Файл: Тас дуірі Ежелгі азастан тарихына жатпайтын тарихи деріс Ислам дініні таралуы.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 02.12.2023
Просмотров: 1347
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қожа Ахмет Йассауи кесенесін салуға Әмір Темір бұйрық берген жыл:1397ж
Қожа Ахмет Йассауи кесенесінде залдың ортасында тұрған үлкен тайқазан жасалған жыл:1399ж
Қожа Ахмет Йассауи кесенесінің биіктігі:37,5м
Қожа Ахмет Йассауи кесенесіндегі ең негізгі бөлме: Кітапхана
Қолданбалы өнердің тамаша үлгілері қолданылған ғимараттар: Қожа Ахмет Йассауи
ХVІІ ғ. Түркістан қаласына тән емес белгі: Ұлықбектің кесенесі орналасқан
ХІУ-ХУ ғ-дағы өнерінің тамаша үлгісін көрсетке кесене:Көккесене
Төменарық кентінің солтүстік батысында 8шақырым жерде орналасқан: Көккесене
Сығанақ қаласының маңында орналасқан бір күмбезді кесене: Көккесене
Қабырғаларының сырты Алаша хан күмбезі секілді қыштан, кілем өрнегі үлгісіне Ұқсатып қаланған кесене : Көккесене
Алаша хан мен Жошы хан күмбездері орналасқан аймақ: Сарыарқа
Алаша хан кесенесі орналасқан аймақ:Ұлытау
Алаша хан аңызында айтылатын Алаша хан ордасының орналасқан жері: Жезқазған аймағындағы Жаңғабыл өзені бойында
ХІУ-ХУ ғасырлар аралығында Алаша хан кесенесі салынған өзен: Қаракеңгір
Қаракеңгір өзенінің оң жағында күмбезі орналасқан хан: Алаша
ХІУ-ХУғғ. Саулет өнерінің ескерткіштері Алаша хан мен Жошы хан кесенелері орналасқан аймақ: Орталық Қазақстан
Мәтінде сипатталған сәулет өнерінің ескерткішін табыңыз: «Бұл кесененің өзіндік бір ерекшелігі далалық сәулет өнерінің үлгісінде жасалуы. Оның іргесі текшеленіп қаланып төбесі күмбезделген. Кіре беріс маңдай алды киіз үйдің қос қанатты Сықырлауық есігі тәрізді. Күмбездің екі жақтауы мен маңдайшасы өрнекті кірпіштермен қос сызықша етіп қатар өрілген.» Алаша хан кесенесі.
Қ.А.Йассауи ғңимаратының қасында орналасқан Әмір Темір ұрпағына арнап салынған кесене:Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі
Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі орналасқан қала: Түркістан
Рабиға Сұлтан Бегімнің басына қойылған құлпы тасы табылған жер Ахмет Иассаут күмбезінің ішінен
Атақты қобызшы Қорқыт ата күмбезі орналасқан аймақ: Қызылорда
Қазір мұражайға айналдырылған Шығыс моншасы: Түркістанда
Қоғамдық құрылысы
Ақ Орда, Әбілқайыр хандығы, Моғолстанда түрік тайпаларының басшыларының атауы: Әмір
Ақ Ордадағы, Моғолстандағы хандық өкіметте әскери қызметкерлерге берілген атау: Бек
Түрік әулетінен шыққан әкімдерді атады : мәлік
Дін иелеріне берілген жерлер: вақфтық жерлер
Орта ғасырлардағы вақфтық деп аталған жерлер:дін иелерінікі
Ханға адал қызмет істегендерге берілетін жер:Иқта, сойырғал
Мәтінде сипатталған «Інжу» терминінің мағынасын анықтаңыз. «Осы жерлер «інжу» деп аталған. Ол «жасау» деген мағынаны берген. Жерден немесе онда тұратын халықтан түсетін алым-салық інжу болып ханның қазынасына немесе оның ұрпақтарының қолыны түсетін. Інжулік иеліктер хандық өкіметтің немесе ұлыстың орталығы орналасқан шұрайлы жерлерінде болған. Мысалы, Алтын Орда хандарының інжулік жерлері Еділ бойында болса, Шағатай мемлекетінің Інжулік жері Шу, Іле, Талас алқаптарының шұрайлы өңірлерін алып жатқан» Ханның иелігіндегі жер
Мәтінде кездесетін «сойырғал» терминіне мағынасы жағынан ең жақын сөзді анықтаңыз. «Ұрыс ханның әскербасыларының бірі Ұрық-Темір 1377-1378 жылдары Тоқтамыспен бірге Самарқандағы Әмір Темірге қашып кеткенде оған сойырғалға берілген жер қайтарылып алынып, Тойшы деген әскербасыға берілген. Жерді ббөлу және оны біреуге билікке беру тек ханнаң билігінде болады» Иқта
Орта ғасырларда әскерді азық-түлікпен қамтамасыз ету үшін жиналатын салық:тағар
Мәтінде сипатталған салық түрін анықтаңыз «Қарапайым халық феодалдарға, мемлекет қажетіне міндеткерлік жұмыстар атқарды ... Салықтың бұл түрі Ұлықбек тұсында Сауран, Сайрам, Отырыр, тағы басқа оның әскерлері тұрған жерлерден алынған. Моғол хандары да Тараз қаласының аймағындағы қалалардан және Қашғария жерінен ... жиналған» «
Тағар»
Мал өсірушілерден жиналатын салық Құшыр
Орта ғасырларда жиналған мал салығы Зекет
Монғолдар билігі орнаған жерлерде егіншілерге салынатын салық :қалан
Қалан салығының мағынасы : Жер көлеміне байланысты егіншілеге салынатын салық түрі.
Отырықшы егіншілерден жиналатын салық: харадж, баж
Салық пен оның міндеттелу түрін сәйкестендіріңіз:
-
Құшыр -
Тағар -
Қалан
А)Шаруалардың үлеске алған жерлерінен алынатын алым-салық
В) Мал басына малшыладан жиналатын салық
С) жер көлеміне байланысты жиналатын салық
Д) Әскерледі азақ-түлікпен қамтамасыз ету үшін жиналатын салық
Е) Өңделетін жерге салынатын салық
Ғ) Еңбекке жарамды адамдар табысынан алынатын салық
{Дұрыс жауабы}= 1-В, 2-Д, 3-С.
Моғолстанда жастай сайланған хандарға ақыл кеңесші адамдарды қалай атаған: Наиб
Ханның аңшылық ісін басқаратын адамдар: Миршикарлар
Жиын тойларда тәртіпті,салт- дәстүрді қадағалап отыратындар: Жасауылдар
Қазақстанда шығу тегі араб саналатын ақсүйектер: Қожалар
Рухани мәднениеті
Көне Түркілердің VІІ-VІІІ ғғ. жататын ежелгі жазбалары табыллған өңірлер: Орхон,Енисей, Селеңгі
Көне түрік жазуының қалыптасқан уақыты : б.з.б Імың жылдығы
Ежелгі түрік әліпбиіндегі әріп саны:35
Көне түрік тілінде жазылған жәдігерлер саны:200астам
Көне түрік дәуіріндегі тас мүсіндердің орхон жазуындағы атауы:Балбық
Балбал тастар өте көп кездесетін аймақ:Орталық Қазақстан,Жетісу
Түріктердің жазба әдебиеті дүниеге келген уақыт VІІІ ғасыр
Түрік жазба әдебиетінің көне ескерткіштері: Күлтегін Тоныкөк
«Күлтегін » «Тоныкөк» жазулары: көне түріктік әдеби шығрмалар
Көне түрік тіліндегі сақтардың «қазғақ оғлұм» сөзі кездесетін жазба деректер:Орхон Енисей
Орхон Енисей тас жазулары орналасқан мемлекет Монғолия
Көне түркінің рухани мәдениетінің жетістігі:түрік жазуы
Көне түтердің төл жазуы Руна жазуы
Руна ұғымының мағынасы «Көне»
Көне түрік жазуы бүкіл халық игілігіне айнала бастады:УІІІ-ІХғасырлар
«Отыз ұланның адал достары!Мешін жылы,елде жиырмада(еді)»-деген жолдар кездеседі: «Талас» жазуында
Түрік жазуының өмірден ығыстырылып шығарылуына әсерін тигізді:Соғды жазуы
УІІІ-ІХ ғасырларға жататын әдеби шығарма: «Қорқыт ата» кітабы мен «Оғызнама» дастаны
Қорқыт ата кітабы мен Оғызнама дастанының қағазға түсе бастаған уақыты:
ХІ ғ.
Қорқыт ата кітабы неше жырдың қосындысынан тұрады:12
Қорқыт атаның туған жері:Қазақстан
«Оғызнаманың» ескі нұсқасын ХІІІ ғасырда бірінші болып қалдырған: Рашид әд-Дин
«Оғызнаманы» ХУІІ ғ. толық жазған:Әбілғазы хан
Хғ-дан бастап Қазақстанда әдеби және ғылыми шығармалар жазылған тіл:араб
ІХғ.ежелгі түрік жазуымен жазғандығын дәлелдейтін айғақ:қола айналардағы жазу
Тарихшылар мен олардың қалдырған деректері сәйкестендіріңіз:
1 В.В. Бартольд
2. Сюань Цзянь
3. М. Қашғари
А) Соғдылардың Түркістан мен Жетісуға қоныс аударуы саудаға байланысты деген
В) Қарлұқтар құрамында Тоғыз тайпа болған
С) VІІ ғ. Бас кезінде Жетісу жеріндегі соғды елі, соғды қалалары жөнінде мәлімет қалдырған
Д) «Қарлұқ жерін шығыстан батысқа қарай жүріп өту үшін 30 (отыз) күн керек » деп корсеткен
Е) «Қаған қаласының халқы көп, бекінісі мықты, әскері және қару-жарағы мол» деп жазған
Ғ) Соғдылыардың ішінде түрікше сөйлемейтіндер жоқ» деп айтқан
{Дұрыс жауабы}= 1-А, 2-С, 3-Ғ
ІХ-Хғ.өмір сүрген данышпан,Шығыстың атақты ғалымы:Әл-Фараби
870-950 жылдары өмір сүрген ортағасырлық ғалым Әбу Насыр әл-Фараби
Дүние жүзіне Аристотель сынды ғұлама ғалым ретінде танылған :Әл -Фараби
Белгілі ғалым, «Әлемнің екінші ұстазы» Әл-Фараби өмір сүрді:870-950жж.
Әл-Фараби дүниеге келген қала:Отырар
Әбу Насыр Әл-Фараби Отырар қаласында қай тілде білім алған:қыпшақ
Әл-Фараби шығармаларын қай тілде жазған:Араб
Ұлы ойшыл Әбу Насыр ал-Фараби араб тілін игерген қалалары:Бағдат, Дамаск
Әбу Насыр Әл-Фарабидің белгілі философиялық еңбегі: Бақытқа жету жол
Шығармаларын араб тілінде жазған ортағасырлық ғұламалар: Әл-Фараби және Әл-Бируни
973-1050жылдары өмір сүрген энциклопедист ғалым: Әбу Насыр әл-Бируни
Әбу Насыр әл-Бируни өмір сүрген жылдар: 973-1050 жылдары
Аспан денелерінің жерге тартылысын Галилей мен Ньютоннан 600 жыл бұрын айтып кеткен энциклопедист ғалым:Әбу Райхан әл-Бируни
Алғаш рет жердің күнді айналатынын болжап, аспан денелерінің қозғалу заңдылықтарын ашқан ғалым: Әбу Райхан әл-Бируни
Әбу Насыр әл-Бирунидің ғылыми еңбектерінің саны 150 ден астам
Авторлар мен шығармаларды сәйкестендіріңіз:
1 М. Қашғари
2. Әл-Бируни
3 Ж. Баласағұн
А) «Құт негізі-білік» («Құтадғу білік»)
В) Ақиқат сыйы
С) «Бұрынғы ұрпқтар ескерткіші»
Д) Жүсіп-Зылиқа
Е) «түрік тілдерінің сөздігі» («Диуани лұғат ат-түрік»)
Ғ) «Диуани-и-хикмет»
{Дұрыс жауабы}=1-Е, 2-С, 3-А
Авторлары мен шығармалары сәйкестендіріңіз:
1 АхметИгүнеки
2 Жүсіп Баласағұни
3 Өтеміс қажы
А) «құт негізі- білік (Құтадғу білік)»
В) «Ақикат сыйы»
С) «Бұрынғы ұрпақтар ескерткіші»
Д) « Жүсіп-Зылқия»
Е) «Шыңғыснама»
{Дұрыс жауабы }= 1-В, 2-А, 3-Ғ
Моғол кезеңіне дейін өмір ғұлама ғалым: Махмұд Қашғари
Ортағасырлық ғалым М.Қашғаридың өмір сүрген жылдары:1030-1090жж.
Махмуд Қашғари өмір сүрген кезең:ХІғ.
Диуани лұғат ат-түрік» кітабының авторы:М.Қашғари
М.Қашғари қалдырған үш кітаптан тұратын мәңгі өшпес мұра: «Түрік тілдерінің сөздігі»
М.Қашғари «Түрік тілдерінің сөздігі» еңбегін жазды:ХІғ.
Махмуд Қашғаридің кітабы: «Диуани лұғат ат-түрік»
ХІғасырда тілтану ғылымы тарихына үлес қосқан ғалым: Махмуд Қашғари
ХІғасырдағы түркі әдебиетінің жазу тілінің үлгілері көрініс тапты: Диуани лұғат –ат түрікте»
М.Қашғаридың Түрік тілдерін салыстыра зерттеушілердің көшбасшысы деп пікір айтқан ғалым:Н.А.Баскаков
Махмуд Қашғаридің «Түрік тілдерінің сөздігі» кітабын жазудағы басты мақсаты түрік тілінің мәртебесін көтеру екенін айтқан орыс ғалымы: А.Кононов
Шу өзенінің бойында Баласағұн қаласында дүниеге келген ғұлама:Ж.Баласағұн
Ж.Баласағұнның өмір сүрген жылдары: 1021-1075жылдары
Әл- Баласағұни Құдатғу білік еңбегін жазған:ХІғасырда
ХІ ғасырда түркі тілдес халықтардың алғашқы ақсүйектер әдебиетінің ескерткіштері: «Құдатғу білік»
ХІғ. «Құдатғу білік» еңбегі алғаш рет осы тілде жазылды:Түрік
ХІғ. Дейін түрік тілді халықтардың қоғамдық ой-санасында орын алған ғылыми еңбек: «Құдатғу білік»
Ж.Баласағүни «Құдатғу білік»еңбегін Сүлеймен Арслан ханға сыйға тартқаны үшін алған лауазым атағы:Ұлы хас-хажип
Арабша,тәжікше кітаптар көп. Ал бұл-біздің тіліміздегі тұңғыш даналық жинақ» деп өз тілін қорсынып, жат елдің тілінде сөйлеу, шығарма жазу сияқты әрекеттерге қарсы болған ғұлама:Ж.Баласағұни
Ж.Баласағұни «Құдатғу білік» кітабын аяқтаған қала:Қашғар
Жастығыма бейнет бер, Қартайғанда дәулет бер» деген қазақ мақал-мәтелі қай ғұламаның еңбегінде кездеседі: Ж.Баласағұни
Мәтінде сипатталған ортағасырда жазылған шығарманы табыңыз: «Бұл еңбекте философия, астрономия, алгебра, тағы басқа салдарына тоқталуы оның жан-жақты білікті адам болғандығын көрсетеді. Кітапта халық ауыз әдебиетінің үлгілері мол пайдаланылған аңыз әңгімелер, мақал-мәтелдер, шешендік сөздеркөп кездеседі»