Файл: 1 ндірістік жарытандыруды трлері мен рылымды ерекшеліктері.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.01.2024
Просмотров: 70
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Жоспары
Кіріспе
1.1. Өндірістік жарықтандырудың түрлері мен құрылымдық ерекшеліктері
1.2. Өндірістік жарықтандыруды өлшеу және нормалау
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Өндіріс орындарында конструктивті қолданысқа байланысты жасанды жарықтандыру жалпы және аралас болуы мүмкін. Жалпы жарықтандыру кезінде жұмыс орны жалпы жарықтандыру қондырғысынан жарықтандырылады. Аралас жарықтандыру жалпымен қатар жергілікті жарықтандыруды қосады, ол жарық ағынын жұмыс орында қамтамасыз етеді. Аралас жүйедегі жалпы жарықтандырудан туатын жарық норманың 10% құрайды, алайда ол люминисцентті лампы үшін 150 лк, қыздыру лампасы үшін 50 лк –дан кем болмауы тиіс. Аралас жарықтандыруды машина залында, мәліметті өңдеу бөлмелерінде, қызмет көрсету бөлмелерінде қолданылған жөн.
Жалғыз жергілікті жарықтандыру болмауы тиіс, себебі ол көз жанарының әртүрлі жағдайға тез бейімделуге қажет етеді. өткір, бұлыңғыр, терең көленке, жарақаттану қаупін т.б. жағымсыз фактор туғызады.
Өндіріс бөлімдерін жалпы жарықтандыру үшін негізінен, люминцентті шам қолданылады. Оның қасиеттері жоғарғы жарық беру ( 75 лм/Вт-дан жоғары), қызмет көрсету уақыты ұзақтығы (10000 сағ). Жанатын қабаттың әлсіз жарықтылығы, берілетін сәуленің спектрлі болуы. Сонымен қатар, оның кемшіліктері бар: жарық ағынының жоғары болуы (пульсация) осыған байланысты стробосскоптық эффектінің болуы (мүмкіндігі шамның жануы, пустереттеуші аппарат (ПРА) жұмыс істеу қабілеті қоршаған орта температурасына тәуелді. Жұмыс уақыты аяғында сәуле ағыны жартылай азаяды.
Қыздыру шамалары қондырғыда жалпы қадағалау жұмыстары, мысалы, желдеткіш пен ауа кондиционерін орнатуда қолданылады.
Жергілікті жарықтандыруда қыздыру шамы негізінен сақталады, сонымен қатар, қуаты аз люминисцентті шам да қолданылу мүмкін. Люминисцентті шамы бар светильниктер қатар-қатар, терезесі бар қабырғаға паралель орналасады, оның себебі, табиғи жарықтандыру мөлшеріне байланысты оларды қосып, өшіп отыру ыңғайлы. Бұл кезде жасанды жарықты бақылау автоматтандырылған болуы мүмкін. Сонымен қатар, жарықтандырғыш қатардың бағыты көру сызығының сәйкес келуі тиіс жарықтандырғыш олай орналаспауы жарық пен көлеңкенің кезектесуін алып келеді, ол көзге зиянды әсер етеді.
Өндіріс бөлмелерінде ең тиімдісі люминисцентті шам (ақ түсті) және жылы ақ түсті олардың қуаты 20, 40, 80 Вт болады. Өндірістік бөлмелер арнайы конструктивті. Аспалы төбеге орнатылған жарықтандырғыштардың шаң түсу аз болу үшін төбеден 50 мм ғана шығып тұруы керек. Колпак өткізу коэфиценті 0,7 ден кеем емес жарықты тарататын сейлтетін материалдан жасайды.
Жұмыс орнын жарықтану көбінесе шағылысқан жарыққа тәуелді. Сондықтан, төбе, қабырға, еден қондырғылар ашық түсті болғаны жөн.
Қазіргі уақытта жарықтандыру нормалары МЕСТ ҚР 2.04.05-2002 бекітілген. Жасанды жарықтандыру үшін өндірістік бөлмелердің жұмыс орындарында ең аз жарықтандыру белгіленген, табиғи мен аралас (біріктірілген) үшін - табиғи жарықтандыру коэффиценті (ТЖК) берілген. Жарықтандыру нормалары белгілі бір мөлшердегі қасиетіне байланысты жұмысты классификациялау негізінде құрылған. Ажыратылушы бөлшек өлшемі жұмыс разрядын анықтайтын негізгі белгі болып табылады. өз кезегінде разрядтар 4 кішкене разрядшаларға бөлінеді. Ол фонның шағылысуы, бөлшек пен фон арасындағы контрастқа тәуелді болады.
Өндіріс бөлмелердегі жарықтандыру нормасы қабылданған жүйеге байланысты. Бұл кезде ТЖК жағынан жарықтандыру минималды, жоғарғы жағы мен жаны орташа мәнді болды.
МЕСТ ҚР 2.04.-05-2002 люминецентті шамды қолданудың артықшылығын қарастырады. Егер бұл шамдарды қолдану техника-экономикалық себептерге байланысты мүмкін емес немесе тиімді емес болса, (мысалы, жарықтандыру төмен болғанда люминесцентті шамдар бұлыңғыр, жағымсыз әсер қалдырады) қыздыру шамын қолдануға рұқсат беріледі. Үнемділігі аз қыздыру шамдарына жарықтандырудың төмендетілген нормалары орнатылған.
Сандық көрсеткішпен қатар, жарықтың сапалық көрсеткіштері де бар. Газ разрядтық шамдардың пулсьтық ағынының жағымсыз әрекетін шектеу үшін пулсация коэффициенті көзбен жұмыс істеуге байланысты 10-20% болғаны жөн. Стробоскоптық әсер тудыру мүмкін емес жағдайда 30% дейін көтеру қарастырылады.
Бөлмеде адамдардың тұрақты түрде болуынан көрудің нашарлауынан көрсеткіші көзбен жұмыс істеуге байланысты 20 мен 60 шамасында, периодты түрде болғанда 60-80 шамасында болады. Кейбір жағдайда жұмыстың разрядын анықтау біршама қиындық тудырады. Сондықтан жоспарлау практикасында қолдану кезінде, санитарлық қадағалауда жұмыс орны мен бөлмелердің жарықтандыру мөлшері мен басқа қасиеттері қарастырылған салалық норма мен ведомствалық кеңестерді қоданылады. МЕСТ ҚР 2.05-05.2002 әртүрлі жағдайға арналған ғимараттардағы өндірістік бөлмелерге арналған табиғи, жасанды жарықтандырудың мөлшерін қадағалайды.
Өндірістік жарықтандырудың түрлері
Жарық ортасын күн мен жарық орнату қалыптастырады.
Өндірістік жарықтандырудың 3 түрі ажыратылады: табиғи, жасанды және біріктірілген.
Табиғи жарықтандыру
Табиғи деп атайды жарықтандыру үй-жайлар жарық аспан (тікелей немесе көрсетілген), проникающим арқылы жарық сыртқы қоршайтын конструкцияларындағы ойықтар. Міндетті болып табылатын өндірістік үй-жайлардағы адамдар тұрақты (ерекшелік – үй-жайларға (белгіленген тәртіппен) үшін белгілі бір жұмыс түрлерінің және үй-жайлар орналастыруға рұқсат етілген жертөле және цокольдық қабаттарда, ғимараттардың және құрылыстардың көліктік туннелдер, электрощитовые, желдеткіш камералары, светокопировальные және фотомастерские, жолдар, өтпелер және т. б.). Интенсивтілігі табиғи жарық үй-жайларды байланысты, тәулік уақыты мен жыл, атмосфералық құбылыстардың бағдар ғимараттар – Ю, В – 3, биіктік, қашықтық және бояу көрші ғимараттар, көлемі мен нысаны терезелер, ішкі әрлеу (бояу) мен тереңдігін үй-жайларды және т. б.
Табиғи деп (тікелей немесе шағылысқан) сыртқы қоршайтын конструкцияларындағы жарық ойықтары арқылы енетін аспан түстес үй-жайларды жарықтандыруды атайды. Өндірістік үй-жайлар үшін тұрақты адамдармен (белгілі бір жұмыс түрлері мен үй-жайлары үшін арналған (белгіленген тәртіпте) үй-жайларды қосқанда, ғимараттар мен құрылыстардың - көліктік туннелдер, электр қорғағыш, желдеткіш камералары, жарықпен көшіргіш және фотомастерлік жолдар, өтпелер және т. б. жертөлелері және цокольдық қабаттарда рұқсат етілген орналастыру табылады, т.б.) міндетті болып табылады. Үй-жайларды табиғи жарықтандырудың интенсивтілігі тәуліктік және жылдық уақытына, атмосфералық құбылыстарға, С– Ю, В – 3 бағдар ғимараттар, көрші ғимараттардың биіктігі, қашықтығы және бояуына, терезелердің көлемі мен нысанына, үй-жайларды ішкі әрлеу (бояу) мен тереңдігіне және т. б. байланысты.
Ең қолайлы жарықтандыруға ғимараттардың оңтүстік жарты қабатын бағдарлау кезінде, ғимараттар арасындағы қашықтықтар ғимараттың биіктігінен кем болмауы тиіс кезінде, ғимаратты ашық түсті тонмен бояу кезінде, терезенің жоғарғы жиегінен еденге дейін еселенген арақашықтықтан аспайтын бөлме тереңдігінен орнату кезінде қол жеткізіледі.
Жарық ойықтарының жеңіл металл жақтауларын орнату кезінде 5 – 10% табиғи жарық жоғалады; ағаш жақтауларында бұл шығындар 35 – 40 % - ға дейін өседі. Қарапайым терезе әйнегі 8 – 15 % күндізгі жарықты, оның ішінде биологиялық белсенді УК сәулелерін жұтады. Қысқы қос шынылау 25% - ға дейінгі жарықты жұтады. Терезе әйнектерінің ластануы 50% - ға дейін жарық сәулесінің шығындарын арттырады. Тюль шымылдықтар тағы 20-30 % -ға дейінгі жарықты жұтады.
Қабырғалар мен төбелердің ақшыл бояуы үй-жайлардың жарықтандыруын күшейтеді, т. б. жарық, ашық түсті бетке беріліп, бірнеше рет шағылады.
Табиғи жарықтың құрылымдық жүйесін: бүйір – жарық түсетін ойықтары қабырғада; орналасқан; жоғарғы жағы –төбедегі мөлдір жабындар және жарық шамдары; біріктірілген - бір мезгілде қабырғалар мен жабындардағы жарық ойықтар.
Бірлестірілген жарықтандыру
Бірлестірілген деп нормалар бойынша табиғи жарықтандыру жеткіліксіз болған жағдайда жасандымен толықтырылатын жарықтандыруды атайды. I–III разрядтардағы жұмыстарды орындау үшін, яғни дәлдігі ең жоғары, өте жоғары және жоғары болған кезде, негізінен бірлестірілген жарықтандыру жеткіліксіздігіне байланысты табиғи жарықтандыру қолданады.
Жасанды жарықтандыру
Жасанды жарықтандыру электрлік жарық көзін орындайды. Функционалдық түрлері жасанды жарық: жұмыстық ¾ барлық өндірістік процестер үшін міндетті; апаттық ¾ апат жағдайында жұмысшы жарықтандыру ажыратылған кезде жұмысты жалғастыру үшін. эвакуациялық ¾ апаттық жұмыс жарықтандыруының кезінде үй-жайлардан адамдарды эвакуациялауға арналған; жарықтандыру негізгі өту жолдарының және қосалқы шығу есіктері еденнен кемінде 0,5 лк деңгейінде болуы тиіс, ашық аумақтарда кемінде 0,2 лк; күзет ("қараңғы уақытта жарықтандыру") ¾ қорғалатын аумақтар шекарасын бойлай орындайды; белгі беру – қауіпті аймақтардың шекараларын тіркеу үшін, эвакуациялаудың қауіпсіз жолын көрсетеді.
Жасанды жарықтандырудың құрылымдық жүйелері: орналасқан жұмыс орнын есепке алмағанда жалпы жарық көздері біркелкі бөлінген; жалпы оқшауландырылған ¾ жарықты шамдарды жұмыс беттерге жақын орналастыру арқылы ұлғайту үшін; жергілікті ¾ үшін жұмыс орнын жарықтандыру (үстел үстіндегі шам) үшін; бір жергілікті жарықтандыру өндірістік ғимараттардың ішінде тыйым салынған, яғни көздің көруі нашарлайды, жарақат алу қауіптілігі құрылады; аралас – жалпы және жергілікті жарықтандыру (көру жұмыстарын орындау үшін міндетті түрде жоғары дәлдікті аралас жарықтандыру қажет).
Өндірістік жарықтандыруды өлшеу және нормалау
Нормалау –қауіпсіз (ағза үшін) мәндер шектерін және қасиеттеріне әсер ететін факторларды белгілеу.
Табиғи және жасанды жарықтандыруды нормалау талаптарын ескере отырып, еңбек гигиенасы және қауіпсіздік техникасы, электр энергиясының және басқа да ресурстардың ең аз шығындары кезінде, сондай-ақ құрастыру және жарықтандыру қондырғыларын пайдалануда еңбек шығындарын орындайды.
Табиғи және жасанды жарықтандыруды бағалау және нормалауды көру жұмысының сипатын ескере отырып (ажырату объектісінің ең аз өлшемімен анықталады) жүргізеді.
Жарықтандыруды гигиеналық бағалау үшін негізгі абсолютті көрсеткіші – жарықтандыру Е, лк (және кейбір көмекші көрсеткіштері: жарықтық, берілген пульс беру коэффициенті) және салыстырмалы көрсеткіші –табиғи жарықтандыру коэффициент ТЖК, % қолданылады.
| | КЕО =Еішкі / Есыртқы *100%, | (1) |
ТЖК үй-жайлардың берілген нүктесіне табиғи жарықтың қандай үлесі түсетінің көрсетеді. ТЖК шамасы жылдық, тәулік уақытына, ауа-райы шарттарына тәуелді емес, бірақ ол жарық ойықтарының мөлшерімен және орналасуымен, терезе әйнектерінің мөлдірлігімен(тазалығымен), үй-жайлардың қабырғаларының бояуымен және т. б. анықталады. Жот жарық ойықтарының, ұмыс бетіжарық ойықтарынан алыс орналасқан сайын, ТЖК-нің аз мәні орын алады. Нормаланған ТЖК шамасы көру жұмысының разрядымен: разряд жоғары болған сайын, соғұрлым жоғары ТЖК –нің талап етілетін мәнімен айқындалады.
Шағын үй-жайларды біржақты бүйірлік табиғи жарықтандыру кезінде үй-жайдың сипатты разрезінің тік жазықтықтың қиылысында орналасқан нүктесінде қабырғадан 1м қашықтықтағы шартты жұмыс бетінен және жарық ойықтарынан ең алыс орналасқан нүктелерде; екі жақты бүйірлік табиғи жарықтандыруда – үй-жайлардың ортаңғы нүктесінде ТЖК-нің ең төменгі мәні нормаланады.
Жұмыс беті –жарықтандыруды өлшейтін және нормалау жүргізетін беті.
Үй-жайларға тән разрез–үй-жайдың ортасындағы көлденең қима разрезі, жазықтық, оның жарық ойықтарының шынылау жазықтығына перпендикуляр (бүйірлік жарықтандыру кезінде) немесе бойлық остік аралық үй-жайлар. Үй-жайларға тән разрез жұмыс орындарының ең көп учаскелеріне түсуі тиіс, сондай-ақ жұмыс аймағының нүктелері жарық ойықтарынан неғұрлым алыстатылған.
Жоғарғы және құрамдас табиғи жарықтандыру кезінде ТЖК –нің орташа мәні үй-жайлардың сипатты разрезі мен шартты жұмыс бетінің (немесе еденнен) тік жазықтығының қиылысында орналасқан нүктелерінде нормаланады. Бірінші және соңғы нүктелері қабырғалар бетінен (аралық қабырғаларды) немесе колонналардың осьтерінен 1м қашықтықта қабылдайды.