ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 06.12.2023
Просмотров: 58
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
МАЗМҰНЫ
2 НҰРА ӨЗЕНІНІҢ ЖЫЛДЫҚ АҒЫНЫ..........................................................
2.1 Репрезентативті кезеңді таңдау.........................................................................
2.2 Жылдық ағындыны қатар қысқа болған жағдайда есептеу...........................
2.3 Жылдық ағындағы деректер жоқ болған жағдайда есептеу
жазықтық өзен бойынша.........................................................................................
3 Нұра өзен ағындарының жылдық сипаттамаларын есептеу.....................
3.1 Гидрометриялық ақпараттық деректер бойынша қалыпты жылдық ағынды анықтау.......................................................................................................................
3.2 Нұра өзені су ағынының гидрологиялық сипаттамаларын есептеу...............
3.3 Нұра өзенінің жылдық ағындының өзгергіштігі және оның мәндерін есептік анықтау тәсілдері.........................................................................................
ҚОРЫТЫНДЫ
2 НҰРА ӨЗЕНІНІҢ ЖЫЛДЫҚ АҒЫНЫ
2.1 Репрезентативті кезеңді таңдау
Нұра өзені сужинау алабының гидрографиялық сипатының ерекшелігі сирек өзен торы және тек көктемдегі қар еру кезінде ағындысы бар уақытша ағын суларының көп болуы болып табылады. Көптеген кішкене көл шұқырлары тек көктемдегі су тасудан кейін аз уақытқа суға толады.
Нұра өзені Теңіз Қорғалжан ойпатының ең үлкен су көзі болып табылады. Нұра өзені бастауын Қазақ ұсақ шоқысының орталық бөлігі, Қарғалы тауының батыс беткейінің 1060 м абс. биіктігінен алады және ағынсыз Теңіз көліне 304,4 м абс. белгіде құяды. Су жинау алабының ауданы 55100 шаршы км. Өзеннің жалпы құламалылығы 756 м, орташа еңістігі -0,77.
Нұра өзені сужинау алабында бес бекет орналасқан, яғни Пролетарское ауылы сағадан 768 км, Сергиопольское ауылы сағадан 723 км, Волковское ауылы сағадан 633 км, Романовское ауылы сағадан 394 км және Преображенское (кесте 2.1).
Кесте 2.1
Нұра өзенінің су жинау алабындағы гидрологиялық бекеттер мен тұстамалардың тізбегі
| Гидрологиялық бекеттер | Бастаудан қашықтығы, км | Орналасу биіктігі, м | Су жинау алабының ауданы, км2 |
| Пролетарское | 200 | 719 | 8320 |
| Сергиопольское | 255 | 650 | 12300 |
| Волковское | 345 | 690 | 30700 |
| Романовское | 584 | 606 | 48100 |
| Преображенское | | | 48100 |
Нұра өзенінің сағасынан 714 және 696 км аралығында Самарканд суқоймасы орналасқан және 125 тен 100 км бөлімінде өзен бір топ көл арқылы өтеді, ал және 560 км де Қорғалжын көлі арқылы өтеді.
Нұра өзенінің сужинау алабындағы Ақмола облысының шегінде өзеннің ірі салалары жоқ және оның сыртында негізінен ағындысы қалыптасатын жоғарғы және орта бөлігінің алабында негізгі салалардың торы орналасқан. Көптеген салаларының ұзындығы 20 мен 60 км аралығында. Олардың ішінде ең ірілері Ащысу өзені ұзындығы 92 км, Шерубай-Нұра өзеніұзындығы 289 км, Үлкен Құндызды өзені ұзындығы 117 км. Алап өзендерінің жалпы ұзындығы 8660 км, өзен торының жилігі.
Нұра өзенінің сужинау алабы ағынсыз Теңіз көліне жатады. Өзен алабының көлділігі елеусіз. Сондықтан Нұра өзенінде көлдер тек 5%-ын ғана алады. Оның аңғарларының ені 5 тен 10 км-ге жетеді.
Жалпы өзендердің су тәртібі бір бірімен байланысты екі көрсеткішті сипаттайды: су деңгейі салыстырмалы көлденең беткейдің үстіндегі су бетінің биіктігі және су өтімі бірлік уақыт аралығында қимыл қима арқылы өтетін су көлемі (кесте 2.2 )
Нұра өзені сужинау алабының cу тәртібі негізгі ерекшелігі күрт анықталған көктемгі су тасу болып табылады. Көктемгі су тасудан кейін жазғы су сабасына түсіп, осы кезде көптеген ағын сулар кеуіп қалады. Қыс айларында бұлардың көпшілік құрғап қалған өзендер иірімдері және онда су ағыны қатып қалады.
Нұра өзені сужинау алабының негізгі қоректену көздері қар жамылғысы болып табылады. Қар жамылғысы су қоры қарқынды қар ерудің басында көктемгі және жылдық ағындының қалыптасуына басты рөл атқарады. Сұйық жауын-шашын жер беті ағындының қалыптасуына тек су тасу кезінде ғана елеулі әсер етеді. Жазғы жауын-шашынның рөлі өзен ағындысының қалыптасуына, олардың су алабының биіктігіне байланысты өседі. Көктемгі , сужинау алабының көптеген өзендері негізгі қоректі аласа таулы дөңдерден және ұсақ шоқының көтеріңкі аудандарынан алады. Ұсақ шоқының көтеріңкі жақтарында қар қалыңдығының қуаттылығы және қардағы су қорының көбірек болуы, жергілікті жердің биіктігіне байланысты және биіктеген сайын өсіп отырады.Ұсақ шоқының көтеріңкі жерлерінде жер бетінің бір келкілігі байқалады және жергілікті жердің еңістігінің мәні ағындарға әсер етеді, соның арқасында су алабының төменгі жерлерінде ақпайтын сулардың қорлануы төмендейді. Сондықтан, Ұсақ шоқының көтеріңкі бөлігі ағындының қалыптасуына ыңғайлы жағдай туғызады.
Кесте 2.2
Нұра өзені Сергиопольское бекетінің орташа айлық су өтімі
| Жыл дар | Айлар | Жыл дық | ||||||||||||
| I | II | III | IV | V | VI | VII | VIII | IX | X | XI | XII | |||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | |
| 1934 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 40,9 | 5,6 | 1,28 | 0,68 | 0,39 | 0,62 | 0,71 | 0,41 | 0,10 | 4,22 | |
| 1935 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 47,9 | 7,37 | 2,03 | 0,81 | 0,51 | 0,45 | 0,46 | 0,29 | 0,025 | 4,99 | |
| 1936 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 1,29 | 1,34 | 0,29 | 0,10 | 0,24 | 0,32 | 0,41 | 0,20 | 0,081 | 0,36 | |
| 1937 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 7,29 | 4,26 | 0,64 | 0,33 | 0,10 | 0,15 | 0,20 | 0,26 | 0,043 | 1,11 | |
| 1938 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 7,41 | 0,88 | 0,26 | 0,16 | 0,15 | 0,28 | 0,29 | 0,25 | 0,036 | 0,81 | |
| 1939 | 0,00 | 0,00 | 0,05 | 13,8 | 1,19 | 0,20 | 0,20 | 0,063 | 0,15 | 0,18 | 0,15 | 0,006 | 1,33 | |
| 1940 | 0,00 | 0,00 | 1,34 | 18,0 | 1,93 | 0,31 | 0,10 | 0,072 | 0,15 | 0,28 | 0,19 | 0,046 | 1,95 | |
| 1941 | 0,00 | 0,00 | 0,05 | 126,0 | 9,03 | 1,74 | 0,99 | 0,74 | 1,01 | 0,98 | 0,52 | 0,17 | 11,8 | |
| 1942 | 0,046 | 0,003 | 0,00 | 34,5 | 9,94 | 1,62 | 0,74 | 0,47 | 0,49 | 0,76 | 0,67 | 0,40 | 4,14 | |
| 1943 | 0,039 | 0,00 | 0,00 | 87,8 | 5,87 | 2,21 | 0,80 | 0,46 | 0,44 | 0,73 | 0,36 | 0,13 | 8,24 | |
| 1944 | 0,00 | 0,00 | 38,7 | 20,6 | 2,84 | 0,95 | 0,54 | 0,29 | 0,31 | 0,46 | 0,39 | 0,00 | 5,42 | |
| 1945 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 96,5 | 6,40 | 2,00 | 0,77 | 0,33 | 0,27 | 0,47 | 0,30 | 0,069 | 8,93 | |
| 1946 | 0,00 | 0,00 | 0,041 | 17,6 | 3,70 | 1,34 | 1,16 | 0,56 | 0,74 | 0,88 | 0,47 | 0,026 | 2,21 | |
| 1947 | 0,00 | 0,00 | 41,9 | 33,6 | 13,4 | 6,91 | 12,6 | 1,88 | 1,50 | 1,92 | 2,01 | 0,52 | 9,70 | |
| 1948 | 0,00 | 0,00 | 0,72 | 242,0 | 16,7 | 9,04 | 2,68 | 0,87 | 1,60 | 1,23 | 1,09 | 0,26 | 23,0 | |
| 1949 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 110,0 | 18,8 | 4,59 | 1,97 | 0,94 | 1,26 | 1,35 | 1,06 | 0,13 | 11,7 | |
| 1950 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 74,9 | 5,42 | 1,74 | 0,40 | 0,17 | 0,57 | 0,74 | 0,28 | 0,00 | 7,02 | |
| 1951 | 0,00 | 0,00 | 0,99 | 10,1 | 2,17 | 0,35 | 0,076 | 0,041 | 0,14 | 0,28 | 0,20 | 0,19 | 1,21 | |
| 1952 | 0,059 | 0,006 | 0,00 | 55,1 | 5,89 | 0,75 | 1,02 | 0,22 | 0,21 | 0,46 | 0,47 | 0,19 | 5,37 | |
| 1953 | 0,073 | 0,044 | 0,85 | 29,2 | 5,42 | 1,95 | 0,42 | 0,23 | 0,16 | 0,59 | 0,43 | 0,21 | 3,30 | |
2.2 кестенің жалғасы
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 1954 | 0,073 | 0,014 | 0,00 | 80,3 | 71,1 | 17,3 | 16,7 | 1,07 | 1,93 | 1,34 | 0,86 | 0,47 | 16,0 |
| 1955 | 0,26 | 0,14 | 2,72 | 38,1 | 4,68 | 0,60 | 0,14 | 0,08 | 0,21 | 0,31 | 0,33 | 0,23 | 3,98 |
| 1956 | 0,011 | 0,00 | 0,00 | 11,1 | 1,1 | 0,35 | 0,051 | 0,017 | 0,08 | 0,24 | 0,26 | 0,17 | 1,11 |
| 1957 | 0,009 | 0,00 | 1,27 | 12,3 | 1,94 | 0,15 | 0,08 | 0,34 | 0,30 | 0,35 | 0,32 | 0,25 | 1,44 |
| 1958 | 0,007 | 0,097 | 0,23 | 53,4 | 15,4 | 7,54 | 10,7 | 3,16 | 2,33 | 2,32 | 1,52 | 0,63 | 8,12 |
| 1959 | 0,11 | 0,20 | 2,16 | 61,6 | 22,9 | 3,68 | 2,35 | 2,34 | 1,90 | 2,50 | 1,64 | 0,79 | 8,51 |
| 1960 | 0,32 | 0,24 | 0,13 | 128,0 | 22,4 | 10,1 | 3,41 | 3,64 | 2,44 | 2,21 | 1,39 | 0,74 | 14,6 |
| 1961 | 0,63 | 0,35 | 3,77 | 56,6 | 7,74 | 2,68 | 2,42 | 1,51 | 1,32 | 1,89 | 1,45 | 0,63 | 6,75 |
| 1962 | 0,24 | 0,14 | 11,5 | 68,2 | 4,58 | 3,44 | 1,62 | 0,81 | 1,11 | 2,72 | 1,73 | 0,44 | 8,04 |
| 1963 | 0,28 | 0,37 | 1,79 | 5,53 | 0,59 | 0,20 | 0,09 | 0,16 | 0,21 | 0,34 | 0,39 | 0,26 | 0,85 |
| 1964 | 0,078 | 0,054 | 0,12 | 31,7 | 7,54 | 1,10 | 0,51 | 0,39 | 0,62 | 0,74 | 0,74 | 0,53 | 3,68 |
| 1965 | 0,25 | 0,14 | 3,08 | 22,3 | 1,31 | 0,17 | 0,048 | 0,045 | 0,20 | 0,37 | 0,66 | 0,44 | 2,42 |
| 1966 | 0,14 | 0,065 | 14,3 | 84,8 | 12,2 | 2,12 | 1,21 | 0,54 | 0,46 | 0,65 | 0,96 | 0,30 | 9,81 |
| 1967 | 0,00 | 0,00 | 0,21 | 1,97 | 0,58 | 0,10 | 0,25 | 0,20 | 0,22 | 0,47 | 0,84 | 0,21 | 0,42 |
| 1968 | 0,042 | 0,00 | 7,85 | 9,37 | 0,72 | 0,073 | 0,042 | 0,024 | 0,11 | 0,19 | 0,11 | 0,004 | 1,54 |
| 1969 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 52,0 | 1,91 | 0,30 | 0,28 | 0,18 | 0,19 | 0,78 | 0,68 | 0,30 | 4,72 |
| 1970 | 0,080 | 0,046 | 10,8 | 37,8 | 1,07 | 0,19 | 0,055 | 0,12 | 1,14 | 0,51 | 0,31 | 0,010 | 4,34 |
| 1971 | 0,00 | 0,00 | 1,33 | 110,0 | 8,38 | 1,34 | 1,33 | 2,48 | 1,59 | 1,96 | 1,89 | 0,50 | 10,9 |
| 1972 | 0,00 | 0,00 | 0,00 | 51,9 | 16,8 | 2,44 | 3,15 | 1,07 | 1,09 | 1,21 | 1,14 | 0,48 | 6,61 |
| 1973 | 0,15 | 0,00 | 0,00 | 51,7 | 12,0 | 1,66 | 0,71 | 0,72 | 0,59 | 4,37 | 15,1 | 4,71 | 7,64 |
| 1974 | 2,49 | 0,00 | 6,44 | 22,1 | 4,18 | 5,16 | 5,25 | 5,23 | 9,06 | 13,2 | 5,60 | 0,77 | 6,62 |
| 1975 | 2,85 | 3,04 | 3,33 | 6,14 | 4,98 | 8,65 | 15,1 | 19,2 | 19,6 | 12,5 | 7,15 | 6,01 | 9,05 |
| 1976 | 2,60 | 2,92 | 3,21 | 30,2 | 4,45 | 4,80 | 13,2 | 5,23 | 16,4 | 16,2 | 8,27 | 4,11 | 9,90 |
2.2 кестенің жалғасы
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 |
| 1978 | 1,55 | 1,17 | 3,69 | 21,2 | 2,62 | 15,2 | 11,5 | 12,4 | 11,3 | 2,46 | 2,17 | 1,42 | 7,35 |
| 1979 | 0,73 | 0,74 | 0,80 | 41,5 | 5,11 | 13,3 | 12,1 | 7,07 | 122,0 | 8,09 | 12,8 | 4,04 | 10,4 |
| 1980 | 1,09 | 0,78 | 1,24 | 12,5 | 1,99 | 10,1 | 14,9 | 13,9 | 13,4 | 4,91 | 4,44 | 3,51 | 7,12 |
| 1981 | 1,25 | 0,57 | 9,84 | 10,3 | 2,75 | 10,5 | 13,2 | 10,0 | 5,67 | 4,67 | 6,16 | 5,08 | 6,69 |
| 1982 | 1,32 | 0,50 | 0,00 | 43,6 | 1,64 | 4,75 | 88,8 | 3,64 | 6,29 | 7,99 | 6,55 | 6,91 | 7,67 |
| 1983 | 1,87 | 1,27 | 19,8 | 27,1 | 4,03 | 6,35 | 138,0 | 9,03 | 6,03 | 14,4 | 8,51 | 4,33 | 9,71 |
| 1984 | 2,02 | 0,84 | 8,62 | 17,3 | 4,18 | 7,29 | 125,0 | 7,48 | 6,45 | 11,0 | 7,54 | 2,47 | 7,31 |
| 1985 | 0,00 | 0,00 | 2,20 | 36,9 | 3,25 | 5,43 | 15,4 | 12,2 | 10,9 | 15,8 | 10,7 | 6,26 | 9,92 |
| 1986 | 1,30 | 0,92 | 3,80 | 63,5 | 9,3 | 12,7 | 14,2 | 9,57 | 9,35 | 16,7 | 11,6 | 7,47 | 13,4 |
| 1987 | 1,37 | 1,51 | 1,79 | 16,1 | 9,31 | 13,1 | 2,13 | 5,45 | 7,04 | 10,2 | 4,69 | 2,53 | 7,87 |
| 1988 | 1,32 | 1,28 | 0,49 | 72,5 | 8,5 | 5,35 | 15,4 | 19,2 | 15,4 | 16,8 | 19,2 | 5,71 | 15,1 |
| 1989 | 8,77 | 6,7 | 10,1 | 17,1 | 9,12 | 12,8 | 12,5 | 8,58 | 7,96 | 5,6 | 3,25 | 3,49 | 8,83 |
| 1990 | 4,55 | 10,3 | 6,8 | 93,1 | 14,6 | 13,4 | 14,5 | 12,5 | 9,29 | 6,13 | 5,13 | 3,01 | 16,1 |
| 1991 | 3,41 | 4,11 | 1,94 | 111,0 | 12,3 | 8,53 | 12,7 | 6,17 | 4,2 | 4,22 | 2,98 | 2,08 | 14,5 |
| 1992 | 2,68 | 2,46 | 3,79 | 9,77 | 1,74 | 2,2 | 229,0 | 3,66 | 3,31 | 2,72 | 2,08 | 2,12 | 3,23 |
| 1993 | 1,93 | 0,71 | 1,1 | 155,9 | 31,82 | 13,34 | 92,9 | 5,72 | 6,0 | 6,52 | 4,37 | 1,55 | 19,9 |
| 1994 | 0,63 | 0,32 | 3,43 | 13,82 | 7,17 | 3,96 | 4,43 | 4,15 | 4,15 | 4,69 | 4,62 | 3,63 | 4,58 |
| 1995 | 1,70 | 1,18 | 85,5 | 35,0 | 6,75 | 4,12 | 3,12 | 3,28 | 3,66 | 3,47 | 3,3 | 3,38 | 12,9 |
| 1996 | 2,87 | 2,44 | 2,57 | 8,89 | 4,53 | 4,26 | 4,78 | 4,58 | 4,97 | 4,80 | 4,09 | 2,6 | 4,28 |
| 1997 | 1,97 | 1,66 | 5,25 | 36,7 | 7,23 | 3,81 | 35,0 | 3,63 | 4,65 | 4,29 | 3,34 | 2,76 | 6,57 |
| 1998 | 3,32 | 3,97 | 4,24 | 14,3 | 9,31 | 3,6 | 23,7 | 2,29 | 4,11 | 3,45 | 3,93 | 3,14 | 4,84 |
| 1999 | 3,24 | 3,14 | 3,05 | 5,01 | 2,98 | 2,81 | 3,62 | 2,95 | 2,83 | 2,64 | 2,84 | 3,48 | 3,22 |
| 2000 | 4,39 | 2,17 | 2,69 | 13,6 | 3,34 | 3,2 | 1,45 | 1,39 | 1,40 | 2,17 | 2,03 | 0,82 | 3,22 |