Файл: Емтихан сратары Философия пніні баыттары мен дістері.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 11.01.2024
Просмотров: 646
Скачиваний: 5
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
38 Экзистенциализм философиясы.(уник-80%)
Экзистенциализм – философияның бағыты, оның негізгі зерттеу пәні адам, оның мәселелері, қиындықтары, қоршаған дүниедегі болмыс. Экзистенциализм 19 ғасырдың ортасында пайда бола бастады, ал 20 ғасырдың 20-70 жылдарында өзектілігі артып, Батыс Еуропадағы танымал философиялық бағыттардың біріне айналды. 20-70 жылдардағы экзистенциализмнің өзектіленуі және өркендеуі. 20 ғасыр келесі себептерге ықпал етті: Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін, бірінші және екінші дүниежүзілік соғыстар кезіндегі және олардың арасындағы адамзатты шарпыған моральдық, экономикалық және саяси дағдарыстар; Ғылым мен техниканың қарқынды өсуі және техника жетістіктерін адамға зиян келтіру. Адамзаттың өлім қаупі (ядролық қаруды ойлап табу және қолдану, жақындап келе жатқан экологиялық апат); Фашистік және басқа да тоталитарлық режимдердің адам тұлғасын толығымен басыпжаншуы; С.Кьеркегордың экзистенциализмі Дат философы С. Кьеркегор экзистенциализмнің негізін салушы болып саналады. Ол: философия неге сонша сан алуан сұрақтарды – болмыстың мәнін, материяны, Құдайды, рухты, танымның шектері мен механизмдерін қарастырады және адамға дерлік мән бермейді, оның үстіне нақты адамды оның ішкі дүниесімен ерітеді деген сұрақ қойды. Кьеркегор философия адамға, оның кішкентай мәселелеріне жүгініп, оған өзі түсінетін, ол үшін өмір сүре алатын шындықты табуға көмектесуі керек, адамға ішкі таңдау жасауға және өзінің «Менін» жүзеге асыруға көмектесуі керек деп есептеді. Философ келесі ұғымдарды анықтады: Шынайы емес болмыс – адамның қоғамға толық бағынуы, «бәрімен бірге өмір сүру», «басқалар сияқты өмір», «ағыммен жүру», өзінің «менін» сезінбей, өз болмысының бірегейлігін, шынайы кәсіп таппай; Кьеркегордың көзқарасы бойынша адам – шекті мен шексізнің, уақытша мен мәңгіліктің, еркіндік пен қажеттіліктің синтезі. Ал бұл синтез өздігінен болмайды және адамға табиғаттан берілмейді – ол өз өмірін белгілі бір жолмен құрып, саналы түрде жасалуы керек. Демек, адамның өмірде алдына қоятын басты міндеті – өзін-өзі меңгеру. Мартин Хайдеггердің экзистенциализмі Мартин Хайдеггер (1889 – 1976) философияның пәні мен міндеттерін экзистенциалистік түсінудің негізін жасаумен айналысты. Болмыс, Хайдеггер бойынша, адам өзін жатқызатын болмыс, адамның болмысының ерекшеліктермен толықтығы; оның өмірі өзіне тиесілі және ол үшін бар нәрседе. Жан-Поль Сартрдың экзистенциализмі Жан-Поль Сартрдың (1905-1980) экзистенциалдық философиясының негізгі мәселесі – таңдау мәселесі. Сартрдың ойынша, адам өмірінің ең маңызды шарты, оның «өзегі» және әрекетінің негізі – еркіндік. Адам өз еркіндігін табады және оны таңдауда көрсетеді, бірақ қарапайым, екіншілік емес (мысалы, бүгін қандай киім кию керек), бірақ шешім қабылдаудан аулақ болу мүмкін болмаған кезде Сартр мұндай шешімді экзистенциалды таңдау деп атайды. С.Кьеркегор достықсыз және мұңды әлемде адам болмысының мәселелерін шеше отырып, адамның өмірге дайындықсыз енуінен және оны бастапқыда мерекелік орын ретінде қабылдауынан, оның жетілу сатысынан өтіп, қозғала алатындығынан шығады. Өмірдің эстетикалық көзқарасынан ләззат алудың мақсаты алға шығады, өмірлік мақсат парызға парасатты қызметке айналатын этикаға және Құдайға қызмет етуге айналатын өмірге діни көзқарасқа жақындайды. М.Хайдеггер адам болмысының мәселесін басқаша шешеді. Ол үшін дүниедегі адам болмысының мәселелерін шешу жолындағы басты міндет – дүниені танудың негізін қалау. Бұл рөлді онтология ойнайды, ол болмысты тыңдауға және әлемде жайлы тұруға ұмтылған кезде бізге беретін сигналдарға сәйкес оған деген көзқарасты дамытуға негізделген. Ойшыл дүниенің үйлесімділігі туралы біліммен байытылған адам ақыл-ойы негізінде әлем мен адам арасындағы келісімді табуға ұмтылады. Ж.-П. Сартр мен А.Камю дүниенің қиыншылықтарына тоқталып, оның сандырақтығын көрсете отырып, адамның көңілін қалдырмай, адамдық борышын батыл өтеуді, шығыннан қорықпай, тағдырдың соққысына иілмей, күнделікті шаруасын сабырмен атқаруды ұсынады. Ақиқаттың езгісіне шыдауға болмайтындай күйге жеткенде, бұл езгіні жойып, әлсіретіп, бүлік шығаруға батылы бару.
39.Махаббат философиясы.Махабаттың түрлері. (уник-87%)
Махаббат – бұл адам болмысының ең жоғары құндылығы, ол ерекше болмыс, онсыз ештеңе болмайды (философияның ұғымы махаббат ұғымымен байланысты). Сүйіспеншілік – бұл адамның басты шарты. Махаббат – бұл ерекше эмоционалды әлем, адамдар арасындағы белгілі бір идеалды қауымдастықтың сезімі, бұл кез-келген эмоцияны жанама түрде оята алатын, түрлі бейнелер тудыратын, кез-келген ойлар мен қиялдарды кездестіретін сезім; махаббат сонымен бірге жеке және әлеуметтік, бұл адам табиғаты үшін негізгі сезім. Махаббат – бұл максималды құндылық. Махаббатты өз бетінше шақыруға, тоқтатуға немесе басқа затқа бағыттауға болмайды. Махаббат – бұл ерекше жағымды эмоционалды көтеріліс. Махаббат – бұл күрделі құбылыс, өйткені ол жеке және әлеуметтік, рухани және физикалық, интимдік және жалпыға ортақ кеңістікте пайда болады. Ежелгі махаббат ескерткішін Киелі кітап деп атауға болады. Мұнда махаббаттың барлық түрлері суреттелген: Құдайға деген махаббат, ата-анаға, бауырмалдық махаббат, Отанға деген сүйіспеншілік және т.б. «Ежелгі үнді трактатында» Шабдалы бұтақтары «сүйіспеншілікті күрделі сезім ретінде айтады:» Адамның назарын өзіне тартудың үш көзі бар: жан, ақыл және дене. . Жанның тартымдылығы достықты тудырады. Ақылды тарту құрмет сезімін тудырады. Денелердің тартылуы қалауды тудырады. Осы үш дискінің үйлесімі сүйіспеншілікті арттырады. Ежелгі уақытта олар мыналарды бөлді: АГАПЕ – белсенді, шексіз махаббат, бірақ адамға немқұрайлы қарау, бәрін жақсы көру; эрозия – махаббат, физикалық құмарлық, секс; «Филия» - махаббат – достық; сақтау – отбасына деген сүйіспеншілік, махаббат, ол еркін және саналы таңдаудың (аналық махаббат, қыз, бауырлар мен әпке-қарындастарға деген махаббат) тыс қалыптасқан әлеуметтік-коммуникативті қатынастар жағдайында бар. Платон махаббат теориясын дамытады. Оның идеясы (Эйдс), шексіз бейнелер патшалығына көтерілуді тек Эрос тарта алады. Махаббат адамның шындыққа, жақсылыққа, сұлулыққа көзін ашады. Әлем туралы білімінде адам махаббатқа үйленеді және осы некеден жер бетіндегі ең әдемі ұрпақ пайда болады, ол руханият деп аталады («Платондық махаббат»), сондықтан адам Ер болады. Платонға деген махаббат тұлғаның семантикалық кеңістігін кеңейтеді. Платондық махаббат – бұл абсолютті, түпнұсқа үшін сезімталдық. Платонның махаббаты әдемі мен жақсы КАЛОКАГАТИ бірлігі, физикалық және рухани үйлесімділік деп түсінілді. Ортағасырлық схоластикалық Томас Аквиналар дене махаббаты мен ізгілікпен бөліседі. Сонымен қатар, жердегі махаббат күнәкар, ең жоғарғы махаббат – Құдайға деген сүйіспеншілік. Христиандық сүйіспеншілікке, Құдайға деген сүйіспеншілікке, яғни «Құдай – сүйіспеншілікке» табынушылық жасады. И.Канттың пікірі бойынша, махаббат адамның тағдырында маңызды рөл атқарады, «махаббат басқалардың ерік-жігерін өзінің максималды құрамына қосады, адам болмысының жетілмегендігін толықтырады және ақыл-ойды заң ретінде қабылдауға мәжбүр етеді». Гегель махаббатты адамзат баласы үшін ең үлкен құндылық деп түсінді: «Махаббаттың шын мәні – бұл өзін-өзі сезінуден бас тарту, басқа өзін-өзі ұмытып кету, алайда сол жоғалу мен ессіздікке алғаш рет тап болу өзіне ие болу » Гегельдің пікірі бойынша, махаббат – бұл бірбірінен бірлік табудың бір түрі, жанның бірігуі. Л.Фейербахтың философиясы – бұл «махаббат философиясы», махаббатта адам жан тыныштығын табады, сенім мен құрметке үйренеді. Фейербахтың махаббат формуласы: «Егер мен саған жақсы нәрсені жақсы сезінсем, онда мен сені жақсы көремін». А.Шопенгауэр өзінің «Сексуалдық сүйіспеншілік метафизикасы» атты еңбегінде сүйіспеншілікті күшті инстинкт деп атайды – бұл гендерлік, жыныстық сүйіспеншілік, өмірдің инстинкті, бірақ іс жүзінде бұл жаңа ұрпақтарды азап шегу мен еріксіз өлімге қайта құру. «Романтикалық махаббат» деп аталатындар жоқ, бұл жазушылардың өнертабысы. «Махаббат – бұл шайтан, үлкен кедергі. Оның көмегімен түрмелер мен үйлері толтырылды. Махаббаттың биологиялық компоненті туралы З.Фрейд жазады. Ол үшін Эрос – бұл өмірдің инстинкті ғана емес, ол адам психикасының ең күшті күші, ол жыныстық қатынасқа да, көркемдік туындыға да бағынышты. Егер адам сексуалдық қанағаттануды алса, махаббат қажеттіліктерінің мәні төмендейді. Э.Фромм үшін «махаббат адамға әсер ететін күш, адамдар мен оның ағалары арасындағы кедергілерді жоятын күш, оны басқалармен біріктіретін күш, махаббат адамға жалғыздық пен иеліктен арылуға көмектеседі және сонымен бірге оған өзін сақтап, сақтауға мүмкіндік береді. Оның тұтастығы ». Фромм махаббатты «Адамның жаны» және «Сүйіспеншілік өнері» шығармаларына арнады, мұнда ол махаббат сезімін жіктеуге тырысады: Махаббаттың жоғарғы формасы – Құдайға деген сүйіспеншілік. Ерекше орын «ана махаббатына» (сөзсіз махаббат) тиесілі – ана өз баласын ол болғандықтан ғана жақсы көреді. Басқа полюсте – әкенің махаббаты, әке – бұл ой әлемі, заңдар әлемі, оның махаббаты шартты түрде: «Мен сені жақсы көремін, өйткені сен маған ұқсайтындықтан, сен менің үміттерімді ақтайсың». Ананың функциясы – қауіпсіздік, әкенің міндеті – өмірлік міндеттерді шешуге бағыттау. Махаббаттың көптеген түрлері бар: - Махаббат адамның таным объектісіне және практикалық іс-әрекетке оң көзқарасы ретінде: өнерге, шығармашылыққа, тамаққа деген сүйіспеншілік. - Биофилия – өмірдің барлық көріністеріндегі махаббат. Бұл өсімдіктер мен жануарлар болсын, барлық тірі табиғаттың өсуіне, дамуына, гүлденуіне ықпал ететін барлық нәрсеге табыну түрі. - Көршісіне, жалпы адамдарға деген сүйіспеншілік (ГУМАНИЗМ). Бұл құрметпен, жақсылық жасауға деген ұмтылыс, жанашырлық, мейірімділік сезімдері арқылы көрінеді (дәрігер – адамгершілік мамандық). - Бауырластық махаббат (ДОСТЫҚ). Бұл қызығушылықтардың ортақтығы мен өзара сүйіспеншілікке негізделген тұлғааралық қатынастардың бір түрі. - Еркек пен әйел арасындағы махаббат. Бұл махаббат – құмарлық, махаббат – достық, махаббат – құрмет, махаббат – бірлік болуы мүмкін. - Құдайға деген махаббат. Киелі кітап, Жоханның алғашқы хаты: «Бір-біріңді сүйіңдер, өйткені сүйіспеншілік – Құдайдан. Сүймеген адам Құдайды білмейді, өйткені Құдай – сүйіспеншілік. Құдайды сүю – ол жасаған әлемді сүю ». - Патриотизм – бұл Отанға деген сүйіспеншілік. - өзіне деген махаббат. Егер адам өзін-өзі қарсыласса және жек көрсе, басқаларды жақсы көре ала ма? Әрине жоқ! Сондықтан Киелі кітапта: “Өзіңді қалай сүйсең, маңайыңдағы адамды да солай сүй!” – делінген. Гуманистік философия әрдайым адамның махаббаттағы мәнін көрді, адамның идеалы – гомо аморалар, махаббаттағы адам. Адам өміріндегі ең бастысы – бұл бақытты сезіну, сүйіспеншілік пен сүйіспеншілікке бөлену.
40.Фәлсафа дәстүріндегі Қожа Ахмет Яссауидің мистикалық дүниетанымы. (уник-91%)
Фәлсафа мен философияның негізгі бұлақ көзі бір, сенім мен таным проблемелары туралы тұжырымы ортақ болғанымен мазмұндық жағынан өзгерістері аспан мен жердей, бірімен-бірі үйлесімге келмейтін ілім. Қожа Ахмет Ясауи — ақын, ойшыл, ұстаз, бүкіл түркі жұртына имандылық нұрын шашқан діни қайраткер, ағартушы, жаңа сопылық ағымның ғұламасы, пірі. Орта Азиядағы аса ірі қайраткері, ислам дінінің гүлденіп, өркен жаюына өлшеусіз үлес қосқан Қожа Ахмет Яссауиді біз, жалпы түркі жұртының, соның ішінде қазақ халқының әдеби-мәдени өміріне бар қажыр-қайратын арнаған шығармашыл тұлға ретінде танимыз. Қожа Ахмет Яссауи – ислам дінін ұстанатын барша түркі халықтарының ортақ ұстазы, біздің халықтарымыздың материалдық құндылықтарға шексіз табынудан, пенделік пиғылдан биік тұратын асқақ рухының символы екендігі сөзсіз. Қожа Ахмет Ясауи дүниетанымында өмір мен өлім мәселесінің мәні өзгеше. Ғазали «өлімнің ақиқатын түсіну үшін, өмірдің мәніне жету керек, ал рухты білмей тұрып, өмірді тани алмайсың»,- дейді. Оның ілімінде нәпсі – жамандықтың, рух – жақсылықтың қайнар көзі болып табылады. Жақсылық пен жамандық секілді нәпсі мен рухтың да қатар өмір сүруі мүмкін емес. Рухтың өмір сүруі үшін нәпсінің өлуі шарт. Өйткені өмірдің мәні рухтың тазалығында, яғни көңіл айнасының сафтығында жатыр. Оның көзқарасы бойынша, «шынайы өмір» деп, рухтың нәпсіден арылып, илаhи нұрлармен шайылуын айтады. Бұл ілім негізінде адамдарды «өлілер» және «тірілер» деп қарауға болады. Бұл жердегі «өлі» және «тірі» ұғымы рухқа байланысты. «Өлілер» – дүниеде нәпсінің құлы болып өткендер, олар тірі болса да өлікпен тең. «Тірілер» – нәпсілерін жою арқылы рухтарына «өмір» сыйлағандар, олар өлсе де мәңгілік өмірмен қауышқандар, бақи мәртебесіне жеткендер. Қожа Ахмет Ясауи дүниетанымында физикалық өлім жоқ. Ол жай ғана рухтың тәннен айырылып, басқа бір халге ауысуы. Аллаға құлшылықтың ең жоғарғы халі – еркіндік. Рухани өмір ішкі рухқа қатысты болғандықтан,Қожа Ахмет Ясауи іліміндегі еркіндік мәселесі де адамның «ішкі еркіндігі» шеңберінде қарастырылады. Ішкі еркіндікті ислам ахлағында «моральдық еркіндік» дейді.
41.Этикалық ілімдердің тарихи типтері. (уник-84%)
Этиканың өзіндік мәртебесі бар философиялық ілім ретінде қалыптасуы ежелгі грек философиясының тереңінде болғандығын жоғарыда айттық. Этика Аристотельге аты жағынан да, негізгі концептуалды категорияларымен де, проблемалық аймақтарымен де қарыздар. «Никоманизм этикасы», «Эдем этикасы» және «Ұлы этика» деп жазған ұлы ойшыл этика дамытқан елді таныстырды. Көптеген философиялық және теориялық пәндермен салыстырғанда этикалық категориялар күнделікті тілде кеңінен қолданылатын сөздерден тұрады. Барлық этикалық категориялардың табиғат құбылыстарына ешқандай қатысы жоқ, тек адам әлемімен тікелей байланысты ұғымдар. Себебі, аты айтып тұрғандай, мораль адамға, яғни жақсылық пен жамандықты ажырата білуге жаны бар адамға ғана тән. Достық бір-біріне, құрметке, шынайы мейірімділік пен сенімге мұқтаж адамдардан тұрады. Махаббат – достықтың, бейбітшіліктің, адам өмірінің керемет үйлесімі. Онсыз өмір мағынасыз, қызықты және пайдасыз. Жомарттық – жақсылық жасау және басқаларға көмектесу қабілеті. Жақсылық пен қатыгездік – орталық этикалық категориялар. Бедел – адамның іс-әрекеті тиісті моральдық идеалдарға сәйкес келетіндігімен негізделген жетістік. Міндеті – адамның адамгершілік мұраттарының талаптарын орындау. Бақыт – бұл әдептің негізгі категориясы. Мәдениет тарихында «Бақыт» деп аталатын нысан болды, ол бақыт мәселесімен айналысады. Әділеттілік – жақсылықтың ерекше формасы. Бұл қоғамдық мойындау және адамның сыйақысы түрінде көрінеді. Кездесу – бұл адам табиғатының міндетті шарты. Өйткені, адам ақылының өзі адамның бірбірімен әрекеттесуі нәтижесінде қалыптасады.
42. Этиканың категориялары (уник-81%)
Көптеген философиялық және теориялық пәндермен салыстырғанда этикалық категориялар күнделікті тілде кеңінен қолданылатын сөздерден тұрады. Барлық этикалық категориялардың табиғат құбылыстарына ешқандай қатысы жоқ, тек адам әлемімен тікелей байланысты ұғымдар. Себебі, аты айтып тұрғандай, мораль адамға, яғни жақсылық пен жамандықты ажырата білуге жаны бар адамға ғана тән. Достық бір-біріне, құрметке, шынайы мейірімділік пен сенімге мұқтаж адамдардан тұрады. Достық дегеніміз – бұл өте жақын қарым-қатынас, адамдардың өзара сүйіспеншілігі мен сүйіспеншілігіне, мақсат бірлігіне, ұзақ мерзімді және жан-жақты үйлесімділікке негізделген керемет сезім. Махаббат – достықтың, бейбітшіліктің, адам өмірінің керемет үйлесімі. , Онсыз өмір мағынасыз, қызықты және мағынасыз. Ақын Абай «махаббатсыз дүние бос» деп бекер айтпаған. Адамның бүкіл өмірі махаббатпен байланысты. Егер адам ата-ана махаббатының жылулығымен дүниеге келсе, онда ол достар мен таныстардың сүйіспеншілігін біледі және біртіндеп жақын адамның, жұбайының махаббатына жауап береді. Махаббат – барлық ұлы нәрселердің қозғаушы күші. Адам біреуді жақсы көретінін, біреуді жақсы көретінін немесе болашақта біреуді сүюін үміт еткендіктен, ол биік мақсаттарға ұмтылады. Сезімдердің атасы – махаббат – бұл күшті күш. Бұл адам жанының басқаларға, адамдар қауымдастығына немесе белгілі бір идеяға деген сүйіспеншілік пен құмарлықтың өте нәзік түрі. Махаббат туралы түсінік өте кең. Адам жанына, белгілі бір идеяға, Отанға, ата-анаға, жалпы адамзатқа деген махаббаттың көптеген түрлері бар. Махаббат – бұл жануарлар әлемінің биологиялық инстинкттеріне негізделген әлдеқайда күрделі сезім. Ол адамзат мәдениеті дамуының белгілі бір кезеңінде ғана пайда болатындықтан, оны нағыз адами сезім деп қарау керек. Махаббатта сезім мен ақыл біріктіріліп, адам ұтымды табиғи күш ретінде қарастырылады. Мпхаббат – бұл жан-дүниені толтыратын, жанды көкке көтеретін, нәзіктік пен құмарлықты, қорқыныш пен қуанышты, азап пен қызғанышты түсінуге болмайтын керемет сезім. Жомарттық – жақсылық жасауға және басқаларға көмектесуге деген ұмтылыс. Мейірімділік пен қатыгездік – бұл әдептің орталық категориялары. Ең абстрактілі деңгейде жақсылық пен жамандық мораль мен азғындықтың баламасы деп айта аламыз. Мейірімділік арқылы адамдар өздерінің ортақ мүдделерін, ұмтылыстары мен болашаққа деген үміттерін білдіреді. Осылайша, ізгіліктің рақымымен өмір гүлі өсіп, тамыр алады, ал жамандық өмірдің түбірін жояды. Барлық он акт ізгілік категориясына кіреді: ар-намыс, абырой және ұят ұғымдары бірбірімен тығыз байланысты, сондықтан оларды ажырату қиын. Неміс философы Канттың осындай жүрегі ауыр: «Бұл дүниеде адамды шексіздігі мен ұлылығы тұрғысынан таңғалдыратын екі нәрсе бар: менің алдымдағы шексіз аспан мен ішкі жан дүниемнің моральдық заңы». Ар-ождан және ұят – бұл жерде моральдық заңның сақтаушылары. Ұят – моральдың жемісі, бірақ ол да қос стандарт. Ұят болмаған жерде әдеп жоқ. Ұят не ұят емес деген ұғымдар барлық жерде әр түрлі болып келетінін атап өткен жөн: ұят дегеніміз – адамның қоршаған ортаның жалпы нормаларына сәйкес келмеуі немесе қоғам одан күтетін биіктіктерден туындайтын ыңғайсыз жағдай. . Ар-намыс пен абыроймен салыстырғанда ұят дегеніміз – бұл ішкі, жабық мемлекет емес, басқа адамдардың көзқарасы мен қоршаған ортаның жағдайымен анықталған мемлекет. Адам өзінің теріс әрекеттері мен әрекеттері үшін басқалардан естіген сөздер туралы ойлайтындықтан және өзіне деген көзқарасы бұрмаланады деп қорқатындықтан, оның беделі оның іс-әрекеттері тиісті моральдық идеалдарға сәйкес келетіндігінен туындайтын жетістік болып табылады. . Адам өзінің іс-әрекетін өзінің міндеттері мен міндеттеріне сәйкес бағалай алатыны ар-ұждан мен ар-намыс мәселесі. Адамның парызы сияқты, ар-намыс да ерекше және тәуелсіз. Міндеттеме – бұл адамгершілік талаптарының орындалуы. Адамның міндеті – жақсылыққа еру, басқаларға мүмкіндігінше көмектесу және жамандықтың алдын алу. Әділеттілік – жақсылықтың ерекше формасы. Бұл қоғамды тану және марапаттау түрінде көрінеді. Сот төрелігі – бұл тарихи қалыптасқан тұжырымдама. Шіркеудің ерте құрылысында әділеттілікті іздеуді талион қағидалары тұрғысынан көруге болады. Ол кезде әділеттілік өтеусіз, тиісті жаза түрінде қарастырылатын. Бақыт – бұл әдептің негізгі категориясы. Мәдениет тарихында бақыт мәселесіне арналған «Фелицитология» тақырыбы болды. Фелицианға арналған жұмыстардың қатарына Аристотельдің никомедианизм этикасы, Сенеканың «Бақытты өмір туралы», Томас Аквинаның «Бақыт туралы трактаты» және «Сент-Августиннің әл-Фараби бақытты өмір туралы» еңбектері жатады. «Бақыт жолымен байланыстыру» және басқалар. Ол бақыт үшін неғұрлым көп жұмыс істесе, бақыт туралы түсінік одан да көп
43. Адамгершілік ережелері және құқық ережелері. Адамгершіліктің бастауларын түсінудің негізгі тәсілдері.
Адам қызметінің барлық аспектілерінде жақсылық пен жамандық, шындық пен өтірік, әділеттілік пен әділетсіздік деп бағаланатын табиғи құндылық бар. Бағалау процесіне әкелетін критерийлер қоғамдық санада бекітілген, ол "субъективті құндылыққа" айналады және адам қызметінің жетекшісі болады. Қоғамның дамуы барысында моральдық және құқықтық нормалар қалыптасты. Моральдық ережелер мен құқықтардың арасындағы маңызды айырмашылық - мораль жазылмаған принциптердің жиынтығы, сондықтан оны қоғамдық пікір реттейді. Ал құқықтық нормалар-бұл мемлекетте белгіленген және қабылданған заңдар жүйесі, сондықтан ол мемлекеттің ықпалымен, биліктің араласуымен жүзеге асырылады.
Құқық қоғамдық қатынастардың реттеушісі ретінде мемлекет белгілеген жалпыға бірдей танылған нормалар (мінез-құлық ережелері) мен қағидаттар жүйесін білдіреді, олар барлық құқықтық ықпал ету шараларымен, тіпті мәжбүрлеу шараларымен қамтамасыз етіледі.
Адамгершілік нормалары қоғамдағы адамдардың мінез-құлқын реттеуге ықпал етеді. Олар осы қоғамда қабылданған әділ және әділетсіз, лайықты және лайықсыз және т.б. ұғымдарға сәйкес адамдар арасындағы қатынастардың сипатын анықтайтын принциптер мен нормалар жүйесі. Моральдың ерекшелігі-бұл адамның мінез-құлқына әсер етеді және адамдардың санасын басқарады. Моральдық принциптер қоғамның барлық салаларына қолданылады және тарихи дамудың ұзақ процесінде мәдениеттің негізі болып табылады.
Адами қарым-қатынастың ерекше формасы ретінде адамгершілік ежелден қалыптасқан. Бұл қоғамның оған деген қызығушылығын және моральға қоғамдық сананың нысаны ретінде мән беруді сипаттайды. Әрине, моральдық нормалар дәуірден дәуірге дейін өзгерді және оларға деген көзқарас әрқашан екі түрлі болды. Адамгершілік іс-әрекет адамның өзіне, оған тән қабілеттерді, әсіресе оның рухани-адамгершілік күштерін дамытуға, өмірін жақсартуға, өмірінің мәні мен мақсатын жүзеге асыруға бағытталған. Осы арқылы Аристотель Этика деп аталатын ғылым тақырыбын анықтады.
Христиандық сөзсіз адамгершілік нормалар аспектісінде қарастыратын адамзат тарихындағы ең керемет құбылыстардың бірі. Діни мораль-бұл діни дүниетанымның тікелей әсерінен қалыптасатын моральдық ұғымдардың, принциптердің, этикалық нормалардың жиынтығы. Моральдың табиғаттан тыс, құдайлық шығу тегі бар деп мәлімдей отырып, барлық діндердің уағыздаушылары өздерінің моральдық ережелерінің мәңгілігі мен өзгермейтіндігін, олардың мәңгілік сипатын жариялайды. Христиандықтың моральдық кодексі ғасырлар бойы, әртүрлі әлеуметтік-тарихи жағдайларда жасалды. Нәтижесінде онда әртүрлі әлеуметтік және сенушілер топтарының моральдық идеяларын бейнелейтін әртүрлі идеологиялық қабаттарды табуға болады.