2.3 Қалпына келтіру жолдары

Қағаз өндеушілерге құжаттарды қарапайым әрі оңай жолмен қалпына келтіру үшін жұсысты сапалы, жылдап орындауға мүмкңндңк беретін материалдар мен құралдарды минималды жиынтығын дайындап алу қажет.

Құжат парақтарын қалпына келтіру ең бірінші олардың жағдайын тексеруден, зерттеуден басталады. Одан кейін оларды қалпына келтіру әдісі таңдалады. 2.3 кестесінде құжаттардың парақтарына зақым келтірудің ең көп түрлерімен оларды қалпына келтіру әдістері көрсетілген.

2.3 кесте

№	Зақымдалу түрі	Қалпына келтіру әдістері	Ескертпелер
1	2	3	4
1	Қағаз тозған, борпылдақ, қатты сіңіргіш, көгерген, парақ бөліктері жоғалған	парақтың жетіспейтін бөліктерін толықтыру. қайталау. ламинаттау. ағарту және бөлу.	Ерекше құнды және құнды кітаптар
2	Қағаз тозған, сынғыш, аз сіңіргіш, парақтың жоғалған бөліктері бар	парақтың жетіспейтін бөліктерін толықтыру. қайталау. ламинаттау. ағарту және бөлу.	Ерекше құнды және құнды кітаптар, сондай-ақ төмен құнды кітаптар
3	Парақтың жоғалған бөліктері	қағаз массасымен толтыру. парақтың жетіспейтін бөліктерін толықтыру.	Жоқ

2.3 кестенің жалғасы

1	2	3	4
4	Қағаздың, парақ шеттерінің жыртылуы	үзілген жерлерді микалентті қағазбен біріктіру.	Жоқ
5	Жәндіктердің зақымдауы (ұсақ тесіктер)	қағаз массасымен толтыру.	Қолмен жұмыс істеу тәсілі
6	Парақ бөлігінің үзілуі	желімдеу.	Жоқ
7	Дәптердің, құжаттардың қатпарлары, қағаздың тозуы	түзету (басу), қайталау ламинаттау.	Жоқ
8	Кітап бұрыштарының бұзылуы немесе зақымдалуы	парақтың жоғалған бөліктерін түзету, толықтыру.	Жоқ
9	Иректеніп қалған кітап парағы	түзету.	Кітаптарды парақтарға талдамай жұмыс жасау
10	Боялған қағаздың бөліктерінің жоғалуы	қалпына келтіріп, қағазды бояу, жетіспейтін бөліктерді толықтыру.	Жоқ
11	Қағаз ластанған, дақтары бар, тозған	ластанудан тазарту, қайталау (сканерлеу).	Жоқ
12	Зақымдалған мұқабалар	Қатты қағазбен немесе матамен қайталау (сканерлеу), ламинаттау.	Жоқ

---

Қайталау (сканерлеу), сынықтарды нығайту, үзілістерді жою сияқты операциялар үшін қалпына келтіру жұмыстарын жүргізу кезінде жапондық «JAPICO қалпына келтіру» қағазы қолданылады.

Параққа құю машинасының арқасында суға төзімді құжаттарды жасауға болады, онымен қоса толтыруға, құжаттың жоғалған бөліктерін талшықты (қағаз) массаның көмегімен толтыруға, яғни қағаз кірістірулерін тікелей құжат парағына құюға болады.

3 АРХИВТІК САҚТАУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

Құжаттарды сақтау технологиясы деп сақтау процесінде құжаттардың сақталуын қамтамасыз етуге бағытталған іс-шаралар кешенін түсінеді. Бұл іс-шаралардың қатарына құжаттарды физикалық-химиялық өңдеу, оларды сақтаудың оңтайлы режимін жасау, құжаттарды қалпына келтіру, кепілдік көшірмелерді жасау жатады.

Жарық өздерімен бірге энергия алып жүреді, оның ықпалымен жарықтандырылатын материалдарда олардың бастапқы қасиеттерін өзгертетін фотохимиялық реакциялар өтеді. Қағаз жарықтың әсерінен дауыл болады және механикалық беріктігін жоғалтады,өйткені онда елеулі өзгерістер бар. Көптеген мәтіндер жарықтан гүлдейді. Материалдар үшін табиғи және жасанды жарық қауіпті. Тұрақты сақтау қараңғыда жүзеге асырылуы тиіс. Сақтау орындары мен құжаттарды күн сәулесімен жарықтандыруға жол берілмейді. Қоймадағы табиғи жарықтандыруға жарық шашыратқыштары, жарық ағынын Автоматты реттегіштері, қорғаныс сүзгілері, жалюздер болған кезде ғана жол беріледі.

Құжаттарды жарықтан қорғау үшін мұқабада, папкада, қораптарда, шкафтарда сақтау қолданылады. Сақтау орындарында жасанды жарықтандыру үшін сыртқы беті тегіс жабық плафондарда қыздыру шамдары қолданылады. Көрінетін спектр диапазонындағы жарықтандыру деңгейі мыналардан аспауы тиіс: стеллаждың тік бетінде еденнен 1 м биіктікте – 20-50 люкс (лк), жұмыс үстелдерінде – 100 люкс. Жарықтандыру арнайы аспаппен – Ю-16 типті люксметрмен өлшенеді. Архивтың ең жарқын орны оқу залы болуы тиіс. Жалпы жарықтандырудан үй-жайлардың ең аз жарықтандырылуы көлденең жазықтықта еденнен 0,8 м қашықтықта 300 люкс құрауы тиіс. Сонымен қатар, оқырмандар үстеліне үстел шамдары орнатылуы тиіс. Алайда уақытша сақтауға арналған үй-жайларда мүмкіндігінше сақтау қоймаларындағы сияқты жарық режимі сақталуы тиіс .

Температура мен ылғалдылық-архив қорларының сақталуын қамтамасыз ететін негізгі факторлар. Қоймалардың үй-жайларында құжаттар үшін олардың ерекшелігін ескеретін оңтайлы температуралық-ылғалдық режим сақталуы тиіс. Температура-ылғалдылық режимі осы бөлменің микроклиматын анықтайды. Микроклимат ғимараттың орналасу ауданының климаттық ерекшеліктеріне және ғимараттың сипаттамаларына байланысты. Үй-жайлардың микроклиматы үшін ауа райы-климаттық өзгерістер және олардың көріну инерциондылығы тән. Құжаттардың микроклиматы-оларды сақтау, пайдалану, тасымалдау жағдайларында құжаттардың температуралық-ылғалдық жай-күйін сипаттайтын шартты термин.

---

Құжаттардың қолайлы микроклиматы оң температура мен ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 30-60% болғанда жасалады. Осы жағдайларда:

• 
  қағаздың оңтайлы физикалық-механикалық қасиеттері, ақпарат тасығыш (ең жоғары беріктігі, жақсы икемділік, өлшем тұрақтылығы, ең аз деформация пайда болады.);
  
• 
  гигроскопиялық материал ретінде қағаздың тұрақтылығы байқалады (бөлме климатының күрт өзгеруіне әлсіз жауап реакциясы);
  
• 
  қағазды зең саңырауқұлақтармен зақымдау мүмкіндігі болмайды;
  
• 
  қағаз бен мәтіннің химиялық қартаюының оңтайлы жылдамдығы қамтамасыз етіледі;
  
• 
  бөлме жағдайларының күрт өзгеруі кезінде қағаздың сақталу жылдамдығы күрт төмендейді. 30-60% ауаның салыстырмалы ылғалдылығының өзгеру аймағы қалыпты тұрақты климаттық аймақ деп аталады және қағаз құжаттарын ұзақ сақтау үшін ең қауіпсіз болып саналады.
  

Оңтайлы температуралық-ылғалдық режим, ең алдымен, архивта басым ақпарат тасығыштардың түріне байланысты. Мысалы:

• 
  қағаз құжаттар: температура-17-19 С, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы-50-55%;
  
• 
  пленкалы тасығыштардағы құжаттар (фото-, кино-, фоно-, бейнеқұжаттар): температура – 15С, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы-40-55%;
  
• 
  магнитті тасығыштардағы құжаттар (пленкалар, дискілер): температура – 15-20С, ауаның салыстырмалы ылғалдылығы – 50-65%.
  

0-30-0% ауаның салыстырмалы ылғалдылығының өзгеру аймағы құрғақ тұрақсыз климаттық аймақтың шарттарына сәйкес келеді. Төмен ылғалдылықта қағаз артық қатаң болады, климаттың өзгеруіне қатты әсер етеді, физикалық-механикалық қартаюдан және тозудан бұзылулар артады. Қағазды ұзақ кептіру кезінде қайтымсыз ішінара жоғалту мүмкін.

Ауаның салыстырмалы ылғалдылығының өзгеру аймағы 100-60% ылғалды тұрақсыз климаттық аймақ деп аталады. Ылғалдылықтың жоғарылауымен икемділік өсуде, бірақ бір мезгілде қағаздың үзілуіне беріктігі төмендейді. Климаттың кез келген өзгеруіне қағаздың белсенді жауап реакциясы артады.

Қағаз бен мәтіннің химиялық қартаю жылдамдығы айтарлықтай артады, суда еритін мәтіндердің ыдырауы және олардың контрастының әлсіреуі байқалады. 65% артық ылғалдылық кезінде құжаттардың көгеруі үшін қолайлы жағдайлар жасалады: 65-тен 100% — ға дейін ылғалдылықтың жоғарылауына қарай көгеру ықтималдығы тез өседі.

Тұрақты сақтауда құжаттардың қалыпты климаттық аймақ жағдайында және кем дегенде құрғақ немесе ылғалды аймақта болуы өте маңызды. Үй-жайлардағы температура мен ылғалдылықтың күрт ауытқуы болмауы тиіс, өйткені бұл ақпарат тасығышты бұзады. Сондықтан ұзақ тасымалдан кейін келіп түскен мұрағаттық құжаттарды бірден қоймаға орналастырмайды, ал кейбір уақытта бейімдеу үшін арнайы үй-жайда қалдырады.

---

Таңдалған үй-жайдағы температура мен ылғалдылықтың оңтайлы температуралық-ылғалдық режим талаптарына сәйкес келе жатқанын анықтау үшін архивтарда бақылау-климаттық жұмыс жүргізіледі. Оның негізгі мақсаты-сақтаудың климаттық жағдайлары туралы тұрақты ақпарат алу. Климаттық бақылау үш климаттық параметр бойынша жүзеге асырылады: температура, салыстырмалы ылғалдылық және ауаның абсолюттік ылғалдылығы. Өлшеу үшін арнайы бақылау-өлшеу аспаптары қолданылады.

Ауа бапталатын үй – жайларда өлшеу арнайы журналда аптасына бір рет, климаты реттелмейтін үй – жайларда аптасына екі рет, сақтау режимі бұзылған кезде – эвакуациялау, су басу және т.б. күнделікті жүргізіледі және тіркеледі.

Қоймада тіркелген оңтайлы температуралық-ылғалдық режимді орнатудың ең дұрыс тәсілі-қойманың ауаны баптау жүйелерімен жабдықтау, яғни кондиционерлерді пайдалану. Климаты реттелмейтін үй-жайларда ылғалданудың немесе ауаны құрғатудың техникалық құралдарын қолдана отырып, құжаттарды сақтаудың температуралық-ылғалдылық режимін оңтайландыру, сақтау қоймаларын тиімді желдету және жылыту жөніндегі іс-шаралар жүзеге асырылуы тиіс.

Санитарлық-гигиеналық режим зең, саңырауқұлақ, шаң, әсіресе жәндіктер мен кеміргіштердің пайда болуын болдырмайтын тазалықты қолдауға бағытталған талаптар кешенін білдіреді. Бұл үшін қоймада келесі талаптарды мүлтіксіз сақтау керек:

• 
  Ауаның тұрақты айналымы, желдетілмейтін аймақтарды болдырмау.
  
• 
  Терезелер мен желдету тесіктерін ұяшықтарының диаметрі 0,5 мм аспайтын тормен қорғау.
  
• 
  Қоймада сыртқы киімде, дымқыл және лас аяқ киімде болуға болмайды.
  
• 
  Тамақ өнімдерін сақтауға және пайдалануға жол берілмейді.
  
• 
  Ылғалды жинауды жүйелі түрде жүргізу – бұл ретте су құжаттарға түспеуі тиіс. Алайда, шағын кубатурасы бар қоймалардағы ылғалды жинау ауаның ылғалдылығына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Сондықтан, мұндай жинауға кірісе отырып, қоймадағы ауаның ылғалдылығын білу қажет. Ылғалдылығы нормадан төмен болса, ылғалды жинау күнделікті жүргізіледі. Ылғалдылығы жоғары болған кезде еденді Сығылған шүберекпен құрғатып жинауға аптасына бір реттен жиі емес жол беріледі . Жылына кемінде бір рет стеллаждарды, шкафтарды, сақтау құралдарын шаңнан тазарту.
  
• 
  Жылына кемінде бір рет антисептиктер ерітінділерімен едендерді, терезе алды, плинтустарды, стеллаждардың цокольды бөліктерін өңдеу – бұл ретте ерітінділер құжаттарға түспеуі тиіс.
  
• 
  Жылына екі рет құжаттар жәндіктер мен зең саңырауқұлақтарын анықтау үшін іріктеп тексерілу .
  

---

Шаң құжаттардың физикалық және химиялық бұзылуына себеп болуы мүмкін, сондай-ақ саңырауқұлақтар мен жәндіктердің жұмыртқалары да болуы мүмкін. Қоймада шаңның пайда болуының негізгі екі себебі бар: ішкі (қабырғалардың, еденнің, бетон жабындыларының, қаптамалық материалдардың табиғи эрозиясы) және сыртқы (шаңнан тыс енуі). Осыған сәйкес, оның пайда болуының алдын алу үшін әртүрлі қорғаныс құралдарын қолдану керек.

Шаңның пайда болуының ішкі себептерін жою үшін қабырғалар, төбелер, қалқалар мен стеллаждарды өте берік, отқа төзімді, уақыт өте келе шашырамайтын материалмен жабу қажет. Қоймаларда шаң тұнатын арқалықтарды, құбырларды немесе басқа да шығыңырларды салуға болмайды.

Қоймалардағы еденді жабуға ерекше назар аудару керек. Ол құжаттар мен басқа да заттарды тасымалдаудың түрлі құралдарының беті туралы үйкелгенде пайда болатын шаңның негізгі көзі болып табылады. Қоймаға тегіс едендерді салу ұсынылады, өйткені түйіршіктелген (ұсақталған, түйіршікті) жабындар олар туралы түрлі заттардың үйкелуі кезінде үлкен үйкелуге ықпал етеді және тез шаңмен жабылады. Қоймалардың үй-жайларын жалпы жинау және стеллаждардағы құжаттардан шаңды тұрақты жою үшін көптеген архивтарда жиі әдеттегі типтік электр шаңсорғыштар қолданылады. Кейде қарапайым шаңсорғыштарға ыңғайлы болу үшін арнайы құрылғылар әзірленеді.

Архив объект ретінде құжаттардың жоғалу мен ұрлаудан, нақты қауіп-қатерден қорғаудың кепілі болып табылады. Алайда көптеген архивтардың қорғау объектілерінің жалпы жағдайы қазіргі заманғы талаптарға әлі сай келмейді. Модельдеудің басты мақсаты-қорғау құралдарының құрамы мен орналасуын анықтау, архивтік құжаттардың қауіпсіздігін бағалау. Ол шартты түрде үш кіші жүйені қамтиды: архивтік құжаттарға қауіптілік факторлары; қауіптілік факторларының пайда болу орындары; қауіптілік факторларын бейтараптандырудың нормативтік, әдістемелік және ұйымдастыру-техникалық құралдары.

Осы жұмыстарды жүргізудің ғылыми негізделген әдістемесі болмаған жағдайда, архив ерекшелігіне қатысты қауіптілік факторларын анықтау және жіктеу мәселелері әзірленбеген жағдайда, ақпарат қауіпсіздігіне төнетін қауіп-қатерлерді зерттеу кезінде әлемдік және отандық тәжірибеде өзін көрсете білген жіктеу белгілерін тиімді пайдалану қажет. Олардың ішінде ерекше маңызы бар:

• 
  қауіп көзін тасымалдаушы (адам, сыртқы орта жағдайлары);
  
• 
  қауіп көзінің орналасқан жері (тәуекелдің бақыланатын аймағынан тыс немесе);
  
• 
  құжаттармен ішкі архив жұмыстарын жүргізу кезіндегі (есепке алу, сараптама, өңдеу, микрофильмдеу және т. б.), сондай-ақ архив құжаттарын пайдалану кезіндегі қауіптерге тәуелділік дәрежесі;
  
• 
  қауіп-қатердің құжаттың негізіне әсер ету дәрежесі: пассивті, оны іске асыру кезінде құжат мәтінінің құрылымы мен мазмұнында өзгерістер болмайды немесе мұндай өзгерістер болған кезде (көшіру, микрофильмдеу, мәтіндерді сканерлеу) белсенді);
  
• 
  архив қызметкерлерінің, сыртқы пайдаланушылардың архив құжаттарына қол жеткізу тәсілдері;
  
• 
  тұлғалардың архивқа заңсыз кіру;
  

---

Смотрите также файлы

• Планконспект общего сбора участников Здравствуй, лагерь!.docx

• Конспект урока по теме Война за независимость. Создание сша.docx

• Бастамашыны атыжні.docx

• Комбинированные энергоустановки (кэу).docx

• Управление приемом, размещением и хранением товаров.pdf