Файл: Почвоведение. Курс лекций.pdf

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 26.09.2020

Просмотров: 5244

Скачиваний: 17

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
background image

 

286 

сярод

 

глеяватых

 

глеба

ў

 

або

 

абкружаюць

 

вярховыя

 

балоты

Выкарысто

ў

ваюцца

 

пераважна

 

пад

 

прыродныя

 

кармавыя

 

ў

годдз

і

 

і

 

лясы

Гэ

-

тыя

 

глебы

 

маюць

 

скарочаны

 

проф

і

ль

як

і

 

складаецца

 

з

 

наступных

 

гарызонта

ў

А

0

 –- 

А

1g 

–- 

А

2g

 –- (B

g

) –- G. 

Адметнай

 

рысай

 

і

х

 

з

'

я

ў

ляецца

 

глы

-

бокае

 

і

 

і

нтэнс

іў

нае

 

асвятленне

 

ў

сяго

 

проф

і

лю

шызаватыя

 

адценн

і

пацёк

і

 

гу

-

мусу

І

люв

і

яльныя

 

гарызонты

 

ў

 

глебах

 

гэтага

 

падтыпу

 

выя

ў

лены

 

вельм

і

 

сла

-

ба

У

 

проф

і

л

і

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

паверхнева

-

глеевых

 

глеба

ў

 

амаль

 

за

ў

сёды

 

знаходз

і

цца

 

вада

 

на

 

глыб

і

н

і

 

каля

 1 

м

Дзярнова

-

падзолістыя

 

грунтова

-

аглееныя

 

глебы

 

прымеркаваны

 

пера

-

важна

 

да

 

раёна

ў

 

пашырэння

 

рыхлых

 

глеба

ў

тваральных

 

парод

  (

Беларускае

 

Палессе

). 

Фарм

і

руюцца

 

пры

 

бл

і

зк

і

м

 

заляганн

і

 

ад

 

паверхн

і

 

грунтавых

 

вода

ў

У

 

так

і

х

 

умовах

 

паверхневае

 

ў

в

і

льгатненне

 

спалучаецца

 

з

 

грунтавым

 

забалоч

-

ваннем

Марфалаг

і

чны

 

проф

і

ль

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

грунтова

-

глеяватых

 

цал

і

нных

 

глеба

ў

 

складаецца

 

з

 

гарызонта

ў

А

0

 –- 

А

1

 –- 

А

2g

 (

А

2

В

1g

)

 

–- 

В

1g

 –- BC

g

 

–- C

g

На

 

ворных

 

землях

 

гарызонты

 

А

0

 

і

 

А

1

 

трансфармаваны

 

ў

 

гарызонт

 

А

вор

У

 

верхн

і

х

 

гарызонтах

 

адзнак

і

 

зал

і

шняга

 

ў

в

і

льгатнення

 

прадста

ў

лены

 

ў

 

вы

-

глядзе

 

белаватай

 

і

 

шызавата

-

белаватай

 

афарбо

ў

к

і

пунктацый

 

марганцу

і

ржава

-

охрыстых

 

плям

 

і

 

пражылак

І

люв

і

яльны

 

гарызонт

 

адрозн

і

ваецца

 

бляк

-

лай

 

плям

і

стай

 

афарбо

ў

кай

зрэдку

 

з

 

карычневата

-

ржавым

і

 

і

 

ярка

-

ржавым

і

 

плямам

і

Як

 

і

 

паверхнева

-

аглееныя

глебы

 

гэтага

 

падтыпу

 

маюць

 

к

і

слую

 

рэ

-

акцыю

 

асяроддзя

а

 

элюв

і

яльная

 

частка

 

проф

і

лю

 

абеднена

 

і

л

і

стай

 

фракцыяй

Насычанасць

 

асновам

і

 

гумусавага

 

гарызонта

 

не

 

перавышае

 40—50%, 

а

 

коль

-

касць

 

гумусу

 

складае

 2,5—3,0 %. 

Пры

 

выкарыстанн

і

 

пасля

 

асушальнай

 

мел

і

я

-

рацы

і

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

грунтова

-

глеяватых

 

глеба

ў

 

пад

 

ворыва

 

наз

і

раецца

 

знач

-

нае

 

памяншэнне

 

гумусу

а

 

ў

раджайнасць

 

большасц

і

 

сельска

-

гаспадарчых

 

культур

 

практычна

 

не

 

адрозн

і

ваецца

 

ад

 

ураджайнасц

і

якую

 

атрымл

і

ваюць

 

на

 

аналаг

і

чных

 

паводле

 

грануламетрычнага

 

складу

 

незабало

-

чаных

 

глебах

Без

 

асушэння

 

яны

 

могуць

 

выкарысто

ў

вацца

 

для

 

вырошчвання

 

яравых

 

збожжавых

 

і

 

шматгадовых

 

тра

ў

Аз

і

мыя

 

культуры

 

ў

 

асобныя

 

гады

 

зн

і

жаюць

 

прадукцыйнасць

 

да

 20—40 %. 

Дзярнова

-

падзолістыя

 

грунтова

-

глеевыя

 

глебы

 

з

'

я

ў

ляюцца

 

больш

 

ув

і

льготненым

і

 

сярод

 

дадзенага

 

падтыпу

Шырокага

 

распа

ў

сюджвання

 

на

 

тэрыторы

і

 

Беларус

і

 

яны

 

не

 

атрымал

і

У

 

якасц

і

 

ворных

 

зямель

 

без

 

асушальнай

 

мел

і

ярацы

і

 

практычна

 

не

 

выкарысто

ў

ваюцца

Маюць

 

скарочаны

 

проф

і

ль

у

 

як

і

м

 

на

 

мяжы

 

кап

і

лярна

-

насычанага

 

в

і

льгаццю

 

слоя

 

знаходз

і

цца

 

суцэльны

 

глеевы

 

гарызонт

І

люв

і

яльныя

 

гарызонты

 

ў

 

гэтых

 

глебах

 

выражаны

 

вельм

і

 

слаба

У

 

межах

 

рэспубл

і

к

і

 

сярод

 

гэтага

 

падтыпу

 

вылучаны

 

дзярнова

-

падзолістыя

 

грунтова

-

глеяватыя

 (

глеевыя

глебы

 

з

 

ілювіяльна

-

гумусавым

 

га

-

рызонтам

.

 

Фарм

і

руюцца

 

яны

 

пераважна

 

на

 

рыхлых

 

пародах

 

пад

 

сасновым

і

 

або

 

саснова

-

бярозавым

і

 

лясам

і

.  

Адметнай

 

дыягнастычнай

 

адзнакай

 

гэтых

 

глеба

ў

 

з

'

я

ў

ляецца

 

ная

ў

насць

 

у

 

і

х

 

проф

і

л

і

 

і

люв

і

яльна

-

гумусавага

або

 

і

люв

і

яльна

-

жалез

і

ста

-

гумусавага

 

гары

-


background image

 

287 

зонта

 

і

 

вельм

і

 

выразная

 

дыферэнцыяцыя

 

глебавай

 

то

ў

шчы

 

па

 

ная

ў

насц

і

 

і

л

і

стай

 

фракцы

і

 

і

 

валавых

 

па

ў

тарачных

 

акс

і

да

ў

Дзярнова

-

падзол

і

стыя

 

грун

-

това

-

глеяватыя

 

глебы

 

з

 

і

люв

і

яльна

-

гумусавым

 

гарызонтам

 

характарызуюцца

 

наступнай

 

будовай

 

проф

і

лю

:   

А

0

 –- 

А

1g

 –- A

2g

 –- B

h

 –- B

g

 –- BC

g

 –- G. 

Звычай

-

на

 

гэтыя

 

глебы

 

маюць

 

магутны

 

подсц

і

л

маламагутны

 

гумусавы

 

гарызонт

пад

 

як

і

м

 

залягае

 

белаваты

 

падзол

і

сты

 

гарызонт

Падзол

і

сты

 

гарызонт

 

выраз

-

на

 

пераходз

і

ць

 

у

 

буравата

-

карычневы

 

або

 

кафейна

-

карычневы

 

і

люв

і

яльна

-

гумусавы

 

гарызонт

 

В

h

Магутнасць

 

гэтага

 

гарызонта

 

залежыць

 

ад

 

вышын

і

да

 

якой

 

падымаецца

 

ў

 

проф

і

л

і

 

глебы

 

кап

і

лярная

 

кайма

і

 

складае

  10–33 

см

Колькасць

 

гумусу

 

ў

 

гарызонце

 

А

1

 – 

ад

 1,9 

да

 5,5 %, 

у

 

гарызонце

 

А

2g

 

яно

 

рэзка

 

зн

і

жаецца

а

 

ў

 

і

люв

і

яльна

-

гумусавым

 

гарызонце

  (

В

h

зно

ў

 

павял

і

чваецца

 

і

 

складае

  1,0—3,5  %. 

У

 

гэтым

 

гарызонце

 

мае

 

месца

 

накапленне

 

і

лу

 

і

 

па

ў

тарачных

 

акс

і

да

ў

Для

 

ў

сяго

 

проф

і

лю

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

глеба

ў

 

з

 

і

люв

і

яльна

-

гумусавым

 

гарызонтам

 

характэрна

 

вельм

і

 

к

і

слая

 

рэакцыя

 

ася

-

роддзя

  (

рН

 

у

 

КС

l  3,0—4,5), 

н

і

зкая

 

насычанасць

 

асновам

і

Яны

 

маюць

 

не

-

спрыяльныя

 

водна

-

ф

і

з

і

чныя

 

ў

ласц

і

васц

і

Выкарысто

ў

ваюцца

 

пераважна

 

пад

 

лясам

і

Балотна

-

падзолістыя

 

глебы

 

Глебы

 

гэтага

 

тыпу

 

фарм

і

руюцца

 

пад

 

уплывам

 

падзол

і

стага

 

і

 

балотнага

 

працэса

ў

 

глеба

ў

тварэння

 

на

 

пан

і

жаных

 

элементах

 

рэльефу

 

або

 

прымеркава

-

ны

 

да

 

плоск

і

х

 

ра

ў

н

і

н

дзе

 

накопл

і

ваюцца

 

паверхневыя

 

воды

На

 

рыхлых

 

глеба

ў

тваральных

 

пародах

 

у

 

раёнах

 

Палесся

 

і

х

 

утварэнне

 

звязана

 

з

 

бл

і

зк

і

м

 

заляганнем

 

ад

 

паверхн

і

 

грунтавых

 

вода

ў

Балотна

-

падзол

і

стыя

 

глебы

 

шырока

 

распа

ў

сюджаны

 

пад

 

саснякам

і

 

да

ў

гамошна

-

чарн

і

чным

і

ялова

-

да

ў

гамошным

і

бярозава

-

да

ў

гамошным

і

багуновым

і

 

і

 

сфагнава

-

багуновым

і

як

і

я

 

звычайна

 

прымыкаюць

 

да

 

ў

скра

і

н

 

верхавых

 

балота

ў

Па

 

марфалаг

і

чнай

 

будове

 

ад

 

дзярнова

-

падзол

і

стых

 

забалочаных

 

глеба

ў

 

з

 

і

люв

і

яльна

-

гумусавым

 

гарызонтам

 

яны

 

адрозн

і

ваюцца

 

ная

ў

насцю

 

тарфянога

 

гарызонта

ярка

 

выя

ў

ленага

 

падзол

і

стага

 

і

 

і

люв

і

яльна

-

гумусавага

 

гарызонта

ў

Генетычны

 

проф

і

ль

 

дадзеных

 

глеба

ў

 

складаецца

 

з

 

гарызонта

ў

 

А

0

 –- 

Т

 –- (

А

1g

) –- 

А

2g

 –- B

h

 

–- B

g

 –- G. 

Тарфяны

 

гарызонт

 

мае

 

магутнасць

 10—30 

см

а

 

падзол

і

сты

 –- 10—

25 

см

І

ншы

 

раз

 

пад

 

тарфяным

 

гарызонтам

 

можа

 

залягаць

 

маламагутны

 

гары

-

зонт

 

А

1

Адметнай

 

рысай

 

гэтых

 

глеба

ў

 

з

'

я

ў

ляецца

 

ная

ў

насць

 

і

люв

і

яльна

-

гумусавага

 

гарызонта

Для

 

балотна

-

падзол

і

стых

 

глеба

ў

 

характэрна

 

яшчэ

 

больш

 

к

і

слая

 

рэакцыя

 

асяроддзя

 

ў

сяго

 

проф

і

лю

Найбольш

 

к

і

слым

і

 

з

'

я

ў

ляюцца

 

верхн

і

я

 

гарызонты

           

(

рН

 2,4—3,7). 

Яны

 

бедныя

 

і

лам

па

ў

тарачным

і

 

акс

і

дам

і

 

і

 

абагачаны

 

крэменя

-

зёмам

Ступень

 

насычанасц

і

 

асновам

і

 

не

 

перавышае

 40 %. 

Гэтыя

 

паказчык

і

 

сведчаць

 

аб

 

н

і

зкай

 

урадл

і

васц

і

 

гэтага

 

тыпу

 

глеба

ў

Балотна

-

падзол

і

стыя

 

гле

-

бы

 

ў

 

залежнасц

і

 

ад

 

характару

 

ў

в

і

льгатнення

 

падзяляюцца

 

на

 

два

 

падтыпы

тарфян

і

ста

-

падзол

і

стыя

 

паверхнева

-

аглееныя

 

і

      

тарфян

і

ста

-

падзол

і

стыя

 

грунтова

-

аглееныя

 


background image

 

288 

Дзярновыя

 

забалочаныя

 

глебы

 

Дзярновыя

 

забалочаныя

 

глебы

 

ў

 

складзе

 

сельскагаспадарчых

 

угоддзя

ў

 

Беларус

і

 

займаюць

  11,2  % 

і

х

 

агульнай

 

плошчы

а

 

на

 

ворыве

  –-  5,5  %. 

Асабл

і

ва

 

вял

і

кую

 

ў

дзельную

 

вагу

 

на

 

землях

 

сельскагаспадарчага

 

прызначэн

-

ня

 

яны

 

маюць

 

у

 

Брэсцкай

Гомельскай

 

і

 

Гродзенскай

 

абласцях

Для

 

па

ў

днёвых

 

раёна

ў

 

Беларус

і

 

характэрны

 

буйнаконтурныя

 

мас

і

вы

 

гэтых

 

глеба

ў

у

 

па

ў

ночнай

 

частцы

 

пераважаюць

 

дробныя

 

контуры

Разв

і

ццё

 

так

і

х

 

глеба

ў

 

адбываецца

 

ў

 

вын

і

ку

 

двух

 

глеба

ў

тваральных

 

працэса

ў

дзярновага

 

і

 

балотнага

У

 

залежнасц

і

 

ад

 

ступен

і

 

і

х

 

прая

ў

лення

 

ва

 

ў

мовах

 

рэспубл

і

к

і

 

выя

ў

лена

 

вял

і

кая

 

колькасць

 

глебавых

 

разнав

і

днасцей

 

дад

-

зенага

 

тыпу

што

 

абумов

і

ла

 

розныя

 

погляды

 

на

 

і

х

 

месца

 

ў

 

клас

і

ф

і

кацыйным

 

сп

і

се

 

глеба

ў

 

Беларус

і

Дзярнова

-

забалочаныя

 

глебы

 

на

 

тэрыторы

і

 

кра

і

ны

 

фарм

і

руюцца

 

пад

 

травян

і

стай

 

расл

і

ннасцю

 

на

 

слабадрэн

і

раваных

 

ра

ў

н

і

нах

 

і

 

пан

і

жаных

 

элемен

-

тах

 

рэльефу

 

пры

 

перыядычным

 

або

 

пастаянным

 

насычэнн

і

 

верхн

і

х

 

гарызонта

ў

 

грунтавым

і

 

і

 

паверхневым

і

 

водам

і

Грунтавыя

 

воды

 

звычайна

 

змяшчаюць

 

значную

 

колькасць

 

раствораных

 

рэчыва

ў

у

 

тым

 

л

і

ку

 

і

 

элемента

ў

 

жы

ў

лення

 

расл

і

н

Гэтыя

 

рэчывы

 

пры

 

дапамозе

 

расл

і

ннасц

і

а

 

таксама

 

шляхам

 

кап

і

лярнага

 

падняцця

накопл

і

ваюцца

 

ў

 

верхн

і

м

 

сло

і

 

глебы

Разв

і

ццё

 

глеба

ў

тварэння

 

на

 

карбанатных

 

пародах

 

багатага

 

м

і

нералаг

і

чнага

 

саставу

 

на

-

дае

 

і

м

 

уласц

і

васц

і

 

дзярнова

-

карбанатных

 

глеба

ў

Абагачэнне

 

верхн

і

х

 

гарызонта

ў

 

х

і

м

і

чным

і

 

элементам

і

 

спрыяе

 

акты

ў

наму

 

росту

 

травян

і

стай

 

расл

і

ннасц

і

 

і

 

накапленню

 

гумусу

Таму

 

сярод

 

па

ў

г

і

драморфных

 

глеба

ў

 

дзяр

-

нова

-

забалочаныя

 

маюць

 

найбольшую

 

патэнцыяльную

 

ў

радл

і

васць

Аднак

 

для

 

гэтага

 

тыпу

 

глеба

ў

 

характэрна

 

рэзкая

 

неадпаведнасць

 

пам

і

ж

 

высокай

 

па

-

тэнцыяльнай

 

і

 

н

і

зкай

 

эфекты

ў

най

 

урадл

і

васцю

У

 

прыродным

 

стане

 

яны

 

за

-

нятыя

 

пераважна

 

малапрадукцыйным

і

 

сенажацям

і

 

і

 

пашай

Для

 

дзярновых

 

забалочаных

 

глеба

ў

 

характэрна

 

слабак

і

слая

 

або

 

бл

і

зкая

 

да

 

нейтральнай

 

рэакцыя

 

глебавага

 

асяроддзя

павышаная

 

ступень

 

насычанасц

і

 

асновам

і

  (

больш

 

за

  60  %), 

значная

 

колькасць

 

гумусу

  (

да

  6% 

і

 

больш

). 

У

 

той

 

жа

 

час

 

гэтыя

 

глебы

 

бедныя

 

рухомым

і

 

формам

і

 

фосфару

 

і

 

кал

і

ю

І

х

 

колькасць

 

рэдка

 

перавышае

 50—100 

мг

/

кг

 

глебы

Высокая

 

патэнцыяльная

 

ў

радл

і

васць

 

гэтых

 

глеба

ў

 

можа

 

быць

 

выкары

-

стана

 

тольк

і

 

пасля

 

рэгулявання

 

воднага

 

рэжыму

 

шляхам

 

закладк

і

 

дрэнажу

Пасля

 

мел

і

ярацы

і

 

па

 

ў

зро

ў

ню

 

ў

радл

і

васц

і

 

дзярновыя

 

забалочаныя

 

глебы

 

не

 

ў

ступаюць

 

а

ў

таморфным

 

дзярновым

 

і

 

дзярнова

-

карбанатным

Яны

 

з

'

я

ў

ляюцца

 

прыдатным

і

 

для

 

вырошчвання

 

высокапатрабавальных

 

да

 

глеба

-

вых

 

умо

ў

 

сельскагаспадарчых

 

культур

У

 

неасушаным

 

стане

 

гэтыя

 

глебы

 

прыдатныя

 

для

 

выкарыстання

 

пад

 

лугава

-

пашавым

і

 

ў

годдзям

і

У

 

адпаведнасц

і

 

з

 

наменклатурным

 

сп

і

сам

 

глеба

ў

 

Беларус

і

 

дзярновыя

 

за

-

балочаныя

 

глебы

 

падзяляюцца

 

на

  6 

падтыпа

ў

:  1) 

дзярнова

-

паверхнева

-

глеяватыя

;  2) 

дзярнова

-(

перагнойна

)-

паверхнева

-

глеевыя

;  3) 

дзярнова

-

грунтова

-

глеяватыя

;         4) 

дзярнова

-(

перагнойна

)-

грунтова

-

глеевыя

;  5) 

дзяр

-


background image

 

289 

нова

-

паверхнева

-

глеяватыя

 

і

 

глеевыя

 

асушаныя

;  6) 

дзярнова

-

грунтова

-

глеяватыя

 

і

 

глеевыя

 

асушаныя

Пры

 

агульнай

 

падобнасц

і

 

марфалаг

і

чнай

 

будовы

 

глебавых

 

проф

і

ля

ў

 

гэ

-

тыя

 

падтыпы

 

маюць

 

некаторыя

 

адметныя

 

рысы

звязаныя

 

з

 

розн

і

цай

 

паверх

-

невага

 

і

 

грунтавога

 

ў

в

і

льгатнення

Фарм

і

руюцца

 

дзярновыя

 

забалочаныя

 

глебы

 

паверхневага

 

ў

в

і

льгатнення

 

пераважна

 

на

 

багатых

  (

карбанатных

пародах

 

звязнага

 

грануламетрычнага

 

складу

Ступень

 

выя

ў

ленасц

і

 

агляення

 

ў

 

так

і

х

 

умовах

 

з

 

глыб

і

нёй

 

памяншаец

-

ца

і

 

прыбл

і

зна

 

на

 

глыб

і

н

і

 

каля

 1 

м

 

знаходз

і

цца

 

слабааглееная

 

парода

Глебы

 

грунтавога

 

ў

в

і

льгатнення

 

разв

і

ваюцца

 

звычайна

 

на

 

рыхлых

 

глеба

ў

тваральных

 

пародах

і

 

адзнак

і

 

агляення

 

ў

 

і

х

 

з

 

глыб

і

нёй

 

нарастаюць

Падтыпы

 

дзярнова

-

паверхнева

-

глеяватых

 

і

 

глеевых

 

глеба

ў

 

фарм

і

руюцца

 

ў

 

н

і

жн

і

х

 

частках

 

сх

і

ла

ў

 

на

 

адначленных

 

або

 

двухчленных

пе

-

раважна

 

звязных

глеба

ў

тваральных

 

пародах

 

за

 

кошт

 

дадатковага

 

пры

ў

нясення

 

рэчыва

ў

 

водам

і

 

бакавога

 

ў

нутрыглебавага

 

сцёку

Асно

ў

най

 

адметнай

 

адзнакай

 

гэтых

 

глеба

ў

 

у

 

пара

ў

нанн

і

 

з

 

дзярнова

-

падзол

і

стым

і

 

забалочаным

і

 

з

'

я

ў

ляецца

 

ная

ў

насць

 

і

нтэнс

іў

на

 

афарбаванага

 

гумусавага

 

гарызонта

 

значнай

 

магутнасц

і

  (25 

см

 

і

 

больш

), 

а

 

таксама

 

блак

і

тная

 

або

 

шызая

 

афарбо

ў

ка

 

аглеенага

 

падгумусавага

 

гарызонта

У

 

расл

і

нным

 

покрыве

 

на

 

глеяватых

 

варыянтах

 

глеба

ў

 

сярод

 

злака

ў

 

пера

-

важаюць

 

ц

і

мафее

ў

ка

 

лугавая

а

ў

сян

і

ца

 

лугавая

мятл

і

ца

 

белая

сярод

    

бабо

-

вых

  –- 

канюшыны

чырвоная

лугавая

г

і

брыдная

па

ў

зучая

сярод

 

асок

  –- 

прасяная

жо

ў

тая

чорная

махнатая

заечая

На

 

глеевых

 

варыянтах

 

у

 

расл

і

ннасц

і

 

асно

ў

ная

 

роля

 

належыць

 

злакам

 

і

 

дробным

 

асокам

бабовых

 

вельм

і

 

мала

Марфалаг

і

чна

-

генетычны

 

проф

і

ль

 

дзярнова

-

паверхнева

-

глеяватай

 

глебы

разв

і

тай

 

на

 

магутным

 

лёсападобным

 

сугл

і

нку

паказаны

 

на

 

рыс

.44.   

Коль

-

касць

 

гумусу

 

складае

 

каля

  6,0  %, 

к

і

слотнасць

 

практычна

 

не

 

змяняецца

 

па

 

ў

с

і

м

 

проф

і

л

і

 

і

 

складае

 6,0—6,5 

рН

а

 

насычанасць

 

асновам

і

 –- 60—65%. 

У

 

проф

і

л

і

 

дзярнова

-

паверхнева

-

глеевых

 

глеба

ў

 

і

люв

і

яльна

-

аглеены

 

га

-

рызонт

  (

В

g

звычайна

 

адсутн

і

чае

 

або

 

мае

 

невял

і

кую

 

магутнасць

  (10—15 

см

). 

Часцей

 

за

 

ў

сё

 

пад

 

гумусавым

 

гарызонтам

 

залягае

 

суцэльны

 

глеевы

 

гарызонт

 

(G). 

Ная

ў

насць

 

гумусу

 

ў

 

гэтых

 

глебах

 

больш

 

высокая

Значнае

 

пашырэнне

 

дзярновыя

 

паверхнева

-

забалочаныя

 

глебы

 

атрымал

і

 

ў

 

па

ў

ночных

 

раёнах

 

рэспубл

і

к

і

Падтыпы

 

дзярнова

-

грунтова

-

глеяватых

 

і

 

глеевых

 

глеба

ў

 

у

 

рэльефе

 

займаюць

 

сцёкавыя

 

і

 

праточныя

 

лагчыны

шырок

і

я

 

пакатыя

 

сх

і

лы

як

і

я

 

пры

-

мыкаюць

 

да

 

н

і

з

і

нных

 

балот

Разв

і

ваюцца

 

пераважна

 

на

 

глеба

ў

тваральных

 

па

-

родах

 

лёгкага

 

грануламетрычнага

 

складу

  (

пясчаных

 

і

 

супясчаных

). 

Па

 

марфалаг

і

чнай

 

будове

 

яны

 

мала

 

адрозн

і

ваюцца

 

ад

 

дзярнова

-

паверхнева

-

забалочаных

 

глеба

ў

Аднак

 

гумусавыя

 

гарызонты

 

глеба

ў

разв

і

тых

 

на

 

некар

-


background image

 

290 

банатных

 

адкладах

маюць

 

звычайна

 

менш

 

гумусу

больш

 

к

і

слую

 

рэакцыю

 

асяроддзя

значна

 

менш

 

насычаны

 

асновам

і

Дзярнова

-

забалочаныя

 

асушаныя

 

падтыпы

 

гэтых

 

глеба

ў

 

у

 

рэльефе

 

зай

-

маюць

 

такое

 

ж

 

месца

як

 

і

 

неасушаныя

Характэрнай

 

рысай

 

і

х

 

з

'

я

ў

ляецца

 

тое

што

 

пасля

 

асушэння

 

і

 

выкарыстання

 

ў

 

якасц

і

 

ворных

 

зямель

 

наз

і

раюцца

 

прыкметныя

 

адзнак

і

 

дэградацы

і

 

і

х

 

урадл

і

васц

і

Неабходна

 

адзначыць

што

 

ў

 

проф

і

л

і

 

асушаных

 

дзярновых

 

забалочаных

 

глеба

ў

 

паверхневага

 

ў

в

і

льгатнення

 

гэтыя

 

адзнак

і

 

выя

ў

лены

 

значна

 

слабей

 

або

 

зус

і

м

 

адсутн

і

чаюць

Гэта

 

тлумачыцца

 

больш

 

багатым

 

м

і

нералаг

і

чным

 

саставам

 

парод

дадатко

-

вым

 

пры

ў

нясеннем

 

х

і

м

і

чных

 

элемента

ў

 

і

 

слабай

 

водапран

і

кальнасцю

 

адклада

ў

Аднак

 

у

 

сувяз

і

 

з

 

узворваннем

 

у

 

верхн

і

м

 

гарызонце

 

памяншаецца

 

колькасць

 

гумусу

 

адносна

 

прыроднага

 

стану

а

 

працэсы

 

вышчалочвання

 

спрыяюць

 

падк

і

сленню

 

глебавага

 

асяроддзя

У

 

дзярновых

 

забалочаных

 

асушаных

 

глебах

 

грунтавога

 

ў

в

і

льгатнення

 

пан

і

жэнне

 

ў

зро

ў

ню

 

грунтавых

 

вода

ў

 

выкл

і

кае

 

пагаршэнне

 

ў

ласц

і

васцей

Гэта

 

звязана

 

з

 

лёгк

і

м

 

грануламетрычным

 

складам

 

парод

 

і

 

ў

стана

ў

леннем

 

перыя

-

дычна

 

воднага

 

рэжыму

 

прамы

ў

нога

 

тыпу

У

 

вын

і

ку

 

наз

і

раецца

 

вымыванне

 

абменных

 

катыёна

ў

значнае

 

павел

і

чэнне

 

к

і

слотнасц

і

 

і

 

памяншэнне

 

гумусу

З

 

цягам

 

часу

 

магчыма

 

фарм

і

раванне

 

ападзоленых

 

гарызонта

ў

Сярод

 

дзярновых

 

забалочаных

 

глеба

ў

 

вылучаюцца

Карбанатныя

 –-

 

зак

і

паюць

 

ад

 

НС

І

 

у

 

межах

 

гумусавага

 

гарызонта

маюць

 

шмат

  

гумусу

 (6—10 %)  

і

  

абменных

  

катыёна

ў

  

Са

  

і

  Mg.  

Рэакцыя

  

асяродд

-

зя

 

слабашчолачная

У

 

проф

і

л

і

 

часта

 

трапляюцца

 

рэшткавыя

 

карбанаты

Ненасычаныя

  –- 

зак

і

паюць

 

пад

 

гумусавым

 

гарызонтам

як

і

 

мае

 

слабак

і

слую

 

рэакцыю

  (

рН

  5,5—6,5) 

і

 

н

і

зкую

 

насычанасць

 

асновам

і

  (30  % 

і

 

н

і

жэй

). 

Ападзоленыя

  –- 

адзнак

і

 

ападзольвання

 

выя

ў

ляюцца

 

ў

 

выглядзе

 

белава

-

тых

 

плям

 

у

 

н

і

жняй

 

частцы

 

гумусавага

 

гарызонта

 

і

 

белаватай

 

прысыпк

і

 

ў

 

га

-

рызонце

 

В

Рэакцыя

 

верхн

і

х

 

гарызонта

ў

 

к

і

слая

 

аба

 

слабак

і

слая

а

 

ступень

 

насычанасц

і

 

асновам

і

 

звычайна

 

не

 

вышэй

 

за

 10—20 %. 

Тарфяна

-

балотныя

 

нізінныя

 

глебы

 

Тэрыторыя

 

Беларус

і

 

характарызуецца

 

шырок

і

м

 

распа

ў

сюджваннем

 

ба

-

лот

 

і

 

забалочаных

 

зямель

Тарфяна

-

балотныя

 

глебы

 

на

 

землях

 

сельскагаспа

-

дарчага

 

прызначэння

 

займаюць

 

каля

 13 %, 

у

 

тым

 

л

і

ку

 

на

 

ворыве

 –- 5,3 %. 

Ся

-

род

 

гэтых

 

глеба

ў

 

найбольшае

 

пашырэнне

 

атрымал

і

 

н

і

з

і

нныя

 

тарфян

і

к

і

як

і

я

 

складаюць

 

на

 

ворных

 

землях

  92  % 

і

х

 

плошчы

а

 

на

 

сельскагаспадарчых

 

угоддзях

 –- 79 %. 

Самыя

 

значныя

 

плошчы

 

тарфяна

-

балотныя

 

н

і

з

і

нныя

 

глебы

 

займаюць

 

у

 

раёнах

 

Палесся

 

і

 

цэнтральнай

 

частк

і

 

рэспубл

і

к

і

менш

 

і

х

 

у

 

раёнах

 

Беларускага

 

Паазер

'

я

Фарм

і

руюцца

 

яны

як

 

прав

і

ла

у

 

пан

і

жаных

 

месцах

 

водападзела

ў

на

 

старажытнапоймавых

 

тэрасах

у

 

пан

і

жэннях

 

рачных

 

дал

і

н

 

і

 

ў

 

азёрных

 

катлав

і

нах

 

пры

 

неглыбок

і

м

 

заляганн

і

 

жорстк

і

х

 

грунтавых

 

вода

ў