Жиымды сипаттау үшін array of сөз тіркесі қолданылады.

Оның жазылу пішімі:

type <тип аты> = array[<индекс типі>] of <элемент типі>;

var <идентификатор, ...> : <тип аты>;

мұндағы array (жиым),of (-дан,-ден,-тан,-тен)-түйінді сөздер;

[<индекс типі>]-real,integer базалық типтерінен өзге кез келген стандартты тип, яғни индекстің типі ретінде шектеулі саналатын, логикалық және литерлік типтер пайданылады; <элемент типі> - құраушылар (элементтер) типі, яғни Паскаль тілінде пайдалануға болатын жиым элементтерінің типі.

Жиым элементтеріне қол жеткізу үшін оның индексі пайдаланылады. Индекс элементтің қай жерде тұрғанын анықтайды. Индекс өрнек, айнымалы немесе тұрақты түрінде берілуі мүмкін.

Жиым типтер бөлігінде көрсетілмей, бірден айнымалылар бөлігінде былай да анықтала береді:

var <идентификатор,…>:array [< индекс типі>] of

[< элемент типі>];
Сергіту жаттығулары (2 мин)
5)Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Жиым деп нені айтады?
   
2. 
   Паскаль тіліндежиымдар қалай сипатталады?
   
3. 
   Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?
   

Тапсырма № 1:

13 бүтін саннан тұратын тізбектің арифметикалық ортасын табатын программа құралық.

PROGRAM ORTA;

Var

X:array [1..13] of integer;

I:integer;

S:real;

Begin

S:=0;

Writeln(‘бос орын арқылы 13 сан енгізіңдер:’);

For i:=1 to 13 do

Begin

Read(x[i]);

S:=s=x[i];

End;

S:=s/13;

Writeln(‘s=’,s:8:4);

End.



6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларға массив туралы жалпы мағлұмат беру.
7) Үйге тапсырма

Массивтер (жиымдар). Бір өлшемді массивтер

Пән Информатика сынып___ Күні _._ .201 ж.

сынып____ Күні _._ .201 ж.

сабақ №: 24 сағ.саны.: 1

Тақырып: Элемент түрлерi. Өлшемi, индексi.

Мақсат: Оқушылардың Паскаль тіліндегі массив элементтерінің түрлері және массив өлшемі, индексі туралы білімдерін қалыптастыру. Массивтермен программа құруды үйрету.

---

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды массивтермен есеп шығаруды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер - 7, жұмыс дәптері, ActiveStudio бағдарламасы, ActivBoard, ActivPen, бейнепроектор-1.

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»
Сабақ барысы

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
   

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)
   

1. 
   Жиым деп нені айтады?
   
2. 
   Паскаль тіліндежиымдар қалай сипатталады?
   
3. 
   Жиым элементтерінің орны қалай анықталады?
   

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Массив элементтері бүтін, нақты сан немесе символдық, тіркестік типтегі деректер болуы мүмкін. Массив өлшемі компьютер жады қаншалықты мүмкіндік беретініне байланысты болады. Көбінесе бірөлшемді және екіөлшемді массивтерді қолданады.

Массив индексі ретінде тек бүтін типті деректер қолданылады.

Мысал : n элементтен тұратын нақты сандар жиымының элементтерін өсуі бойынша реттеп орналастыру программасын құралық.

Program ret;

Var

A:array[1..50] of real;

K,I,j: integer;

M:real;

Begin

Write (‘элементтер саны n-ді (n<50) енгізіңдер: ’ );

Readln(n);

For k:=1 to n do

Begin

Write(k, ‘-элементті енгізіңдер:=’);

Readln(a[k]);

End;

For k:=1 to n do

begin

i:=k;

for j:=k+1 to n do

if a[j]

begin

i:=j; m:=a[k]; a[k]:=a[i];

a[i]:=m;

end;

write(‘’, a[k]:6:2);

end;

end.
Сергіту жаттығулары (2 мин)
5)Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Индекс дегеніміз не?
   
2. 
   Жиым элементтері мен индекстренінің типтері қандай
   

Тапсырма №1.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Х жиымы элементтері ретінде бес бүтін сан енгізу керек. Сол сандарды экранның бір жолына үтір арқылы бөліп отырып жазып шығыңдар; жиым элементтерінің арифметикалық ортасын табатын программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.
Тапсырма №2.

Жұмыс дәптеріңе орында.

Нақты сандардан тұратын бірөлшемді а (і) жиымы берілген. Жиым элементтерін кему реті бойынша орналастыратын программа құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.
6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды массивпен жұмыс жасауды үйрету.
7) Үйге тапсырма

Массивтер (жиымдар). Бір өлшемді массивтер

Пән Информатика сынып___ Күні _._ .201 ж.

сынып____ Күні _._ .201 ж.

сабақ №: 25 сағ.саны.: 1

Тақырып:Бiр өлшемдi массивтермен жұмыс.

Мақсат: Оқушыларды Паскаль тіліндегі бірөлшемді массивтермен программа құруды үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды массивтермен есеп шығаруды үйрету.

Дамытушылық –Оқушылардың программалау тәсілдері мен әдістерін қолдану қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерде дұрыс жұмыс жасауға тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер - 7, жұмыс дәптері, ActiveStudio бағдарламасы, ActivBoard, ActivPen, бейнепроектор-1.

Пәнаралық байланыс математика

Пайдаланылған әдебиеттер: 1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»

Сабақ барысы

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
   

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)
   

1. 
   Индекс дегеніміз не?
   
2. 
   Жиым элементтері мен индекстренінің типтері қандай болуы тиіс?
   

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Егер жиым атауында бір ғана индекс болса, онда ол жиымды бірөлшемді, ал екі индекс болса – екіөлшемді және т.с.с n индекс болса, n - өлшемді жиым дейді. Бірөлшемді жиым вектор элементтері, ал екіөлшемді жиым матрица болып табылады.

Типтер бөлігінде екіөлшемді жиым былай есептеледі:

Type atau = array [1..n, 1..m] of <элементтер типі>;

Var a,b: atau;

Екіөлшемді жиымды көбінесе айнымалы бөлігінде былай сипаттау жиі қолданылады:

Var

B: array [1..n, 1..m] of <элементтер типі>;

Екіөлшемді жиымдармен жұмыс атқарғанда бір цикл операторының ішінде бір цикл операторлары болуы мүмкін. Демек, жиым элементтерін енгізу немесе экранға шығару үшін цикл операторларын мынадай түрде пайдалануға болады:

For i:=1 to n do

For j:=1 to m do

Read(b[I,j]);

немесе экранға шығару үшін:

For i:=1 to n do

begin

writeln;

For j:=1 to m do

write(b[i,j]);

end;
Сергіту жаттығулары (2 мин)
5)Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Екіөлшемді жиым қалай сипатталадады?
   
2. 
   Екіөлшемді массивтің ерекшелігі?
   
3. 
   Жиым дегеніміз не?
   

Тапсырма №1.

Нақты n элементтен тұратын жиымның ең үлкен және ең кіші элементтерін табу программасын құрыңдар. Компьютерде орындап, нәтижесін көрсет.

Тапсырма №2.

Екіөлшемді а және b матрицаларының қосындысы болып табылатын s матрицасын табу керек.

Program kosu;

Var

A,b,s:array[1..3, 1..3] of real;

i,j:integer;

begin

writeln(‘а жиымы элементтерін босорын арқылы енгізіңдер:’);

for i:=1 to 3 do

for j:=1 to 3 do read(a[i,j]);

writeln;

writeln(‘b жиымы элементтерін босорын арқылы енгізіңдер:’);

for i:=1 to 3 do

for j:=1 to 3 do begin

read(b[i,j]);

s[I,j]:=a[I,j] + b[I,j];

end;

writeln(‘қосынды жиымның элементтері:’);

for i:=1 to 3 do begin

for j:=1 to 3 do write(s[I,j]);

writeln;

end;

end.
6)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды массивпен жұмыс жасауды үйрету.
7) Үйге тапсырма

Массивтер (жиымдар). Бір өлшемді массивтер

Пән Информатика сынып___ Күні _._ .201 ж.

сынып____ Күні _._ .201 ж.
Тақырып:Әлеуметтік процестерді модельдеу.

Мақсат: Оқушыларды модель түсінігімен таныстыру. Модельді анықтау жолдарын үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды модельдермен және модель түсінігімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың қоршаған ортадағы модель түрлерін анықтай білу қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: жаңа сабақ игеру

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

1   2   3   4   5   6   7   8

---

Құрал-жабдықтар компьютер - 7, жұмыс дәптері, ActiveStudio бағдарламасы, ActivBoard, ActivPen, бейнепроектор-1.

Пайдаланылған әдебиеттер:1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»
Сабақ барысы

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
   

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

2. 
   Жаңа тақырыпқа кіріспе.(3-5мин)
   

3)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Модель дегеніміз - нақты объектіні, процессті немесе құбылысты ықшам әрі шағын түрде бейнелеп көрсету.

Модельдеу – объектілерді, процесстерді немесе құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың моделін (макетін) құру.

Модель – көрнекі түрде жазбаша жоспар, сызба ретінде жасалуы мүмкін. Мұндай модель барлық уақытта біздің ойымызда бейнеленетін прототип пайда болғанға дейін жасалады. Бір объект үшін әр түрлі модель жасалуы мүмкін. Модельдің жасалуы зерттеу мақсатына және прототип жөнінде жинақталған мәліметтердің көлеміне тәуелді болады. Мысалы, жуық арада басқа қалаға қыдырып баратын болдық делік. Ол қала туралы өзіміз білетін мәліметтерді жинақтап, ойымызды қорытып, қиялымызда сол қаланың моделін жасай бастаймыз. Мұндағы мақсатымыз – басқа қаламен танысу. Қаланы аралап келгеннен соң, толық мәлімет алғандықтан, ойымыздағы модель өзгеруі мүмкін. Ал сол қаланың сеулетші жасаған моделі мүлде өзгеше болады. Өйткені, оның мақсаты – үйлер мен ғимараттардың үйлесімді орналасуы, құрылысы және оларды көркейтіп қайта жаңарту болып табылады.

Модельдерді қасиеттеріне қарай мынадай топтарға жіктейді:

1. 
   Қолдану аймағы.
   
2. 
   Модельде уақыт факторын ескеру.
   
3. 
   Білім саласына қарай топтау.
   
4. 
   Модельді көрсету тәсіліне қарай топтау.
   

Сергіту жаттығулары (2 мин)
4)Жаңа тақырыпты бекіту (20-25 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Модель дегеніміз не?
   
2. 
   Модельдеу деп нені айтады?
   
3. 
   Модельді қандай топтарға жіктеуге болады?
   
4. 
   Модельдеудің мақсаты қандай?
   

---

Тапсырма №1.

Күнделікті өмірден және қоршаған ортадан модельдерге мысал келтір. Кемінде 3 мысал.
5)Сабақты қорытындылау және бағалау

Оқушыларды модель түсінігі және оны анықтау жолдарымен таныстыру.
6) Үйге тапсырма

Модельдер және модель түсінігі.

Пән Информатика сынып___ Күні _._ .201 ж.

сынып____ Күні _._ .201 ж.

сабақ №: 28 сағ.саны.: 2

Тақырып:Модельдің түрлері.

Мақсат: Оқушыларды модельдің түрлерімен таныстыру. Модельдің түрлерін ажырата білуді үйрету.

Міндеттер:

Білімділік – Оқушыларды модельдермен және модельтүрлерімен таныстыру.

Дамытушылық –Оқушылардың қоршаған ортадағы модель түрлерін анықтай білу қабілеттерін дамыту.

Тәрбиелік – Оқушылардың компьютерді дұрыс бағытта пайдалана білуге тәрбиелеу.

Сабақ түрі: лекция сабақ

Сабақ типі: аралас сабақ

Әдіс-тәсілдер: түсіндірмелі – иллюстративті, көрнекілік, сұрақ -жауап

Құрал-жабдықтар компьютер - 7, жұмыс дәптері, ActiveStudio бағдарламасы, ActivBoard, ActivPen, бейнепроектор-1.

Пайдаланылған әдебиеттер:1) Б.Бурибаев. Информатика және ЕТ негіздері, оқулық 9 сынып;

2) Основы информатики и ВТ, базовый курс 10-11 класс;

3) С.Т.Мухамеджанова, «Методика обучения информатике»

4)Динисламов, «Паскаль программалау негіздері»
Сабақ барысы

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі (2 мин):
   

а) оқушылар тізімі;

ә) кабинет жағдайы;

б) сабақ барысымен таныстыру.

2. 
   Үй тапсырмасын тексеру.(3-5мин)
   

1. 
   Модель дегеніміз не?
   
2. 
   Модельдеу деп нені айтады?
   
3. 
   Модельді қандай топтарға жіктеуге болады?
   
4. 
   Модельдеудің мақсаты қандай?
   

3)Жаңа тақырыпқа кіріспе (3-5 мин)

4)Жаңа тақырыпты түсіндіру(3-5 мин)

Қолдану аймағына қарай модель не үшін және қандай мақсатқа қолданылады деген сұраққа жауап беру мақсатында оқу, тәжірбиелік, ғылыми-техникалық, ойын, имитациялық тәрізді топтарға жіктеледі.

Оқу моделі – көрнекі оқу құралдары, әр түрлі машықтандырушы, үйретуші программалар түрінде болуы мүмкін.

---

Тәжірбиелік модель – жобалау объектісінің кішірейтілген немесе өте майда объектілер үшін олардың үлкейтілген көшірмесі болып табылады.

Ғылыми-техникалық модельдер – процесстер мен құбылыстарды зерттеу мақсатында құрылады. Оған мысал ретінде электрондардың жылдамдығын үдеткіш – синхротрон, найзағайдың разрядын бақылаушы құрал және теледидар тексеруге арналған стендтерді айтуға болады.

Ойын модельдеріне - әскери, экономикалық, спорттық ойындар жатады. Бұл модельдер әр түрлі жағдайда объектіні бақылауға жаттықтырады. Ойын модельдері адамдарға әр түрлі жағдайда психологиялық көмек көрсетеді.

Имитациялық модель – шын мәніндегі нақты объектіні өте жоғары дәлдікпен бейнелей алады. Тәжірбие нақты объектіні зерттеу, бағалау мақсатында бірнеше рет қайталанады немесе бір мезгілде әр түрлі жағдайда бірнеше ұқсас объектілермен қатар жүргізіледі. Дұрыс шешім таңдаудың мұндай тәсілі байқау және қатенің әдісі деп аталады.

Модельдерді көрсетілу әдісіне қарай материалдық және ақпараттық болып екі топқа жіктеледі.

Материалдық модельді басқа сөзбен заттық немесе физикалық деп айтуға болады. Олар түпнұсқаның геометриялық және физикалық қасиеттерін көрсетеді. Материалдық модельдердің қарапайым мысалдарына балалар ойыншықтарын алуға болады.

Ақпараттық модельді қолмен ұстап, көзбен көре алмаймыз. Себебі, олар тек ақпараттарға ғана құрылады. Мұндай модельдер қоршаған ортаны ақпараттық жағынан зерттеуге мүмкіндік береді. Ақпараттық модель дегеніміз – объектінің, процесстің, құбылыстың қасиеттері мен күйін сипаттайтын ақпарат жиынтығын және сыртқы әлеммен өзара байланыс болып табылады.

Ақпараттық модельге вербальдік модель жатады. Вербальдік модель дегеніміз – ойша немесе әңгіме түрінде жасалған ақпараттық модель.
Сергіту жаттығулары (2 мин)
5)Жаңа тақырыпты бекіту (10-15 мин)

Тапсырмалар мен сұрақтар:

1. 
   Қолдану аймағына қарай модельдерді қандай топтарға жіктейміз?
   
2. 
   Оқу моделі дегеніміз не?
   
3. 
   Ойын модельдеріне не жатады?
   
4. 
   Модельдерді көрсетілу әдістеріне қарай қандай түрлерге бөлеміз?
   
5. 
   Ақпараттық модель дегеніміз не?
   

Тапсырма №1.

---

Смотрите также файлы

• Строить образы простейших фигур при повороте.docx

• ан айналымы биохимиясы модулі бойынша апаратты топтама.docx

• Практическая работа к теме Страна патриотизм Тема занятия Символы России Класс 8.docx

• Шаруа немесе фермер ожалыын, ауыл шаруашылыы ндірісін жргізу шін берілген ауыл шаруашылыы масатындаы жерді пайдалану мониторингін йымдастыру мен жргізу аидаларын бекіту туралы.docx

• Контрольная работа по теме 4 Платёжный баланс и его роль в укреплении международных финансов.doc