Файл: Эмоциялы рдістер мен жадай Жоспар Жоспар Эмоция туралы тсінік.pptx

1) Ол реттегіштік қызмет атқарады. Ол көңіл-күй тұрақтылығы мен мінез-құлығымызға бағыт беріп отырыды. Эмоцияның реттегіштік механизмдері эмоциялық қозуды бәсеңдетеді. Мысалы: сағыныш, торығу, қайғы адамның жан күйзелетін, олар тек психологияның күйініш туғызып ғана қоймай, жүйке ауруына душар етуі мүмкін. Сол сияқты қатты қуану, шаттану, бұлшық ет қимылдары, күлкі саз арқылы сыртқа шығып босаңсымаса қауіпті болады.Эмоция шегіне жеткен кезде оның күші көз жасы, бет, тыныс жолдары бұлшық еттің жиырылуы тәрізді «залалсыз процестер арқылы әлсірейді» 2)Эмоция мен сезімнің қорғағыштық қызметі: адамда шынайы немесе жорамал қатерден сақтандыратын қорқыныштың туындауымен байланысты. Қорқыныш адам үшін қолайсыз жәйттерден сақтандырады. «Қорықпайтын адам – ақымақ» деп Б. Момышұлы бекер айтпаған. 4)Эмоцияның сигналдық қызметі. Адамның не жануардың басқа бір жанды нысанға ықпал, әсер етуімен байланысты. Мысалы: адамдардың сөйлеуі, айқайлауы, түртуі, басын изеуі, көзін қысуы. Мимика және пантомимика, дене бұлшық еттерінің қимылы, иығын керуі, қолын сермеуі т.б.

**Сезімдер мен эмоциялардың бірнеше сапалық ерекшеліктері бар ол:**

Қарама-қарсы, полярлық сапалықтар деп аталады. Мысалы: сүйсіну–сүйсінбеу,

көңілдену-қожу, шаттық-уайым, осы сапалар екі полюске ажыраған, Біріне-бірі

қарама-қарсы мағынада қолданылады.

Екінші ерекшелігі олар актив (қажырлы) және пассив (солғын) болып

бөлінеді. Адамға күш беріп әрекетке ұмтылдыратын көтерінкі сезімдер мен

эмоцияларды стеникалық (қозуы күшті деген сөз), ал бұлардың баяу солғын

түрлерін астеникалық деп айтты (қозуы әлсіз). Біріншісіне жауапкершілік,

жолдастық, достық т.б. екіншісіне уайым, енжарлық, көңілсіздік т.б. сезімдер

жатады.

Эмоциялардың үшінші бір ерекшелігі жігерлену және кернеуден босану

немесе шешіну. Мысалы: студенттің емтиханнан өтуі, спортпен айналысатын

адамның мәреге жетуі, шешілу кезеңдері болып табылады. Мәреге тақағанда

адам барлық күш жігерін жұмсайды. Осы кез өткен соң басқа бір күйге түседі.

Мұны кернеуден босану (шешіну сезімі) дейді.

Бекіту сұрақтары

1. Эмоция дегеніміз не?

2. Біздің эмоцияларымыз сезімдеріміз қандай қызмет атқарады?

3. Эмоциялардың сапалық ерекшеліктері қандай?

2. Эмоция мәселесіне теориялық тұрғыдан шолу

А.Н.Леонтьев, Б.И.Божович эмоциялардың дамуы мінез-құлықмотивтерінің дамуымен, баланың жаңа қажеттіліктерімен қызығушылық-тарының пайда болуымен тығыз байланысты екенін көрсетеді.

Я.Рейковский эмоциялар адамның әрекетін реттейді деп есептейді. Яғни эмоционалды процестердің дұрыс жүрмеуі психиканың ауытқуларының бастамасы болып табылады.

Ол лабораториялық үлгілерде ойлау тапсырмаларын шешу барысында пайда болатын эмоциялардың пайда болу жағдайы және қызметерін шешуді ұсынған.Сонғы жылдардың эмоцияны әлеуметтік психологияның өкілдері эмоцияларды вербалды емес қарым-қатынас рөлінде зерттеді.

Бекіту карточкалары

3. Эмоцияның түрлері

Қорқу эмоциясы қауіптің пайда болуымен туындайды. Олда адамның бет- әлпетінен, қимыл-қозғалысынан жақсы байқалады. Мұндайда адамның көзімен аузы ашылып, қасы көтеріледі.
Ашулану. Мұндайда адам қысылады, көзі жалт-жұлт етіп, дем алысы жиілейді. Адамның танауы ербиіп, бұлшық еттері қатайып жауына немесе жек көретін затына тап беруге дайын тұрады.
Табалау ыза мен қуаныштың қосынды түрі. Бұл біреуді мұқату, әшкерелеу. Ол адамға жаман сезім туғызады. Оны ызаландырып мұқатумен бірге ырза бір, кекесінмен күліп келемеждейді.

Аффект латынша аффектус, қазақша аффект дегеніміз қысқа уақытқа созылса да бұлқ етіп қатты көрінетін эмоцияның түрі. Аффект кейде адамның бүкіл психологиялық кейпін бұзып, ерік күшін әлсіреу жағдацйда өтеді.(Мысалы: зәре ұшу, қорқу, долылық, жан түршігу, кенеттен торығу, қамығу т.б.). Аффект кезінде адамның есі шығып кетпейді. Дені сау адамдарда болатын аффект адамдардың жеке басының кемшілігі деп түсіну керек.

Стресс. Бұл ағылшын сөзі, шамадан тыс зорлану деген мағынаны білдіреді. Стресс ұғымын канада ғалымы Гансон Селье (1936) өмірге енгізген. Психологияда стресс мәселесін зерттеп түсінік берген ғалым Р. Лазарус болды. Шамадан тыс күшті тітіркендіргіштер адамдарда көбінесе қолайсыз эмоциялар туғызады. Кісі ұдайы қиналатын болса, оның діңкесі құрып, берекесі кетеді. Адамдардың осылайша шамадан тыс зорлануын стресс деп атайды.

Г.Селье стресс жағдайының дамуын 3 кезеңге бөлген:

1) Организмнің мазасыздануы.
2) Организмнің күшті тітіркендіргіштерімен айқаса күш салу.
3) Адам сыртан келетін нәрсеге төтеп беруге шамасы келмеген жағдайда титықтап, әрекет жасаудан қалады.

Фрустрация. (латын сөзі - жоспардың бұзылуы) тұрақты жағымсыз эмоциялық күйге душар ететін шектен асқан қанағаттанбаушылық яғни, тұлғаның алға қойған мақсаты мен стратегиялық жоспарларының бұзылуы фрустрация туғызады.

Фустрацияға көбінесе эмоцияға берілген, қызба, өмір тартысында шынықпаған сәтсіздікпен қиындыққа даярлығы жоқ адамдар ұшырайды.

Құмарлық. Бұл күшті қажырлы эмоция. Құмарлық туралы Вольтер былай айтқан: «Құмарлық - кеме желкен кернейтін жел, ол кейде кемені суға батырады, бірақ онсыз кеме жүзе алмас еді».
Құмарлықтың жағымды және жағымсыз түрі болады. Жағымды түріне білім алуға, өнерді үйренуге, спортқа т.б. құмарлық, ал жағымсыз түріне: малға, ақшаға, атаққа байлыққа және құмар ойындарға, нашақорлыққа, ішімдікке құмарлықтар жатады.

Көңіл күй. Кейіпіне қарап адамды шат, жайдары, жылы жүзді, ақ жарқын, не көңіліне кірген, ызалы, түсі суық деп ажыратылыды. Адамның көніліне айнала қоршаған дүние әсер етіп отырады. Егер оның қызметі жақсы жүріп жатса, ұжымы ынтымақты болса, отбасы жағдайы жарасымды болса, көңіліде көтеріңкі болады. Көңілге адамның денсаулық жағдайы, нерв жүйелердің ерекшеліктері де әсер етеді. Мысалы: Адамның көптен ойлап жүрген ісі оңға басса немесе бір нәрсеге қолы жетсе (диплом алу, диссертация қорғау т.б) шат-шадыман күйге түседі.

Бекіту анаграммасы

Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Енекеев М.И. Основы общей и юридической психологии, М., 1996., 161-185б.

2. Годфруа Ж. Что такое психология М., «Мир», 1996ж., 1том -370с., -2том, - 490с.

3. Жарықбаев.Қ Психология негіздері, Алматы 2005ж, 293-302б.

4. Тәжібаев.Т Жалпы психология, Алматы, «Қазақ университеті», 1993ж., 212- 217б.

5. Намазбаева.Ж.М. Психология ,Алматы 2005ж., 227-240б.

6. Рувинский Л.И., С.И. Хохлов, Ерік пен мінез қалай тәрбиелеу керек, Алматы

, «Мектеп» , 1989ж., 139-141б.

Смотрите также файлы

Отчет по производственной (преддипломной) практике Специальность 40. 02. 02 Правоохранительная деятельность.docx

Придворные художники преуспели в миниатюрной живописи.docx

Отчет по производственнойпреддипломной практике Абакан слд 73 оп. 532210. 23. 03. 03. 007 2023. Пз.docx

1. Определение необходимой эффективности пылеулавливающей установки 3.rtf

Текут, не перемешиваясь, скользя друг относительно друга.docx