ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 12.01.2024
Просмотров: 3047
Скачиваний: 102
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қазақстан Республикасы Білім заңы, Мемлекеттік білім бағ-дарламасы, орта мектептегі білім және тәрбие беру тұжырымдамалары негізінде мектептегі білім және тәрбие беру мәселелері қайта қаралып, осының нәтижесінде ұлттық негіздегі жаңа бағдарламалар, оқулықтар, оқу-әдістемелік нұсқаулар жазылды.
Алғаш рет 1995 жылы Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің «Тәлім-тәрбие тұжырымдамасында» отбасы, мектепке дейінгі, мектептегі тәрбиенің сындарлы жүйесі жасалды. Тұ-жырымдамада жас ұрпаққа имандылық, адамгершілік, еңбексүйгіш-тік, Отансүйгіштік, ерлік, эстетикалық тәлім-тәрбие беру мәселелері жан-жақты қамтылған.
2.6. Педагог құзыреттілігінің тәрбиенің мақсатты үдерісіне әсері. Педагог құзыреттілігінің мақсатты тәрбиелік үдеріске әсері мұғалімнің және тәрбиеленушінің әлеуметтік тәжірибені меңгерудегі, адамзаттың мәдениетімен барлық құрылымдық жағынан теңдес келетін және өзіне тек білімділік, операционалдық-технологиялық қана емес, мотивациялық, этикалық, әлеуметтік және мінез-құлықтық құрамдас бөліктердің қамтылуы.
Оқушыларға білім, білік, дағды мен қоса құзырлылық компо-ненттерін іске асыру көзделіп отыр. Педагог құзыреттілігінің мақсатты тәрбие үдерісіне әсерінде құзырлылықты моделіне – білім және оның ұйымдастырылуын, білік және дағдының пайдаланылуын, шығарма-шылық – интеллектуалдық әлеуетін, әлемге деген эмоционалдық-адамгершілік жағымды бағдарын, яғни, эмоционалдық, еркіндік, адам-гершілік, эстетикалық тәрбиелілік жүйесін жатқызады. Сонымен бірге тұлғаны өздік жұмысқа жұмылдырушы мектептегі өзін өзі басқару, соның ішінде берілген қоғамдық жұмыстардағы әрекеттерді табысты орындау, білім алуға деген ынтасын арттыру, өзіндік жеке көзқарасын қалыптастыру, мектептің жеткен табысын өз табысындай қабылдау, оны қорғай білу маңыздылығына баса назар аударады.
Құзырлылық білім беру үдерісі нәтижесінде оқушының мінез-құлқына, әрекетіне қойылатын талап ретінде оның өз тіліндегі, өз дең-гейіндегі жатық сөздер, жатық іс-әрекеттер арқылы анықталатын ұғым, ал құзырлы адам нақты бір аймақта негізді шешім шығару, тиімді әрекет жасауға мүмкіндік тұғызатын білім мен қабілеттерді қамтиды.
И.А.Зимняя жоғары оқу орындарындағы реформалаудың құзыр негізіндегі кәсіби оқуға бағдарлануына байланысты, білімді бағалау-дағы басымдықты оқыту үдерісінен нәтижеге бағыттыу керек деген қорытынды жасайды.
И.А.Зимняя «“құзыр”, “құзырлылық” ұғымдарына бірдей мәндік мағына бере отырып, құзырлылық құзырдың өзекті түрде көрінуі»,-дейді. Құзыр ішкі әлеует, психологиялық жаңа түзілім(әрекет бағдарла-малары, құндылық жүйелері және қатынастар) ретінде адамның құзырлылығында байқалады делінген. “Құзыр”(мазмұндық бөлімнің) құрамдас бөлік, «құзырлылық» ұғымы мазмұндық бірлік, яғни құзырлылық құзырға қатысты жинақтаушы ұғым болып табылады деген бекімге тоқталады. Педагог құзыреттілігінің мақсатты тәрбие үдеріске әсерін айқындағандарефлексия негізгі орын алады. Рефлексия - өзін өзі дамыту, жан мен тән үйлесімдігі, өз ойын жинақтау. Рефлексия – білімді, адамды дамытудың шарттарының бірі.
Педагог құзыреттілігінің мақсатты тәрбие үдерісіне әсерін нақтылау барысында ғалым Лейбництіңрефлексия-адамның жан дүниесіндегі өзгерістерге көңіл бөліп, еліктеушілік;Юмнің ұйғарымынша, идеялар- сырттан қабылдайтын әсерлерді рефлексиялау.
Рефлекстеу сананы өз-өзіне үңілдіруді, өз психикалық күйіне ой жүгіртушілікті сипаттайды. Ғалымдардың анықтамаларын саралай келе, педагогикалық рефлекция - даралық, шығармашылық, авторлық із-деністері мен соның нәтижесі, кәсіби рефлексия – мамандығына сәйкес нәтижелі білім алу, өзін өзі дамыту, жан мен тән үйлесімдігі, өз ойын жинақтау. Педагог құзыреттілігінің мақсатты тәрбиелік үдеріске әсері болашақ педагогтың құзырлылығы жоғары оқу орындарында, мектепте, білім мекемелерінде жан-жақты қамтылады: болашақ маманның инновациялық және ақпараттық технологияларды меңгеруі; болашақ маманның құзырлығының дамуы болашақ маманның педагогикалық және психологиялық құзырлылығының дамуы; болашақ маманның кәсіби қызметінің құндылық, мәнділік қырларын өзектендіру; педагогикалық жобалау технологияларын меңгеру. Тәрбие теориясы мен әдістемесі пәнін оқыту арқылы кәсіби құзырлы маман-білімді, білікті, дағды, дайындық, практикалық біліктілік, арнайы қажетті білімі, кәсіби біліктілігі, кәсіби маман болуға ұмтылысы, қалыптасу үдерісімен бірге болашақ маманның бойында этикалық мінез-құлық, жалпы дү-ниетанымы, өсуге деген қажеттілік, беделділік, мәдениеттілік дағдысы, қабілет деңгейі, коммуникативтік құзыреттілігі, психологиялық сапа-сы, сұраныстарға жауап беруі, тұлғалық құндылықтарды дамыту көзделеді.
Құзырлылық – бұл тұлғаның әлеуметтік тәжірибені меңгерудегі, адамзаттың мәдениетімен барлық құрылымдық жағынан теңдес келе-тін және өзіне тек білімділік, операционалдық-технологиялық қана емес, мотивациялық, этикалық, әлеуметтік және мінез-құлықтық құ-рамдас бөліктерді қамтитын қабілеттілік».
Тәрбиелі кәсіби құзырлы маман - білімді, білікті, дағды, дайын-дық, практикалық біліктілік, арнайы қажетті білімі, кәсіби біліктілігі, кәсіби маман болуға ұмтылысы, қалыптасу үдерісімен бірге болашақ маманның бойында этикалық мінез - құлық, жалпы дүниетанымы, өсуге деген қажеттілік, беделділік, мәдениеттілік дағдысы, қабілет дең-гейі, коммуникативтік құзыреттілігі, психологиялық сапасы, сұраныс-тарға жауап беруі, тұлғалық құндылықтары жетелеген тұлғаны атай-мыз.
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
-
Тәрбиенің мақсаты - тұтас педагогикалық үдерістің жүйетүзуші факторы дегенді қалай түсінесіз? -
Педагогикалық ойлар тарихындағы тәрбие мақсаты туралы мәселелерге тоқталыңыз. -
Тәрбиенің мақсаты-жан-жақты және үйлесімді дамыған тұлғаны қалыптастырудың мәнін ашыңыз. -
Тәрбие үдерісін ізгілендіру және демократияландыру дегенді қалай түсінесіз? -
Әлемдік және ұлттық мәдениет – тәрбие мақсатын анықтаудың әдіснамалық негізі екенінің мәнін ашыңыз.
3-тақырып. ҒЫЛЫМИ ДҮНИЕТАНЫМ – ОҚУШЫНЫҢ ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫ ДАМУЫНЫҢ НЕГІЗІ
3.1Оқушылардың дүниетанымының мәні мен қызметтері.Дүниетанымның қалыптасуы күрделі әлеуметтік педагогикалық мәселе. Оқушылардың жеке тұлға болып қалыптасуы теориялық және тәжірибелік тұрғыдан маңызы орасан зор. Дүниетанымның қалыптасуы көп қырлы, күрделі үдеріс, сондықтан педагогикалық ұғымда бұл мәселеге түрлі көзқарастар бар.
Дүниетаным – бұл ақиқатты дүниеге және ондағы адамдардың алатын орнына, оны қоршаған болмысына және өз-өзіне қатынасына деген көзқарастар жүйесі, сонымен қатар, олардың осы көзқарастар ар-қылы қалыптасқан негізгі өмірлік ұстанымдары, наным-сенімдері, мақсат-мұраттары, таным мен қызмет принциптері, құндылық бағыттары.Дүниетаным – адамның табиғат пен әлеуметтік ортаны түсініп білуін, онымен дұрыс қарым-қатынас жасау іс-әрекетінің бағытын бейнелей-тін көзқарастарының бірыңғай жүйесі. Әлеуметтік топ пен жеке тұлға - дүниетанымның субьектісі болып саналады.
Дүниетанымды қалыптастыру-тек жеке тұлғаның ғана емес, сонымен бірге белгілі әлеуметтік топтың, қоғамдық таптың жетілуінің елеулі көрсеткіші.
Дүниетаным - адам санасында дүниенің, қоғамның бейнеленуі, оны жалпы түсінуі, адамгершілік, эстетикалық, ғылыми-теориялық, құндылықтарды меңгеру. Дүниетаным болмысты тану әдісі және адам әрекетінің ерекшелігін анықтайтын өмірлік ұстанымдары.
Ғылыми дүниетаным – қоғамдық сананың жалпы, ең жоғарғы формасы. Табиғат, қоғам, адам ойының дамуының мәні мен заңдылық-тарына түсінік беретін дүниетанымдық идеялар жиынтығы оқушы са-насында көзқарас, сенім, болжам-ой, акисома, әр түрлі табиғи және қоғамдық үдерістер мен құбылыстар түсіндірмесінің ғылыми негізін құрайтын кез келген адамның жетекші идеялары мен негізгі ұғымдары ретінде қалыптасады.
Дүниетаным негізіне тұлғаның дүниеге көзқарасы, яғни дүние туралы белгілі бір білім жиынтығы жатады. Мысалы, дүниетаным түр-лі білімді меңгерумен бірге, күнделікті көзқарастарды да меңгеру ба-рысында қалыптасады. Көзқарас үнемі білім, ғылым жетістіктерімен, өмірлік мәселелермен толығып, жетіліп отырады.
Дүниетаным көп қырлы, өте күрделі психикалық құрылым. Оның ұйтқысы теориялық ойлау, жоғары зияттық, яғни интеллектік сезімдерді білдіру, саналы мақсатты ерік-жігердің қабілеттігімен үй-лесімді көзқарастар мен сенімдер.
Ғылыми-педагогикалық тұжырым жеке тұлғаның қоғамдық қа-тынастар, іс-әрекет, қарым-қатынас жүйесіндегі дүниетанымдық сана, сезім, ерік, жігер, білім, өмірлік ұстанымдар жүйесінің тұтас қалыпта-су идеясынан бастау алады.
Дүниетанымдық қызметінің бірі - әлеуметтік аксиология: құры-лымдық-құндылықтық, түйсіндірушілік және сындарлық болып бө-лінеді. Құрылымдық–құндылық қызметінің мазмұны: Жақсылық, Әді-леттілік, Шындық, Сұлулық сияқты түсініктерді талдау. Сондай-ақ, оған әлеуметтік арман-мұрат туралы түсінік те жатады. Қоғамдық ар-ман-мұрат жеке тұлғадан басталады. Бұл арман-мұрат адамгершілікке негізделеді.
Жеке тұлғаның дүниетанымының тағы бір қызметі жалпы білімді, оның құбылыстарын тану мен бағалау және шешім қабылдау үшін пайдалана алу біліктерін білдіреді. Жеке тұлғаның дүниетанымы: зат-тық-мазмұндық, психологиялық және эмоциональды-жігерлік катего-рия.
Әлеуметтік орта - қоғамдық-экономикалық формация түріне, қай тап пен ұлтқа жататындығына, белгілі топтың ішкі таптық айырма-шылықтарына, тұрмысы мен кәсібіне тәуелді. Қоғамдық-экономи-калық формация өзіндік тарихи, демографиялық, географиялық және ұлттық қалпында өмір салтының белгілі бір түрін, ойлау мен мінез-құлық амалдарын тудыратын әлеуметтік ортаны қалыптастырады. Сонымен, қоғамдық-экономикалық формация - әлеуметтік орта - өмір салты – жеке тұлға – дүниетаным ұйтқысы, жеке тұлғаның қалыптасуының негізгі жолы.
3.2.Тұлғаның дүниетанымын қалыптастырудың әдіснама-лық негізі.Философияның түрлі бағыттарының тұлғаның қалып-тасып келе жатқан дүниетанымын бағалаудағы маңызы. Философияның өзі де дүниетаным. Философия тәрізді дүниетанымның басқа формалары да бар: мифологиялық, діни, көркемдік, натуралистік, үйреншікті. Философияның, басқа дүниетаным формаларынан айырмашылығы–оның қоғамдық сананың ғылыми саласына жататындығы. Философияның категориялық аппараты бар, өз дамуында барлық ғылымдар мен адамзат дамуының бірыңғай тұтас тәжірибесіне сүйенеді.
Философия мәні ”дүние - адам” мәселесі туралы ойлар. Фило-софия екі құбылысқа негізделеді: бүтін дүние және адамның осы дү-ниеге қатынасы; таным принциптерінің кешені, таным әрекетінің жал-пы әдісі. Осыған орай, философияның