Файл: Ozbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 23.11.2023
Просмотров: 500
Скачиваний: 8
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
tarmoqlarining o‗zaro birlashishi, hamda bo‗limlarning boshqa bo‗limlar bilan bog‗liqligi ahamiyatli ekanligini ko‗rsatadi.
KBK jadvali
O‘zbR KBK ni tuzilish tartibi, uslubiy ko‘rsatmalar
Asosiy jadval bo‘limlari Yordamchi jadvallar
Namunaviy Alfavit
1 2 3 4 5 6 7 8 9 bo‘linishlar prеdmеt Ilova
ko‘rsatkich
Umumiy Xududiy Maxsus Sotsial tizimlar
na'munaviy namunaviy namunaviy namunaviy
bo‘linish bo‘linish bo‘linish bo‘linishi
KBK jadvallarining asosiy qatori arab raqamlari bilan belgilangan va
quyidagicha joylashgan17:
| 1 | Umumilmiy va sohalararo bilimlar |
| 2 | Tabiiy fanlar |
| 3 | Texnika. Texnika fanlari |
| 4 | Qishloq xo‗jaligi va o‗rmon xo‗jaligi |
| 5 | Sog‗liqni saqlash. Meditsina fanlari |
| 6/8 | Ijtimoiy va gumanitar fanlar |
| 9 | Universal mazmunli adabiyotlar |
Kutubxonashunoslik va bibliografiyashunoslik nazaryasida va ish tajribasida hujjatlarning klassifikatsiyasi tushunchasi deb aynan sistemali (fan sohalari bo‗yicha) klassifikaatsiyasiga aytiladi.
17 O‗zbеkiston Rеspublikasining Kutubxona - bibliografik klassifikatsiyasi: Ommaviy kutubxonalar uchun jadval. - T.: Istiqlol, 2003. - B.10
79
Sistemali klassifikatsiyaning asosiy hususiyatlari shundan iboratki, bunda barcha bilimdar majmuasi fan sohalarining bo‗linishiga qarab, alohida bo‗limlarni hosil qiladi. Bo‗lim ichida yana kichik bo‗linmalar va bo‗limchalar tashkil qilinadi, bu bo‗limlarning har birida muayyan sohaga tegishli masalalardan biriga doir kitoblar jamlanadi. Bo‗linmalar ichida yanada kichik bo‗limchalar hosil qilinadi.
Klassifikatsiyali bo‗linmalarga yo‗naltirgichlar berilgan, ayrim holatlarda «qaralsinª yoki «shuningdek qaralsinª degan qisqacha yozuv shaklida ham yo‗naltirgichlar uchraydi, undan keyin indeks va bir-biriga yaqin mavzu bo‗limining nomi ko‗rsatiladi.
«Qaralsinª yo‗naltirgichi kerakli tushunchani bu bo‗linmada emas, balki boshqa yo‗naltirilgan bo‗linmadan qaralishi kerakligini ko‗rsatadi. Masalan:
65.9 (5 O‗zb) 26 Moliya. Pul muomalasi. Krеdit
□ Moliya huquqi 67.400 (5 O‘zb) 2 dan qaralsin
58 Медицинанинг амалий соhалари □ Sud psixiatriyasi 56.14 dan qaralsin □ Sport mеditsinasi 75.0 dan qaralsin
«Shuningdek qaralsinª yo‗naltirgich esa bir tushunchani boshqa bo‗limlar, rubrikalar bilan bog‗lanishini ko‗rsatadi. Masalan:
66.34 (5 O‗zb) O‗zbеkiston mustaqilligi sharoitida siyosiy ahvol.
Shuningdek qaralsin 63.3 (5 O‘зб) 641 O‘zbеkistonni mustaqil davlatga aylantirish uchun yo‘l tutishi
□
Dеmografiya60.7 dan qaralsin
□ Ekologiya 28.081 dan qaralsin
□ Sotsial ekologiya 60.55 dan qaralsin
Klassifikatsion bo‗linma yo‗naltirgichlar bilan bir qatorda muayyan bo‗linma mazmuniga qanday masalalar kiritilishi uslubiy ko‗rsatmalar bilan ham to‗ldriladi. Bunda bo‗linmaning nomi va indeksi quyuq qora shriftda ajratib ko‗rsatiladi, yo‗naltirgichlar esa to‗rtburchak belgi bilan ko‗rsatiladi.
80
Jadvallarning har bir bo‗linmasiga alohida boshqalardan farq qiluvchi indeks beriladi. Hujjatlarni sistemalashtirish va sistemali kataloglarni tashkil qilish ishida indekslar muhim rol o‗ynaydi. Kitoblar ana shu indekslarga qarab kitob tokchalariga, kartochkalar esa - katalog qutilariga qo‗yiladi.
Asosiy bo‗limda 1 dan 9 gacha raqamlar ichida yirik bilim sohalari joylashgan. Birinchi bo‗lim «1. Umumilmiy va sohalararo bilimlar»ga ajratilgan, qolgan barcha bilimlar majmui umumlashtirilgan sinflarga bo‗lingan. Bu sinflar quyidagilarga birlashtiriladi:
«2. Tabiiy fanlar» izchilligi o‗rganilayotgan anorganik, so‗ngra organik fanlar materiya harakatining ayrim shakllari shu fanlarning klassifikatsiyasiga mosdir. Bu izchillik kutubxonashunoslik jadvallarida ham tabiiy fanlarning ketma-ketligi materiya harakat formasiga munosib ravishda oldin jonsiz tabiat, so‗ngra jonli tabiat fanlari joylashgan. Tabiiy fanlarning asosiy bo‗linishlari quyidagicha.
20 Umuman tabiiy fanlar
22 Fizika-matematika fanlari
24 Ximiya fanlari
26 Yer haqidagi fanlar
28 Biologiya fanlari
«3.Texnika. Texnika fanlari» amaliy bilim tarmoqlari o‗rtasida yetakchi bo‗lgan, insonni jonsiz tabiatga ta‘sir etuvchi bilim sifatida amaliy fanlar boshida o‗z o‗rnini topadi. Texnika fanlarining asosiy bo‗linishlari quyidagicha:
30 Umuman texnika va texnika fanlari
31 Energetika
32 Radioelektronika
33 Konchilik ishi
34 Metallar texnologiyasi. Mashinasozlik. Uskunasozlik
35 Ximiyaviy texnalogiya. Ximiyaviy ishlab chiqarishlar
36 Oziq - ovqat ishlab chiqarish
37 Yog‗och texnalogiyasi. Yengil sanoat ishlab chiqarishi. Fotokino-texnika. Poligrafiya ishlab chiqarishi.
38 Qurilish
39 Transport
Shuningdek, bu bo‗limda maxsus namunaviy bo‗linishlar ham mavjud
81
Texnologik kichik bo‘limlarda materiallarni detallashtirish uchun maxsus na’munaviy bo‘linishlar:
-1 Nazariy asboblar. Tadqiqotlar
-2 Maxsulotni loyihalash
-3 Xom ashyo materiallari. Materialshunoslik
-4 Korxonalar
-5 Asbob - uskunalar
-5-05 Asbob - uskunalarni avtomatlashtirish
-6 Ishlab chiqarish jarayonining tashkil etilishi
-7 Texnik nazorat
-9 Maxsulot. Tovarshunoslik
Mashinalar, apparatlar, asbob-uskunalar, inshootlar va boshqa qurilmalar
to‘g‘risidagi materiallar detallashtirish uchun maxsus namunaviy bo‘linishlar:
-01 Nazariya. Tadqiqot
-02 Loyihalash
-03 Materiallar
-04 Detallar, tarmoqlar, sistemalar
-05 Avtomatlashtirish
-06 Ishlab chiqarish texnalogiyasi. Qurilish texnalogiyasi
-07 Sinab ko‗rish
-08 Montaj, ishlatish, ta‘mirlash
-09 Rekonstruksiyalash va modernizatsiyalash
«4. Qishloq xo‗jaligi va o‗rmon xo‗jaligi» jonli tabiat qonunlarini
qo‗llaydigan, o‗simlik va hayvonot olamini yoritadigan bilim sohasidir. Uning asosiy bo‗linishlari quyidagicha:
40 Qishloq xo‗jaligining tabiiy-ilmiy va texnikaviy asoslari 41/42 O‗simlikshunoslik
43 O‗rmon xo‗jaligi
44 O‗simlikni himoya qilish
45/46 Chorvachilik
47 Ovchilik xo‗jaligi. Baliqchilik xo‗jaligi
48 Veterinariya
«5. Sog‗liqni saqlqsh. Meditsina fanlari» bo‗limining asosiy bo‗linishlari
quyidagicha:
51 Sog‗liqni saqlashning tashkil etilishi. Gigiena. Epidemiologiya
52 Umumiy patologiya. Meditsina virusologiyasi, mikrobiologiyasi va
parazitologiyasi. Farmakologiya 53/57 Klinik meditsina
58 Meditsinaning amaliy tarmoqlari
82
«6/8. Ijtimoiy-gumanitar fanlar» bo‗limi kata bo‗limlardan biri bo‗lib bu bo‗limning asosiy bo‗linishlari quyidagicha:
60 Umuman ijtimoiy fanlar
60.5 Sotsiologiya
60.6 Statistika
60.7 Demografiya
63 Tarix
65 Iqtisod. Iqtisodiy fanlar
66 Siyosat. Siyosiy fanlar
67 Davlat va huquq. Yuridik fanlar
70/79 Madaniyat.Fan. Maorif
80/84 Filologiya fanlari. Badiiy adabiyot
85 San‘at
86 Din
87 Falsafa
88 Psixologiya
Ushbu bo‗limda shuningdek ayrim bo‗limlarga taalluqli maxsus namunaviy
bo‗linishlar ham mavjud.
«9. Universal mazmundagi adabiyotlar» bo‗limining asosiy bo‗linishlari quyidagicha.
91 Bibliografik qo‗llanmalar
92 Ma‘lumotnoma nashrlar
93 Seriyalar. To‗plamlar
95 Serial nashrlar
Namunaviy bo‗linishlar18
Namunaviy bo‗linish yordamchi jadvallarning bir bo‗limi bo‗lib, namunaviy bo‗linishlar o‗z navbatida Umumiy namunaviy bo‗linishga (UNB); Xududiy namunaviy bo‗linishga (XNB); Maxsus namunaviy bo‗linishga (MNB); Sotsial tizimlar namunaviy bo‗linishiga (STNB) ajratiladi.
Umumiy namunaviy bo‗linishlarning jadvali tematik fan tarixi; ilmiy va madaniy aloqalar va formal-bibliografik qo‗llanmalar, ma‘ulmot nashrlari; to‗plamlar va hokazo bo‗linishlariga ega. UNB kiril alfavitining kichik harflari Bilan belgilanadi. U asosiy takrorlanadigan bir xil tushunchalarni: nashrning
18 O‗zbеkiston Rеspublikasining Kutubxona - bibliografik klassifikatsiyasi: Ommaviy kutubxonalar uchun jadval. - T.:Istiqlol, 2003. - B. 16
83
shakli, turi, kimlar uchun mo‗ljallangani va shu kabi ikkinchi darajali belgilarni aks ettirishda qo‗llaniladi. Masalan:
1. « v ª fanning falsafasi va uslubiyotlari (mеtodologiyasi) - har
bir sohada fanning falsafasi va uslublari uchun qo‗llaniladi.