Файл: Дэндралогіятэксты лекцый па вучэбнай дысцыпліне для спецыяльнасці.pdf
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 06.11.2023
Просмотров: 263
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
(Cerasus) – распаўсюджаны ў паўночным паўшар’і, дзе налічвае каля 150 відаў. Лістападныя дрэвы і кусты даму вышыню. Лісце простае, чарговае. Кветкі белыя або ружовыя ў паўпарасонах. Плады шарападобныя касцянкі чырвоныя або чорныя, ядомыя. Размнажаюцца насеннем, каранёвымі парасткамі, прышчэпкамі. Жывуць больш за 40 гадоў.
Вішняптушыная, чарэшня (C. avium) – дрэва 20–25 м у вышыню і 0,6 м у дыяметры ствала. Кара бліскучая, шэра-карычневая з карычневымі лінзамі. Лісце зваротнаяйкападобнае або элептычнае, да 16 см у даўжыню, вострапілаватае па краі.
Цвіце да аблісцення. Плады да 17 мм у дыяметры. Натуральна расце ў шыракалістых лясах Украіны, Малдовы, Крыма, Каўказа, Заходняй Еўропы і Ірана. Мае шмат гатункаў, якія разводзяць як каштоўныя пладовыя дрэвы. Выкарыстанне такое, як і ў вішні звычайнай.
Вішнязвычайная (C. vulgaris) – дрэва або куст даму вышыню. Кара ствала бура-карычневая, з лінзамі. Парасткі тонкія, бура-чырвоныя або буравата-шэрыя, гладкія.
Лісце шчыльнае, да 8–12 см у даўжыню, зваротнаяйкападобнае або элептычнае, завостранае, у аснове клінападобнае, цёмна-зялёнае. Кветкі па 2–4, белыя. Плады да 15 мм у дыяметры, светла-чырвоныя, салодка-кіслыя. У дзікім стане невядомая. Шырока разводзіцца у Еўропе, Сярэдняй Азіі, Заходняй Сібіры як каштоўнае пладовае і дэкаратыўнае дрэва. Цвіце ў маі. Плады паспяваюць у ліпені – жніўні. З пладоў гатуюць розныя харчовыя прадукты. Кара і лісце змяшчаюць дубільныя рэчывы. Меданос.
Драўніна ідзе на розныя дробныя вырабы (мал. 112).
Вішнякустовая (C. fruticosa) – куст даму вышыню, з дугападобна
ўзыходзячымі, у маладосці зялёнымі, потым бурымі парасткамі, з жаўтаватымі лінзамі.
Лісце ланцэтнае або прадаўгавата-элептычнае, да 5 см у даўжыню, зверху бліскучае, цёмна-зялёнае, знізу матавае. Кветкі белыя, па 3–4, у суквеццях. Цвіце ў маі – чэрвені.
Плады паспяваюць у жніўні. Плады разнастайнай формы і афарбоўкі 8–15 мм у дыяметры, салодкія, ядомыя. Натуральна расце ў зарасніках стэпавай і лесастэпавай зон Еўропы,
Заходняй Сібіры, Казахстана, Каўказа. Каштоўная пладовая і дэкаратыўная расліна.
Вішнялямцавая (C. tomentosa) – куст 2–3 м у вышыню, часам невялічкае дрэва, з лямцава-апушанымі парасткамі. Лісце шырокаэлептычна-рамбічнае, завостранае, 3–5 см у даўжыню, зморшчанае па жылках. Цвіце да аблісцення. Кветкі бела-ружовыя. Плады да 12 мм у дыяметры, чырвоныя, сакавітыя, салодкія. Паспяваюць у першай палове лета. Натуральна расце ва Усходняй Азіі. Разводзіцца ў нас як каштоўная пладовая і дэкаратыўная расліна. Род чаромха (Padus) налічвае больш як 20 відаў, якія распаўсюджаны ва ўмераным поясе Паўночнага паўшар’я. Лістападныя дрэвы, радзей кусты дам і нават даму вышыню. Парасткі з лінзамі. Лісце простае, чарговае, зубчастае. Кветкі дробныя, белыя, сабраны ў гронкі з прыемным пахам. Плод – сакавітая касцянка. Размнажаецца насеннем, радзей каранёвымі парасткамі. Любіць асветленыя мясціны з урадлівымі, вільготнымі глебамі. Выкарыстоўваюць ў азеляненні. Вытрымлівае гарадскія ўмовы. Меданос.
Чаромхазвычайная (P. avium) – дрэва пераважна поплаўных лясоў Еўропы і
Заходняй Сібіры. Расце ад лесатундры на поўначы да стэпаў на поўдні. Сустракаецца на
Каўказе і ў Сярэдняй Азіі. Дрэва даму вышыню. Лісце і луб пры расціранні выдаюць міндальны пах. Лісце элептычнае, па жылках злёгку зморшчанае, каротказавостранае, дробназубчастае па краі. Вясной распускаецца раней, чым у іншых лясных парод. Кветкі ў доўгіх паніклых гронках, вельмі духмяныя, фітанцыдныя. Плады чорныя, даўкія на смак. Каштоўнае дэкаратыўнае і лекавае дрэва (мал. 113).
Чаромхапенсільванская (P. pensylvanica) натуральна расце ў шыракалістых лясах
Паўночнай Амерыкі. Дрэва 15–20 м у вышыню. Інтрадукавана ў Беларусь. Вельмі дэкаратыўная лісцем, кветкамі і мноствам дробных ярка-чырвоных пладоў.
Чаромхапозняя (P. sirotina) – дрэва даму вышыню. Мае вельмі прыгожае шырокаланцэтнае глянцавае лісце. Кветкі без пазух. Яе драўніна лічыцца ў ЗША другой па значнасці сярод лісцевых парод (пасля арэха чорнага) для мэблевай вытворчасці, аздаблення памяшканняў і інш.
Чаромхавіргінская (P. virginiana) – таксама дрэва паўночнаамерыканскага паходжання 10–15 м у вышыню. Лісце шырокае, зваротнаяйкападобнае. Кветкі з прыемным пахам. Цвітуць у сярэдзіне мая. Дэкаратыўная расліна. Плады чырвоныя, потым цямнеюць, ядомыя.
ЧаромхаМаака (P. maakii) – дрэва даму вышыню. Натуральна расце ў пойменных лясах Далёкага Усходу. Адметная карычневай бліскучай карой, якая адслойваецца папярочнымі плеўкамі. Лісце яйкападобна-элептычнае. Кветкі з мядовым пахам. Плады чорныя, горкія. Выкарыстоўваецца ў азеляненні.
Чаромхаанціпка, малалетка, пахучаявішня (P. mahaleb), – кустападобнае дрэва даму вышыню. Лісце акруглае, яйкападобнае, да 9 см у даўжыню, звычайна светла- зялёнае. Кветкі белыя, у гронках. Плады яйкападобныя, чорныя, горкія. Натуральна расце
ў Сярэдняй Азіі, Міжземнамор’і, Крыме, на Каўказе, паўднёвай частцы Заходняй Еўропы, у асноўным па ніжнім поясе горных схілаў. У Беларусі выкарыстоўваецца ў якасці прышчэпа для культурных гатункаў вішні, чарэшні.
Адзначаныя інтрадукаваныя віды чаромхі ўстойлівыя да хвароб і шкоднікаў.
Дэкаратыўныя. З’яўляюцца добрымі меданосамі. Выкарыстоўваюцца ў азеляненні. Род лаўравішня (Louracerasus) – вечназялёныя дрэвы, якія растуць на Каўказе, у
Іране, Малой Азіі, Балканскім паўвостраве. Найбольш вядомым відам, які інтрадукаваны і
ў Беларусь, з’яўляецца лаўравішнялекавая (L. officinalis), якая натуральна расце ў лясах
Каўказа. Гэта невялічкае вечназялёнае дрэўца са скураным прадаўгавата-элептычным лісцем, да 20 см у даўжыню. Кветкі белыя, у гронках, стаяць прама. Плады авальныя, каля
20 мм у даўжыню, чорныя, сакавітыя, салодкія. Насенне атрутнае, выкарыстоўваецца ў медыцыне, а сама расліна ў азеляненні (мал. 114).
Ва ўмовах Беларусі недастаткова зімаўстойлівая. У суровыя зімы абмярзаюць маладыя парасткі. Вясной расліна добра аднаўляецца.
regia), які часам называюць полымем лясоў». Плады ражковагадрэва (Ceratonia siligua)
– аблюбаваны ласунак у народа, якія насяляюць краіны Міжземнамор’я, а сою (Glucine
max) разводзяць у Кітаі ўжо некалькі тысячагоддзяў. Усе гэтыя расліны, на першы погляд вельмі розныя, адносяцца да сямейства матыльковых, прадстаўнікі якога пазнаюцца ў прыродзе па складаным лісці з прылісткамі і характэрным плодзе, які батанікі вызначаюць як струк. Сямейства прынята дзяліць на тры падсямействы: матыльковыя (Faboideae), мімозавыя (Mimosoideae), цэзальпініевыя (Coesalpinoideae). Адрозненні галоўным чынам у будове кветак. Шмат якія батанікі разглядаюць іх як самастойныя сямействы. Колькасць вядомых зараз рода матыльковых каля 700, а відаў, магчыма, не менш як 17 000. Сярод кветкавых раслін толькі два сямействы – архідныя і складанакветкавыя – перавышаюць матыльковых па колькасці відаў.
Матыльковыя – дрэвы (часта вельмі буйныя, часам даму вышыню), кусты, кусцікі, паўкусцікі і травы (апошнія галоўным чынам у падсямействе матыльковыя).
Вельмі звычайны вітковыя формы, як травяністыя, так і драўняныя. Вядома, напрыклад, што найбольш хуткарослым дрэвам у свеце з’яўляецца альбіцыя серпападобная (Albizia
falcataria), якая ўваходзіць у падсямейства мімозавых. Лягчэйшую ў свеце драўніну, больш лёгкую, чым драўніна вядомага бальсавага дрэва, дае эшынаменавірджынская
(Aeschynomena vurginina). На каранях большасці матыльковых (каля 70% відаў), часткі мімозавых (10–15%), некаторых цэзальпініевых ёсць клубеньчыкі. Штогод матыльковыя, якія жывуць у сімбіёзе з бактэрыямі, вяртаюць у глебу не менш за 100–140 кг/га азоту.
Лісце матыльковых з прылісткамі, якія рана ападаюць. Параўнальна рэдка сустракаецца лісце другаразоваспрошчанае, у якога адзіная пласцінка ўяўляе сабой нерэдукаваны лісток.
Кветкі матыльковых у большасці выпадкаў двухполыя, але ў шэрагу прадстаўнікоў вядомы і аднаполыя. Сабраны яку верхавінкавыя, так і пазушныя суквецці, часцей бакакветныя – гронкі і мяцёлкі. Колькасць кветак у суквецці часам памяншаецца да адной, але пры гэтым памеры яе, як правіла, павялічваюцца. Для большасці матыльковых уласціва энтамафілія (насякомаапыленне). Часцей за с кветкі маюць 10 тычынак, якія размешчаны ў два кругі. Гінецэй пераважна складаецца з аднаго пладалісціка. Аднак вядомы роды з 2–16 свабоднымі пладалісцікамі. Колькасць семязачаткаў у завязі вагаецца ад 2 да 15–20, але прадстаўнікі асобных рода маюць усяго адзін семязачатак. У пераважнай большасці кветкі маюць пяць пялёсткаў і толькі ў некаторых прадстаўнікоў (аморфа) з розных падсямействаў іх менш. Цэзальпініевыя і матыльковыя ў пераважнай большасці маюць больш або менш зігаморфны венчык. Па падабенстве да матылька н яшчэ ў Х ст. атрымаў у батанічнай літаратуры назву матыльковага.
Матыльковы венчык складаецца з больш буйнога верхняга пялёстка-сцяга, які ахоплівае ў пупышцы ўсе астатнія пялёсткі і некалькі супрацьстаіць ім, калі кветка распускаецца; два бакавыя пялёсткі ўтвараюць крылы, а самыя ўнутраныя зрастаюцца, у верхняй палове або зліпаюцца, утвараюць лодачку, якая заключае тычынкі і завязь. Не менш чым 95% відаў матыльковых маюць вышэйапісаны тып венчыка. Плод матыльковых называюць струком, які развіваецца з аднаго пладалісціка. н вельмі разнастайны па марфалагічных і анатамічных асаблівасцях, якія носяць толькі прыстасавальны характар. Струкі самых розных памераў. Рэкорд велічыні струка, гэта адначасова і самы буйны плоду свеце, належыць пладам энтадылазячай (Entada
scanden), які дасягае часам 1,5 м у даўжыню. Насенне матыльковых без эндасперму або з малым эндаспермам. Запасныя харчовыя рэчывы адкладваюцца непасрэдна ў семядолях. Важную ролю ў распаўсюджанні матыльковых адыгрываюць вада і вецер. Асобныя віды распаўсюджваюцца жывёламі, а вогуле разнастайнасць спосабаў распаўсюджвання ў іх вельмі вялікая. Матыльковыя растуць шырока – ад Арктыкі да антарктычных астравоў. У большасці краін трапічнага, умерана цёплага і барэяльнага клімату матыльковыя складаюць значную частку мясцовай флоры. Па колькасці прадстаўнікоў у Італіі – нам месцы, у Бразіліі – м, у Новай Каледоніі – м, Ісландыі і Грэнландыі – м, у Беларусі
– нам месцы.
Магчымасць адаптавацца да самых разнастайных прыродных умоў у матыльковых цудоўная. Яны лёгка пранікаюць у розныя раслінныя супольніцтвы і часта з’яўляюцца эдыфікатарамі. Лічыцца, што ў травастоях лясной і лесастэпавых зон матыльковыя складаюць 10–20% усёй масы. Яны добра прыстасаваліся да дэфіцыту вільгаці на цяжкіх неўрадлівых гліністых глебах або на рухомых пясках (вярблюджая калючка, пясчаныя акацыі і інш.).
Гаворачы пра вялікую распаўсюджанасць матыльковых, патрэбна адзначыць і тыя супольніцтвы і месцазнаходжанні, куды прадстаўнікі гэтага сямейства ніколі не
ўваходзяць. Так, яны амаль адсутнічаюць у прэснаводных супольніцтвах у вадаёмах. Няма
іх сярод эпіфітаў, паколькі ў іх цяжкае насенне, якое марудна прарастае. Невядомы выпадкі паразітавання матыльковых на іншых раслінах.
Агульнавядома вялікая роля бабовых у жыцці чалавецтва. Па эканамічнай значнасці яны ўступаюць толькі злакам. Апроч вельмі вялікай групы харчовых, сярод матыльковых шмат кармавых, тэхнічных, меданосных, лекавых, дэкаратыўных і раслін, якія даюць каштоўную драўніну (соя, гарох, фасоля, земляны арэх, канюшына, белая акацыя, сафора і
інш.).
Падсям ейства
М атыль ковыя
(Fab oideae) уключае лістападныя і вечназялёныя дрэвы, кусты, паўкусты, кусцікі, ліяны і травы. Лісце складанае, радзей простае, часам ад іх застаюцца толькі прылісткі. Кветкі ў гронках, мяцёлках, пучках або адзіночныя, двухполыя, зігаморфныя. Калякветнік двайны, венчык матыльковага тыпу, тычынак 10 ( К
(5)
С
1+2+(2)
А
10-(10)-(9)+1
G
(1)
). Растуць пераважна ў трапічных і субтрапічных краінах. Аб’ядноўвае 490 рода і каля 12 тыс. відаў. Род маакія (Maakia). Асноўны арэал Усходняя Азія, дзе расце 6 відаў. Прадстаўнік гэтага роду маакіяамурская, акацыяамурская, або акатнік (M. amurensis).
Распаўсюджана ў Прыморскім краі, Манчжурыі. Дрэва даму вышыню. Лісце чарговае, няпарнаперыстаскладанае. Лісточкі суцэльныя па краі, скураныя, голыя. Размнажаецца насеннем, парасткамі ад пня, каранёвымі парасткамі. Марозаўстойлівая, ценеўстойлівая. Да глебы непатрабавальная. Вільгацялюбная. Расце марудна. Жыве 200–250 гадоў.
Выкарыстоўваецца для замацавання яро. Меданос. Мае прыгожую трывалую драўніну. Род рабінія (Robinia) – расліны Паўночнай Амерыкі. Налічвае каля 20 відаў.
Лістападныя дрэвы або кусты з чарговым няпарнаперастым лісцем з прылісткамі, якія відазменены ў калючкі. Кветкі ў пазушных гронках на парастках бягучага года. Струк сплясканы, шматнасенны. Віды хуткарослыя і святлалюбныя. Непатрабавальныя да
ўрадлівасці глебы. Размнажаюцца насеннем, каранёвымі парасткамі. Недаўгавечныя.
Дэкаратыўныя. Добрыя меданосы.
Рабініяілжэакацыя,абоакацыябелая (R. pseudaacacia). Дрэва дам. Кветкі белыя, буйныя, пахучыя, сабраны ў павіслыя гронкі. Цвіце ў пачатку лета. Пераважае расці на лёгкіх з вапнай глебах. Солеўстойлівая. Засухаўстойлівая. Расце ва ўмовах горада. Азотазбіральнік. Хутка расце да 10–12 гадоў. Выкарыстоўваецца ў полеахоўным лесаразвядзенні (мал. 117). Род сафора (Saphora) распаўсюджаны у Амерыцы, Азіі, Аўстраліі. Аб’ядноўвае каля
50 відаў, з якіх 6–7 драўняныя. Гэта вечназялёныя і лістападныя дрэвы, кусты і шматгадовыя травы. Лісце няпарнаперыстае, размешчана спіральна. Струкі не раскрываюцца. Дэкаратыўныя. Змяшчаюць атрутныя рэчывы.
Сафораяпонская (S. japonica) расце ў Кітаі і Японіі. Лістападнае дрэва даму вышыню. Кветкі жаўтаватыя, пахучыя, у канечных прамастойных мяцёлках. Цвітуць у сярэдзіне лета. Аддае перавагу свежым сугліністым і супясчаным глебам. Засуха, цене- і солеўстойлівая. Адносна зімаўстойлівая. Расце хутка. Меданос. Усе часткі расліны ядавітыя.
(Ammodendron) налічвае каля 7 відаў, якія растуць у Сярэдняй Азіі, Казахстане, Іране. Растуць пераважна на рухомых барханных пясках. Кусты або дрэвы даму вышыню з густым серабрыста-шаўковым апушэннем на парастках і лістах і развітой каранёвай сістэмай. Лісце чарговае парнаперыстаскладанае, з адной або дзвюма парамі лісточкаў. Чаранкі часта пераўтвараюцца ў калючкі. Кветкі цёмна-фіялетавыя, сабраны ў канечныя шматкветкавыя гронкі. Плод 1–2-насенны струк. Размнажаюцца насеннем. Пры засыпанні пяском утвараюць на стволіках прыдаткавыя карані, якія пры агаленні пакрываюцца парасткамі. Выкарыстоўваюцца для замацавання пяскоў.
Пясчанаяакацыя,абоамадэндранКонолі (Ammodendron conolli). У пясках пустынь Кызылкум і Каракумы дрэва даму вышыню. Лісце з парай лінейных шэра-зялёных лісточкаў да 5 см у даўжыню. Струк голы, спіральна сагнуты, светла-зялёны, крылаты, з
1–2 насеннямі. Род чынгіль (Holimodendron) прадстаўлены відам, які распаўсюджаны ў Іране, Кітаі,
Манголіі і Сярэдняй Азіі.
Чынгільсерабрысты,абочэмыш (H. holodendron), – лістападны, калючы, раскідзісты куст, 0,5–3 м у вышыню. Лісце чарговае, парнаперыстаскладанае, мае 1–5 пар лісткоў. Светла-фіялетавыя кветкі сабраны ў пазушныя складаныя парасоны. Струк да
3 см у даўжыню, уздзьмуты, з жоўтымі створкамі. Засухаўстойлівы. Солеўстойлівы.
Святлалюбны. Меданос. Размнажаецца насеннем, каранёвымі парасткамі. Дэкаратыўны. Род зяновец (с налічвае больш за 50 відаў, якія распаўсюджаны ў
Еўропе, Заходняй Сібіры, Афрыцы. Шмат відаў эндэмікаў. Лістападныя, радзей вечназялёныя кусты, сланцы, нізкарослыя (0,5–0,6 м) або даму вышыню. Лісце чарговае, тройчастаскладанае. Кветкі ў прамастойных гронках, жоўтыя ў пазухах лісця або на верхавінцы парасткаў. Размнажаюцца насеннем, атожылкамі і каранёвымі парасткамі. Святлалюбныя. Непатрабавальныя да ўрадлівасці глебы. Дэкаратыўныя.
Ксерафіты. Азотазбіральнікі. Меданосы.
Зяновецрускі (с ruthenicus) расце ў Еўропе, Сібіры і на Каўказе. Куст даму вышыню. Тонкія парасткі пакрыты шараватымі, серабрыстымі, бліскучымі валаскамі. Лісточкі зваротнаяйкападобныя, падоўжаныя, суцэльныя па краі, да 2,5 см у даўжыню, зверху цёмна-зялёныя, голыя, знізу серабрыста-шэрыя ад густых шаўкавістых валаскоў. Зімаўстойлівы (мал. 119). Род бабоўнік (Laburnum) налічвае 3 віды, якія растуць у Паўднёвай Еўропе і Малой
Азіі. Кусты або невялікія дрэвы з тройчастым лісцем і доўгімі шматкветкавымі, вельмі прыгожымі гронкамі залаціста-жоўтых кветак матыльковага тыпу. Меданосы. Усе часткі раслін атрутныя.
Вішняптушыная, чарэшня (C. avium) – дрэва 20–25 м у вышыню і 0,6 м у дыяметры ствала. Кара бліскучая, шэра-карычневая з карычневымі лінзамі. Лісце зваротнаяйкападобнае або элептычнае, да 16 см у даўжыню, вострапілаватае па краі.
Цвіце да аблісцення. Плады да 17 мм у дыяметры. Натуральна расце ў шыракалістых лясах Украіны, Малдовы, Крыма, Каўказа, Заходняй Еўропы і Ірана. Мае шмат гатункаў, якія разводзяць як каштоўныя пладовыя дрэвы. Выкарыстанне такое, як і ў вішні звычайнай.
Вішнязвычайная (C. vulgaris) – дрэва або куст даму вышыню. Кара ствала бура-карычневая, з лінзамі. Парасткі тонкія, бура-чырвоныя або буравата-шэрыя, гладкія.
Лісце шчыльнае, да 8–12 см у даўжыню, зваротнаяйкападобнае або элептычнае, завостранае, у аснове клінападобнае, цёмна-зялёнае. Кветкі па 2–4, белыя. Плады да 15 мм у дыяметры, светла-чырвоныя, салодка-кіслыя. У дзікім стане невядомая. Шырока разводзіцца у Еўропе, Сярэдняй Азіі, Заходняй Сібіры як каштоўнае пладовае і дэкаратыўнае дрэва. Цвіце ў маі. Плады паспяваюць у ліпені – жніўні. З пладоў гатуюць розныя харчовыя прадукты. Кара і лісце змяшчаюць дубільныя рэчывы. Меданос.
Драўніна ідзе на розныя дробныя вырабы (мал. 112).
Вішнякустовая (C. fruticosa) – куст даму вышыню, з дугападобна
ўзыходзячымі, у маладосці зялёнымі, потым бурымі парасткамі, з жаўтаватымі лінзамі.
Лісце ланцэтнае або прадаўгавата-элептычнае, да 5 см у даўжыню, зверху бліскучае, цёмна-зялёнае, знізу матавае. Кветкі белыя, па 3–4, у суквеццях. Цвіце ў маі – чэрвені.
Плады паспяваюць у жніўні. Плады разнастайнай формы і афарбоўкі 8–15 мм у дыяметры, салодкія, ядомыя. Натуральна расце ў зарасніках стэпавай і лесастэпавай зон Еўропы,
Заходняй Сібіры, Казахстана, Каўказа. Каштоўная пладовая і дэкаратыўная расліна.
Вішнялямцавая (C. tomentosa) – куст 2–3 м у вышыню, часам невялічкае дрэва, з лямцава-апушанымі парасткамі. Лісце шырокаэлептычна-рамбічнае, завостранае, 3–5 см у даўжыню, зморшчанае па жылках. Цвіце да аблісцення. Кветкі бела-ружовыя. Плады да 12 мм у дыяметры, чырвоныя, сакавітыя, салодкія. Паспяваюць у першай палове лета. Натуральна расце ва Усходняй Азіі. Разводзіцца ў нас як каштоўная пладовая і дэкаратыўная расліна. Род чаромха (Padus) налічвае больш як 20 відаў, якія распаўсюджаны ва ўмераным поясе Паўночнага паўшар’я. Лістападныя дрэвы, радзей кусты дам і нават даму вышыню. Парасткі з лінзамі. Лісце простае, чарговае, зубчастае. Кветкі дробныя, белыя, сабраны ў гронкі з прыемным пахам. Плод – сакавітая касцянка. Размнажаецца насеннем, радзей каранёвымі парасткамі. Любіць асветленыя мясціны з урадлівымі, вільготнымі глебамі. Выкарыстоўваюць ў азеляненні. Вытрымлівае гарадскія ўмовы. Меданос.
Чаромхазвычайная (P. avium) – дрэва пераважна поплаўных лясоў Еўропы і
Заходняй Сібіры. Расце ад лесатундры на поўначы да стэпаў на поўдні. Сустракаецца на
Каўказе і ў Сярэдняй Азіі. Дрэва даму вышыню. Лісце і луб пры расціранні выдаюць міндальны пах. Лісце элептычнае, па жылках злёгку зморшчанае, каротказавостранае, дробназубчастае па краі. Вясной распускаецца раней, чым у іншых лясных парод. Кветкі ў доўгіх паніклых гронках, вельмі духмяныя, фітанцыдныя. Плады чорныя, даўкія на смак. Каштоўнае дэкаратыўнае і лекавае дрэва (мал. 113).
Чаромхапенсільванская (P. pensylvanica) натуральна расце ў шыракалістых лясах
Паўночнай Амерыкі. Дрэва 15–20 м у вышыню. Інтрадукавана ў Беларусь. Вельмі дэкаратыўная лісцем, кветкамі і мноствам дробных ярка-чырвоных пладоў.
Чаромхапозняя (P. sirotina) – дрэва даму вышыню. Мае вельмі прыгожае шырокаланцэтнае глянцавае лісце. Кветкі без пазух. Яе драўніна лічыцца ў ЗША другой па значнасці сярод лісцевых парод (пасля арэха чорнага) для мэблевай вытворчасці, аздаблення памяшканняў і інш.
Чаромхавіргінская (P. virginiana) – таксама дрэва паўночнаамерыканскага паходжання 10–15 м у вышыню. Лісце шырокае, зваротнаяйкападобнае. Кветкі з прыемным пахам. Цвітуць у сярэдзіне мая. Дэкаратыўная расліна. Плады чырвоныя, потым цямнеюць, ядомыя.
ЧаромхаМаака (P. maakii) – дрэва даму вышыню. Натуральна расце ў пойменных лясах Далёкага Усходу. Адметная карычневай бліскучай карой, якая адслойваецца папярочнымі плеўкамі. Лісце яйкападобна-элептычнае. Кветкі з мядовым пахам. Плады чорныя, горкія. Выкарыстоўваецца ў азеляненні.
Чаромхаанціпка, малалетка, пахучаявішня (P. mahaleb), – кустападобнае дрэва даму вышыню. Лісце акруглае, яйкападобнае, да 9 см у даўжыню, звычайна светла- зялёнае. Кветкі белыя, у гронках. Плады яйкападобныя, чорныя, горкія. Натуральна расце
ў Сярэдняй Азіі, Міжземнамор’і, Крыме, на Каўказе, паўднёвай частцы Заходняй Еўропы, у асноўным па ніжнім поясе горных схілаў. У Беларусі выкарыстоўваецца ў якасці прышчэпа для культурных гатункаў вішні, чарэшні.
Адзначаныя інтрадукаваныя віды чаромхі ўстойлівыя да хвароб і шкоднікаў.
Дэкаратыўныя. З’яўляюцца добрымі меданосамі. Выкарыстоўваюцца ў азеляненні. Род лаўравішня (Louracerasus) – вечназялёныя дрэвы, якія растуць на Каўказе, у
Іране, Малой Азіі, Балканскім паўвостраве. Найбольш вядомым відам, які інтрадукаваны і
ў Беларусь, з’яўляецца лаўравішнялекавая (L. officinalis), якая натуральна расце ў лясах
Каўказа. Гэта невялічкае вечназялёнае дрэўца са скураным прадаўгавата-элептычным лісцем, да 20 см у даўжыню. Кветкі белыя, у гронках, стаяць прама. Плады авальныя, каля
20 мм у даўжыню, чорныя, сакавітыя, салодкія. Насенне атрутнае, выкарыстоўваецца ў медыцыне, а сама расліна ў азеляненні (мал. 114).
Ва ўмовах Беларусі недастаткова зімаўстойлівая. У суровыя зімы абмярзаюць маладыя парасткі. Вясной расліна добра аднаўляецца.
Род абрыкос (Armeniana) – лістападныя, невысокія дрэвы і кусты. Кветкі адзіночныя, белыя або ружовыя. Цвітуць да аблісцення. Плады – сакавітыя або сухаватыя касцянкі.
Абрыкосзвычайны (А. vulgaris) – дрэва даму вышыню. Натуральна расце ў
Цэнтральнай Азіі, на Цянь-Шані, у Цэнтральным Кітаі. Лісце акругла-яйкападобнае з выцягнутай вострай верхавінкай, дробнагародчата-пілаватае па краі (мал. 115).
Інтрадукаваны ў Беларусь, дзе абрыкосавыя дрэвы разводзяць на поўдзень ад лініі Д. Гарадок–Бяроза–Івацэвічы–Слонім–Ваўкавыск–Свіслач. Адметны кароткім перыядам зімовага спакою. Нават пры непрацяглым пацяпленні вясной дрэвы кранаюцца ў рост і зацвітаюць. Цвітуць на поўдні Беларусі ў канцы красавіка. Кветкі і маладая завязь вельмі адчувальныя нават да мінімальных адмоўных тэмператур (С. Пры адсутнасці ў перыяд цвіцення замаразкаў шчодра пладаносяць. Плады акруглыя, да 5 см у дыяметры, ад светла-жоўтых да аранжава-чырвоных. Адносна зімаўстойлівы, святлалюбны, хутка расце, аддае перавагу лёгкім глебам.
Абрыкосманчжурскі (A. mandshurica) – ад папярэдняга віду адрозніваецца больш буйным і грубазубчастым па краі лісцем, сухаватымі неядомымі пладамі. З’яўляецца роданачальнікам шматлікіх зімаўстойлівых гатункаў. Каштоўны для азелянення. Цалкам зімаўстойлівы.
Абрыкоссібірскі (A. sibirica) – куст даму вышыню. Па марфалагічных прыкметах падобны на а. звычайны. Вельмі зімаўстойлівы і засухаўстойлівы від.
Перспектыўны для выкарыстання ў азеляненні. Род персік (Persica) налічвае 6 відаў, якія натуральна растуць ў Кітаі. Невысокія дрэвы, даму вышыню, часам кустападобныя. Найбольшае распаўсюджанне мае персік звычайны (P. vulgaris), які шырока разводзяць як пладовае дрэва. Мае шмат садовых сартоў. Лісце падоўжана-ланцэтнае, завостранае на верхавінцы, цёмна-зялёнае. Кветкі адзіночныя, ружовыя або чырвоныя, распускаюцца да аблісцення. Плады падоўжаныя, авальныя, яйкападобныя, да 7–12 см у даўжыню, ад светла-зялёных да залаціста- аранжавых, звычайна апушаныя. Мякаць сакавітая, салодкая або кіслая. Цеплалюбны, незімаўстойлівы (мал. 116). У Беларусі сустракаецца рэдка. Разводзіцца садаводамі-аматарамі на поўдні
Беларусі, дзе можа цвісці і плоданасіць. Часта абмярзае, а ў суровыя зімы вымярзае цалкам.
Лекцыя
21
Характарыстыка сямействаў бабовыя, міртавыя
1.
Арэал
2.
Марфалагічныя і біялагічныя асаблівасці
3.
Экалагічныя ўласцівасці
4. Гаспадарчае значэнне
Парадак
Бабовыя
(матыльковыя)
–
Fabales, магчыма, паходзіць ад каменяломнікавых. Дрэвы, кусты, паўкусты і травы. Лісце пераважна чарговае, звычайна складанае (перыстаскладанае або радзей пальчатаскладанае). Членікі сасудаў з простай перфарацыяй. Кветкі аднаполыя, актынаморфныя або часцей зігаморфныя, у большасці 5- членныя. Плод – струк. Насенне з прамым вялікім зародкам і малым эндаспермам або без яго.
Сямейства
Бабовыя (матыльковыя)– Fabaceae– адзінае сямейства парадку бабовыя. Жыхарам краін з умераным кліматам з дзяцінства вядомы гарох, фасоля, канюшына, віка, белая акацыя. У тропіках агульнавядомы «дажджавое дрэва», або самон
(Samanea samon), і адно з найбольш прыгожых дрэў свету – дэлоніксцарскі (Delonix
Абрыкосзвычайны (А. vulgaris) – дрэва даму вышыню. Натуральна расце ў
Цэнтральнай Азіі, на Цянь-Шані, у Цэнтральным Кітаі. Лісце акругла-яйкападобнае з выцягнутай вострай верхавінкай, дробнагародчата-пілаватае па краі (мал. 115).
Інтрадукаваны ў Беларусь, дзе абрыкосавыя дрэвы разводзяць на поўдзень ад лініі Д. Гарадок–Бяроза–Івацэвічы–Слонім–Ваўкавыск–Свіслач. Адметны кароткім перыядам зімовага спакою. Нават пры непрацяглым пацяпленні вясной дрэвы кранаюцца ў рост і зацвітаюць. Цвітуць на поўдні Беларусі ў канцы красавіка. Кветкі і маладая завязь вельмі адчувальныя нават да мінімальных адмоўных тэмператур (С. Пры адсутнасці ў перыяд цвіцення замаразкаў шчодра пладаносяць. Плады акруглыя, да 5 см у дыяметры, ад светла-жоўтых да аранжава-чырвоных. Адносна зімаўстойлівы, святлалюбны, хутка расце, аддае перавагу лёгкім глебам.
Абрыкосманчжурскі (A. mandshurica) – ад папярэдняга віду адрозніваецца больш буйным і грубазубчастым па краі лісцем, сухаватымі неядомымі пладамі. З’яўляецца роданачальнікам шматлікіх зімаўстойлівых гатункаў. Каштоўны для азелянення. Цалкам зімаўстойлівы.
Абрыкоссібірскі (A. sibirica) – куст даму вышыню. Па марфалагічных прыкметах падобны на а. звычайны. Вельмі зімаўстойлівы і засухаўстойлівы від.
Перспектыўны для выкарыстання ў азеляненні. Род персік (Persica) налічвае 6 відаў, якія натуральна растуць ў Кітаі. Невысокія дрэвы, даму вышыню, часам кустападобныя. Найбольшае распаўсюджанне мае персік звычайны (P. vulgaris), які шырока разводзяць як пладовае дрэва. Мае шмат садовых сартоў. Лісце падоўжана-ланцэтнае, завостранае на верхавінцы, цёмна-зялёнае. Кветкі адзіночныя, ружовыя або чырвоныя, распускаюцца да аблісцення. Плады падоўжаныя, авальныя, яйкападобныя, да 7–12 см у даўжыню, ад светла-зялёных да залаціста- аранжавых, звычайна апушаныя. Мякаць сакавітая, салодкая або кіслая. Цеплалюбны, незімаўстойлівы (мал. 116). У Беларусі сустракаецца рэдка. Разводзіцца садаводамі-аматарамі на поўдні
Беларусі, дзе можа цвісці і плоданасіць. Часта абмярзае, а ў суровыя зімы вымярзае цалкам.
Лекцыя
21
Характарыстыка сямействаў бабовыя, міртавыя
1.
Арэал
2.
Марфалагічныя і біялагічныя асаблівасці
3.
Экалагічныя ўласцівасці
4. Гаспадарчае значэнне
Парадак
Бабовыя
(матыльковыя)
–
Fabales, магчыма, паходзіць ад каменяломнікавых. Дрэвы, кусты, паўкусты і травы. Лісце пераважна чарговае, звычайна складанае (перыстаскладанае або радзей пальчатаскладанае). Членікі сасудаў з простай перфарацыяй. Кветкі аднаполыя, актынаморфныя або часцей зігаморфныя, у большасці 5- членныя. Плод – струк. Насенне з прамым вялікім зародкам і малым эндаспермам або без яго.
Сямейства
Бабовыя (матыльковыя)– Fabaceae– адзінае сямейства парадку бабовыя. Жыхарам краін з умераным кліматам з дзяцінства вядомы гарох, фасоля, канюшына, віка, белая акацыя. У тропіках агульнавядомы «дажджавое дрэва», або самон
(Samanea samon), і адно з найбольш прыгожых дрэў свету – дэлоніксцарскі (Delonix
regia), які часам называюць полымем лясоў». Плады ражковагадрэва (Ceratonia siligua)
– аблюбаваны ласунак у народа, якія насяляюць краіны Міжземнамор’я, а сою (Glucine
max) разводзяць у Кітаі ўжо некалькі тысячагоддзяў. Усе гэтыя расліны, на першы погляд вельмі розныя, адносяцца да сямейства матыльковых, прадстаўнікі якога пазнаюцца ў прыродзе па складаным лісці з прылісткамі і характэрным плодзе, які батанікі вызначаюць як струк. Сямейства прынята дзяліць на тры падсямействы: матыльковыя (Faboideae), мімозавыя (Mimosoideae), цэзальпініевыя (Coesalpinoideae). Адрозненні галоўным чынам у будове кветак. Шмат якія батанікі разглядаюць іх як самастойныя сямействы. Колькасць вядомых зараз рода матыльковых каля 700, а відаў, магчыма, не менш як 17 000. Сярод кветкавых раслін толькі два сямействы – архідныя і складанакветкавыя – перавышаюць матыльковых па колькасці відаў.
Матыльковыя – дрэвы (часта вельмі буйныя, часам даму вышыню), кусты, кусцікі, паўкусцікі і травы (апошнія галоўным чынам у падсямействе матыльковыя).
Вельмі звычайны вітковыя формы, як травяністыя, так і драўняныя. Вядома, напрыклад, што найбольш хуткарослым дрэвам у свеце з’яўляецца альбіцыя серпападобная (Albizia
falcataria), якая ўваходзіць у падсямейства мімозавых. Лягчэйшую ў свеце драўніну, больш лёгкую, чым драўніна вядомага бальсавага дрэва, дае эшынаменавірджынская
(Aeschynomena vurginina). На каранях большасці матыльковых (каля 70% відаў), часткі мімозавых (10–15%), некаторых цэзальпініевых ёсць клубеньчыкі. Штогод матыльковыя, якія жывуць у сімбіёзе з бактэрыямі, вяртаюць у глебу не менш за 100–140 кг/га азоту.
Лісце матыльковых з прылісткамі, якія рана ападаюць. Параўнальна рэдка сустракаецца лісце другаразоваспрошчанае, у якога адзіная пласцінка ўяўляе сабой нерэдукаваны лісток.
Кветкі матыльковых у большасці выпадкаў двухполыя, але ў шэрагу прадстаўнікоў вядомы і аднаполыя. Сабраны яку верхавінкавыя, так і пазушныя суквецці, часцей бакакветныя – гронкі і мяцёлкі. Колькасць кветак у суквецці часам памяншаецца да адной, але пры гэтым памеры яе, як правіла, павялічваюцца. Для большасці матыльковых уласціва энтамафілія (насякомаапыленне). Часцей за с кветкі маюць 10 тычынак, якія размешчаны ў два кругі. Гінецэй пераважна складаецца з аднаго пладалісціка. Аднак вядомы роды з 2–16 свабоднымі пладалісцікамі. Колькасць семязачаткаў у завязі вагаецца ад 2 да 15–20, але прадстаўнікі асобных рода маюць усяго адзін семязачатак. У пераважнай большасці кветкі маюць пяць пялёсткаў і толькі ў некаторых прадстаўнікоў (аморфа) з розных падсямействаў іх менш. Цэзальпініевыя і матыльковыя ў пераважнай большасці маюць больш або менш зігаморфны венчык. Па падабенстве да матылька н яшчэ ў Х ст. атрымаў у батанічнай літаратуры назву матыльковага.
Матыльковы венчык складаецца з больш буйнога верхняга пялёстка-сцяга, які ахоплівае ў пупышцы ўсе астатнія пялёсткі і некалькі супрацьстаіць ім, калі кветка распускаецца; два бакавыя пялёсткі ўтвараюць крылы, а самыя ўнутраныя зрастаюцца, у верхняй палове або зліпаюцца, утвараюць лодачку, якая заключае тычынкі і завязь. Не менш чым 95% відаў матыльковых маюць вышэйапісаны тып венчыка. Плод матыльковых называюць струком, які развіваецца з аднаго пладалісціка. н вельмі разнастайны па марфалагічных і анатамічных асаблівасцях, якія носяць толькі прыстасавальны характар. Струкі самых розных памераў. Рэкорд велічыні струка, гэта адначасова і самы буйны плоду свеце, належыць пладам энтадылазячай (Entada
scanden), які дасягае часам 1,5 м у даўжыню. Насенне матыльковых без эндасперму або з малым эндаспермам. Запасныя харчовыя рэчывы адкладваюцца непасрэдна ў семядолях. Важную ролю ў распаўсюджанні матыльковых адыгрываюць вада і вецер. Асобныя віды распаўсюджваюцца жывёламі, а вогуле разнастайнасць спосабаў распаўсюджвання ў іх вельмі вялікая. Матыльковыя растуць шырока – ад Арктыкі да антарктычных астравоў. У большасці краін трапічнага, умерана цёплага і барэяльнага клімату матыльковыя складаюць значную частку мясцовай флоры. Па колькасці прадстаўнікоў у Італіі – нам месцы, у Бразіліі – м, у Новай Каледоніі – м, Ісландыі і Грэнландыі – м, у Беларусі
– нам месцы.
Магчымасць адаптавацца да самых разнастайных прыродных умоў у матыльковых цудоўная. Яны лёгка пранікаюць у розныя раслінныя супольніцтвы і часта з’яўляюцца эдыфікатарамі. Лічыцца, што ў травастоях лясной і лесастэпавых зон матыльковыя складаюць 10–20% усёй масы. Яны добра прыстасаваліся да дэфіцыту вільгаці на цяжкіх неўрадлівых гліністых глебах або на рухомых пясках (вярблюджая калючка, пясчаныя акацыі і інш.).
Гаворачы пра вялікую распаўсюджанасць матыльковых, патрэбна адзначыць і тыя супольніцтвы і месцазнаходжанні, куды прадстаўнікі гэтага сямейства ніколі не
ўваходзяць. Так, яны амаль адсутнічаюць у прэснаводных супольніцтвах у вадаёмах. Няма
іх сярод эпіфітаў, паколькі ў іх цяжкае насенне, якое марудна прарастае. Невядомы выпадкі паразітавання матыльковых на іншых раслінах.
Агульнавядома вялікая роля бабовых у жыцці чалавецтва. Па эканамічнай значнасці яны ўступаюць толькі злакам. Апроч вельмі вялікай групы харчовых, сярод матыльковых шмат кармавых, тэхнічных, меданосных, лекавых, дэкаратыўных і раслін, якія даюць каштоўную драўніну (соя, гарох, фасоля, земляны арэх, канюшына, белая акацыя, сафора і
інш.).
Падсям ейства
М атыль ковыя
(Fab oideae) уключае лістападныя і вечназялёныя дрэвы, кусты, паўкусты, кусцікі, ліяны і травы. Лісце складанае, радзей простае, часам ад іх застаюцца толькі прылісткі. Кветкі ў гронках, мяцёлках, пучках або адзіночныя, двухполыя, зігаморфныя. Калякветнік двайны, венчык матыльковага тыпу, тычынак 10 ( К
(5)
С
1+2+(2)
А
10-(10)-(9)+1
G
(1)
). Растуць пераважна ў трапічных і субтрапічных краінах. Аб’ядноўвае 490 рода і каля 12 тыс. відаў. Род маакія (Maakia). Асноўны арэал Усходняя Азія, дзе расце 6 відаў. Прадстаўнік гэтага роду маакіяамурская, акацыяамурская, або акатнік (M. amurensis).
Распаўсюджана ў Прыморскім краі, Манчжурыі. Дрэва даму вышыню. Лісце чарговае, няпарнаперыстаскладанае. Лісточкі суцэльныя па краі, скураныя, голыя. Размнажаецца насеннем, парасткамі ад пня, каранёвымі парасткамі. Марозаўстойлівая, ценеўстойлівая. Да глебы непатрабавальная. Вільгацялюбная. Расце марудна. Жыве 200–250 гадоў.
Выкарыстоўваецца для замацавання яро. Меданос. Мае прыгожую трывалую драўніну. Род рабінія (Robinia) – расліны Паўночнай Амерыкі. Налічвае каля 20 відаў.
Лістападныя дрэвы або кусты з чарговым няпарнаперастым лісцем з прылісткамі, якія відазменены ў калючкі. Кветкі ў пазушных гронках на парастках бягучага года. Струк сплясканы, шматнасенны. Віды хуткарослыя і святлалюбныя. Непатрабавальныя да
ўрадлівасці глебы. Размнажаюцца насеннем, каранёвымі парасткамі. Недаўгавечныя.
Дэкаратыўныя. Добрыя меданосы.
Рабініяілжэакацыя,абоакацыябелая (R. pseudaacacia). Дрэва дам. Кветкі белыя, буйныя, пахучыя, сабраны ў павіслыя гронкі. Цвіце ў пачатку лета. Пераважае расці на лёгкіх з вапнай глебах. Солеўстойлівая. Засухаўстойлівая. Расце ва ўмовах горада. Азотазбіральнік. Хутка расце да 10–12 гадоў. Выкарыстоўваецца ў полеахоўным лесаразвядзенні (мал. 117). Род сафора (Saphora) распаўсюджаны у Амерыцы, Азіі, Аўстраліі. Аб’ядноўвае каля
50 відаў, з якіх 6–7 драўняныя. Гэта вечназялёныя і лістападныя дрэвы, кусты і шматгадовыя травы. Лісце няпарнаперыстае, размешчана спіральна. Струкі не раскрываюцца. Дэкаратыўныя. Змяшчаюць атрутныя рэчывы.
Сафораяпонская (S. japonica) расце ў Кітаі і Японіі. Лістападнае дрэва даму вышыню. Кветкі жаўтаватыя, пахучыя, у канечных прамастойных мяцёлках. Цвітуць у сярэдзіне лета. Аддае перавагу свежым сугліністым і супясчаным глебам. Засуха, цене- і солеўстойлівая. Адносна зімаўстойлівая. Расце хутка. Меданос. Усе часткі расліны ядавітыя.
Род карагана (Caragana) аб’ядноўвае каля 70 відаў, якія распаўсюджаны ва
Усходняй Еўропе і Азіі. Лістападныя кусты, радзей невялікія дрэвы. Лісце чарговае, парнаперыстае. Кветкі адзіночныя або сабраны ў пучкі па 2–5, пераважна жоўтыя.
Караганадрэвападобная, абожоўтаяакацыя (C. arborescens). Распаўсюджана пас й Сібіры, у Паўночным Кітаі і Манголіі. Куст або дрэва даму вышыню. Пры распусканні лісце і парасткі пакрыты шаўкавістымі валаскамі. Кветкі жоўтыя.
Размнажаецца насеннем, сцябловымі чаранкамі і атожылкамі. Марозаўстойлівая. Цене- і засухаўстойлівая. Непатрабавальная да ўрадлівасці глебы. Вытрымлівае засоленасць.
Меданос. Азотазбіральнік. Жыве да 70 гадоў і больш. Мірыцца з умовамі горада і абрэзкай. Мае дэкаратыўныя формы (мал. 118).
Караганахмызняк,абодзераза (C. frutex), расце ў стэпавай і лесастэпавай зонах
Еўропы, Сібіры, Сярэдняй Азіі, Манголіі. Ад папярэдняга віду адрозніваецца меншымі памерамі. Лісце з чатырох лісткоў. Цвіце пазней. Куст даму вышыню.
Выкарыстоўваецца для замацавання схілаў. Род амадэндран
Усходняй Еўропе і Азіі. Лістападныя кусты, радзей невялікія дрэвы. Лісце чарговае, парнаперыстае. Кветкі адзіночныя або сабраны ў пучкі па 2–5, пераважна жоўтыя.
Караганадрэвападобная, абожоўтаяакацыя (C. arborescens). Распаўсюджана пас й Сібіры, у Паўночным Кітаі і Манголіі. Куст або дрэва даму вышыню. Пры распусканні лісце і парасткі пакрыты шаўкавістымі валаскамі. Кветкі жоўтыя.
Размнажаецца насеннем, сцябловымі чаранкамі і атожылкамі. Марозаўстойлівая. Цене- і засухаўстойлівая. Непатрабавальная да ўрадлівасці глебы. Вытрымлівае засоленасць.
Меданос. Азотазбіральнік. Жыве да 70 гадоў і больш. Мірыцца з умовамі горада і абрэзкай. Мае дэкаратыўныя формы (мал. 118).
Караганахмызняк,абодзераза (C. frutex), расце ў стэпавай і лесастэпавай зонах
Еўропы, Сібіры, Сярэдняй Азіі, Манголіі. Ад папярэдняга віду адрозніваецца меншымі памерамі. Лісце з чатырох лісткоў. Цвіце пазней. Куст даму вышыню.
Выкарыстоўваецца для замацавання схілаў. Род амадэндран
1 ... 20 21 22 23 24 25 26 27 28
(Ammodendron) налічвае каля 7 відаў, якія растуць у Сярэдняй Азіі, Казахстане, Іране. Растуць пераважна на рухомых барханных пясках. Кусты або дрэвы даму вышыню з густым серабрыста-шаўковым апушэннем на парастках і лістах і развітой каранёвай сістэмай. Лісце чарговае парнаперыстаскладанае, з адной або дзвюма парамі лісточкаў. Чаранкі часта пераўтвараюцца ў калючкі. Кветкі цёмна-фіялетавыя, сабраны ў канечныя шматкветкавыя гронкі. Плод 1–2-насенны струк. Размнажаюцца насеннем. Пры засыпанні пяском утвараюць на стволіках прыдаткавыя карані, якія пры агаленні пакрываюцца парасткамі. Выкарыстоўваюцца для замацавання пяскоў.
Пясчанаяакацыя,абоамадэндранКонолі (Ammodendron conolli). У пясках пустынь Кызылкум і Каракумы дрэва даму вышыню. Лісце з парай лінейных шэра-зялёных лісточкаў да 5 см у даўжыню. Струк голы, спіральна сагнуты, светла-зялёны, крылаты, з
1–2 насеннямі. Род чынгіль (Holimodendron) прадстаўлены відам, які распаўсюджаны ў Іране, Кітаі,
Манголіі і Сярэдняй Азіі.
Чынгільсерабрысты,абочэмыш (H. holodendron), – лістападны, калючы, раскідзісты куст, 0,5–3 м у вышыню. Лісце чарговае, парнаперыстаскладанае, мае 1–5 пар лісткоў. Светла-фіялетавыя кветкі сабраны ў пазушныя складаныя парасоны. Струк да
3 см у даўжыню, уздзьмуты, з жоўтымі створкамі. Засухаўстойлівы. Солеўстойлівы.
Святлалюбны. Меданос. Размнажаецца насеннем, каранёвымі парасткамі. Дэкаратыўны. Род зяновец (с налічвае больш за 50 відаў, якія распаўсюджаны ў
Еўропе, Заходняй Сібіры, Афрыцы. Шмат відаў эндэмікаў. Лістападныя, радзей вечназялёныя кусты, сланцы, нізкарослыя (0,5–0,6 м) або даму вышыню. Лісце чарговае, тройчастаскладанае. Кветкі ў прамастойных гронках, жоўтыя ў пазухах лісця або на верхавінцы парасткаў. Размнажаюцца насеннем, атожылкамі і каранёвымі парасткамі. Святлалюбныя. Непатрабавальныя да ўрадлівасці глебы. Дэкаратыўныя.
Ксерафіты. Азотазбіральнікі. Меданосы.
Зяновецрускі (с ruthenicus) расце ў Еўропе, Сібіры і на Каўказе. Куст даму вышыню. Тонкія парасткі пакрыты шараватымі, серабрыстымі, бліскучымі валаскамі. Лісточкі зваротнаяйкападобныя, падоўжаныя, суцэльныя па краі, да 2,5 см у даўжыню, зверху цёмна-зялёныя, голыя, знізу серабрыста-шэрыя ад густых шаўкавістых валаскоў. Зімаўстойлівы (мал. 119). Род бабоўнік (Laburnum) налічвае 3 віды, якія растуць у Паўднёвай Еўропе і Малой
Азіі. Кусты або невялікія дрэвы з тройчастым лісцем і доўгімі шматкветкавымі, вельмі прыгожымі гронкамі залаціста-жоўтых кветак матыльковага тыпу. Меданосы. Усе часткі раслін атрутныя.