ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 11.01.2024
Просмотров: 211
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
7.10 Жұмыс уақытын оқудың әдістері.
Жұмыс уақытының суретке тусірілімі- бұл уакыттың барлық шығымын зерттеу, жұмыс күнінің немесе оның бірнеше бөлімін жұмсаудың мәні, бір ретілігі және қайталануын жаниялайды. Нақтылық бойынша суретке түсірілім, жұмысшы нақты түсірілімін ұсынады.
Бұл зерттеудің мақсаты нақты жағдайда жариялау және рациональді жағдайды жобалау, жұмыс уақытын орнықтыру немесе максимальді қысқарту үшін жұмысты орындаудың шынайы өндірістік техникалық шартын жоғалтуды жасыру.
Жазба, жұмыс уақытын қолданудың нақты және жобалы тепе- теңдігін құруын бақылау нәтижесін келесідей өңдеуімен арнайы барлық жұмыс күні ішінде немесе оның бөлімінде бақылаушы арқылы жүргізіледі.
Жұмыс уақытының жекелей және топтық өзіндік суретке түсірілуі. Жұмыс уақытының суретке түсірілімі үшін сатыда жүреді.
Бірінші сатыда,жұмысты шамалап оқу бақылаудың объектісін таңдау жүргізіледі. Объект бакылау мақсатынан тәуелділігінен тандалады. Егер үлгілі жұмыска сай көрсеткіштерін алу үшін норманың орындалуының себебін оқу болып табылады.
Екінші сатыға аралық емес бақылау және бір минутқа дейін дәлдікпен барлық уақыт шығымын оқу кіреді. Нәтижелер арнайы бақылау қағазында бекітіледі.
Үшінші этапта, бақылау қағазының мәліметтері нгізінде, біресімді шығын кестесі және жұмыс уақытының фактілі тепе-теңдігі құралады. Қорытынды жүргізілген бақылаудың нәтижелерін талдау жүргізілнеді,жобалы тепе теңдіктің құрылуына ескерілетін, жұмыс уақытының рациональді сонымен қатар, жұмыс уакытының жоғалтулары және рациональді емес шығымының орналасуына сай өндірістің көтерілу мүмкіндігінің коэффиценті анықталады.
Хронометраж- операцияның қайталанатын элементтерін өлшеу жолындағы жұмыс уақытының шығымы оқу тәсілі.
Оның негізгі мақсаты жұмыстың тиімді әдістерінің бөлінуі мен оның сәйкес уақыт нормасының анықталуы болып табылады. Хрономентаж бөлек операцияның және оның орындалу шартының құрылымын дифференцияльді оқуды, жұмыс орнының өндірісін бағалауға мүмкіндік береді. Хрономентражды жүргізу үрдісі үш сатыны қарастырады. Бірінші сатысында фиксалық нүктенің көмегімен бөлек элементте операцияның осы немесе баска элементінің аяғы және басын сигналдайтын, көру немесе есту аркылы қабылдайтын, есептік сыртқы көрінісі. Осы сатыда жұмысшының құралы мен жұмыс орнын оқу
жүргізіледі. Құжатты түрде бұл-хронометораж-бақылау көрінісің реттік жағы операция мәліметтерінң қайда жіберілетіні, өнім санының көрсетілімін белгілеген уакытта өндірілуі, еңбек құралымының түрі және жағдайы, үрдіс сипаттамасы,жұмыс істеушінің квалификациясы және еңбек өтілімі, еңбек ақының қабылданған жүйесімен толтырылады.
Екінші сатысында, уақытты бақылау және фиксациясы жүргізіледі. Бақылаудың фиксалы нүкте бойынша уақытты белгілеу керек және секундамердің көрсетілімін хронометражды картаның бакылау қағазына енгізеді, операцияның орындалу ретін бақылайды.
Үшінші сатысында, элеметтерді өңдеу және операция элемент жалғасымдарын анықтау жүргізедеді. Операцияның элементтерінің жалғасуындағы алынған тапсырмалар хронометражды нұскалы қатарда жазылып отырады,мұндағы нұсканың жоғарғы қатарлы бұл ұзындық қалыптыдағы биікті ал, жиіліктің төменгі қатары хронометражды қатарда негізгі нұсқаның кездесу жиілігін көрсетеді. Жиіліктің жалпы саны тоқтаудың санына жобалау керек. Жобамен шамалап дәл емес токтаумен белгіленеді және сосын тұракты коэфиценттің көмегімен хронометражды қатардың сапасы бағаланады. Егер нақты тұракты коэффицент нормативті тұракты коэффициенттен аз болса онда тұрақты қатар кері жағдайда бақылауды қайта қайталау керек.
Фотохронометраж - жұмыс күнінің суретке түсіретін аралас әдіс болып табылады және хронометраж бірін-бірі толықтырып тұрады. Бұл әдісте, жұмыс уакыты шығымының барлық түрін оку,үшін жұмыс кунін немесе жұмыс үрдісін суретке түсіру аркылы жүргізіледі, ал оперативті уакыт шығымының детализациясын хронометражды көмегімен жүзеге асырылады. Хронометраж-еңбек үрдісін жан-жақты түгел оқуға мүмкіндік береді және еңбек өндірісінің жоғарылуына оның барлық резервін жасырады.
Бақылаудың уақытылы түрінің тәсілдері, жұмыс уакытының шығым көлемін, оның тікелей өлшеміне жүгінбей анықтауға мүмкіндік береді. Ол жоғары сапалы объектіні бакылауды қолданылады. Тәсіл, нақты теория жағдайында қолдануына, ал оның дәлдігі, бақылау уақытының сапасының тіркеменің уақытының үзіліссіз фиксациясын тұруына негізделген.
Алынған мәліметтер элементі бойынша уақыт шығымының абсалютті мәні мен меншікті салмағын анықтауға мүмкіндік береді.
Бақылау сұрақтар:
1.Рынок жүйесіндегі еңбекті нормалаудың мәні немен түсіндіріледі?
2.Еңбекті нормалаудың принциптері қандай?
3.Еңбек үрдісінің элементтерін атаңыз және анықтама беріңіз?
4.Еңбекті нормалауға қандай факторлар әсер етеді?
5.Жер үлестіруде еңбекті нормалаудың ерекшеліктері қалай пайда болады?
6.Жер үлестіруде қандай уақыт нормасы қолданылады?
7.Жер үлестіруде еңбекті нормалаудың қандай әдістері қолданылады?
8.Факторлықтан жұмыс уақытының кескіндік үйлесілімдігі несімен ерекшеленеді?
9. Жер үлестіруде жұмыс уақытын оқуда қандай әдістер қолданылады?
10.Уақыт көрсеткіші бойынша уақыт нормасының санағы қалай есептелінеді?
11.Жұмыс кескініндегі уақыт нормасының санағы қалай есептелінеді?
12.Жер кадастры мен жер үлестіруінде әсер етуші уақыт нормасына анықтама беріңіз.
Ұсынылатын әдебиеттер:
Негізгіәдебиет:[1],[2],[3],[4], ],[6]
Қосымшаәдебиет:[1],[2],[3],[4].[5],[6]
8-дәріс. Жер кадастры бойынша еңбекті ұйымдастыру және нормалау
Дәрістің мақсаты: жер кадастры мен жер үлестіруде еңбек өтемін ұйымдастыруды оқыту.
Түйінді сөздер: еңбекақы, тариф, коэффициент, қызметкер
Жоспар:
8.1 Еңбекақының мөлшерін анықтайтын факторлар.
8.2 Еңбек өтемін ұйымдастыру принциптері.
8.3 Еңбек ақының түрлері, формалары және жүйесі.
8.4 Еңбек ресурстарын жоспарлау қажеттілігі.
8.5 Мемлекет ұйымдардағы еңбек өтемін құрастыру.
8.6 Қызмет көрсету іссапарларды, қызметтік және сыртқа шығыстарды төлеу.
8.1 Еңбекақының мөлшерін анықтайтын факторлар.
Жұмыскерлердің еңбекақысының көлемі- оның жұмыс күшінің сапасының көлеміне байланысты. Екіншіден, еңбекакысының көлемі- халықтың өміріне қажеттілігімен әлеуметтік, мәдени және экономикалық даму сатысына сай елдер арасындағы ұлттық ерекшелікке байланысты. Үшіншіден, басты нарықтық фактор-еңбек нарығындағы ұсыныс және сұраныс. Төртіншіден, еңбегі үшін жетістіктер көлеміне сай ерекше фактор бұл – еңбек нарығындағы бәсекелестігі немесе манаполия.
8.2 Еңбек төлемін ұйымдастыру принциптері.
Еңбек төлемін ұйымдастыру принциптері:
Еңбек сапасы мен санына сай еңбек төлемінің жүзеге асырылуы;
Жұмысшы квалификациясына еңбек жағдайына және ұйымының бағыт иелігіне тәуелді еңбек ақының дифференциясы;
Шындықты инфляциясы бойынша еңбек ақының мөлшерінің жоғарылуы;
Еңбек өндірісінің мөлшері еңбекақының орташа мөлшерінен анықталады;
Еңбекақы және өндірістің сұрақтарына ұйымның макимальді өзіндік тапсырысы.
Еңбек төлемі, жұмыс күшінің қалыпты іске қосылуын қамтамасыз етеді және өзіндік жұмыс орнының эффектифті әрекетіне жұмысшыларды жұмылдырады.
8.3 Еңбекақының түрлері, формалары және жүйесі.
Еңбекақының түріне негізгі және қосымша еңбекақы жатады. Негізгі еңбекақы жұмысшылардың жұмыс жасаған уақыты, орындалған жұмыстың саны мен сапасымен есептеледі. Жасалынған баға тарифтік үлес, сонымен қатар уақытылы және жақсы жұмыс жасағанға сыйақы, жұмыстың қалыпты жағдайынан ауытқумен қосымша төлемнің байланысы, яғни түнгі уакыттағы жұмыс, қосымша жұмыс күшін және т.б
Қосымша төлем - бұл еңбек жөніндегі заңмен қарастырылған еңбекақы: кезекті демалыстағы жасөспірімдерге берілген жеңілдік сағат үшін, мемлекеттік міндеттемелерді орындаған уақыты үшін, жұмыстан шығу туралы өтемақы және т.б берілген ақы.
Тәжірибеде еңбек төлемінің 2 формасы жасанды және уақытылы болып қалыптасқан. Сонымен қатар, көптеген жүйе қолданылады. Біріншісі, орындалатын жұмыстың бірлігі және біріншісі бірліктің тарифті үлесінің тіркемесімен жасалынған бағамен анықталуына негізделген. Жұмысшылардың жасаған еңбекақысы, өндірілген өнім немесе орындаған операцияда белгіленген еңбекақының оның нәтижесіне тікелей тәуелділігіне негізделеді.
Еңбекақының уақытылы формасында, пайда жұмысшы бірлігіне және жасалынған сағат санына тәуелді. Еңбекақының уакытылы қолданылуы нормаланған тапсырманың тек өзінде жоғары тиімді еңбек ынталандыру мүмкін, уақытылы еңбекақы жоғары сапалы өнімнің белгілі санының шығарылуы үшін немесе жұмыстың бекітілген көлемнің орындалу шартында төленуі керек. Оның келесідей жүйелері бар: жасалынған жүйенің негізгі, жасалынған баға, әрбір жұмыстағы немесе уақыт бірігіндегі операцияда көрінетін еңбекақы көлемі болып табылады және уақытылы төлемде пайда, тарифті үлесіне нақты жалғасымды жұмыс уақытында жиналады. Еңбекақының уақытылы жүйесі сағат бойынша және ай бойынша болып бөлінеді.
Уақытылы төлемнің екі жүйесі бар:
қарапайым уақытылы;
уақытылы-ынталандыру.
Еңбекақының жүйесі, тарифтік немесе аралас жүйе негізіне формалануы мүмкін.
Еңбек ақының тарифті жүйесі өзінара: тарифті үлесті , тарифті торды, тарифтік коэффицентті қарастырады.
Еңбек ақының тарифсіз жүйесі, жұмыста құралдардың орналасуы, еңбекақының тағайындалуы, жұмысшылар мамандығының сапасын бағалау принципіне және критерийге тәуелділігімен және соңғы нәтижесінің орнығуына негізделеді.
Еңбекақының аралас жүйесі, тарифті, еңбекақының тарифсіз жүйесінің әлементтерінен тұруы мүмкін.
Қосымша жүйе және еңбекті ынталандырудың басқа да формалары жұмысшылардың жұмысты орындау сапасына және өндірістің тиімді жоғарлауында жұмысшылардың қызығушылығының күшеюінен енуі мүмкін. Төлем жүйесі және жұмысшылардың еңбегін ынталандыру, серіктестік келісім-шарттық, еңбегін келісім-шарттың және жұмысшылар актісінің шарттарымен анықталады.
Орындалатын жұмыстың белгілі бір қиындыққа қатысы және квалификация бірлігі мен жұмысшылардың категориясының бірігуі, жұмыстың және жұмыс мамандығының бірдей тарифтімен анықталады және жетекшілердің, мамандардың және басқа өндіріс те қызмет міндететіндердің квалификациялық анықтамасы, жұмысшылар мамандығының тарифті-квалификациясы сипаттамасы мен жетекшілердің, мамандардың және басқа өндірісте қызмет етушілердің типтік квалификация сипаттамасының сәйкес келуімен жүргізіледі.
Жұмысшылардың еңбекақысының айлық көлемі жұмысшы квалификациясына, орындалатын жұмыстың саны мен сапасына, сонымен қатар еңбек жағдайына тәуелділігімен дифференцальді орнықтырылады.
Қазақстан Республикасының әр жылда заңдарына сай еңбекақының минималды айлық көлемінің орнығуы, республикалық бюджеттің қаржылық жолмен сәйкескелуі, өмір сүрудің минимальді көлемінен төмен болмауы керек және өзінде қосымша ақыны, сыйақы және басқа да ынталандыру ақыны жұмсалатын уақытқа сай төленуін қарастырады.
Еңбекақының минимальді стандарты, Казақстан Республикасының дамуымен республикалық бюджеттің жылға сай бекітілген еңбекақының минимальді айлық көлемін санағынан және Қазақстан Республикасының Үкіметінің шешімі мен келсімі тікелей анықталатын коэффиценттің көтерілуімен анықталады.
Еңбекақының тарифсіз жүйесі, коэффиценттің әр түріне жұмыстың арнайы көрсеткішімен есептелетін бағаның сараптау жүйесін, комиссиялық жүйені (кірістік пайыз бойынша) еңбектік марапаттау жүйені (кірістік пайыз бойынша) еңбектік марапаттаудың жүктемесін соңғы нәтижедегі төлем қорының формалануын, шығыс және басқаларының тығыз тіркемесін қолдануға негізделген.
Төлемнің нарықтық модельі жұмыс орнының нарықтық бағасы, пайда түсуруде жұмысшылардың қатысу жүйесі, акцияны баскару, білім және өтемақы үшін төлем жүйесі мен басқару мекемеде бөлек маман бойынша еңбек ұсынысының шектеулігі жағдайында адамдарды мамандығына таривті жоғары нарықтық еңбекақының төлеуге міндетті.