерітіндісі, натрий перманганатының 2 пайыздық ерітіндісі, күміс нитратының 5 пайыздық ерітіндісі, сүзгіш қағаздың тілімдері, концентрлі күкірт қышқылы, мыс купоросының қаныққан ерітіндісі, тиофеннің 2 пайыздық спиртті ерітіндісі, су моншасы, электр плитасы.
Қысқаша мағлұмат
Сүттің ең ақырғы қышқылдығын анықтау. Алдымен сүт қышқылын өсіріп алады. Сүт қышқылы бактериялары өскеннен соң қоректік ортада сүт қышқылы жиналады. Оны Тернер градусымен өлшеп белгілейді. Бұл үшін бөлек колбаға 1 мл ашылған сүтті алып оған 20 мл дистилдеген су құяды да, күйдіргіш натрий 0,1 ерітіндісімен қызғылт түс пайда болғанда титрлейді, ол түс 2 минуттай жоғалмай сол күйінде тұруы керек. Сонда 10 мл ашылған сүттің қышқылын бейтараптау үшін кеткен сілті санын 10- ға көбейтеді. Алынған шама Тернер градусы болып есептеледі. Тернер градусы 100 мл ашыған сүтті бейтараптауға кеткен 0,1 сілтінің миллилитр мөлшері 1 градус Тернер 9 мг сүт қышқылына сәйкес болады.
Сүт қышқылының тиофенмен де анықтауға болады. Ол үшін пробиркаға тексерілетін сүзіндінің 1-2 мл құяды да оған 5 мл күшті күкірт қышқылының және 0,5 мл мыс купорасының қаныққан ерітіндісін қосады. Қоспаны жақсылап шайқап араластырып 100 градус С температурада су моншасында 5 минуттай қыздырады. Қоспа салқындаған соң тиофеннің 2 пайызы спиртті еретіндісін қосады. Егерде сұйықта сүт қышқылы болса орта қошқыл қызыл түске боялады. Бұл реакция осы жағдайға ғана тән және сезімтал келеді.
Сүрлемді микробиологиялық жолмен зерттеу. Сүрлем өсімдікпен қоректенетін барлық жануарларға құнарлы, дәруменді азық болып есептеледі. Сүрлеуді барлық ережеге сай дайындалғанда бастапқы өсімдіктегі құрғақ заттың не бары 10-15 пайыз ғана шығынға ұшырайды.
Сүрлемдегі микроорганизмдердің жалпы санын анықтау үшін 1г жаңадан алынған сүрлемді ішіне 99 мл залалсыздандырылған суы бар колбаға салады. Колбаны 10-15 минуттай сілкіп, араластырады. Содан соң колбадан залалсыздандырылған пипеткамен 1 мл сығындыны алып, ішінде 9 мл суы бар дайын пробиркаға құяды. Дәл осылай етіп 1:100 ден 1:10000000 дәрежесіне дейін бірнеше мәрте сұйылтады. Осылардың ішіндегі 5-7 сұйылтудан Петри табақшасындағы қатты қоректік ортаға 1 мл алып, теріс етіп шайқай отырып, жаяды. Микробтардың жалпы санын анықтау үшін тексерілетін сұйықты ет- пептонды агарға құйып, өсіреді. Ал сүт қышқылы бактериаларын ішінде боры бар сусло- агарда өсіреді, ашытқылар мен микроскоптық саңырауқұлақтарды сусло- агары немесе Чапек ортасында өсіріп есептейді.
Петри табақшаны 35 градус С термостатта ұстайды, 3-4 тәуліктен соң өскен колонияларды санап, көпшілік бактериялар қандай топқа жататынын анықтайды. Сүт қышқылы бактерияларын сусло- агардағы бордың еруіне қарап санайды. Сапалы шыққан сүлемнің 1г- да миллиардтай сүт қышқылы бактериялары кездеседі.
Май қышқылы бактерияларының санын бор салынған картоп қоректік ортасында немесе Румман ортасында анықтайды. Бұнда алынатын пробиркаларды алдын- ала 15 минуттай су моншасында 80-90 градус С қыздырып алады. Табақшаларды 26-30 градус С термостатта қояды. Бактерияларды тәулік өткен соң санайды. Сүлемдегі микроорганизмдердің жалпы санын бірден сүрлем шырынын 1:100 дәрежесіне дейін сұйылтып Горяев камерасында есептеуге болады.
Пысықтауға арналған сұрақтар
1.Сүттің ең ақырғы қышқылдығын анықтау әдісін түсіндіріңіз.
2.Сүт қышқылы ашу процесінің маңызымен таныстырыңыз.
3.Тиофен деген не?
4.Сүрлемді микробиологиялық жолмен зерттеу дегеніміз не?
5.Ет- пептонды агар деген не?
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер:
Ермекбаева, Р.Ж. Микробиология және вирусология негіздері : Оқу құралы. / «Мирас» университеті. - Шымкент: Әлем, 2019. - 184 б. - ISBN 978-9965-32-852-7. РМЭБ: http://rmebrk.kz/book/1172610
Микробиология және вирусология [Мәтін] : оқулық / Ә.Т. Қанаев, М.Х. Шығаева. - 3-ші басылым . - Қарағанды : "Medet Group" ЖШС , 2019. - 372б. - ISBN 978-601-7996-772
http://elib.dulaty.kz/MegaPro/Download/MObject/20132
Микробиология және вирусология: Электрондық оқулық . / Жумадилов, С.С., Кабиева, С.К., Амантаев, Н.Г., А.А. Жорабек. - Қарағанды: ҚарМТУ, 2015. РМЭБ: http://rmebrk.kz/book/1155720
Микробиология [Мәтін] : оқулық / А. Бұлашев, Ө. Таубаев, Ж. Сұраншиев, К. Мырзабаев. - Астана : Фолиант, 2014. - 384 б. - ISBN 978-601-292-805-1
Қосымша әдебиеттер:
Ветеринариялық микробиология және вирусология [Электрондық ресурс] : Оқу-әдістемелік құрал / А.Т. Елеусизова. - Костанай : ҚМУ, 2016. - 99б. - ISBN 978-7481-46-9.
elib.dulaty.kz/MegaPro/Download/MObject/2467
Микробиология (1219000 -Нан пісіру, макарон және кондитерлік өндірісі): Оқу құралы / М. Батыргалиева.- Астана: Фолиант, 2016.- 96б.
Төлемісова Ж.Т.
Микроорганизмдер биотехнологиясы [Мәтін] : оқу құралы / Ж.Т. Төлемісова. - Алматы : Нур-Принт, 2015. - 174 б. - ISBN 978-601-7390-52-5 : 2700т. 00т.
Микроорганизмдер физиологиясы негіздері [Электрондық ресурс] / Р.Ж. Бержанова [et al.]. - Алматы : Қазақ университеті, 2013. - 72б.
elib.dulaty.kz/MegaPro/Download/MObject/14126
Микроағзалық биотехнология: қолданбалы микробиологияның негізгі қағидалары [Мәтін] : Оқулық / А.Н. Глейзер, Х. Никайдо; Ауд. П.Г.Погосян. - Алматы, 2013. - 715б. - ISBN 978-601-217-375-8
Микробиология және вирусология [Мәтін] : Оқулық / Т.Арықпаев, Г.Д.Асемова, К.Х.Алмағамбетова, Н.М.Бисенова, т,б. - 2-ші стереотиптік 3 басылым. - Алматы : Нур-Принт, 2012. - 212б. - ISBN 9965-15-567-4
Интернет-ресурсы:
http://er.semgu.kz/ebooks/ebook_235/#ps
https://docviewer.yandex.kz/view/0/?page=5&*
https://docviewer.yandex.kz/view/0/?page=6&
https://docviewer.yandex.kz
https://yandex.kz/video/preview/?filmId=12126579020524716360
Ауа микрофлорасын сипаттау. Ауа микроорганизмдер өніп өсуі үшін қолайсыз орта деп есептеледі. Онда қоректік заттар және қажетті мөлшерде ылғал жоқ, күн сәулесінің ультракүлгін бөлігі оларға жойқын әсер етеді. Сондықтан болса керек ауа микрофлорасы саны жағынан аз да, көпшілігі кездейсоқ өкілдер. Микрофлораның түрлік құрамы сол зерттелетін территорияның жағдайына байланысты. Микроорганизмдер ауаға топырақтан ұшқан шаң-тозаңдармен түрлі өсімдіктерден, жануарлар мен адамдардан тарайды. Жел көтерген шаң-тозаң, дем алғанда, жөтелгенде бөлінетін ылғалдың тамшылары микробтарды өзімен бірге ауаға көтереді. Атмосфераның жермен жанасқан бөлігінде микробтар мол болады. Сонымен бірге қалалы жердің ауасында да олар жеткілікті. Мәселен, Москваның 500 м биіктігіндегі ауаның бір текше метрінде 2000-3000 микроб болса, бір шақырымдағы биіктіктегі ауада – 1500, 2000 м биікте бар жоғы 500 микроб клеткасы табылған. Кейде тіпті атмосфераның өте жоғары қабатынан да (33000 м) бацилдердің және зең саңырауқұлақтардың споралары кездесетіні анықталған. Ауылдық жерден қашықтаған сайын оның ауасында да микробтар азая бастайды. Қыс кезінде топырақ беті қарға көмулі болғандықтан оның үстіндегі ауада да микробтар аз, ал жазда, әсіресе қуаңшылық жылдары, шаң-тозаң молаюымен байланысты олар көптеп кездесетіні анықталады.
Сонымен бірге адамдар, жан-жануарлар көп жиылған жерлердің ауасы да және ашық жерлерге қарағанда бөлме немесе үй ауасында микробтар өте көп болады. Мәселен, бөлме ауасының бір текше метрінде 100 мыңға жуық микроорганизмдер кездеседі. Кейбір ауру қоздыратын микробтар бөлме ауасына таралса тыныс алу жолдары арқылы басқа адамдарды да зақымдайтыны белгілі.
Ауа микробтарының басым көпшілігі сапрофиттер. Сонымен бірге олардың ішінде адам, жануарлар және өсімдіктер үшін зиянды түрлері де болуы ықтимал.
Бақылау сұрақтары:
1. Кротов әдісімен ауа микробтарын қалай анықтауға болады?
2.Мембраналы сүзгіштер әдісін қолданудың ерекшеліктері қандай?
3.Топырақта микроорганизмдердің қандай формалары кездеседі?
4.Автохтонды дегеніміз не?
№14 Зертханалық жұмыс.
Тақырыбы: Спирттік ашу процесін зерттеу
Мақсаты: Студенттерді спирттік ашу процесінің маңызымен таныстыру.
Қажетті құрал - жабдықтар: Сыйымдылығы 250 мл колбалар, нан ашытқылары, өлшегіш целиндрлер, тығындар және иілген шыны түтіктер, су моншасы, электр плиткасы, барит суы, пробиркалар, спиртовка, концентрлі күкірт қышқылы, тік ұзын шыны түтік өткізілген тығындар.
Қысқаша мағлұмат
Спирттік микроорганизмдердерге ең қолайлы орта жүзім қанты ашытқы суы. Бірақ та басқа да орта жақсы нәтиже беретінін ұмытпау керек.
Сыйымдылығы 250мл колбаға 50мл 20%- ті қант ерітіндісін және 1г- нан ашытқысын 10мл сахароза еретіндісіне (20%) езіп салады. Ашытқыларды сабақ басталардан бір сағат бұрын даярлап, жылы жерге қою керек. Сонда оның белсенділігі артады. Колбаға имек шыны түтік орнатады да, оның шетін бариті бар пробиркаға кигізіп қояды.
Ішінде ашитын сұйығы бар колбаны су моншасына орналастырады, әлсін- әлсін қыздырып, монша температурасын 35-40 С шамасында ұстап тұрады. Бірнеше минуттан соң бариті бар пробиркаға газ көпіршіктері жинала бастайды. Газ түзілу жиілене түскеннен бастап ашу өнімі көмірқышқыл газы бөлініп жатқаны белгілі болады. Ал барит суы көмірқышқыл газымен реакцияға түсіп, лайланады. Дәл осы тәжірибеде спирт жиналуын көрсету қиын. Ашитын сұйығымен колбаны мақта тығынымен жауып, келесі сабаққа қалдарады. Келесі сабақта одан спиртті анықтауға болады. Колбадан 2-3 мл сұйықтықты алып, оған калий бихроматы түйірін және бірнеше тамшы концентрлі күкірт қышқылын тамызып, қоспаны спиртовка жалынында қыздырады. Бұнда хромның тотығуы әсерінен сұйық жасыл түске боялады.
Спиртті- оның арнаулы аспабында айдау әдісімен анықтайды. Аспап ішіне ашитын сұйық құйылған колбаны тығындайды. Тығынға ұзын (40-50 см) шыны түтікті орнатады. Колбаны ішіндегі сұйық бірқалапты қайнағанға дейін қыздырады. Сонда шыны түтіктің сыртқы ұшынан спирт буы бөліне бастайды. Дәл сол жерге жанып тұрған шырпыны ұстаса спирт біткен соң ол өшіп қалады. Сұйықты қатты қайнату керек. Ол болмаса сұйық шыны түтіктен ытқып шығып жалынды өшіріп тастайды. Спиртті анықтаудың басқа жолы да бар.
Әрине, табиғи орталарға қарағанда (синтетикалық) жасанды орталарда ашытқылар нашар өседі. Бұл орталарда олардың өсуіне аса қажетті өсуді қолдаушы заттар мен дәрумендер жоқ. Жасанды ортада ашытқылар бірқалапты өсуі үшін солодтан жасалған суслоның (10-11 С) немесе 4 пайыз ашытқы суын қосады. Ашытқылар жақсы өскеннен кейін агарды немесе желатиналы қатты орталарға олардың бір колониясын тазалап бөліп алады. Өскен ашытқыны микроскоппен қарайды. Олардың морфологиясына, басқа қасиеттеріне баса назар аударады. Биологиялық қасиеттерінен спора түзу қабілеттілігін тексереді. Бұл үшін сыра суслосына 2-3 тәулік өсірген ашытқыларды центрифугамен бөліп алады, тұнбаны 2-3 рет залалсыздандырылған құбыр суымен жуып, осындай суда сұйылтады да Городковтың қатты қоректік ортасына себеді.
Бейеринк ашытқылардың спора түзуін анықтау үшін сілтімен өңделген агарға дистилденген суды қосып пайдалануды ұсынады. Бірнеше күннен соң 25 С- да ашытқылар спора түзеді. Ашытқылардың қай түрге жататынын білу үшін олардың қанттарды ашататын қабілетін білу керек. Бұл үшін оларды құрамына әртүрлі қанты бар ортада жүретін ашу процесінің барысын зерттейді.
Пысықтауға арналған сұрақтар
1.Спирттік микроорганизмдердерге ең қолайлы қандай қанты ашытқы суы ?
2.Ашытқыларды қанша уақыт бұрын даярлап қою керек ?
3.Не себептен табиғи орталарға қарағанда (синтетикалық) жасанды орталарда ашытқылар нашар өседі ?
4.Бейеринк ашытқылардың спора түзуін анықтау үшін не себептен сілтімен өңделген агарға дистилденген суды қосып пайдалануды ұсынды ?
5.Өскен ашытқыны қандай құралмен зерттейді ?
№15 Зертханалық жұмыс.
Тақырыбы: Сүт қышқылы ашу процесін зерттеу
Мақсаты: Студенттерді сүт қышқылы ашу процесінің маңызымен таныстыру.
Қажетті құрал - жабдықтар: Сүт тағамдары, қияр, капуста және сүрлем сығындысы, микробиологиялық ілмешектер, спиртовкалар метилен көгінің ерітіндісі, пинцеттер, микроскоптар, Никифиров қоспасы, залалсыздандырылған суы бар 100 мл- ік колбалар және пробиркалар, қыртысты сүзгіштер, күкірт қышқылының 10 пайыздық ерітіндісі, натрий перманганатының 2 пайыздық ерітіндісі, күміс нитратының 5 пайыздық ерітіндісі, сүзгіш қағаздың тілімдері, концентрлі күкірт қышқылы, мыс купоросының қаныққан ерітіндісі, тиофеннің 2 пайыздық спиртті ерітіндісі, су моншасы, электр плитасы.
Қысқаша мағлұмат
Сүттің ең ақырғы қышқылдығын анықтау. Алдымен сүт қышқылын өсіріп алады. Сүт қышқылы бактериялары өскеннен соң қоректік ортада сүт қышқылы жиналады. Оны Тернер градусымен өлшеп белгілейді. Бұл үшін бөлек колбаға 1 мл ашылған сүтті алып оған 20 мл дистилдеген су құяды да, күйдіргіш натрий 0,1 ерітіндісімен қызғылт түс пайда болғанда титрлейді, ол түс 2 минуттай жоғалмай сол күйінде тұруы керек. Сонда 10 мл ашылған сүттің қышқылын бейтараптау үшін кеткен сілті санын 10- ға көбейтеді. Алынған шама Тернер градусы болып есептеледі. Тернер градусы 100 мл ашыған сүтті бейтараптауға кеткен 0,1 сілтінің миллилитр мөлшері 1 градус Тернер 9 мг сүт қышқылына сәйкес болады.
Сүт қышқылының тиофенмен де анықтауға болады. Ол үшін пробиркаға тексерілетін сүзіндінің 1-2 мл құяды да оған 5 мл күшті күкірт қышқылының және 0,5 мл мыс купорасының қаныққан ерітіндісін қосады. Қоспаны жақсылап шайқап араластырып 100 градус С температурада су моншасында 5 минуттай қыздырады. Қоспа салқындаған соң тиофеннің 2 пайызы спиртті еретіндісін қосады. Егерде сұйықта сүт қышқылы болса орта қошқыл қызыл түске боялады. Бұл реакция осы жағдайға ғана тән және сезімтал келеді.
Сүрлемді микробиологиялық жолмен зерттеу. Сүрлем өсімдікпен қоректенетін барлық жануарларға құнарлы, дәруменді азық болып есептеледі. Сүрлеуді барлық ережеге сай дайындалғанда бастапқы өсімдіктегі құрғақ заттың не бары 10-15 пайыз ғана шығынға ұшырайды.
Сүрлемдегі микроорганизмдердің жалпы санын анықтау үшін 1г жаңадан алынған сүрлемді ішіне 99 мл залалсыздандырылған суы бар колбаға салады. Колбаны 10-15 минуттай сілкіп, араластырады. Содан соң колбадан залалсыздандырылған пипеткамен 1 мл сығындыны алып, ішінде 9 мл суы бар дайын пробиркаға құяды. Дәл осылай етіп 1:100 ден 1:10000000 дәрежесіне дейін бірнеше мәрте сұйылтады. Осылардың ішіндегі 5-7 сұйылтудан Петри табақшасындағы қатты қоректік ортаға 1 мл алып, теріс етіп шайқай отырып, жаяды. Микробтардың жалпы санын анықтау үшін тексерілетін сұйықты ет- пептонды агарға құйып, өсіреді. Ал сүт қышқылы бактериаларын ішінде боры бар сусло- агарда өсіреді, ашытқылар мен микроскоптық саңырауқұлақтарды сусло- агары немесе Чапек ортасында өсіріп есептейді.
Петри табақшаны 35 градус С термостатта ұстайды, 3-4 тәуліктен соң өскен колонияларды санап, көпшілік бактериялар қандай топқа жататынын анықтайды. Сүт қышқылы бактерияларын сусло- агардағы бордың еруіне қарап санайды. Сапалы шыққан сүлемнің 1г- да миллиардтай сүт қышқылы бактериялары кездеседі.
Май қышқылы бактерияларының санын бор салынған картоп қоректік ортасында немесе Румман ортасында анықтайды. Бұнда алынатын пробиркаларды алдын- ала 15 минуттай су моншасында 80-90 градус С қыздырып алады. Табақшаларды 26-30 градус С термостатта қояды. Бактерияларды тәулік өткен соң санайды. Сүлемдегі микроорганизмдердің жалпы санын бірден сүрлем шырынын 1:100 дәрежесіне дейін сұйылтып Горяев камерасында есептеуге болады.
Пысықтауға арналған сұрақтар
1.Сүттің ең ақырғы қышқылдығын анықтау әдісін түсіндіріңіз.
2.Сүт қышқылы ашу процесінің маңызымен таныстырыңыз.
3.Тиофен деген не?
4.Сүрлемді микробиологиялық жолмен зерттеу дегеніміз не?
5.Ет- пептонды агар деген не?
Пайдаланылған әдебиеттер
Негізгі әдебиеттер:
Ермекбаева, Р.Ж. Микробиология және вирусология негіздері : Оқу құралы. / «Мирас» университеті. - Шымкент: Әлем, 2019. - 184 б. - ISBN 978-9965-32-852-7. РМЭБ: http://rmebrk.kz/book/1172610
Микробиология және вирусология [Мәтін] : оқулық / Ә.Т. Қанаев, М.Х. Шығаева. - 3-ші басылым . - Қарағанды : "Medet Group" ЖШС , 2019. - 372б. - ISBN 978-601-7996-772
http://elib.dulaty.kz/MegaPro/Download/MObject/20132
Микробиология және вирусология: Электрондық оқулық . / Жумадилов, С.С., Кабиева, С.К., Амантаев, Н.Г., А.А. Жорабек. - Қарағанды: ҚарМТУ, 2015. РМЭБ: http://rmebrk.kz/book/1155720
Микробиология [Мәтін] : оқулық / А. Бұлашев, Ө. Таубаев, Ж. Сұраншиев, К. Мырзабаев. - Астана : Фолиант, 2014. - 384 б. - ISBN 978-601-292-805-1
Қосымша әдебиеттер:
Ветеринариялық микробиология және вирусология [Электрондық ресурс] : Оқу-әдістемелік құрал / А.Т. Елеусизова. - Костанай : ҚМУ, 2016. - 99б. - ISBN 978-7481-46-9.
elib.dulaty.kz/MegaPro/Download/MObject/2467
Микробиология (1219000 -Нан пісіру, макарон және кондитерлік өндірісі): Оқу құралы / М. Батыргалиева.- Астана: Фолиант, 2016.- 96б.
Төлемісова Ж.Т.
Микроорганизмдер биотехнологиясы [Мәтін] : оқу құралы / Ж.Т. Төлемісова. - Алматы : Нур-Принт, 2015. - 174 б. - ISBN 978-601-7390-52-5 : 2700т. 00т.
Микроорганизмдер физиологиясы негіздері [Электрондық ресурс] / Р.Ж. Бержанова [et al.]. - Алматы : Қазақ университеті, 2013. - 72б.
elib.dulaty.kz/MegaPro/Download/MObject/14126
Микроағзалық биотехнология: қолданбалы микробиологияның негізгі қағидалары [Мәтін] : Оқулық / А.Н. Глейзер, Х. Никайдо; Ауд. П.Г.Погосян. - Алматы, 2013. - 715б. - ISBN 978-601-217-375-8
Микробиология және вирусология [Мәтін] : Оқулық / Т.Арықпаев, Г.Д.Асемова, К.Х.Алмағамбетова, Н.М.Бисенова, т,б. - 2-ші стереотиптік 3 басылым. - Алматы : Нур-Принт, 2012. - 212б. - ISBN 9965-15-567-4
Интернет-ресурсы:
http://er.semgu.kz/ebooks/ebook_235/#ps
https://docviewer.yandex.kz/view/0/?page=5&*
https://docviewer.yandex.kz/view/0/?page=6&
https://docviewer.yandex.kz
https://yandex.kz/video/preview/?filmId=12126579020524716360