ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 08.11.2023
Просмотров: 94
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Түрлері
Мысалы
2. Құрамында мезгіл, мекен, сын- қимыл үстеулері бар мақал – мәтелдер жаз.
І деңгей
«Бақыт дегенді қалай түсінесің?» деген тақырыпқа ойтолғау жаз.
Еліктеу
ІІІ деңгей
1. Еліктеу сөз деген не?
2. Төмендегі еліктеу сөздерге сөйлем құра.
Жалт- жұлт, тарс- тұрс, ербең- ербең, дүрс – дүрс.
3. Сөйлемдегі көп нүктенің орнына тиісті еліктеуіш сөздерді қой.
Ауыл үсті айқай- ұйқай, ...., ... . Күміс үзеңгіге салып шіренген аяғында әміркен мәсі - кебіс ... ... етеді. Қымызды жұтқанда Текебектің өңеші ... етеді. (С. Сейфуллин.)
ІІ деңгей
1. Кестені толтыр.
Түрлері
Мысалы
2. Төмендегі сөздерге негізгі, туынды, күрделі еліктеу сөздерді қатыстырып, сөйлем құра.
Жеті қазына: жүйрік ат, қаққыш тазы, алғыр қыран, түзу мылтық, қара қазан, алмас кездік, шаңырақ.
І деңгей
Өзің ұнататын ақын жайлы «Менің сүйікті ақыным» деген тақырыпта шағын шығарма жаз.
Шылау
ІІІ деңгей
1. Шылаудың басқа сөз таптарынан қандай айырмашылықтары бар?
2. Не себепті шылаулар сөйлем мүшесі бола алмайды?
3. Төмендегі мәтіннен шылауларды тауып, түрлеріне ажырат, емлесіне назар аудар.
Ахмет пен Ғазиза
Профессор Ахмет Жұбанов пианинода бір шығарманы ойнап айтып отырса, қызы Ғазиза келіп:
- Осы бір тұста нотаны ылғи қате аласыз, депті.
Сонда Ахаң пианино ойнауын тоқтатып, қызына ошарыла бұрылып:
- Қызым – ау, мен сен сияқты академиктің баласы емеспін ғой,- деген екен.
ІІ деңгей
1. Кестені толтыр.
2. Мәтінді оқып шығып, кіндік шеше, кіндік аға қандай болатынын өз сөзіңмен әңгімеле. Шылаулар ды дәптеріңе түр- түрімен топтап жаз, қызметін анықта.
Кіндік шеше
Кіндік шеше – нәресте туғанда оның кіндігін кескен әйелдің атауы. Кіндікті ер адамдар да кеседі, ол кіндік аға деп аталады. Бірақ әдетте кіндікті әйелдер кеседі. Олар баланың екінші анасы болып саналады. Кіндік шеше - бала үшін де, оның ата – анасы үшін де қадірлі адам. Оны дәстүр бойынша кіндігі кесілген бала өз анасынан кем санамайды. Академик Қаныш Сәтбаев басқа жерге баруға уақыт таппаса да, өзінің кіндік шешесіне жылына бір рет барып сәлем беріп, оның сыбағасы мен сый - сыяпатын апарып беріп тұрыпты.
Жалпы, қазақ баласы үшін кіндік шешенің (немесе кіндік ағаның ) орны бөлек. Бұл заманда да балаларға кіндік шешесін таныстырып қойып, сыйлауға үйреткен абзал.
( «Ата салтың –халықтық қалпын» кітабынан. 149 –б.)
І деңгей
« Менің кіндік шешем» деген тақырыпта шылауларды қатыстырып, шағын шығарма жаз.
Одағай
ІІІ деңгей
1. Басқа сөз таптарынан одағайдың қандай ерекшелігі бар?
2. Төмендегі одағайларға сөйлем құрап жаз және олар одағайдың қай түріне жатады.
Аухау- аухау, пұшайт – пұшайт, құрау- құрау, шөре – шөре.
3. Өлең шумағын оқып, одағайды тап. Қандай тыныс белгісі арқылы оқшауланып тұрғанын айт.
О, шіркін, ғажапсың-ау, көңіл деген!
Жартас жоқ толқыныңа көмілмеген.
Құлдырап құламаған құзың да жоқ,
Қыран боп шырқамаған кезің де кем.
(Ж. Молдағалиев.)
ІІ деңгей
1. Кестені толтыр.
Одағайдың түрлері
2. Мәтінді мәнерлеп оқып шығып, сахналық көрініс жасауға дайындалыңдар.
Одағайлар бар ма, бар болса, қандай мағына туғызып тұрғанын анықта.
Құлху алла, сұлху алла, су жағала. Пай, пай, бәрі сайрап тұр. Дуа! Басында мықты дуа бар. Ойпыр – ай! Менің өзіме де бой бергісі келмей ме, қалай?!
Я, аруақ, қолдай көр. Ойпырай, аурудың иесі көк өгіз бе? Есіктен қарап, мүйізін шайқап тұрғанын қарашы...
(«Қамар сұлу» сахналық көрінісінен.)
І деңгей
«Біз соғысты көрген жоқпыз, бірақ білеміз» деген тақырыпта одағай сөздерді араластырып шағын шығарма жаз.