Файл: азастан Республикасы ылым жне жоары білім министрлігі лкей Марлан атындаы Павлодар педагогикалы университеті.doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 05.12.2023
Просмотров: 133
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
деген жұрнақтардың зат есімдердеіи(атыстық зат есім жасалып тұрғаны мысалдар арқылы нақтыланады. Бұл жұрнақтардың жаңа сын есім жасауда өнімінің мол ^ені айтылады. Ал өнерпаз, жагымпаз, әзілқой, жемқор деген туынды сын есімдердің -паз, -ымпаз, -қой, -қор жұрнақтары бірен-саран сөздерге ғана жалғанатындығы айтылып, олардың өнімі шамалы екені айтылады.
Мұнан кейінгі кезеңде, біт, оз, жыла, жат, қүра, ауыс, біл, жасқан, үт, жина, бос деген негізгі түбірлі етістік сөздері үхынылып, бүлардың қимыл-үғымды білдіретін сөздер екені анықталады да, түрлі жұрнақтар арқылы бүл сөздерден туынды сын есім жасалатыны салыстыру амал-тәсілдері арқылы мысалдармен түсіндіріледі. Айталық: бітік, озық, жылауъщ, жатыңқы, қүранды, ауыспалы, білгіш, жасқаншақ, үтымды, жинаулы, тайгақ дегендей сөздердің қ а н д а й? деген сұракка жауап беріп, етістік сөзден қатыстық сын есім жасалып түрғаны айтылады. Оқушыларға творчестволық ізденіс жасату әдіс-тәсілдері арқылы
Жіктік жалғау. Қазақ тілінде жіктік жалғау — тек зат есімге ғана тән грамматикалық категория емес, ол— барлық сөз табына ортақ категория. Жіктік жалғауы жалғанған сөз сөйлемде баяндауыш қызметін атқарады.
Оқушылар бастауыш мектепте оқу жылының басында сөйлемнің түрлаулы, түрлаусыз мүшелері туралы мағлүмат алады. Сондықтан зат есімнің жіктелуін өткенде, оны баяндауыштың қызметімен байланыстырып үйрету керек.
Көптік, тәуелдік, септік және жіктік жалғауларын өтіп болған соң, жинақтау ретінде олардың орын тәртібін, қай жалғаудан соң қай жалғау келетіндігін үйрету мақсатымен арнайы сабақ өткізіледі. Бүл жалғаулардың орын тәртібін оқушылар саналы түрде толық түсінуі үшін, мүғалім тақтаға кітап-ымыз, -тар; оқушы-мын, -сы; қол-ды, -дар, -ың деген сияқты сөздер жоғарыдағы мысалдарды түбірден жұрнақты дефис арқылы бөліп жаздыру дүрыс болады. Етістіктен туынды сын есім жасайтын бү_л сияқты жұрнақтардың өнімді жұрнақтар екендігі оқушылардың өздеріне ойландыру арқылы меңгертіледі. Осы ретте әрбір жұрнақтың үндестік заңына байланысты түрленіп отыратынын да ескеру керек. Осылайша, етістіктен туынды сын есім жасайтын өнімді жұрнақтарды түсіндірген кезде жасамыс, жинақы, тақау, сасқалақ, еңкек, сұгапақ, тыңгылықты, сұрамсақ деген тәрізді сөздерді үсынып, бүлардың сұрағы арқылы мағыналарын анықтап, -мыс, -қы, -қа-, лақ, -ек, -анақ, -гылъщты, -мсақ деген қосымшалардың етістіктен туынды сын есім жасап тұрган өнімсіз жұрнақ екені түсіндіріледі.
Туынды сын есімдердің жасалу жолын әр түрлі жұрнақтардан мысалдар келтіре отырып түсіндіру барысында, кейбір жұрнақтардан да мәлімет берілуі қажет. Айталық:
-ма, -ме,
омоним мәнді -ба, -бе, -па, -пе
қосымшасы зат есімде де, сын есімде де, етістіктерде де бар. Сонымен катар бүл жұрнақтың зат есім жасауда да, сын есім жасауда да, етістіктің болымсыз түрін жасауда да өнімді жұрнақ екендігі айтылады. Мысалы: қойма, көрме, қазба, тізбе, баспа, кеспе дегендер н е ? деген сұраққа жауап берсе, етістіктен жасалған туынды зат есімнің жұрнағы екені дәлелденеді. Ал бояма мата, қызба адам, аспа шам деген тіркестердің бірінші сөздері бояма, қызба, аспа дегендер қандай? деген сұраққа жауап болып түр, мүндағы -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жұрнақтары етістік сөздерден туынды сын есім жасап түрған сын есім жұрнағы екені түсіндіріледі. Үшінші баспалдақта, сулама, ауыр зат көтерме, қиыншылыөтан қорықпа, уақытты босқа өткізбе, өтірік айтпа деген мысалдағы сулама, көтерме, қорықпа, өткізбе, айтпа дегендердегі -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жұрнақтары етістіктің болымсыз түрін жасап түрғанын жоғарыдағы мысалдармен өзара салыстырып, әрқайсысының ерекшеліктері нақтылану қажет. Қорыта келгенде, қай сөз табының болмасын морфологиялық көрсеткішінен мәлімет берілгенде үқсас түлғалардың мағыналық ерекшеліктерін ашу үнемі ескеріліп отырылады.
Сын есімдер тек жұрнақ арқылы жасалмайды, сөз тіркестері арңылы да жасалады. Сөз тіркесі арқылы жасалатын сын есімдер күрделі сөз тобына жатады. Күрделі сын есімдердің жасалуындағы сөз тіркесінің қүрамы нақты мысалдар арқылы түсіндіріледі.
Білім беруді дамыту бағытын жаңартудағы теориялық-методологиялық ықпал. Білім беруді басқарудың тұтас жүйесінің дамуы мен қалыптасуы, екі жақты процесс, ол диалектикалық әдіс негізінде таным және теория мен практика бірлігінің принципінде шешімін табады. Теория мен практиканың байланысында білім беруді басқарудың тұтас жүйесі мақсат, мазмұн, әдістер мен формалары іске асырылады. Білім беруді дамытуды басқаруда практикалық іс-әрекет өзінше педагогикапық теорияны басқарудың көзі болып табылады. Білім беруді дамыту жүйесін түтас басқару қандай болмасын жүмыста қызығушылықта себеп-салдардың байланысында түтас жүйені қалыптастырудың арасында құралдар мен тәсілдердің арасында, басқару жүйесі мен нәтижесінін, ықпалымен, басқарушы мен басқарылушының мақсаты мен міндетттерінің құрылымдык, жүйесі және іс-әрекетінің мазмүнымен анықталады. Құрылымдық басқару мақсаты қойылған міндеттермен мазмүндық іс-әрекеттегі басқарудағы құрылымдық жүйеге байланысты. Мақсат, міндет және мазмүнды басқару іс-әрекет, оқыту формасына, тәсіліне, құралына және ықпап етіп басқарылатын объект және субъектіге байланысты алынады.
Аймақтарда білім беруді басқарудың орталық обьектісі болып, білім беру мекеме типтерінің адамзат өмірін қамтамасыз ететін негізгі процеске, яғни қалыптастыруға және дамыту жүйесіне айналуы керек. ИбнСина "Табиғат жер бетіндегі бақыттың, байлықтың көзі, бұл көзді реттеу, иемдену үшін табиғатты білу керек. Ол үшін білім мен еңбек қажет" деген.
Білім беруді аймақтық ұйымдастыру процесіне тоқталатын болсақ, онда кәсіби білім беруді аймақтың қазба байлықтарының негізінде ұйымдастыру қажет. Әр адам өзінің қоршаған ортасын турмыстық
қажетіне, халыққа қызмет ету жағынан қарастыратын болса, онда әр аймақтың өндіріс мекемесінің жоғары мектепте мамандарды даярлау үшін сұранысы болуы керек. Бұл мәселе бойынша тәрбиеленушінің атаанасына, орта білім беру мектеп, гимназия, т.б. оқушыға мотивтік көзқараста гуманитарлық немесе техникалық бағытын таңдап алу жүктеледі. Жоғары мектеп оқушылармен кәсіпке бағдарлау жүмысын жүргізуде, өндіріс мекемелерімен тікелей байланыста жүргізе алады. Демек, гуманитарлық бағыттағы барлық пәндер, тек қана жеңіл өндіріс мәселесін шешу бағытында оқытылса, ал техникалық бағыт ауыр ендіріс мәселесін шешетін пәндерден білім берумен айналасуы қажет. Ауыл шаруашылығы, малшылық, егін т.б дамыған өлке сол мамандықтарға сұраныс беру керек. Ол мамандарды даярлайтын мекеме еңбегін ғылыми турғыдан ұйымдастырылып оқытылатыны бәрімізге мәлім.
А.Н.Джуринский өзінің оқу құралында Жапонияның эксперименталды мектептерінде оқушылар шығармашылықта ойлау, өзінің қабілетін сынау идеясында жүмыс жасауда. Олар үш магистрлік бағыт (рғанБірінші мектепте білім беру басқышының байланысын бекіту. Екінші жоғары орта мектепте кәсіпке білім беруге жағдайды кеңейту. Үшінші мектеп бағдарламасын диверсификациялау. Осындай бағытта аймақтық сұраныс мәселесін шешетін эксперименталды мектептер, "алдын-ала дайындық курстар" жоспар мен бағдарламалар құрылған. Тақырыптарды оқытылып жатқан пәндергё жақын ауыл шаруашылык,, биоинженерия, ақпараттық технология, электронды инженерия, киім дизайнында кеңейтілген міндетті бағдарламалар бағыттарын жасап, тәжірибеден өткізген. Ол өте жақсы нәтиже берген.
Жапонияның "ашық оқыту" бағыты классикапық білім беруден айырмашылығы бар. Сонымен қатар онда дәстүрлі емес оқыту міндетті емес бағдарламалармен оқытылады делінген.
Бүгінгі таңда тіршіліктің қалай пайда болғанын компьютерде есептеп шығарып, бес, он жылда жаңа бағдарламалар пайда болатындығы туралы ғалымдар тұжырымдар жасаған.
Елімізде ғылыми жаңа технологияның қарқынды дамуымен қатар, технологияның үздіксіз өзгерістеріне бейімделе алатын жаңа заманның жаңа тұлғасын қалыптастырудың кезі жеткен сияқты.
Ертеде данышпан ойшылдарымыз айтқан: "Тегінде, адам баласы адам баласынан ақыл, білім, ар, мінез деген қасиеттерімен озады" - деген пікіріне сәйкес, қазіргі таңда жаңа заман ағымына сай, өзіндік жаңа білім саласында түрлі дамыту істерінің дамып келе жатқанын ерекше атап көрсетуге болады.
Соңғы уақытта білімге деген көзқарастың түбегейлі өзгергені "XXІ ғасырдағы білім беру жуйесі қандай болуы керек?" деген сауалға жауап берері анық. Еліміз бен өркениетіміздің даму деңгейі осы сапалы білім нәтижесінің нақты көрсеткіші болмақ. Сондықтан да дамып келе жатқан қазіргі таңдағы білімнің қай саласында болмасын оқытудың жаңа технологиясы тек сипаттама түрінде ғана емес, шынайы проблемалық негізде болуға тиісті. Жаңа оқу үрдісінің әдістері мен түрлерін жетілдіруде жаңашыл-педагтардың озық дидактикалық идеяларында "Нені оқыту?", Қалай оқыту?", Сапасы қандай? " деген сияқты мәселелерді шешуге бағытталған көптеген жаңаша жұмыстарын көруге болады: В.Ф.Шаталов (тірек сигналдары), Р.Штейнердің (ерік таңдау идеясы), С.Н.Лысенконың (оза оқыту), Эрдниевтің (ірі блоктар идеясы), Л.В.Занковтың (дамыта оқыту), Л.С.Зыготскийдің (жақын даму аймағы), т.б. Аталған дидактиктердің біліміне сүйене отырып, қазіргі таңда оқытудың әртүрлі жаңа технологиялары қарастырылып, оны қолдануды жүзеге асыруда көптеген жұмыстар жүргізіліп нәтижесін беріп те үлгерді.
Мұндай педагогикалық технологиялардың жан-жақты тараған, оң нәтижесін танытып жанқан бірқатар түрлер атауға болады. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту, ойын арқылы оқыту технологиясы, білім беруді ізгілендіру технологиясы, модульдік оқыту технологиясы, оқытудың компьютерлік технологиясы, дамыта оқыту технологиясы, проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигнал арқылы оқыту технологиясы, түсіндіре басқару, оза оқыту технологиясы, өздігінен даму технологиясы, бағдарламалап оқыту технологиясы, деңгейлеп, саралап оқыту, ынтымақтастық педагогикасы және т.б.
Білім берудің әрбір сатысы жоғарылаған сайын олардың білімді қабылдауы өзгеріп, өтілетін пәндер жүйесі күрделене түседі. Сондықтан да баланың жас ерекшеліктерін, әр сатыдағы қабылдау мүмкіндіктерін ескере отырып, дамып жатқан оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдалану ең маңызды болып отыр.
Білім берудің ең төменгі сатысы -интеллектінің даму іргетасы, оқу әрекетін калыптастырудың ең қуатты кезеңі. Бірақ, бұл сатыдағы баланың есте сақтау қабілеті, затты қабылдауы нашар болып келгенімен, білуте құштар, барлығын көзбен көруді ұнатады. Сондықтан да оқу ойын түрінде, модульдік оқыту, білім беруді ізгілендіру технологиялары ретінде қолданылып отырады.
Келесі сатысы- орта саты, мұнда барлық білімнің негіздері қаланады. Материалдары күрделірек болғандықтан бірден түсінулері де қиынға соғады. Сондықтан да жас ерекшелігі мен пәннің күрделілігі ескеріліп, дамыта оқыту, проблемалық, оқыту, түсіндіре басқарып оза оқыту, модульдік, тірек сигналдары арқылы оқыту, оқытудың компьютерлік технологиясы тиімді түрде қолданылу көзделіп отыр.
Ал жоғарғы саты, яғни орта кәсіптік және жоғары білім сатысы - оз бетімен оқу дағдыларын игере алатындықтан, белгілі мәселе төңірегінде ой қозғай алатын, жеке пәндерге деген талғамы, талғауы бар саналы азамат ретінде танимыз.
Осындай ерекшеліктердіескере отырып, бұл сатыда сын тұрғысынан ойлауды дамыту деңгейлік-саралап оқыту, бағдарламалап оқыту, оқытудың компьютерлік технологиясы, ынтымақтастық педагогикасы, өздігінен дамыту технолгиясы, дамыта оқыту технологияларын пайдаланып, жетістіктерін күтуде.
Дегенмен де оқу-тәрбие үрдісінде жаңа педагогикалық технологияларды ендірудің алғашқы шарттарының бірі білім берушінің иновациялық іс - әрекетін қалыптастыру. Жаңа педагогикалық технологияларды меңгерген әрбір оқытушы өз сабағында жақсы нәтижені көре алады.
Оқытушы алғаш жаңа педагогикалық технологияларды оқып үйренеді, екіншіден, меңгереді, үшіншіден, оны тәжірибеде қолданып, төртіншіден, дамытып, нәтижесін байқайды.
Оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдаланудың тағы бір ерекшелігі оқытушы мен білім алушының күрделі, тығыз байланысын арттырады, қысқасы, сапалы білім берудің оң жолдарын қамтиды. Сондықтан да ендігі жерде педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет, ол мемлекеттік стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Сондай-ақ жаңа технология пайдалану оқытушы мен оқушының қарым-қатынас жайын аса шеберлік, білімділік, демократиялық бағытта уақыт талабына сай таңдауды қалайды.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясы В.П.Беспалько ұсынған педагогикалық технология ұғымына, оған негіз болатын концептуалдық көзқарасқа сәйкес және Б.Блумның “толық меңгерту” технологиясының басты идеяларына сүйеніп жасалынған. Бұл технология да басқа технологиялар тәрізді оқу процесінің құрылымына, дидактикалық құралдарға қойылатын жалпы технологиялық талаптардың орныдалуын қажет етеді.
Дегенмен аталмыш технологияның басқа технологиялардан, әсіресе, атаулары ұқсас “Әр деңгейлі оқыту” технологиясынан көптеген айырмашылықтары бар.
Мұнан кейінгі кезеңде, біт, оз, жыла, жат, қүра, ауыс, біл, жасқан, үт, жина, бос деген негізгі түбірлі етістік сөздері үхынылып, бүлардың қимыл-үғымды білдіретін сөздер екені анықталады да, түрлі жұрнақтар арқылы бүл сөздерден туынды сын есім жасалатыны салыстыру амал-тәсілдері арқылы мысалдармен түсіндіріледі. Айталық: бітік, озық, жылауъщ, жатыңқы, қүранды, ауыспалы, білгіш, жасқаншақ, үтымды, жинаулы, тайгақ дегендей сөздердің қ а н д а й? деген сұракка жауап беріп, етістік сөзден қатыстық сын есім жасалып түрғаны айтылады. Оқушыларға творчестволық ізденіс жасату әдіс-тәсілдері арқылы
Жіктік жалғау. Қазақ тілінде жіктік жалғау — тек зат есімге ғана тән грамматикалық категория емес, ол— барлық сөз табына ортақ категория. Жіктік жалғауы жалғанған сөз сөйлемде баяндауыш қызметін атқарады.
Оқушылар бастауыш мектепте оқу жылының басында сөйлемнің түрлаулы, түрлаусыз мүшелері туралы мағлүмат алады. Сондықтан зат есімнің жіктелуін өткенде, оны баяндауыштың қызметімен байланыстырып үйрету керек.
Көптік, тәуелдік, септік және жіктік жалғауларын өтіп болған соң, жинақтау ретінде олардың орын тәртібін, қай жалғаудан соң қай жалғау келетіндігін үйрету мақсатымен арнайы сабақ өткізіледі. Бүл жалғаулардың орын тәртібін оқушылар саналы түрде толық түсінуі үшін, мүғалім тақтаға кітап-ымыз, -тар; оқушы-мын, -сы; қол-ды, -дар, -ың деген сияқты сөздер жоғарыдағы мысалдарды түбірден жұрнақты дефис арқылы бөліп жаздыру дүрыс болады. Етістіктен туынды сын есім жасайтын бү_л сияқты жұрнақтардың өнімді жұрнақтар екендігі оқушылардың өздеріне ойландыру арқылы меңгертіледі. Осы ретте әрбір жұрнақтың үндестік заңына байланысты түрленіп отыратынын да ескеру керек. Осылайша, етістіктен туынды сын есім жасайтын өнімді жұрнақтарды түсіндірген кезде жасамыс, жинақы, тақау, сасқалақ, еңкек, сұгапақ, тыңгылықты, сұрамсақ деген тәрізді сөздерді үсынып, бүлардың сұрағы арқылы мағыналарын анықтап, -мыс, -қы, -қа-, лақ, -ек, -анақ, -гылъщты, -мсақ деген қосымшалардың етістіктен туынды сын есім жасап тұрган өнімсіз жұрнақ екені түсіндіріледі.
Туынды сын есімдердің жасалу жолын әр түрлі жұрнақтардан мысалдар келтіре отырып түсіндіру барысында, кейбір жұрнақтардан да мәлімет берілуі қажет. Айталық:
-ма, -ме,
омоним мәнді -ба, -бе, -па, -пе
қосымшасы зат есімде де, сын есімде де, етістіктерде де бар. Сонымен катар бүл жұрнақтың зат есім жасауда да, сын есім жасауда да, етістіктің болымсыз түрін жасауда да өнімді жұрнақ екендігі айтылады. Мысалы: қойма, көрме, қазба, тізбе, баспа, кеспе дегендер н е ? деген сұраққа жауап берсе, етістіктен жасалған туынды зат есімнің жұрнағы екені дәлелденеді. Ал бояма мата, қызба адам, аспа шам деген тіркестердің бірінші сөздері бояма, қызба, аспа дегендер қандай? деген сұраққа жауап болып түр, мүндағы -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жұрнақтары етістік сөздерден туынды сын есім жасап түрған сын есім жұрнағы екені түсіндіріледі. Үшінші баспалдақта, сулама, ауыр зат көтерме, қиыншылыөтан қорықпа, уақытты босқа өткізбе, өтірік айтпа деген мысалдағы сулама, көтерме, қорықпа, өткізбе, айтпа дегендердегі -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жұрнақтары етістіктің болымсыз түрін жасап түрғанын жоғарыдағы мысалдармен өзара салыстырып, әрқайсысының ерекшеліктері нақтылану қажет. Қорыта келгенде, қай сөз табының болмасын морфологиялық көрсеткішінен мәлімет берілгенде үқсас түлғалардың мағыналық ерекшеліктерін ашу үнемі ескеріліп отырылады.
Сын есімдер тек жұрнақ арқылы жасалмайды, сөз тіркестері арңылы да жасалады. Сөз тіркесі арқылы жасалатын сын есімдер күрделі сөз тобына жатады. Күрделі сын есімдердің жасалуындағы сөз тіркесінің қүрамы нақты мысалдар арқылы түсіндіріледі.
Білім беруді дамыту бағытын жаңартудағы теориялық-методологиялық ықпал. Білім беруді басқарудың тұтас жүйесінің дамуы мен қалыптасуы, екі жақты процесс, ол диалектикалық әдіс негізінде таным және теория мен практика бірлігінің принципінде шешімін табады. Теория мен практиканың байланысында білім беруді басқарудың тұтас жүйесі мақсат, мазмұн, әдістер мен формалары іске асырылады. Білім беруді дамытуды басқаруда практикалық іс-әрекет өзінше педагогикапық теорияны басқарудың көзі болып табылады. Білім беруді дамыту жүйесін түтас басқару қандай болмасын жүмыста қызығушылықта себеп-салдардың байланысында түтас жүйені қалыптастырудың арасында құралдар мен тәсілдердің арасында, басқару жүйесі мен нәтижесінін, ықпалымен, басқарушы мен басқарылушының мақсаты мен міндетттерінің құрылымдык, жүйесі және іс-әрекетінің мазмүнымен анықталады. Құрылымдық басқару мақсаты қойылған міндеттермен мазмүндық іс-әрекеттегі басқарудағы құрылымдық жүйеге байланысты. Мақсат, міндет және мазмүнды басқару іс-әрекет, оқыту формасына, тәсіліне, құралына және ықпап етіп басқарылатын объект және субъектіге байланысты алынады.
Аймақтарда білім беруді басқарудың орталық обьектісі болып, білім беру мекеме типтерінің адамзат өмірін қамтамасыз ететін негізгі процеске, яғни қалыптастыруға және дамыту жүйесіне айналуы керек. ИбнСина "Табиғат жер бетіндегі бақыттың, байлықтың көзі, бұл көзді реттеу, иемдену үшін табиғатты білу керек. Ол үшін білім мен еңбек қажет" деген.
Білім беруді аймақтық ұйымдастыру процесіне тоқталатын болсақ, онда кәсіби білім беруді аймақтың қазба байлықтарының негізінде ұйымдастыру қажет. Әр адам өзінің қоршаған ортасын турмыстық
қажетіне, халыққа қызмет ету жағынан қарастыратын болса, онда әр аймақтың өндіріс мекемесінің жоғары мектепте мамандарды даярлау үшін сұранысы болуы керек. Бұл мәселе бойынша тәрбиеленушінің атаанасына, орта білім беру мектеп, гимназия, т.б. оқушыға мотивтік көзқараста гуманитарлық немесе техникалық бағытын таңдап алу жүктеледі. Жоғары мектеп оқушылармен кәсіпке бағдарлау жүмысын жүргізуде, өндіріс мекемелерімен тікелей байланыста жүргізе алады. Демек, гуманитарлық бағыттағы барлық пәндер, тек қана жеңіл өндіріс мәселесін шешу бағытында оқытылса, ал техникалық бағыт ауыр ендіріс мәселесін шешетін пәндерден білім берумен айналасуы қажет. Ауыл шаруашылығы, малшылық, егін т.б дамыған өлке сол мамандықтарға сұраныс беру керек. Ол мамандарды даярлайтын мекеме еңбегін ғылыми турғыдан ұйымдастырылып оқытылатыны бәрімізге мәлім.
А.Н.Джуринский өзінің оқу құралында Жапонияның эксперименталды мектептерінде оқушылар шығармашылықта ойлау, өзінің қабілетін сынау идеясында жүмыс жасауда. Олар үш магистрлік бағыт (рғанБірінші мектепте білім беру басқышының байланысын бекіту. Екінші жоғары орта мектепте кәсіпке білім беруге жағдайды кеңейту. Үшінші мектеп бағдарламасын диверсификациялау. Осындай бағытта аймақтық сұраныс мәселесін шешетін эксперименталды мектептер, "алдын-ала дайындық курстар" жоспар мен бағдарламалар құрылған. Тақырыптарды оқытылып жатқан пәндергё жақын ауыл шаруашылык,, биоинженерия, ақпараттық технология, электронды инженерия, киім дизайнында кеңейтілген міндетті бағдарламалар бағыттарын жасап, тәжірибеден өткізген. Ол өте жақсы нәтиже берген.
Жапонияның "ашық оқыту" бағыты классикапық білім беруден айырмашылығы бар. Сонымен қатар онда дәстүрлі емес оқыту міндетті емес бағдарламалармен оқытылады делінген.
Бүгінгі таңда тіршіліктің қалай пайда болғанын компьютерде есептеп шығарып, бес, он жылда жаңа бағдарламалар пайда болатындығы туралы ғалымдар тұжырымдар жасаған.
Елімізде ғылыми жаңа технологияның қарқынды дамуымен қатар, технологияның үздіксіз өзгерістеріне бейімделе алатын жаңа заманның жаңа тұлғасын қалыптастырудың кезі жеткен сияқты.
Ертеде данышпан ойшылдарымыз айтқан: "Тегінде, адам баласы адам баласынан ақыл, білім, ар, мінез деген қасиеттерімен озады" - деген пікіріне сәйкес, қазіргі таңда жаңа заман ағымына сай, өзіндік жаңа білім саласында түрлі дамыту істерінің дамып келе жатқанын ерекше атап көрсетуге болады.
Соңғы уақытта білімге деген көзқарастың түбегейлі өзгергені "XXІ ғасырдағы білім беру жуйесі қандай болуы керек?" деген сауалға жауап берері анық. Еліміз бен өркениетіміздің даму деңгейі осы сапалы білім нәтижесінің нақты көрсеткіші болмақ. Сондықтан да дамып келе жатқан қазіргі таңдағы білімнің қай саласында болмасын оқытудың жаңа технологиясы тек сипаттама түрінде ғана емес, шынайы проблемалық негізде болуға тиісті. Жаңа оқу үрдісінің әдістері мен түрлерін жетілдіруде жаңашыл-педагтардың озық дидактикалық идеяларында "Нені оқыту?", Қалай оқыту?", Сапасы қандай? " деген сияқты мәселелерді шешуге бағытталған көптеген жаңаша жұмыстарын көруге болады: В.Ф.Шаталов (тірек сигналдары), Р.Штейнердің (ерік таңдау идеясы), С.Н.Лысенконың (оза оқыту), Эрдниевтің (ірі блоктар идеясы), Л.В.Занковтың (дамыта оқыту), Л.С.Зыготскийдің (жақын даму аймағы), т.б. Аталған дидактиктердің біліміне сүйене отырып, қазіргі таңда оқытудың әртүрлі жаңа технологиялары қарастырылып, оны қолдануды жүзеге асыруда көптеген жұмыстар жүргізіліп нәтижесін беріп те үлгерді.
Мұндай педагогикалық технологиялардың жан-жақты тараған, оң нәтижесін танытып жанқан бірқатар түрлер атауға болады. Сын тұрғысынан ойлауды дамыту, ойын арқылы оқыту технологиясы, білім беруді ізгілендіру технологиясы, модульдік оқыту технологиясы, оқытудың компьютерлік технологиясы, дамыта оқыту технологиясы, проблемалық оқыту технологиясы, тірек сигнал арқылы оқыту технологиясы, түсіндіре басқару, оза оқыту технологиясы, өздігінен даму технологиясы, бағдарламалап оқыту технологиясы, деңгейлеп, саралап оқыту, ынтымақтастық педагогикасы және т.б.
Білім берудің әрбір сатысы жоғарылаған сайын олардың білімді қабылдауы өзгеріп, өтілетін пәндер жүйесі күрделене түседі. Сондықтан да баланың жас ерекшеліктерін, әр сатыдағы қабылдау мүмкіндіктерін ескере отырып, дамып жатқан оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдалану ең маңызды болып отыр.
Білім берудің ең төменгі сатысы -интеллектінің даму іргетасы, оқу әрекетін калыптастырудың ең қуатты кезеңі. Бірақ, бұл сатыдағы баланың есте сақтау қабілеті, затты қабылдауы нашар болып келгенімен, білуте құштар, барлығын көзбен көруді ұнатады. Сондықтан да оқу ойын түрінде, модульдік оқыту, білім беруді ізгілендіру технологиялары ретінде қолданылып отырады.
Келесі сатысы- орта саты, мұнда барлық білімнің негіздері қаланады. Материалдары күрделірек болғандықтан бірден түсінулері де қиынға соғады. Сондықтан да жас ерекшелігі мен пәннің күрделілігі ескеріліп, дамыта оқыту, проблемалық, оқыту, түсіндіре басқарып оза оқыту, модульдік, тірек сигналдары арқылы оқыту, оқытудың компьютерлік технологиясы тиімді түрде қолданылу көзделіп отыр.
Ал жоғарғы саты, яғни орта кәсіптік және жоғары білім сатысы - оз бетімен оқу дағдыларын игере алатындықтан, белгілі мәселе төңірегінде ой қозғай алатын, жеке пәндерге деген талғамы, талғауы бар саналы азамат ретінде танимыз.
Осындай ерекшеліктердіескере отырып, бұл сатыда сын тұрғысынан ойлауды дамыту деңгейлік-саралап оқыту, бағдарламалап оқыту, оқытудың компьютерлік технологиясы, ынтымақтастық педагогикасы, өздігінен дамыту технолгиясы, дамыта оқыту технологияларын пайдаланып, жетістіктерін күтуде.
Дегенмен де оқу-тәрбие үрдісінде жаңа педагогикалық технологияларды ендірудің алғашқы шарттарының бірі білім берушінің иновациялық іс - әрекетін қалыптастыру. Жаңа педагогикалық технологияларды меңгерген әрбір оқытушы өз сабағында жақсы нәтижені көре алады.
Оқытушы алғаш жаңа педагогикалық технологияларды оқып үйренеді, екіншіден, меңгереді, үшіншіден, оны тәжірибеде қолданып, төртіншіден, дамытып, нәтижесін байқайды.
Оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдаланудың тағы бір ерекшелігі оқытушы мен білім алушының күрделі, тығыз байланысын арттырады, қысқасы, сапалы білім берудің оң жолдарын қамтиды. Сондықтан да ендігі жерде педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет, ол мемлекеттік стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді. Сондай-ақ жаңа технология пайдалану оқытушы мен оқушының қарым-қатынас жайын аса шеберлік, білімділік, демократиялық бағытта уақыт талабына сай таңдауды қалайды.
Деңгейлік саралап оқыту технологиясы В.П.Беспалько ұсынған педагогикалық технология ұғымына, оған негіз болатын концептуалдық көзқарасқа сәйкес және Б.Блумның “толық меңгерту” технологиясының басты идеяларына сүйеніп жасалынған. Бұл технология да басқа технологиялар тәрізді оқу процесінің құрылымына, дидактикалық құралдарға қойылатын жалпы технологиялық талаптардың орныдалуын қажет етеді.
Дегенмен аталмыш технологияның басқа технологиялардан, әсіресе, атаулары ұқсас “Әр деңгейлі оқыту” технологиясынан көптеген айырмашылықтары бар.