3. R₂ резисторға вольтметрді қосып, эксперимент жүзінде алынған есептеулерді (нәтижені) тексеріңдер.

4. Қорытынды жасаңдар.

1)R=2Ом. Резистордың маркировка бойынша кедергісі. Амперметрдің көрсетуін жазып отырмыз.

2) R₂ резисторға вольтметрді қосқанда, алынған мәлімет дұрыс болады.

№	R,Ом	I,A	U,B
1	2	1,4	2,8
2	2	0,8	1,6

Кесте толтыру:

№	R, Ом	I, А	U, В
1	2	1,4	2,8
2	2	0,8	1,6

Қорытынды: Ом заңынан U=I·R формуласының дұрыстығы анықталды.

4-тапсырма (қосымша). Шамның кыл сымының кедергісін анықтаңдар.

1. 
   13.8-сурет бойынша тізбек қүрыңдар.
   
2. 
   Айнымалы резистор көмегімен шамның қыл сымын реттей отырып, шам арқылы өтетін токтың күші мен шам толық жөне әлсіз жанган кездегі кернеуді елшеңдер.
   

1. 
   Тізбек бөлігі үшін Ом заңын пайдаланып, шамның қыл сымының кедергісін есептеңдер.
   

3. 
   Өлшеу мен есептеу нөтижелерін алдын ала дайындалған кестеге жазыңдар.
   

№	I,А	U,В	R,Ом
1	0,19	4,2	22
2	0,2	4,6	23
3	0,21	5,2	25

№	I,A	U,B	R,Oм
1	0,19	4,2	22
2	0,2	4,6	23
3	0,21	5,2	25

---

Қорытынды: Шамның қыл сымының кедергісі әр түрлі болу себебі: реостат пен шам тізбектей жалғанған, реостат кедергісін арттырса, шамның қыл сымының кедергісі азайып кетеді, және керісінше. Себебі, тізбектегі толық кедергі: R_т = R_ш + R_р
№ 7 Зертханалық жұмыс

---

Өткізгіштердің аралас жалғануы.

Мақсаты: ток тұтынушыларының аралас жалганған электр тізбегіндегі жүмысын оқып-үйрену.

Керекті қүралдар: вольтметрлер (3 дана); кедергісі 6 Ом болатын резистор; 6,3 В х 0,3 А (3 дана) шам; ток көзі; жалғағыш сымдар.

Жүмыстың орындалу тәртібі.

1-тапсырма. Айнымалы резисторды қосымша кедергі ретінде пайдаланып, аралас жалғауы бар электр схемасын окып-үйрену

1.13.9 –сурет бойынша электрлік сұлбаны жинаңдар.


13.9сурет

2.Л₁, Л₂ шамдары мен R айнымалы резисторлыраның бір-бірімен қалай жалғанғанын айтыңдар.

3. 1-және 2-нүктелер арасындағы U₁кернеу мен 1- мен және 3- нүктелер арасындағы U₂ кернеуді (айнымалы резистор – реттегіштің шекті жағдайында) өлшеңдер.

4.U = U₁+U₂ тендігінің дұрыстығына көз жеткізіңдер.

5.Резистордың реттегішін қозғай отырып, шамның жарықтылығының өзгеру себебін түсіндіріңдер.

Жұмысты орындау:

1.Л₁ және Л₂ шамдары параллель жалғанған.

2.. U_1, U₂ және U_1,3 кернеуді вольтметр арқылы өлшеп U=U₁+U₂ дұрыстығын тексердік.

3.Шамдар параллель жалғанған. Кернеу екеуінде бірдей артса, шам жарықтайды.

Реттегіш арқылы кедергіні азайтсақ, кернеу артты.

Кесте толтыру

№	U12, B	U23,B	U=U13+U23
1	0,6	4,6	5,2
2	0,8	4,4	5,2

2- тапсырма. Шунт (айналып өту жолы) қызметін атқаратын айнымалы резисторы бар аралас жалғаудың сұлбасын оқып –үйреніңдер.

1.13.10-сурет бойынша электр тізбегін құрыңдар.


2.Л₁, Л₂ шамдары мен айнымалы резистордың өзара қалай жалғанғанын айтып беріңдер.
3.Шамдарға параллель вольтметр қосыңдар. Айнымалы резистор реттегішінің бір шекті жағдайдағы орнынан екінші шекті жағдайына қозғалта отырып, вольтметрдің көрсетуі мен шамның жарықтығын бақылаңдар. Байқалған эффектіні түсіндіріңдер.

---

4. Резистордың реттегішін максимал кедергіні беретін жағдайға қойыңдар (13.10-сурет). Шамның жарықтығын еске сақтап, осы жарықтыққа сәйкес вольтметрдің көрсетуін жазып алыңдар.

5.Резистордың реттегішін минималды кедергіні беретін жағдайға қойыңдар (13.10-сурет, төменгі бөлік). Шамның жарықтығын есте сақтап, осы жарықтыққа сәйкес вольтметрдің көрсетуін жазып алыңдар.

6.Аталған екі жағдайдағы шамдардың жарықтығы мен прибордың көрсетуін салыстырыңдар. Кедергі аз болғанда ( екінші жағдай), Л₁ шам неге жанбайды? Ал оған қосылған вольтметр кернеуді неге көрсетпейді?

Жұмысты орындау:

Кесте толтырамыз:

R	U1,B	U2,B
Rmax	1,0	4,4
Rmin1	0,6	4,8
Rmin2	0	5,4

U₁ –бірінші шамның кернеуі; U₂- екінші шамның кернеуі.

Қорытынды: Реостатпен жалғанған Л₁ шам кернеуінен Л₂ шам кернеуі артса, шам сөнеді. Кедергі аз болғанда Л₁ шам жанбайды, кернеуі нөльге дейін кемиді. Себебі, шам қылының кедергісінен реостат кедергі аз болғандықтан тоқтың көп бөлігі Л₂ шамға бөлінеді.

3- тапсырма. Потенциометрдің (кернеу бөлгіш) қызметін атқаратын айнымалы резисторы бар аралас жалғаудың сұлбасын оқып –үйрену.

1 .13.11- сурет бойынша электр тізбегін құрыңдар.

2.Резистордың реттегішін бір шекті жағдайдан екінші шекті жағдайға жылжытыңдар. Вольтметрдің көрсетуін бақылаңдар.

3. Резистордың реттегішінің кез келген жағдайында тізбектегі жалпы кернеу ( 1 және 3 нүктелер арасы) V₁ мен V₂ вольтметрлері көрсетулерінің қосындысына тең болатынына көз жеткізіңдер, яғни айнымалы резистор U жалпы кернеуді U₁ және U₂ құраушыларына бөледі.
4.13.12-сурет бойынша V₁,V₂ вольтметрлерді шамдармен алмастырып, тізбек құрыңдар.

---

Резистордың реттеуішін жылжыта отырып және шамның жарықтылығын бақылап, алдыңғы пунктте жасалған корытындының дұрыстығына көз жеткізіңдер.

Жұмысты орындау:

2. U₁=0,8B; U₁= 1,2B; U₁=2,8B

U₂= 0,8B; U₂=1,2B; U₂= 2,8B

U = 1,6B; U = 2,4B; U = 5,6B
13.11-сурет бойынша резистор реттегішін жылжыта отырып, жалпы кернеу U=U₁+U₂ қосындысына тең болатыны анықталды.

Вольтметрлерді ( 13.12 сурет бойынша) шаммен алмастырсақ, резистор реттеуішін кедергіні арттырып жылжытсақ, кернеу артып, шамының жарықтылығы күшейеді.

Қорытынды: ток тұтынушыларының аралас жалғанған электр тізбегіндегі жүмысын оқып-үйрендік.
№8 Зертханалық жұмыс.

Ток көзінің ЭҚК-ін және оның кедергісін анықтау.

Жұмыстың мақсаты: ток көзінің ЭҚК-ін және оның кедергісін анықтау.

Керекті құралдар: ток көзі (4,5В-тық батарея); амперметр; вольтметр; реостат (6Ом); жалғағыш сымдар.

Теориялық түсінік.

13.13 –суретте берілген сұлба бойынша реостат көмегімен тізбекке арналған Ом заңын I=Ԑ/R+r қолданып, тізбектегі ток күшін өзгертеміз. Амперметр мен вольтметрдің көрсетуі бойынша бірнеше өлшеулер жүргізіп, Ԑ ЭҚК-мен ток көзінің r ішкі кедергісін анықтаймыз.



1) I₁ =Ԑ/R₁+r және R₁=U₁/I₁, сонда I₁R₁+I₁r=Ԑ немесе

U₁ +I₁r=Ԑ,

2) U₂+ I₂r =Ԑ,

Осыдан U₁ +I₁r = U₂ +I₂r. Сонда r =U₁-U₂/I₁-I₂. (13.12)

I₁r = Ԑ -U₁, ал I₂r = Ԑ - U₂ болғандықтан, Ԑ = U₂I₁-U₁I₂/I_{1 -}I₂. 13.13-сурет

Ԑ= I_{1 -}I₂. ( R₁-R₂) /I₂-I₁ r = I₁ R₁ - I₂ R₂ / I₂-I₁

Жұмыстың орындалу тәртібі.

1.13.13- суреттегі сұлбаға сәйкес тізбек құрастырыңдар.

2. Реттегішті реостаттың ортасына қойыңдар.

3. I₁ амперметрдің және U₁ вольтметрдің көрсетуін жазып алыңдар.

4. Реостаттың реттеуішін жылжыта отырып, жаңа орынға апарыңдар.

5. I₂ амперметрдің және U₂ вольтметрдің жаңа көрсетуін жазып алыңдар.

6. (13.12) және (13.13) формулаларын қолданып, ток көзінің электр қозғаушы күші мен ішкі кедергісінің шамасын есептеңдер.

7. Өлшеу қателерін анықтаңдар.

Кесте толтырамыз

№	U1 В	U2 В	I1 А	I2 А	rОм	Ԑ В
1	4,4	4,3	1,35	1,6	0,4	4,96

---

Смотрите также файлы

• Задание Внемагазинные формы продажи товаров Для выполнения задания следует выбрать один из вариантов с.docx

• Задание Найдите в Интернете примеры абсолютно новых услуг и попробуйте спрогнозировать тенденции их дальнейшего развития. Задание 2.docx

• Методические указания к выполнению курсовой работы по дисциплине.doc

• Теоретические аспекты изучения методики решения текстовых задач в основной школе Сущность понятия текстовая задача. Роль текстовых задач в обучении математике.docx

• 5 Первая помощь при кровотечениях.doc