ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.12.2023
Просмотров: 77
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Еліміздің ғалымдары, әдіскер – мұғалімдерінің үздіксіз еңбек етуінің арқасында мектептегі білім беру жүйесіне елеулі өзгерістермен жаңалықтар енді. Информатика бағдарламасында қолданбалы информатика, ықтималдықтар теориясы және т.с.с жаңа бөлімдері пайда болды.
Жалпы білім беретін орта мектеп информатика пәнінің жаңа бөлімдерімен байытылуы бұл пән мұғалімдеріне де ерекше дайындықты қажет етеді. Оның үстіне 45 минутта оқушыларға берілетін ақпарат көлемінің ұлғаюы, оның жоғарғы деңгейде абстракталынуы, уақыттың шектеулілігі, компьютерлік технологияны тиімді, әрі орнымен қолданып уақыт үнемдеуді керек етіп отыр. Оқытуды ұйымдастыруда пән мұғалімі оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуы, қажетті біліммен қамтамасыз етуі, олардың есеп шығаруы ебдейлікері мен дағдыларын қалыптастыруы айтпаса түсінікті. Осындай аз уақыт ішінде (45 минут) өлшемі көп ақпарат беру үшін оның тиімді әдістерін табу – бүгінгі күннің өзекті мәселесіне айналды. Оқыту күрделі болғанымен, ол шамаға лайық болу тиіс. Оқыту сапасын арттыру, өмірмен практиканы байланыстыру да күн тәртібінен түскен емес. Оны шешудің бірден-бір жолы, айналып келгенде көрнекілік принципті компьютерлік технология арқылы жүзеге асыруың дидактикалық негіздемесін жасауға келп тіреледі. Өйткені көрнекі оқыта отырып, материалды игеруге ғылымилық және шамаға лайықтылық принциптерімен қамтамасыз етіп, оқушылардың логикалық ойлауын, эстетикалық қабылдауын, қандай да бір жұмысқ шығармашылықпен қарау деңгейін дамытып, жоғарылата түседі.
«Көрнекілік» термині негізінен үш мағынада: обьект (нысан) ретінде, қандайда бір заттың қасиеті ретінде, адам баласының қандай да бір іс – әрекеті, қызметі ретінде қолданылады. Көрнекілік түсінігі соңғы онжылдықта айтарлықтай тереңдеп өзгерістерге ұшырады. Кезінде көрнекілікпен айналысқан В.Т.Болтянский (1970 ж) «Изморфизм плюс қарапайымдылық» деген болатын. ал А.Н.Леоньтевтің (1975 ж) еңбегінде ішкі тірек қызметін атқаруы тиіс делінген. Н.А.Менчинская, Л.Л.Гурова, П.Я.Гальперин, Т.В.Кудрявцев және т.б зерттеулерінде практикалық қызмет процесінде абстрактылы деңгейлі ретінде қарастылады. В.Г.Болтянский, Э.Г.Мингаузев, В.П.Стрекозин , В.В.Давидов және т.б бірқатар ғалымдар оқушылардың меңгеретін біліміндегі көрнекілік принциптің маңызын атап көрсеткен. Оқытуда қолданылатын көрнекі құралдар түрлерінің де әйтеуір классификацияы жасалынған.
Дидактиканың ғылыми негізін салғанчех педагогы ян амос Коменский (1598 – 1670). Оның «великая дидактика» кітабында (1632) оқытудың мақсаты, әдістері мен принциптері және сынып сабақ жүйесі баяндалған. Алғашқы рет дидактиканың принциптерін зерттеп, көрнекілікке анықтама берген ұлы педагог. Сонымен бірге, көрнекілік мәселесіне орыс падагогы К.Д.Ушинский де көп еңбек сіңірген. К.Д.Ушинский көрнекі оқытудың ролі мен орнын дұрыс түсініп, ішкі тірек идеясын ұсынды. «Балаларға қандайда бір бес таныс емес сөзді үйретіңіз, олар ұзақ уақыт бойы, нәтижесіз тер төгеді. Егерде оны дәл осындай 20 суретті сөзбен байланыстырып үйретсеңіз онда бала бұл сөздерді бірден-ақ үйреніп алады. Сіз балаға өте қарапайым ойды айтсаңыз, ол бәрібір сізді түсінбеді, егерде сіз осы балаға күрделі суретті көрсетіп түсіндірсеңіз, онда ол бала сізді жылдам, тез арада түсінеді». К.Д.Ушинскийдің көрнекі оқытуда қызметтік элементті де айтқанын кездестреміз. Ол былай деп жазады: «Біз өзіміз тікелей сипап сезу арқылы қабылдаған бейнелеріміз дәл сол қалпында, өте ерекше дәлдікпен есімізде қалғандығын байқауымызға болады. Өзіміз көрген суреттер арқылы басқа да идеяларды қосып аламыз». Бұдан затпен затпен ішкі іс – әрекет нәтижесінде түсінікті меңгеру жүзеге асады. К.Д.Ушинский 1860 жылы сәуір айында жазған түсініктеме хатында қолданылып жүрген арифметиканы оқыту бағдарламасына сын айта отырып, осы пән бойынша өзінің авторлық бағдарламасын ұсынды. Оқыту кері ретпен орналқан деп атап көрсетті. Алдымен, сандар оқытылады. Содан кейін атаулы сандар, бөлшек және соңына қарай өлшеулер туралы көрнекі түсініктер оқытылады. Ал, К.Д.Ушинский оқытуды өлшеулердегі көрнекі түсінікпен бастау керек, өйткені, олар көрнекі деген болатын. арифметика мұғалімі арифметикаға ерекше мән беріп, өлшеулер жүргізуге мүмкіндік алады. Ол нақтылықтан абстрактілікке, іс-әрекеттен (практикадан) теориялық жалпылауға өту керектігін айтқан еді. К.Д.Ушинский көрнекілік ойлауды тәрбиелейді деп оған үлкен маңыз беріп, баланы логикалық материалға тек көрнекі нақты материал арқылы ғана жаттықтыруға болады деп есептейді. Зат ең алдымен баланың санасында көрініс табуы қажет, ал содан кейін мұғалімнің жетекшілігімен алған әсері түсінік қалыптастырады. Бұдан өз кезегінде ой пайда болады. Осыдан келіп, сөз өрнектеледі. Көрнекі оқыту бақылампаздықты дамытады.
Мектепте информатика мұражайы ұйымдастырылды, оған информатика кабинетінің зертханасында орын бөлінді. Мұражай қазірдің өзінде 30-дан астам экспонаттарды ұсынды (компьютерлер UKSC «Электроника», машиналар, слайд ережесі, калькуляторлар және тағы басқалар). Барлығы бірдей балалар әртүрлі экспонаттарды ала отырып, мұражай қорын толықтыруға көмектеседі. Қазіргі уақытта JAO білім бөлімінің бастығы Губенко Леонид Пантелеевичтің көмегімен мұражай экспонаттары толықтырылуда.
Мен өзім сабақ өткізу үшін әр түрлі тақырыпта презентация дайындаймын. Бірақ, мектепте видеопроектордың болмауына байланысты мен оларды NetMeeting бағдарламасын пайдаланып көрсетемін, бұл кейбір қиындықтар туғызады, әсіресе алғашқы сабақтарда, өйткені Жаңа техникалық оқу құралдарын (ТШО) қолданар алдында студенттерге оларды қалай қолдануға болатындығын үйрету керек. Мұнда оқыту құралы даму пәні ретінде әрекет етеді. Оқу әдістемесімен алғаш танысқан кезде студенттер, әдетте, қатты толқып, қызығушылық танытады. Сондықтан олар көбінесе ұсақ-түйек нәрселерге үлкен назар аударады және білім беру туралы ақпаратты әрдайым игере бермейді. Бірінші сабақтың тиімділігін арттыру үшін студенттерді жаңа құралмен жұмыс істеуге, оларды ақпаратты қабылдауға және есте сақтауға дайындауға, нұсқаулық жүргізуге, танымдық тапсырма беруге, жұмысқа дайындықты тексеруге және жұмыс мақсаттарын, бағалау мен бақылау объектілерін нақты анықтауға арнайы үйрету қажет.
Барлық шығарылған және сатып алынған нұсқаулықтар тақырып бойынша жүйеленуі керек, бұл оларды жедел пайдалану үшін қажет.
Мен өз сабағымда оқушылардың өзімнің басшылығымен дайындаған барлығын (стендтер, сызбалар, суреттер, кестелер) қолданамын.
Мысалы, «Дербес компьютердің құрылғысы» тақырыбының біреуін түсіндіру үшін мен әртүрлі магниттік дискілерді (тұтас және бөлшектелген), компакт-дискілерді, бейне және аудио кассеталарды, граммофон жазбаларын ұсынатын «Ақпаратты сақтау» стендін қолданамын.
Компьютерлік желілерді ұйымдастыру туралы материалды түсіндіруде өте пайдалы «Желілік жабдықтар» стенді де бар. Онда компьютерлерді желіге қосуға қажетті кабельдердің әр түрлі түрлері ұсынылған, ал кабельдер тұтас түрінде де, кесілген түрінде де ұсынылған, сонымен қатар стендте әр түрлі коннекторлар мен желілік тақта ұсынылған.
Ақпаратты сақтау құрылғысымен танысу кезінде қатты дискінің бөлшектелгенін көрсететін «Қатты дискінің негізгі құрылымы» стенді қолданылады.
Оқыту кезінде көрнекілікті қолданғанда бірқатар шарттар сақталуы керек:
-
қолданылатын көрнекілік оқушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкес келуі керек; -
айқындылықты орташа мөлшерде қолдану керек және оны біртіндеп және сабақтың тиісті уақытында ғана көрсету керек; -
бақылау барлық оқушылар көрсетілген объектіні анық көретіндей етіп ұйымдастырылуы керек; -
иллюстрацияларды көрсету кезінде басты, маңыздыларды нақты бөліп көрсету қажет; -
құбылыстарды көрсету кезінде берілген түсіндірмелерді егжей-тегжейлі ойластыру; -
көрсетілген айқындық материалдың мазмұнына дәл сәйкес келуі керек; -
студенттерді көрнекі құралдан немесе көрнекі құралдан қажетті ақпаратты табуға тарту.
Қазіргі уақытта информатика сабағын оқытуда компьютерлік технология арқылы көрнекілік принципті жүзеге асыруға болады, өйткені компьютер оқыту құралы ретінде, әрі көрнекі құрал қызметін атқарады. Сондай – ақ соңғы кездері арнайы машиналық графикамен жабдықталған график салушы бар компьютерлер де жасалынған. Компьютердің мұндай мүмкіндіктерін, мүшінші өзінің туындысын түрлі материалда жасап көргісі келетұғын болмаса, ең алдымен оның моделін компьютерге ендіріп, әртүрлі сәулелер түсіру арқылы өзінің болашақ мүсінінің жобасын тік бағытта айналдырып, алдын-ала көре алатыны тәрізді. Фигураны кескіндеуде де осы әдісті пайдаланып, сәулелі қалам арқылы айналу денелерін экранға салады. Компьютер көмегімен тек қана сурет салып қоймай, кеңістіктегі фигуралардың кескінін салудың толық мүмкіндіктерін қарастыруымыз қажет. Өйткені кеңістіктегі фигураларды кескіндеуде компьютердің ролі ерекше. Графикалық кескіндерді компьютер экранында кескіндеудің ерекшелігі сол, мұнда тек жазықтықта ғана емес, кеңістікте берілген фигураны бейнелеген кезде, оның көрінбейтін көмескі жақтарын кескіндеуге мүмкіндік бар. Психологтардың зерттеуі бойынша кеңістік жақтарын кескіндеуге мүмкіндік бар. Психологтардың зерттеуі бойынша кеңістік ұғымын елестете білу, бұл – ұғымды модельден тани білуге қарағанда, кеңістік ұғымдарын елестету әлдеқайда жоғары екендігін білдірсе, ал оны компьютерде бейнелей білу, оның компьютерлік сауаттылығының деңгейін арттырып, ебдейліктерін қалыптастыратындығын аңғаруға болады.
Компьютерлік технологияның ең маңызды дидактикалық ерекшілігі оның ақпаратпен жоғары дәрежеде қамтамасыз етілгендігінде. Бұл өз кезегінде оқу үрдісінде уақытты тиімді пайдалануға, оқыту сапасын арттыруға септігін тигізеді. Дегенмен, сабақта оқушылардың ақпаратты қабылдау мүмкіндігінен ақпарат көлемін асырмау қажет. Компьютер арқылы оқылатын құбылыстар мен үрдістерге тереңірек бойлап, оқушыларға мектеп жағдайында көрсетілуі қиын немесе мүмкін емес құбылыстарды көрсете аламыз. Сөйтіп ЭЕМ көмегімен, оның дыбыстық мүмкіндігін пайдалана отырып, оқушыларға оқу материалын түсіндіруде соңғы технология жаңалықтарын толық қолдана аламыз.
Сондай-ақ, компьютер кез-келген пәнді оқытуда мектепте айқындықты қамтамасыз етеді деп айтқым келеді. Сабақты жақсы иллюстрациялар көрсетіп қана қоймай, сонымен бірге дыбыстық сүйемелдеуді қолдана отырып алуға болады. Сабақта Интернеттегі материалдарды қолдануға болады. Мұндай қолдануға мысал ретінде мектебіміздегі физика және география мұғалімдері өткізетін сабақтарды айтуға болады.
Ақпараттық – коммуникациялық технологияларды оқу процесінде белсенді қолдану жаңа педагогикалық оқыту технологиясын қалыптастырады. Мамандардың бақылаулары көрсеткендей, компьютерлік желілердегі жұмыс студенттердің әлеуметтік қоғамдастықтың мүшесі болу қажеттілігін жүзеге асырады. Телекоммуникациялық байланыс арқылы балалардың сауаттылығын арттыру және сөйлеу қабілетін дамыту, олардың оқуға деген қызығушылығын арттыру және соның нәтижесінде оқу үлгерімінің жалпы өсуі атап өтілді.
Оқу үрдісіне жаңа техникалық құралдарды енгізу визуалды оқыту әдістерінің мүмкіндіктерін кеңейтеді.
Қазіргі жағдайда көрнекілік құралдарын компьютер сияқты пайдалануға ерекше назар аударылуда. Қазіргі кезде мектептерде компьютерлік жабдықтармен жабдықталған сыныптар құру және олардың негізінде әр түрлі пәндерден сабақ өткізу міндеті шешілуде. Олар студенттерге динамикада оқулық мәтінінен бұрын сіңірілген көптеген процестерді визуалды түрде көруге мүмкіндік береді.
Компьютерлерді оқу процесінде қолдану сабақта оқушыға берілетін ақпарат көлемін көбейтеді, қарапайым сабақтармен салыстырғанда оқушылардың танымдық іс-әрекетін ұйымдастырады.
Жалпы алғанда, мектепте көрнекіліктің бірнеше түрлері қолданылады. Мысалы, жаратылыс көрнекілігі оқушыларды өмірде бар обьектілермен таныстыруды көздейді. Көлемдік көрнекілік ақиқат дүненің көлемдік бейнесін беру мақсатында қолданылады. Оған фотосуреттер, картиналар, диафильмдер, диапозитив, дыбыссыз кино, т.б жатады. Дыбыстық көрнекіліктер дыбыстық бейнелер, шығармалардан үзінді оқу, дауысты таспаға жазу, шет тілін үйренуге магнитофонды пайдалану, т.б қамтамасыз етеді. Символдық және графикалық көрнекіліктер абстрактылы ойлауды дамытуды мақсат етеді. Мұндай көрнекіліктер болмысты символдар түрнде сипаттайды. Мысалы, жоспарлар, карталар, схемалар, диаграммалар, т.б.
Сонымен, адам баласының қабылдауын терең зерттеген физиологтардың еңбегіне сүйенген психолог-педагог мамандар адамның жоғары жүйке қызметінің негізінде оқу үрдісінде қолданылатын компьютерлік технологияны тиімді пайдалана отырып, мұғалім сөзімен сабақтастырған жағдайда сабақты меңгеру жоғары дәрежеге жетеді деп есептейді.
Информатика сабақтарында көрнекіліктерді тиімді қолдану оқушылардың танымын кеңейтуге оң әсер ететіндіктен, оны оқу процесінің барлық кезеңінде компьютерлік технология арқылы жүзеге асыруға болады. Компьютерлік технологияны пайдалану барысында оқушылардың сабаққа қызығушылығын күрт артқандығы байқалады. Сондай-ақ, мұғалімдер де қажетті әдістемелік, дидактикалық көмекті компьютерден ала алады.
Қазіргі мектептегі информатика курсының оқытылуы – әлемдік педагогикалық практикада бұрын соңды болмаған құбылыс. Информатика пәнінің ғылыми әдістемелік жағынан қамтамасз ету бағытына сәйкес информатика пәнінің оқу-әдістемелік құралдарына қойылатын талаптарды анықтауды жалпы оқулықтарға қойылатын дидактикалық талаптар басшылыққа алынады.
Информатиканы оқыту әдістемесі әрбір сынып бойынша информатиканы оқып үйренуге арналған оқу-әдістемелік кешенінің құрамдас бөлігі болып табылады.
Информатика оқу-әдістемелік құралдың құрамы мен құрылымына, мазмұнына қойылатын жалпы талаптарды пәнінің өзіне тән ерекшелігін ескере отырып анықтау – осы пәнді оқытуды жетілдірудің негізгі бағыттарының бірі деуге болады.
Информатика пәні оқулығының маңызды ерекшелігі бұл өскелең өмір талабына сәйкестігі болып табылады. Оқулықтың мазмұны мен құрылымын А.Құсайынов, Ұ.Асылов, Қ.Молдабек, т.б отандас ғалымдар аша білді. Ал білім мазмұнының мәні, зерттеу нысаны, оған қойылған дидактикалық талаптар мен ұстанымдар, әдіснамалық мәселелер М.Скатин, И.Лернер, В.Краевский, Ю.Бабанский, Б.Лихачев ғалымдардың зерттеулерінде орын алды.
Оқулық пен оқу құралдарын сабақ барысында тиімді қолдану, экономикалық білімді игеруді білім, білік, даңдыны қалыптастыру, өзіндік жұмыстарды қалыптастыру, теориялық материалдарды қайталауға берілген сұрақтарға тиімді жауап беру тәсілдерін көрсету жайында әдістемелік нұсқаулар мен ұсыныстар беріледі.
Информатика хрестоматиясында информатикадан стандарт материалдарынан тыс оқушылардың білімін тереңдетуге, жан-жақты дамытуға негізделеді, әрбір материалдың тарихи аспектілеріне, информатика саласын дамытуға мол еңбек сіңірген ғалымдар туралы, оқу бағдарламаларының жаңа түрлерінен, ақпаратты қорғау жөнінде мәлімет береді.
Құрамы мен құрылымына қойылатын талаптар дидактикалық негізделген жаңа буын оқулықтарының әдістемелік кешендерін дайындаудың қажетті алғы шарты болып табылады.
Информатикадан дайындалған жаңа буын оқулықтарды стандартқа және информатикадан ОӘК – қойылатын талаптарға сәйкес өңделіп, жаңа оқу жылында мектептерге пайдалануға ұсынылды.