Аудиторлық қорытынды құрылымы мынадай элементтерден тұрады: қорытынды есептің аты (атауы), адрес иесі, кіріспе бөлім, аудиттің масшатабын анықтау бөлім, қорытынды бөлім, есеп беру мерзімі, аудитордың мекен жайы, аудитордың қолы.

Материалдық емес активтер жеткілікті жаңа есептік санат бола отырып, физикалық негізі жоқ, бірақ құндық бағасы бар және табыс әкелетін ұзақ мерзімді пайдалану объектілері болып табылады. Материалдық емес активтердің белгілері: материалдық формалардың болмауы, ұзақ уақыт пайдалану, ұйымға пайда келтіру қабілеті, болашақ пайда табумен сенімділіктің жоғары деңгейі.

Материалдық емес активтерге зияткерлік меншік объектілері жатқызылуы мүмкін, оның ішінде:

- патент иеленушінің өнертабысқа, өнеркәсіптік үлгіге, пайдалы модельге айрықша құқығы;

- компьютерлерге, мәліметтер базасына арналған бағдарламаларға айрықша авторлық құқық;

- интегралдық микросхемалар топологиясындағы автордың немесе өзге құқық иеленушінің мүліктік құқығы;

- иесінің тауар белгісіне және қызмет көрсету белгісіне айрықша құқығы, тауарлардың шығарылған жерінің атауы;

- патент иеленушінің селекциялық жетістіктерге айрықша құқығы және т. б.

Материалдық емес активтердің құрамында ұйымның іскерлік беделі және ұйымдық шығыстар (құрылтай құжаттарына сәйкес қатысушылардың (құрылтайшылардың) ұйымның жарғылық (жиналмалы) капиталына салымының бір бөлігі ретінде танылған заңды тұлғаның құрылуына байланысты шығыстар да ескеріледі.

Материалдық емес активтерді пайдалану кезеңінде олардың құны пайдалы қолдану мерзімі ішінде амортизацияны есептеу арқылы өтеледі. Амортизацияны есептеу тәртібі кәсіпорынның есеп саясатында белгіленеді. Пайдалы қызмет мерзімі пайдаланылған объектілер кәсіпорынға пайда әкелетін кезең болып саналады. Пайдалы пайдалану мерзімін анықтау қиын немесе мүмкін емес материалдық емес активтер бойынша амортизациялық аударымдардың нормалары 20 жыл есебімен белгіленеді. Материалдық емес активтердің жекелеген түрлері бойынша амортизация мүлдем есептелмеуі мүмкін. Бұл уақыт өте келе олардың құны төмендемейтініне немесе оларды пайдалану нәтижесінде пайда төмендемейтініне сенімділік бар активтер. Оларға ноу-хау, сауда белгілері және т. б. құқықтар жатады.

Материалдық емес активтердің бухгалтерлік есебін ұйымдастыруды жетілдірудің келесі бағыттарының бірі есеп пен есептіліктің халықаралық стандарттарына бағдарлану болып табылады. Халықаралық қаржылық есептілік стандарты амортизацияны бір тәсілмен есептеуді талап етеді: біркелкі есептеу әдісі, азайтылатын қалдық әдісі және өндіріс бірлігі әдісі. Қолданылатын әдіс активтің пайдалы қызмет ету мерзімі ішінде қайта қаралуы мүмкін.

---

Бастапқы құн толығымен өтелгеннен кейін объект автоматты түрде бухгалтерлік есепте тізімделуді тоқтатады немесе шартты бағалауда есепке алуды жалғастырады. Осы уақытқа дейін бұл схема ұйымның іскерлік беделінің амортизациясын есепке алу үшін ғана рұқсат етілді. Жаңа шоттар жоспарын енгізе отырып, ұйым оны қай жағдайда қолданған жөн екенін дербес шешеді.

Материалдық емес активтер жеткілікті жаңа есептік санат бола отырып, физикалық негізі жоқ, бірақ құндық бағасы бар және табыс әкелетін ұзақ мерзімді пайдалану объектілері болып табылады. Материалдық емес активтердің белгілері: материалдық формалардың болмауы, ұзақ уақыт пайдалану, ұйымға пайда келтіру қабілеті, болашақ пайда табумен сенімділіктің жоғары деңгейі.

Материалдық емес активтерге зияткерлік меншік объектілері жатқызылуы мүмкін, оның ішінде:

- патент иеленушінің өнертабысқа, өнеркәсіптік үлгіге, пайдалы модельге айрықша құқығы;

- интегралдық микросхемалар топологиясындағы автордың немесе өзге құқық иеленушінің мүліктік құқығы;

- иесінің тауар белгісіне және қызмет көрсету белгісіне айрықша құқығы, тауарлардың шығарылған жерінің атауы;

- патент иеленушінің селекциялық жетістіктерге айрықша құқығы және т. б.

Материалдық емес активтердің құрамында ұйымның іскерлік беделі және ұйымдық шығыстар (құрылтай құжаттарына сәйкес қатысушылардың (құрылтайшылардың) ұйымның жарғылық (жиналмалы) капиталына салымының бір бөлігі ретінде танылған заңды тұлғаның құрылуына байланысты шығыстар) да ескеріледі.

Материалдық емес активтерді пайдалану кезеңінде олардың құны пайдалы қолдану мерзімі ішінде амортизацияны есептеу арқылы өтеледі. Амортизацияны есептеу тәртібі кәсіпорынның есеп саясатында белгіленеді. Пайдалы қызмет мерзімі пайдаланылған объектілер кәсіпорынға пайда, пайда әкелетін кезең болып саналады. Материалдық емес активтердің жекелеген түрлері бойынша амортизация мүлдем есептелмеуі мүмкін. Бұл уақыт өте келе олардың құны төмендемейтініне немесе оларды пайдалану нәтижесінде пайда төмендемейтініне сенімділік бар активтер. Оларға ноу-хау, сауда белгілері және т. б. құқықтар жатады.

---

3. МЕА есебінің жетілдіру жолдары

3.1. Ғалымдар мен тәжірибешілер еңбектеріндегі МЕА есебін жетілдіру жолдары

Экономикалық ғылымдар кандидаты, доцент, Тасмағанбетов Т.А. материалдық емес активтерге және бұлардың амортизациясын келесідей сипаттап берген Материалдық емес активтер және бұларды пайдалану мерзімі нақтылы обьектілер бойынша мазмұнын жетік білетін мамандардың қатысуымен анықталады. Егер материалдық емес активтерді пайдалану мерзімін нақтылы анықтау мүмкіндігі болмаған жағдайда тиісті нормативтік құжаттаарға сай 10 жыл мерзім белгіленеді. Материалдық емес обьектілер өрсін, амортизациясын есептеу екі түрлі әдіспен жүзеге асырылады, Бірінші – түзу сызықты бір қалыпты, екіншісі – өндірілген өнімдер көлеміне пропорционалды түрде аморцизациясын есептеу әдісі.

Витулева Т. Бухгалтерлік есеп және қаржы бойынша консультанты материалдық есеп активтерді есепке алу ережелерін ұсынады.
3.2. МЕА есебін «1С Бухгалтерия» жүргізу

Біз «1СБухгалтерия» бухгалтерлік есеп 8.3.0 басылымында материалдық емес активтерді есепке алудың негізгі құжаттарын толтыруды қарастырамыз -айналымнан тыс активті орналастыру операцияларын көрсететін «Материалдық емес активтердің кірісі» құжаты және материалдық емес активтерді пайдалануға беру кезінде ресімделетін «Материалдық емес активтерді есепке алуға қабылдау» құжаты.

«Материалдық емес активтерді сатып алу» құжатынан бастайық:

• 
  «Негізгі құралдар және материалдық емес активтер» бөліміне, «Материалдық емес активтер», «Материалдық емес активтердің түсуі» сілтемесіне өтеміз.
  
• 
  «Жасау» түймесін басамыз
  
• 
  Ашылған терезеде құжаттың нөмірі мен күнін толтырыңыз, «Контрагент» жолында анықтамалықтан жеткізушіні, «Келісімшарт» жолында шартты таңдаңыз. Егер каталогтарда әлі деректер жоқ болса, біз оларды «Жасау» түймесін басу арқылы енгіземіз.
  
• 
  Әрі қарай «Қосу» түймесін басу арқылы «Материалдық емес активтер» өрісін толтырыңыз.
  
• 
  ҚҚС сомасы мен пайызын енгізіңіз.
  
• 
  Біз құжатты орындаймыз
  
• 
  Және сымдарға қараңыз
  
• 
  Енді материалдық емес активтерді бухгалтерлік есепке алуға болады
  
• 
  «Негізгі құралдар және Немат» бөлімін, «Материалдық емес активтер» - «Бухгалтерлік есепке қабылдау» сілтемесін ашамыз
  
• 
  «Жасау» түймесін басыңыз
  
• 
  Біз «Айналымнан тыс активтер» қойындысын толтырудан бастаймыз.
  
• 
  Біз ашылған құжатты толтырамыз. Алдымен «Материалдық емес активті» орнату арқылы «Бухгалтерлік есеп нысанының түрін» таңдаңыз.
  
• 
  «Материалдық емес актив» жолын және амортизацияның қандай шығындар шотына есептелетінін анықтайтын «Амортизациялық аударымдарды көрсету әдісі» жолын толтырамыз (анықтамалықтан сәйкесін таңдаңыз немесе қажет болған жағдайда жаңа әдісті жасаңыз, дереу құжаттан), «Айналымнан тыс актив шоты» өрісі автоматты түрде толтырылады.
  
• 
  Енді «Бухгалтерлік есеп» қойындысына өтіңіз
  
• 
  Нысан тіркелетін бухгалтерлік есептік жазбаны көрсетіңіз және «Есептеу» түймесін басыңыз
  
• 
  «Бастапқы құн» жолында Материалдық емес активтердің жалпы құнының калькуляциясын тексереміз, алу әдісін таңдаймыз және «Амортизацияны есептеу» жолына құсбелгі қоямыз. Әрі қарай, пайдалы қызмет мерзімін айлармен көрсетіңіз, есептеу әдісін және амортизация шотын толтырыңыз.
  
• 
  Келесі қойынды – «Салық есебі». «Есептеу» түймесін басып, алынған соманы тексеріңіз.
  
• 
  «Амортизацияны есептеу» ұяшығына белгі қойыңыз, пайдалы қызмет мерзімін айлармен және азайту коэффициентін енгізіңіз.
  
• 
  Енді біз құжатты орындап, хабарламаларды қараймыз.
  

---

Қорытынды

Материалдық емес активтер-бұл интеллектуалды меншік обьектілерінің шартты құны, сондай- ақ жер-су мен басқа табиғи ресурстарды пайдалану құқықтары.

Бұл курстық жұмысты жазу барысында материалдық емес активтер есебі мен аудиті сұрақтары қарастырылды. Қорыта келе мындай түйін шығаруға болады:

• 
  материвлдық емес активтер құрылымына қарай көптеген класификацияларға бөлінеді, осыдан бухгалтерияда МЕА-ң есебі кәсіпорынның құқықтық ұйымдастыру фомасына қарамастан түрлерге бөліп жасалады;
  
• 
  МЕА-аналитикалық есебі есептеу техникаларының көмегімен уақытты көп қажет етпейді, ақпаратқа тез қол жеткізуге ықпал жасайды, бақылауды жеңілдетеді, және сапасын жоғарылатады
  
• 
  Материалдық емес активтердің аудиті көп еңбекті қажет ететін процесс болып табылады. Оған себеп аудиторлық тексеріс кезінде мемлекеттік стандарттарды, нормативтік актілерді, әр түрлі құжаттарды тексеру күрделілігі.Аудитті жүргізу барысында аудитор стандарттарды, нормативтік актілерді сақтай отырып, сапалы тексеру жасау керек. Себебі материалдық емес активтер қазіргі таңда кәсіпорын активтерінің құрамында маңызды роль атқарады.
  

Олардың ерекшелігі бұл активтердің өз маңызына сай табиғи-заттай үлгісі болмауы мен ұзақ мерзім бойы пайдаланылуынан туындайды. Материалдық емес активтерге мыналар енгі зіледі: ойлап табылған және өндіріәстік үлгі түрлеріне құқықтар, тауар белгілері, «ноу-хауға »құқықтар (техникалық тәжірибе, өндірістің құпиялары), авторлық құқықтары, таби ғи ресурстарды пайдалану құқықтары, тауарлы-шикізат пен қорлар биржаларындағы орындар, гудвилл (атақ іскерлік байланыстары, серіктестіктер) кәсіпорынды құрумен байланысты ұйымдастыру шығындары (құрылтай құжаттары мен техникалық экономикалық негіздеуцлерді жете зерттеу, мамандандырылған ұйымдарға кеңес беру үшін төлемдер, тіркеу жинақтары, жарнамалық шығындар, кадрлар даярлау үшін шығындар және т.б.) материалдық емес активтердің соңғы түрінің ерек шелігі кәсіпорынның құрылтай құжаттарында бұл шығыстар белгілен ген сомада қатысушының салымы ретінде жазып қойлуы тиіс болғандығынан тұрады. Материалдық емес активтер оларды сатып алу мен пайдалануға жағдайға келтіру үшін жұмсалатын барлық нақты шығындар сомасында бағаланады.

Ай сайын материалдық емес активтерге олардың бастапқы құны мен тиімді пайдалану мерзіміне негізделіп есептелген нормалар бойынша аммортизация есеп телінеді. Егер ол белгілі болмаса, онда 10 жылдық мерзімге негізделуі тиіс.

---

Жарғылық қорға құрылтайшының салымы болатын материалдық емес активтердің құны мен тиімді пай далану мерзімі құрылтай құжаттарында жазылып қойылуға тиіс.

ЖШС қаржылық есеп бергенде материалдық емес активтер есебі үшін қабылдаған есеп саясаты ашылуы керек. Атап айтқанда, амортизацияны есептеу үшін пайдаланатын тәсілі, пайдалы қызмет ету мерзімі немесе пайдаланатын амортизацияның нормасы жалпы баланстық құны және есепті кезең басы мен аяғына жинақталған амортизация сомасы, кәсіпорынның өзі жасаған материалдық емес активтердің баланстық құны және тағыда басқа көрсетіледі. Сондай-ақ қаржылық есеп беруде материалдық емес активтердің түрі баланстық құны, материалдық емес активтердің амортизацияланбай қалған мерзімі, иелік ету құқығы шектелген материалдық емес активтердің баланстық құны, материалдық емес активтер бойынша алынған міндеттемелердің сомасыда ашық көрсетіледі қаржылық есеп беруде есепті кезеңдегі шығыс деп танылған шығындар сомасыда ашылуы тиіс: бағдарламалық жабдықтау шығындары, жарнама шығындары тағыда басқалай шығындар жатқызылуы мүмкін субьект оданда басқа материалдық емес активтерді есептік бағалау өзгерісінің нәтижесі және сипатын, олардың материалдық салдарын ашу керек.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1.«Бухгалтерлік есеп принциптері» Қ.К.Кеулімжаев, З.Н.Әжібаева, Н.А.Құдайбергенов, 2003

2.«Бухгалтерлік есеп теориясы және негіздері» Қ.К. Кеулімжаев, Н.А.Құдайбергенов, 2006

3.«Бухгалтерлік есеп» С.Б.Баймұханова, Ә.Ж.Балапанова, 2003

4.«Бухгалтерлік есеп» В.Л.Назарова

5.«Басқару есебі» В.Л. Назарова, М.С.Жапбарханова, С.Д.Фурсова, Д.А.Фурсов. Экономика, 2005

6.«Қаржылық есеп» С.Б.Баймұханова 2007

7.«Бухгалтерлік есеп стандарттары» Бухгалтерлік есеп әдістемесі мен аудиті департаменті.

8.«Теория бухгалтерского учета» Москва, 2005

9.«Бухгалтерский учет на предприятий» В.К Радостовец В.В.Радостовец, О.И. Шмидт. Алматы, 1998

10.«Кәсіпорындағы бухгалтерлік есеп» В.К Радостовец.

ҚОСЫМШАЛАР

1. 
   Бөлім
   

2. 
   Бөлім
   

---

Смотрите также файлы

• Отчет обучающегося по прохождению практики в период с 20 г по 20 г.doc

• Вставьте пропущенные гласные. Обоснуйте ответ, написав проверочное слово или сославшись на правило.docx

• 2. 1 Изучение фундаментальных основ современных технологий на уроках информатики и во внеурочной деятельности.docx

• Программа учебной дисциплины ен 03. Экология по специальности спо 23. 02. 07 Техническое обслуживание и ремонт двигателей, систем и агрегатов автомобилей.docx

• Программа по изобразительному искусству для обучающихся.docx