Файл: авимед кпсалалы колледжі Техникалы жне ксіптік білім беру Мамандыы 09160100 Фармация.docx

Сандар ретінде тиісті комбинацияларда I, V, X, L, C, D, M латын әріптері қолданылады.

Латын сан есiмдері 4 топқа бөлiнедi.

1. 
   Сандық түрi қанша? деген сұраққа жауап бередi.
   
2. 
   Реттiк түрi нешiншi? деген сұраққа жауап бередi.
   
3. 
   Бөлшек түрi қаншадан? деген сұраққа жауап бередi.
   
4. 
   Үстеу түрi қанша рет? деген сұраққа жауап бередi.
   

Сандық сан есім:

1. 
   unus, una, unu – бiр-1
   
2. 
   duo, duo e, duru – екi-2
   

ІІІ. tres, tria – үш-3

IV. quattuor – төрт-4

V. quinque – бес-5

VI. sex –алты-6

VII. septem – жетi-7

VIII. octo – сегiз-8

IX. novem – тоғыз-9

10. 
    decem – он-10
    
11. 
    undecim – он бiр-11
    
12. 
    duodecim – он екi-12
    
13. 
    tredecim – он үш-13
    
14. 
    quattuordecim – он төрт-14
    
15. 
    quindecim – он бес-15
    
16. 
    sexdecim – он алты-16
    
17. 
    septendecim – он жетi-17
    
18. 
    quoseviginti – он сегiз-18
    
19. 
    undeviginti – он тоғыз-19
    
20. 
    viginti –жиырма-20
    
21. 
    unus et viginti – жиырма бiр-21
    

XXX – triginta – отыз-30

XL – quadraginta – қырық- 40

L – quinquaginta – елу-50

LX – sexaginta –алпыс-60

LXX – septuaginta – жетпiс-70

LXXX – octoginta – сексен-80

XC – nonaginta – тоқсан-90

C – ceptum – жүз-100

CC – duocenti – екi жүз-200

CCC – trecenti – үш жүз-300

CD – quadringenti – төрт жүз-400

D – quingenti - бес жүз-500

DC – sescenti – алты жүз-600

DCC – septingenti – жетi жүз-700

DCCC – octingenti – сегiз жүз-800

CM – nongenti – тоғыз жүз-900

M – mille – мың-1000

MM – duomille – екi мың-2000

---

Реттік сан есім

Primus, a, um – бiрiншi

Secundos,a,um- екiншi

Tertius,a,um- үшiншi

Quartus,a,um- төртiншi

Quintus,a,um- бесiншi

Sextus,a,um- алтыншы

septimus,a,um- жетiншi

Octavus,a,um- сегiзiншi

Nonus,a,um- тоғызыншы

Decimus,a,um- оныншы

Бөлектік сан:

1. 
   singuli, ae, a – бiрден
   
2. 
   bini, ae, a – екiден
   
3. 
   terni, ae, a – үштен
   
4. 
   quaterni, ae, a – төрттен
   
5. 
   quini, ae, a – бестен
   
6. 
   seni, ae, a – алтыдан
   
7. 
   septeni, ae, a – жетiден
   
8. 
   octoni, ae, a – сегiзден
   
9. 
   noveni, ae, a – тоғыздан
   
10. 
    deni, ae, a – оннан
    

Үстеу сан есімі:

1. 
   semel – 1 рет
   
2. 
   bis – 2 рет
   
3. 
   ter – 3 рет
   
4. 
   quater – 4 рет
   
5. 
   quinguies – 5 рет
   
6. 
   sexies – 6 рет
   
7. 
   septies – 7 рет
   
8. 
   octies – 8 рет
   
9. 
   nivies – 9 рет
   
10. 
    decies – 10 рет
    

Үстеу – Adverbium

Латын тiлiнде үстеу 2-ге бөлiнедi:

1. 
   Өздік үстеу
   

2. сын есiмнен құралады. Үстеу қай уақытта, қай жерде, ненiң , қалай ғ болғандығын хабарлайды.
Бастапќы түрi :

ana - тең

ut – қалай

statim – тез, дәл уақытында

saepe – жиi

cito – тез, жедел

citissime – өте жылдам

quantum satis – қанша қажет болса

bis – екi есе

Құралған түрi:

Үстеу сын есiмнен құралады, I-II жiктеуде сөз негiзiнде "е" не "о" жалғау арқылы жасалады. Мысалы:

Rectus – recti, reсt, recte – тiке.

Citus - citi, cit, cito - тез.

III – жiктеуде сөз негiзiне "iter" не "er" жалғанады.

Simplex – жай.

Simpleciter - жайырақ.

Recens – recentis, recenter – жаңа дайындалған.
Рецепте жиi қолданылатын үстеулер:



 

Пайдаланған әдебиеттер

1. 
   Алфавитный указатель // Международная классификация болезней:
   

Пересмотр 1975 г.: - Женева, 1983. – Т.2. – 585 с.

2. Карузин П.И. Словарь анатомических терминов. – М.; Л., 1928. – 292 с.

3. Машковский М.Д. Лекартственные средства: В 2 ч. – Мн., 1987. – Ч. 1. –

543 с.; Ч. 2. – 576 с.

4. Международная анатомическая номенклатура с официальным списком

русских эквивалентов. – 4-е изд. – М., 1980. – 240 с.

2. 
   Международная анатомическая номенклатура. – 5-е изд., перераб. и доп. – М., 1986. – 318 с.
   
3. 
   Международная гистологическая номенклатура / Под ред. Ю.Н. Копаева. – Киев, 1980. – 110 с.
   
4. 
   Терминологический словарь: Термины и смысловое содержание определений основных понятий в области лекарственных средств и клинической фармакологии // Приказ МЗ СССР ғ 692 от 2 июля 1980 г.
   
5. 
   Чернявский М.Н. Краткий очерк истории проблем упорядочения медицинской терминологии // Энциклопедический словарь медицинских терминов : В 3 т. – М., 1984. – Т. 3. – с. 410-425.
   
6. 
   Чернявский М.Н. Латинский язык и основы фармацевтической терминологии: Учебник для фармацевт. ин-тов – 2-ое изд. – М., 1984. – 320 с.
   
7. 
   Чернявский М.Н. Терминология медицинская // БМЭ: В 30 т. - М., 1985. – Т. 25. – с. 4.
   
8. 
   Чернявский М.Н., Михайлов С.С., Бахрушина Л.А. Вопросы унификации и стандартизации латинксих терминов в связи с 5-м изданием международной анатомической номенклатуры // Архив анатомии, гистологии, и эмбриологии. – М., 1987 г. – ХСИ. – Вып. 2. – с. 96-98.
   
9. 
   Энциклопедический словарь медицинских терминов: В 3 т. – М., Ahrens G. Naturwissenschaftliches und medizinisches Latein. – Leipzig, 1978. –356 s.
   
10. 
    Книпоич М.Ф. Словарь медицинской терминологии (латинско-украинско- русский). Киев, 1948.
    
11. 
    Едидович Е.С. Краткий словарь медицинских терминов. М., 1955.
    
12. 
    Арнаудов Г.Д. Медицинская терминология на пяти языках. София, 1979.
    
13. 
    Рақышев А. Анатомия терміндерінің сөздігі. Алматы, 1994.
    
14. 
    Рақышев А. Международная анатомическая номенклатура. Алматы, 2003.
    

---

 

---