ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 26.09.2020
Просмотров: 4872
Скачиваний: 17
296
У
тыпе
алюв
і
яльных
тарфяна
-
балотных
глеба
ў
вылучаюцца
наступныя
падтыпы
:
1)
тарфяна
-
глеевыя
; 2)
тарфяныя
; 3)
тарфяна
-
глеевыя
асушаныя
;
4)
тарфяныя
асушаныя
.
Па
магутнасц
і
тарфянога
пласта
яны
падзяляюцца
на
тарфяніста
-
глеевыя
(
менш
за
30
см
),
тарфяна
-
глеевыя
(30—50
см
),
тарфя
-
ныя
маламагутныя
(50—100
см
),
тарфяныя
сярэднемагутныя
(100—200
см
)
і
тарфяныя
магутныя
(
больш
за
200
см
).
Да
тыпу
алюв
і
яльных
балотных
глеба
ў
аднесены
таксама
іліста
-
перагнойна
-
глеевыя
глебы
.
Яны
фарм
і
руюцца
на
больш
пан
і
жаных
участках
цэнтральнай
поймы
.
Звычайна
гэтыя
глебы
пакрыты
балотным
і
травам
і
,
ся
-
род
як
і
х
пераважае
чарот
азёрны
і
метлюжок
балотны
.
Сустракаюцца
таксама
асок
і
(
берагавая
і
зграбная
),
канарэечн
і
к
,
стрэлкал
і
ст
,
касач
вадзяны
і
і
нш
.
І
л
і
ста
-
перагнойна
-
глеевыя
глебы
рэдка
ў
твараюць
буйныя
мас
і
вы
.
Часцей
за
ў
сё
яны
чаргуюцца
з
тарфяна
-
балотным
і
глебам
і
.
У
неасушаным
стане
алюв
і
яльныя
тарфяна
-
балотныя
глебы
выкарысто
ў
-
ваюцца
ў
якасц
і
прыродных
сенажацей
,
пасля
асушэння
і
асваення
глебы
гэ
-
тага
тыпу
з
'
я
ў
ляюцца
найбольш
урадл
і
вым
і
.
Яны
прыдатныя
для
вырош
-
чвання
высокапатрабавальных
палявых
культур
і
агародн
і
ны
.
Антрапагенныя
глебы
Да
антрапагенных
належаць
глебы
,
як
і
я
ў
вын
і
ку
гаспадарчай
дзейнасц
і
чалавека
цалкам
страц
і
л
і
зыходныя
адзнак
і
і
ў
ласц
і
васц
і
.
У
адпаведнасц
і
з
прычынам
і
і
ў
мовам
і
ў
тварэння
ў
рэспубл
і
цы
атрымал
і
пашырэнне
:
i
антрапагенныя
глебы
,
як
і
я
ў
тварыл
і
ся
ў
вын
і
ку
нак
і
раванай
дзейнасц
і
чалавека
, –-
рэкультываваныя
і
штучныя
;
i
антрапагенныя
глебы
,
як
і
я
ў
тварыл
і
ся
з
нагоды
нерацыянальнага
вы
-
карыстання
зямель
,
а
таксама
пры
правядзенн
і
г
і
драмел
і
ярацы
і
і
культуртэхн
і
чных
работ
–-
дэградз
і
раваныя
(
трансфармаваныя
)
і
парушаныя
;
i
антрапагенныя
засоленыя
;
i
антрапагенныя
другасна
забалочаныя
.
Да
першай
групы
аднесены
рэкультываваныя
м
і
неральныя
,
рэкультыва
-
ваныя
тарфяныя
і
насыпныя
штучныя
глебы
.
Рэкультываваныя
–-
гэта
глебы
,
як
і
я
створаны
з
насыпнога
глебагрунту
на
месцы
кар
'
ера
ў
па
здабычы
карысных
выкапня
ў
або
выпрацаваных
тарфян
і
ка
ў
.
Насыпныя
–-
штучныя
глебы
,
што
ствараюцца
ў
парках
,
на
ага
-
родах
і
ў
цяпл
і
цах
.
Разнастайнасць
гэтай
групы
глеба
ў
вызначаецца
магут
-
насцю
штучнага
наносу
,
грануламетрычным
складам
і
будовай
насыпной
і
подсц
і
льнай
то
ў
шчы
глебагрунту
.
Паводле
магутнасц
і
штучнай
то
ў
шчы
рэ
-
культываваныя
і
насыпныя
глебы
падзяляюцца
на
маламагутныя
(30—60
см
),
сярэднемагутныя
(60—100
см
)
і
магутныя
(
больш
за
100
см
),
паводле
будовы
–-
на
сла
і
стыя
і
несла
і
стыя
,
паводле
ная
ў
насц
і
гумусу
–-
на
слабагумусныя
і
гумусныя
.
297
Да
дэградзіраваных
трансфармаваных
належаць
глебы
,
як
і
я
падпал
і
пад
паслямел
і
ярацыйную
дэградацыю
(
м
і
нерал
і
зацыя
гумусу
і
торфу
,
механ
і
чнае
змяшчэнне
гумусавага
гарызонта
).
Яны
падзяляюцца
на
антрапагенна
-
дэградз
і
раваныя
на
месцы
тарфяна
-
глеевых
і
тарфяных
глеба
ў
,
антрапагенна
-
дэградз
і
раваныя
на
месцы
дзярновых
забалочаных
асвоеных
глеба
ў
і
антра
-
пагенна
-
дэградз
і
раваныя
на
месцы
дзярнова
-
падзол
і
стых
забалочаных
асвое
-
ных
глеба
ў
.
Антрапагенна
-
парушаныя
–-
гэта
глебы
,
негаты
ў
на
змененыя
гаспадар
-
чай
дзейнасцю
(
частковае
або
по
ў
нае
зн
і
шчэнне
гумусавага
гарызонта
,
пера
-
мешванне
генетычных
гарызонта
ў
пры
правядзенн
і
земляных
работ
).
У
залежнасц
і
ад
ступен
і
парушэння
вылучаюцца
глебы
слабапарушаныя
,
у
як
і
х
парушаны
тольк
і
ворны
або
гумусавы
гарызонт
;
сярэднепарушаныя
,
у
як
і
х
разам
з
ворным
або
гумусавым
гарызонтам
парушана
прыродная
будова
частк
і
падгумусавых
гарызонта
ў
;
моцнапарушаныя
,
у
як
і
х
парушана
пры
-
родная
будова
ў
с
і
х
гарызонта
ў
глебавага
проф
і
лю
.
Антрапагенна
-
засоленыя
глебы
ў
тварыл
і
ся
ў
вын
і
ку
забруджвання
зя
-
мель
Сал
і
горск
і
м
кал
і
йным
камб
і
натам
.
Ступень
забруджвання
залежыць
ад
адлегласц
і
да
вытворчых
збудавання
ў
.
Антрапагенна
-
другасна
-
забалочаныя
глебы
фарм
і
руюцца
ў
вын
і
ку
пад
-
таплення
тэрыторый
пры
буда
ў
н
і
цтве
вадасхов
і
шча
ў
.
23.4.
ГЛЕБАВА
-
ГЕАГРАФІЧНАЕ
РАЯНАВАННЕ
ТЭРЫТОРЫІ
БЕЛАРУСІ
Прыродныя
ў
мовы
тэрыторы
і
Беларус
і
надзвычай
разнастайныя
.
Аднак
у
геаграф
і
чным
размеркаванн
і
глеба
ў
тваральных
парод
і
глеба
ў
,
будове
рэль
-
ефу
,
важнейшых
паказчыках
кл
і
мату
і
снуе
пэ
ў
ная
заканамернасць
.
Так
,
на
-
прыклад
,
найбольшая
гадавая
сума
ападка
ў
(700
мм
)
прыпадае
на
цэнтраль
-
ную
водападзельную
частку
рэспубл
і
к
і
.
Сярэднегадавая
тэмпература
паветра
вагаецца
ад
+4,4
о
С
у
па
ў
ночнай
да
+7,3
о
С
у
па
ў
днёвай
частках
.
Змяненне
кл
і
матычных
умо
ў
і
дзе
не
тольк
і
ў
шыротным
,
але
і
ў
да
ў
готным
напрамку
.
У
сувяз
і
з
гэтым
А
.
Х
.
Шкляр
(1962)
тры
шыротныя
кл
і
матычныя
зоны
падзял
іў
на
дзве
падзоны
:
заходнюю
і
ў
сходнюю
.
Значныя
адрозненн
і
наз
і
раюцца
ў
рэльефе
і
геамарфалог
іі
розных
рэг
і
ёна
ў
кра
і
ны
.
Для
па
ў
ночнай
частк
і
характэрны
буйна
-
ў
згорыста
-
градавыя
марэнныя
,
узгорыста
-
марэнныя
і
донна
-
марэнныя
формы
рельефу
.
У
цэн
-
тральнай
частцы
пераважаюць
больш
старажытныя
формы
ледав
і
ковага
рэльефу
,
як
і
я
маюць
пла
ў
ныя
контуры
.
Для
па
ў
днёвай
частк
і
характэрны
ра
ў
н
і
нны
рельеф
,
як
і
пераходз
і
ць
у
шырокую
забалочаную
Палескую
н
і
з
і
ну
.
У
адпаведнасц
і
з
характарам
змянення
фактара
ў
глеба
ў
тварэння
змяняецца
і
глебавае
покрыва
тэрыторы
і
рэспубл
і
к
і
.
298
Таму
навукова
абгрунтаваны
ў
л
і
к
ус
і
х
прыродных
асабл
і
васцей
асобных
частак
тэрыторы
і
Беларус
і
шляхам
комплекснага
прыроднага
раянавання
з
'
я
ў
ляецца
неабходнай
умовай
для
распрацо
ў
к
і
спецыял
і
зацы
і
і
прав
і
льнага
размяшчэння
сельскагаспадарчай
вытворчасц
і
,
павышэння
ў
радл
і
васц
і
і
ахо
-
вы
глеба
ў
.
Глебава
-
геаграф
і
чнае
раянаванне
––
гэта
раздзяленне
тэрыторы
і
на
частк
і
(
раёны
)
з
аднародным
і
рэльефам
,
глеба
ў
тваральным
і
пародам
і
,
глебам
і
і
кл
і
матам
.
Звестк
і
аб
глебах
і
і
ншых
прыродных
умовах
у
межах
гаспадарак
,
раёна
ў
,
абласцей
і
рэспубл
і
к
і
дазвол
і
л
і
І
.
М
.
Салавей
і
М
.
І
.
Смяяну
(1974)
вылучыць
на
Беларус
і
тры
глебавыя
прав
і
нцы
і
: I.
Па
ў
ночную
(
Прыбалтый
-
скую
); II.
Цэнтральную
(
Беларускую
); III.
Па
ў
днёвую
(
Палескую
) (
рыс
.46).
Вылучаныя
прав
і
нцы
і
рэзка
адрозн
і
ваюцца
пам
і
ж
сабой
характарам
глебава
-
га
покрыва
,
рэльефам
і
геамарфалог
і
яй
,
тэмпературным
рэжымам
з
ув
і
льгатненнем
,
ступенню
прая
ў
лення
эраз
і
йных
працэса
ў
і
забалочвання
,
а
таксама
і
ншым
і
фактарам
і
,
як
і
я
вызначаюць
перспекты
ў
ныя
магчымасц
і
разв
і
цця
асобных
гал
і
н
сельскай
гаспадарк
і
.
Прав
і
нцы
і
займаюць
вял
і
к
і
я
тэрыторы
і
,
межы
як
і
х
цягнуцца
ў
шыротным
напрамку
.
У
адпаведнасц
і
з
прынятай
схемай
глебава
-
геаграф
і
чнага
раянавання
прав
і
нцы
і
падзяляюцца
на
больш
дробныя
тэрытарыяльныя
адз
і
нк
і
–-
глебава
-
кл
і
матычныя
акруг
і
,
аграглебавыя
раёны
і
падраёны
.
Глебава
-
кліматычныя
акругі
ў
ключаюць
у
сябе
давол
і
буйныя
тэрыторы
і
з
аднолькавым
і
генетычным
і
тыпам
і
рэльефу
,
як
і
я
абумо
ў
л
і
ваюць
пэ
ў
ныя
спалучэнн
і
глеба
ў
тваральных
парод
і
структуру
глебавага
покрыва
.
Акрамя
таго
,
яны
адрозн
і
ваюцца
асабл
і
васцям
і
мясцовага
кл
і
мату
і
расл
і
ннасцю
.
Аграглебавыя
раёны
–-
гэта
прыродна
-
гаспадарчыя
тэрыторы
і
,
як
і
я
ха
-
рактарызуюцца
пэ
ў
ным
складам
,
або
комплексам
глеба
ў
і
адпаведнай
с
і
стэмай
мерапрыемства
ў
па
і
х
рацыянальным
выкарыстанн
і
,
павышэнн
і
ў
радл
і
васц
і
і
ахове
.
Дакументальнай
асновай
глебава
-
геаграф
і
чнага
раянавання
з
'
я
ў
ляюцца
матэрыялы
праведзеных
буйнамаштабных
глебавых
даследавання
ў
,
у
вын
і
ку
як
і
х
складзены
адпаведныя
карты
(
глебавыя
,
глеба
ў
тваральных
парод
,
эрадз
і
раваных
і
забалочаных
зямель
).
Пры
правядзенн
і
раянавання
выкарысто
ў
ваюцца
таксама
кл
і
матычныя
карты
і
карты
рельефу
.
Паўночная
(
Прыбалтыйская
)
глебавая
правінцыя
Гэта
прав
і
нцыя
займае
па
ў
ночную
частку
рэспубл
і
к
і
.
Яе
мяжа
праходз
і
ць
па
л
і
н
іі
Смаргонь
–-
Маладзечна
–-
Лагойск
–-
Бялын
і
чы
–-
Маг
і
лё
ў
–-
Чэрыка
ў
–-
Крыча
ў
.
Паводле
прыродных
умо
ў
і
асабл
і
васцей
гле
-
бавага
покрыва
прав
і
нцыя
значна
адрозн
і
ваецца
ад
астатняй
частк
і
кра
і
ны
(
табл
.33).
Геалаг
і
чная
будова
яе
характарызуецца
тым
,
што
пад
невял
і
кай
то
ў
шчай
маладых
марэнных
і
водна
-
ледав
і
ковых
адклада
ў
апошняга
зледзянення
заля
-
299
гаюць
магутныя
пласты
гл
і
н
,
але
ў
рыта
ў
,
пяско
ў
,
а
на
ў
сходзе
і
па
ў
ночным
усходзе
нярэдка
на
паверхню
выходзяць
г
і
пс
,
далам
і
ты
,
вапняк
і
.
Для
рэльефу
характэрны
рысы
канцова
-
марэнных
узгорыстых
ландшафта
ў
,
як
і
я
чаргуюц
-
ца
з
буйным
і
пан
і
жэнням
і
і
н
і
з
і
нам
і
.
Усходнюю
частку
займае
Аршанска
-
Маг
і
лё
ў
скае
плато
.
Па
ў
ночная
прав
і
нцыя
адрозн
і
ваецца
агракл
і
матычным
і
ў
мовам
і
.
Гэта
найбольш
халодная
і
в
і
льготная
частка
тэрыторы
і
рэспубл
і
к
і
.
Значэнне
г
і
дратэрм
і
чнага
каэф
і
цыента
складае
1,7,
працягласць
вегетацыйнага
перыя
-
ду
–-
ад
170
да
190
дзён
.
Глебавае
покрыва
давол
і
разнастайнае
,
але
паводле
грануламетрычнага
складу
пераважаюць
сугл
і
н
і
стыя
глебы
(54,2 %).
Менш
за
ў
сё
тут
тарфяных
(1,7 %)
і
пясчаных
(6,9 %)
глеба
ў
.
Удзельная
вага
забалочаных
зямель
скла
-
дае
55,1 % (
табл
.33).
Адметнай
адзнакай
Па
ў
ночнай
прав
і
нцы
і
з
'
я
ў
ляецца
мел
і
ярацыйная
не
ў
ладкаванасць
.
Сярод
сельскагаспадарчых
угоддзя
ў
эрадз
і
раваныя
земл
і
займаюць
11,2 %,
забалочаныя
–- 55,1 %,
завалуненыя
–- 49,1 %.
Па
ў
ночная
прав
і
нцыя
падзяляецца
на
дзве
акруг
і
:
Па
ў
ночна
-
заходнюю
і
Па
ў
ночна
-
ў
сходнюю
.
Паўночна
-
заходняя
акруга
мае
вельм
і
разнастайны
рэльеф
.
Тут
сустра
-
каюцца
маладыя
марэнныя
ў
звышшы
(
Брасла
ў
скае
,
Свянцянскае
,
Ушацка
-
Лепельскае
і
і
нш
.)
і
шырок
і
я
азёрна
-
ледав
і
ковыя
н
і
з
і
ны
(
Полацкая
і
Верхнебярэз
і
н
-
ская
).
На
тэрыторы
і
акруг
і
выпадае
найбольшая
колькасць
ападка
ў
(650—700
мм
у
год
).
Разнастайнасць
прыродных
умо
ў
вызначыла
складанасць
глебавага
покрыва
.
Для
планавання
рацыянальнага
выкарыстан
-
ня
глеба
ў
,
павышэння
і
х
урадл
і
васц
і
і
аховы
ў
межах
Па
ў
ночна
-
заходняй
акруг
і
вылучаны
чатыры
аграглебавыя
раёны
:
Браслаўска
-
Глыбоцкі
,
як
і
пад
-
зяляецца
на
два
падраёны
,
Шаркаўшчынска
-
Верхня
-
дзвінскі
,
Полацкі
,
Вілейска
-
Докшыцкі
.
Кожны
з
гэтых
раёна
ў
характарызуецца
пэ
ў
ным
рэлье
-
фам
і
структурай
глебавага
покрыва
.
Паўночна
-
ўсходняя
акруга
.
Рэльеф
гэтай
акруг
і
таксама
разнастайны
.
Значныя
плошчы
займаюць
узвышшы
:
Невельска
-
Гарадоцкае
,
Няшчэрда
ў
скае
,
В
і
цебскае
і
Аршанскае
.
У
гэтай
акрузе
размяшчаюцца
так
-
сама
Суражская
і
Лучоская
н
і
з
і
ны
.
Складанасць
рэльефу
аказала
ў
плы
ў
на
фарм
і
раванне
глебавага
покрыва
.
Дал
і
ны
і
пан
і
жэнн
і
заняты
звычайна
дзяр
-
нова
-
падзол
і
стым
і
забалочаным
і
і
дзярновым
і
забалочаным
і
глебам
і
,
а
на
ў
звышшах
значнае
распа
ў
сюджванне
атрымал
і
эраз
і
йныя
працэсы
.
Гадавая
сума
ападка
ў
у
гэтай
акрузе
складае
550—600
мм
.
Працягласць
вегета
-
цыйнага
перыяду
вагаецца
ад
170
да
185
дзён
.
Разнастайнасць
прыродных
умо
ў
і
глебавага
покрыва
дазвол
і
ла
вылу
-
чыць
у
межах
акруг
і
чатыры
аграглебавыя
раёны
:
Сенненска
-
Расонска
-
Гарадоцкі
,
Віцебска
-
Ліёзненскі
,
Аршанска
-
Горацка
-
Мсціслаўскі
,
Шклоўска
-
Чавускі
.
300
Цэнтральная
(
Беларуская
)
глебавая
правінцыя
Па
ў
днёвая
мяжа
прав
і
нцы
і
праходз
і
ць
прыбл
і
зна
па
л
і
н
іі
Брэст
–-
І
вацэв
і
чы
–-
Сал
і
горск
–-
Любань
–-
Старыя
Дарог
і
–-
Жлоб
і
н
–-
Рэчыца
–-
Лое
ў
.
У
геамарфалаг
і
чных
аднос
і
нах
яна
ахопл
і
вае
Ашмянскае
і
М
і
нскае
ў
звышшы
,
Прыбугскую
,
Л
і
дскую
,
Баранав
і
цкую
,
Цэнтральнабярэз
і
нскую
і
Чачэрскую
ра
ў
н
і
ны
,
Сярэдне
-
і
Верхнянёманскую
н
і
з
і
ны
.
Агульныя
рысы
рэльефу
гэтай
прав
і
нцы
і
маюць
адрозненн
і
:
на
по
ў
начы
размяшчаюцца
мала
-
дыя
ў
звышшы
і
грады
марэннага
паходжання
,
а
на
по
ў
дн
і
–-
выра
ў
наваныя
тэрыторы
і
Перадпалесся
.
У
рэльефе
пераважаюць
сх
і
лы
са
стромкасцю
менш
за
3
о
,
як
і
я
займаюць
68 %
тэрыторы
і
.
Цэнтральная
прав
і
нцыя
па
кл
і
матычных
умовах
неаднародная
.
Праця
-
гласць
вегетацыйнага
перыяду
змяняецца
ад
200
дзён
на
захадзе
да
196
дзён
у
цэнтры
і
192
дзён
на
ў
сходзе
прав
і
нцы
і
.
Сума
акты
ў
ных
тэмператур
вышэй
за
+10
о
С
складае
2 270
о
,
а
г
і
дратэрм
і
чны
каэф
і
цыент
–- 1,5.
Сярэднегадавыя
тэмпературы
змяняюцца
ад
+7,3
о
на
захадзе
да
+5
о
на
ў
сходзе
.
Колькасць
ат
-
масферных
ападка
ў
складае
за
год
550—600
мм
.
Аднак
на
Ашмянск
і
м
і
М
і
нск
і
м
узвышшах
яна
дасягае
650--680
мм
.
Глебавае
покрыва
Цэнтральнай
прав
і
нцы
і
адрозн
і
ваецца
як
па
будове
глеба
ў
тваральных
і
подсц
і
льных
парод
,
так
і
прая
ў
леннем
глеба
ў
тваральных
працэса
ў
.
Забалочаныя
глебы
займаюць
тут
каля
34 %,
а
эрадз
і
раваныя
–
каля
8 %.
Паводле
грануламетрычнага
складу
пераважаюць
супясчаныя
глебы
(55,1 %),
на
друг
і
м
месцы
стаяць
сугл
і
н
і
стыя
(30,1 %).
У
пара
ў
нанн
і
з
Па
ў
ночнай
прав
і
нцыяй
большую
ў
дзельную
вагу
маюць
тарфяна
-
балотныя
глебы
.
Нягледзячы
на
цэласнасць
тэрыторы
і
,
у
асобных
частках
яе
ёсць
спецыф
і
чныя
асабл
і
васц
і
рэльефу
,
глеба
ў
тваральных
парод
і
кл
і
мату
.
Таму
Цэнтральная
прав
і
нцыя
падзяляецца
на
тры
глебава
-
кл
і
матычныя
акруг
і
:
За
-
ходнюю
,
Цэнтральную
і
Усходнюю
(
рыс
.46).
Заходняя
акруга
займае
Гродзенскую
і
невял
і
кую
тэрыторыю
М
і
нскай
і
Брэсцкай
абласцей
.
У
рэльефе
акруг
і
пераважаюць
ра
ў
н
і
ны
(
Л
і
дская
,
Пры
-
бугская
,
Баранав
і
цкая
)
і
н
і
з
і
ны
(
Сярэдне
-
і
Верхнянёманская
).
У
асобных
раёнах
уздымаюцца
невял
і
к
і
я
ў
звышшы
(
Навагрудскае
і
Ва
ў
кавыскае
).
Кл
і
матычныя
ў
мовы
акруг
і
давол
і
аднастайныя
.
За
год
выпадае
550
мм
ападка
ў
,
а
працягласць
вегетацыйнага
перыяду
–- 184
дн
і
.
У
якасц
і
глеба
ў
тваральных
парод
выступаюць
пераважна
водна
-
ледав
і
ковыя
і
марэнныя
супеск
і
,
радзей
лёсападобныя
супеск
і
і
старажытнаалюв
і
яльныя
пяск
і
.
У
межах
Заходняй
акруг
і
вылучаюцца
тры
раёны
,
кожны
з
як
і
х
мае
бл
і
зк
і
я
глебава
-
экалаг
і
чныя
ў
мовы
:
Гродзенска
-
Ваўкавыска
-
Лідскі
,
Мастоўскі
,
Навагрудска
-
Нясвіжска
-
Слуцкі
.