ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.01.2024
Просмотров: 100
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Аудитор ұйымның есеп саясатының негізгі ережелерімен танысады, материалдық емес активтерді есепке алу әдістемесін ашады:
- амортизациялық аударымдарды есептеу әдістері (жалпы немесе материалдық емес активтердің әрбір түрі бойынша);
- амортизация есептелетін материалдық емес активтердің тізімдері;
- материалдық емес активтерді есепке алу үшін ұйым бекіткен бастапқы құжаттардың нысандары;
- материалдық емес активтерді түгендеу мерзімі; материалдық емес активтерді есепке алу бойынша құжат айналымы;
- материалдық емес активтермен операцияларды есепке алу үшін пайдаланылатын шоттар мен қосалқы шоттардың тізімі.
Аудиторлық процедураларды орындауды бухгалтерлік баланста материалдық емес активтердің көрсетілуінің дұрыстығын тексеруден бастау керек. Ол үшін материалдық емес активтердің қалдықтарын олардың корреспонденциясын орнатуға мүмкіндік беретін бас кітаптың және басқа есеп регистрлерінің мәліметтерімен салыстыру қажет. Материалдық емес активтерді тексерудің екінші кезеңі – кәсіпорынның осы материалдық емес актив объектісіне меншік құқығын, осы құқықтардың көлемін және иелік ету мерзімін растайтын бастапқы құжаттарды тексеру. Нысан кәсіпорынның тұрақты немесе уақытша меншігінде болуы мүмкін. Өнертабысқа, өнеркәсiптiк үлгiлерге құқықтарды алу Патент ведомствосында тiркелген тиiстi лицензиялық шарттармен расталуға тиiс.
Зияткерлік меншік объектілеріне аудит жүргізу кезінде ең алдымен объектінің сипаттамасын қамтитын және оны сәйкестендіруге мүмкіндік беретін құжаттарды тексеру қажет. Бұл зияткерлік меншік объектісінің бар екенін растайды. Меншік құқығы объектілеріне аудит жүргізу кезінде материалдық емес активтердің осы тобының объектісінің болуы фактісін тиісті құжаттармен тіркеуге ерекше назар аудару қажет.
Аудитор материалдық емес активтердің құнының бастапқы бағасының дұрыс көрсетілгенін тексеруі керек. Материалдық емес активтер объектісінің бар екендігін растайтын құжаттарды тексерумен қатар кәсіпорынның осы объектіні алғанын растайтын құжаттаманың бар-жоғын тексеру қажет. Материалдық емес активтердің түсуі туралы құжаттаманы зерделей отырып, аудитор материалдық емес активтердің түсуінің әртүрлі фактілерінің бухгалтерлік есепте көрсетілуінің дұрыстығын тексеруі қажет. Әрі қарай аудитор материалдық емес активтердің шығу есебінің дұрыс жүргізілгенін тексеруі керек. Қорытындылай келе, аудитор материалдық емес активтердің синтетикалық және аналитикалық есебінің деректерінің сәйкестігін тексеруі қажет. Материалдық емес активтер аудитінің бағдарламасы:
Кесте-1:
| Аудит (процедурасы) | Ақпараттың шығу көздері |
| Бас көрсеткіштер Бас кітабының мәліметтеріне МЕА бойынша сәйкестігін көрсету | Баланс |
| Бас көрсеткіштер Бас кітабының мәліметтеріне МЕА бойынша сәйкестігін көрсету | Бас кітап, есеп регистрі, «МЕА амортизациясы сомасын есептеу» әзірлеме кестесі және бастапқы құжат |
| Кәсіпорынның бұл объектіге меншік құқығын растайтын МЕА бар екендігі туралы алғашқы құжатарды тексеру | Патент, лицензия, авторлық куәлік, сызба (схема), жоба, үлгі, лицензиялық келісім-шарттар мен кеміту туралы келісім-шарттар, ас рецетурасы, геологиялық карталар және т.б. |
| Түскен МЕА бағалаудың дұрыстығын тексеру | Келісім-шарттық бағалардың хаттамалары, сату сатып алу шарттары, аудиторлық қорытынды, сарапшылардың қорытындысы және т.б. |
| МЕА кіріске алу есебінің көрсетудің дұрыстығын зерттеу | Қабылдау тапсыру актісі, Бас кітап, журнал ордерлер |
| МЕА амортизациясын есептеу дұрыстығын зерттеу | «МЕА амортизациясы сомасын есептеу» әзірлеме кестесі, |
| МЕА істен шығу есебіндегі көрсетудің дұрыстығын зерттеу | Қабылдау тапсыру актісі, |
| МЕА түгендеу қорытындыларын шоттарда көрсетудің дұрыстығын зерттеу | Түгендеу тізімдемесі, салыстыру ведомосі, түгендеу актісі, |
| МЕА қатысты салықтар есептеу мен есептің дұрыстығын зерттеу | Салықтар бойынша есеп айырысулар, |
2.2. МЕА есебін тексеру
Материалдық емес активтер аудитінің мақсаты аудиттелетін ұйымның бухгалтерлік (қаржылық) есеп беруінде көрсетілген материалдық емес активтер туралы ақпараттың дұрыстығы мен толықтығы туралы негізделген пікірді және оған түсініктемелерді қалыптастыру болып табылады.
Материалдық емес активтердің аудиті кезінде мыналар тексеріледі:
- материалдық емес активтердің бар-жоғын бақылауды орнату (объектіні материалдық емес активке дұрыс жіктеу; құжаттандыру операцияларының болуы мен дұрыстығын тексеру; материалдық емес активтерді дұрыс бағалау; материалдық емес активтерді түгендеу; бухгалтерлік есептің синтетикалық және аналитикалық мәліметтеріне сәйкестігі туралы есеп беру);
— синтетикалық есепке алуды жүргізу, материалдық емес активтерді алу және шығару бойынша операцияларға салық салу (синтетикалық есеп регистрлерінде материалдық емес активтерді алу және шығару бойынша операцияларды көрсету; материалдық емес активтерді алу және шығару кезіндегі операцияларға салық салу мәселелері);
- материалдық емес активтердің амортизациялық аударымдарын есептеу және есепке алу (пайдалы қызмет ету мерзімін белгілеудің негізділігі; амортизацияны есептеу үшін қолданылатын әдістердің заңдылығы мен негізділігі; амортизациялық аударымдарды есептеудің дұрыстығы; амортизацияны бухгалтерлік есепте көрсету).
Жеткілікті дәлелдемелерді алу аудиторға материалдық емес активтерді есепке алу жағдайына тәуелсіз баға беруге және қолданыстағы заңнамадан және белгіленген ережелерден бұзушылықтар мен ауытқуларды анықтауға мүмкіндік береді.
Аудиттің ақпарат көздеріне бастапқы құжаттар, бухгалтерлік есеп регистрлері және қаржылық есеп беру нысандары табылады.
Бастапқы құжаттар:
1. «Ұйымның есеп саясаты туралы» бұйрық.
2. Материалдық емес активтерді түгендеу актілері.
3. Тұрақты комиссияны тағайындау туралы бұйрық.
4. Тапсырма шарты.
5. Лицензиялық келісімдер.
6. Материалдық емес активтердің есеп карточкалары.
7. Материалдық емес активтерді есепке алу үшін карточкаларды түгендеу.
8. Зияткерлік меншік объектілерін жою туралы актілер.
Синтетикалық және аналитикалық есеп регистрлері:
Бухгалтерлік есеп:
1. 1-нысан «Бухгалтерлік баланс».
2. «Пайда мен залал туралы есеп» 2 нысаны.
Аудит үш кезеңде жүзеге асырылады: кіріспе, негізгі және қорытынды.
Кіріспе кезеңі. Бұл кезеңде материалдық емес активтердің жекелеген түрлерін жіктеудің дұрыстығы және оларға меншік құқығының болуы тексеріледі. Кестеде авторлар материалдық емес активтердің атауларын және оларға бекітілгенін растайтын құжаттарды береді. Аудитор ұсынылған бастапқы құжаттарды тексереді, материалдық емес активтердің бухгалтерлік есепке қабылданған шарттардың орындалуын тексереді, синтетикалық және аналитикалық есепті тексереді.
Негізгі кезең. Бұл кезеңде ішкі бақылау мен бухгалтерлік есеп жүйесіне бастапқы баға беру расталады, аудит жүргізіледі олардың пайдалы қызмет мерзімін анықтаудың дұрыстығы, материалдық емес активтер бойынша амортизациялық аударым операциялары тексеріледі.
Соңғы кезең. Бұл түгендеудің уақытылылығын тексереді. Түгендеуді аудитор өзі жүргізсе жақсы.
Аудитор ұйымның есеп саясатының негізгі ережелерімен танысады, материалдық емес активтерді есепке алу әдістемесін ашады:
- амортизациялық аударымдарды есептеу тәсілдері (жалпы немесе материалдық емес активтердің әрбір түрі бойынша);
- амортизация есептелмейтін материалдық емес активтердің тізімдері;
- материалдық емес активтерді есепке алу үшін ұйым бекіткен бастапқы құжаттардың нысандары;
- материалдық емес активтерді түгендеу мерзімі;
— материалдық емес активтерді есепке алу бойынша құжат айналымы;
— материалдық емес активтермен операцияларды есепке алу үшін пайдаланылатын шоттар мен қосалқы шоттардың тізімі.
Мақсатқа жету үшін аудитор:
1. аудиттелетін субъектінің ішкі бақылау жүйесін бағалау;
2. тексеру әдістерін анықтау;
3. мәні бойынша аудиторлық рәсімдер бағдарламасын әзірлеу.
Материалдық емес активтер аудитінің тиімді тәсілін әзірлеу үшін жоспарлау сатысында аудит барысында расталатын немесе түзетілетін ішкі бақылау жүйесін алдын ала бағалау жүргізіледі.
Тәжірибе көрсеткендей, материалдық емес активтердің аудиті әрқашан ішкі бақылау жүйесін бағалаумен бірге жүрмейді, бұл олардың тиімділігін анық төмендетеді. Бұл, атап айтқанда, уақыт шығындарының өсуіне әкеледі, өйткені уақтылы жасалмаған таңдаулы тексеру әдісін негіздеу үшін алғышарттар аудиторлық тәуекелді бағалауда бұрмалану ықтималдығын арттырады. Адекватты бағалау
Ішкі бақылау жүйесі шаруашылық жүргізуші субъектінің басшылығына Аудитордың жазбаша ақпаратында және аудиторлық есептің аналитикалық бөлігінде аудитордың қорытындыларын сапалы және сенімдірек қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Ішкі бақылау жүйесін бағалау кезінде аудитор материалдық емес активтердің қозғалысына байланысты операцияларды есепке алуды жүргізу әдістерін белгілейтін әкімшілік құжаттардың болуын және негізділігін тексеруі, шаруашылық қызмет фактілерін құжаттау тәртібіне сараптама жүргізуі, зерделеуі қажет. Бекітілген кестелер мен жұмыс процестерінің схемаларын, бухгалтерлік есептің қолданылатын нысанына сараптама жүргізуді, бухгалтерлік және салықтық есепке алудың бар-жоғын тексеруді, ішкі қаржылық есептілікті жасау мен ұсынудың белгіленген тәртібін сақтауды анықтауды, тексерілетін кезеңдегі операциялардың құрамы, масштабы және сипаты.
Ішкі бақылау жүйесін бағалай отырып, аудитор материалдық емес активтерге қатысты аудиторлық процедуралардың сипатын, көлемін және мерзімін жоспарлауы керек.Аудиторлық процедуралардың көмегімен бухгалтерлік есеп пен есеп беру деректерінің сенімділігі тексеріледі. Бұзушылықтарды анықтаған кезде аудитор олардың сипаты мен мәнін, сондай-ақ маңыздылық деңгейін анықтайды.Бұл жағдайда аудитор аудиторлық процедураларды немесе бұзушылықтарды анықтау әдістерін, ол қолданылған кезде аудит үлгісін құру тәртібін сипаттайды, яғни. аудиторлық дәлелдемелердің жеткіліктілігін негіздейді.
Орындалған аудиторлық процедуралардың нәтижелері бойынша аудитор бухгалтерлік есептегі қателерді жою және бухгалтерлік есеп жүйесін жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеуі мүмкін. Материалдық емес активтер мен олармен жасалатын операциялар шоты бойынша қалдықты тексеруге арналған іріктеу мөлшері аудитті жоспарлау кезеңінде жүргізілген аудиторлық тәуекелдерді бағалау негізінде анықталады.
Тексеру кезінде ішкі бақылау жүйесін және аудит тәуекелін бағалауды нақтылау үшін іріктеме көлемін өзгертуге болады.
Ұйымда материалдық емес активтердің жеткілікті саны болған жағдайда, негізгі құралдар шоттарының сальдосын тексеру кезінде репрезентативті іріктеу әдісін қолдануға болады. Егер материалдық емес активтердің саны соншалықты көп болмаса, репрезентативті және репрезентативті емес іріктеу әдістері қолданылады.
Таңдамалы аудит кезінде аудитор алдымен материалдық емес активтердің барлық жиынтығын ішкі жиындарға бөлуі (стратификациялауы) керек, осылайша барлық ішкі жиындардың элементтері бірдей ықтималдықпен тексеру үшін таңдалуы мүмкін.
2.3. МЕА бойынша аудиторлық қорытынды
Аудиторлық қорытынды есептің тиісті атауы болуға тиісті. Аудиторлық қорытынды есеп пен кәсіпорын жұмыскерлері, директор кеңесі сияқты басқа да тұлғалар жасауы мүмкін қорытынды есептің, сонымен бірге тәуелсіз аудитор басшылыққа алатын этикалық принциптерді басшылыққа алмауы мүмкін басқа аудиторлардың қорытынды есептерінің арасындағы айырмашылықтарды белгілеп көрсету үшін оның атауында «Тәуелсіз аудитор» деген терминді пайдалануға рұқсат етіледі.
Қорытынды есептің жекелеген баптардың топтары жөнінде жеткілікті ақпараттарды жинап алғаннан кейін аудитор төмендегі жағдайларды анықтау үшін қорытынды есепке жалпы тексеру жүргізу тиісті:
-
Операциялардың нәтижелері, қаржылық жағдай және қаржылық қорытынды есептегі басқа да ақпараттар мен кәсіпорын туралы аудиторлық білімінің өзара сәйкес келетінігі; -
Қажетті ақпараттарды лайықты түрде ашылғандығы және қаржылық қорытынды есептегі мәліметтердің жіктелуі мен тапсырылуының дұрыстығы; -
Қаржылық қорытынды есептің кәсіпорын шаруашылық қызметіне қатысты заңдық құжаттардың және басқа нормативтік актілердің барлық талаптарына сәйкес келетіндігін; -
Жүргізілген басқа тестілердің және қаржылық қорытынды есепке жалпы тексеру жүргізудің нәтижесінде жасалынған қорытындыдан аудитордың бұл қорытынды есеп туралы өзінің ой пікірін тұжырымдай алатындығы.