Файл: 1 М.уезов атындаы ОУ оу жйесіні рылымын сипаттау 2 Негізгі блім.docx

Қондырғы 1000 В кернеуге дейінгі қондырғыға жатады. Жұмыстың қауіпсіздігін қамтамасыз ететін негізгі техникалық құралдары болып мыналар табылады:

-Жерлендіру

-Нолдендіру

-Сөндіру

Жерлендіру дегеніміз құрылғының ток жүрмейтін бөлігінің жермен қосылысы.

Электрлiк жерлендіру күйiн бақылау үшiн оқшаулаудың кезекті түрдегі сынақтарын өткiзiп отырады. Жерлендіруді өлшеу және сынақтау үшiн кернеуi 1000 В-қа дейiнгi электр қондырғыларында М1 101 типтi мегметрлер қолданылады. Ұзындығы 2,5-3 м стерженьдер, арнайы дайындалған траншеяда топырақ қабатына тiгiнен түсiрiледi, тiк жерлендіру болат шендеуiшпен жалғастырылады. Қысқа тұйықталу тогынан сақтандыру iске қосылу тогы 60 А-дi ажыратудың толық уақыты 0,3 с-тi құрайтын қондырғыға ие болатын электромагниттiк ажыратқышы бар автоматпен жүзеге асырылады.

1000 В кернеуге дейінге электрқондырғылары үшін жерлендіру құрылғысының кедергісі 4 Ом-нан кем болмауы қажет.

Нөлдендіру дегеніміз ток жүрмейтін бөліктің қосылысы.

Нөлдендіру сақтау эффектісі аз болмауынан қорытындалады.

Сөндіру - электр тогымен зақымдану қауіптілігі туған жағдайда электр қондырғысын автоматты түрде сөндіретін сақтау жүйесі.

Өрт қауіпсіздігі

Электр қондырғылардағы өрттер аса қауіпті, өйткені үлкен материалдық шығындарға әкеп соғады. Өрттің келесі себептерден туындауы мүмкін:

-Отты абайсыз пайдаланудан;

-Өндірістік жабдықтардан ақауларынан;

-Электр жабдығын пайдалану ережелерін бұзудан;

-Электр, газбен дәнекерлеу жұмыстарын жүргізу кезіндегі өрт қауіпсіздігі шараларының бұзылуынан.

Өрт қауіпсіздігі, бірінші кезекте, электрмен қоректендіру жүйелерінің өрт қауіпсіздігі талаптарын орындаумен және оны профилактикалық жұмыстарды орындау кезінде сақтаумен қамтамасыз етеді.

Өрт профилактикасының мақсаттарына дәлізде өрт сөндіру құралдары: ОХП-10,ОУ-5 өрт сөндіргіштері қарастырылған. Мұнан басқа жұмыс істеушілер арасында өрт қауіпсіздігінің шаралары жөніндегі инструктаждар өткізіліп тұрады.

Жөндеу-профилактикалық жұмыстарды жүргізу кезіндегі өрт қауіпсіздігінің ережелері сақталады.

Санитария және гигиена жөніндегі іс шаралар.

Жұмыс орнын жоспарлау маңызды мәнге ие болады. Жұмыс орнын ұйымдастыру кезінде адамның физикалық мәндеріне көңіл бөлу қажет. Адамның, оның жұмыс аймағында орналасқан барлық құжаттарға, заттар мен қондырғыларға оңай қол жеткізе алуы қажет[4].

Микроклимат

Ғимаратқа қойылатын талаптар, компьютердің орнатылуына қойылатын талаптардан және микроклиматтың қажетті көрсеткіштеріне қойылатын талаптардан тұрады:

---

Ғимаратқа орташа температураның және жоғарғы емес салыстырмалы ылғалдықты болуы, шаң-тозаңның болмауы қажет. Температураның салыстырмалы ылғалдылық пен ауаның қозғалыс жылдамдығының нормалары 9.3 кестеде берілген. Жоғарғы температура мен ылғалдылық кезінде дененің қызуы орын алады. Төменгі температура кезінде, ауруларға әкеп соғатын организмнің салқындауы жүреді. Ғимараттағы белгілі бір микроклиматтың көрсеткіштерді ұстап отыру үшін ауа желдету және ауаны салқындату жүйелері орнатылады.

Ғимарат өлшемдерінің, негізгі жабдыққа қойылатын негізгі санитарлық техникалық қанағаттандыруы қажет, сондай-ақ сымдар, өткелдер, техникалық жабдықтар үшін кеңістіктің қарастырылуы қажет. Бір жұмыс орнына өндірістік ғимарат көлемінің кем дегенде 15 м және ауданның кем дегенде 4,5 м² сай келуі қажет.

СНИП-245-91 және 12.1. 1003-91 МЕСТ (ГОСТ) сәйкес ғимараттағы шу деңгейі 65 дБ-ден аспауы қажет. Шудың негізгі көздері принтерлер, мониторлар болып табылады[5].

3 Жеке тапсырма: Геотермалдық энергетика

Геотермалдық энергетика — энергияны Жердің ішкі жылуынан алу. Геотермалды энергетика табиғи және жасанды болып бөлінеді. Алғашқысы табиғи жылы көздерден алынса, екіншісі жер қабатына суды және басқа сұйықтарды және газ тәрізді заттарды айдап сіңіруден алынады. Геотермалды энергетика тұрмыстық қажетте жөне жылыту қондырғыларында кең қолданылады. Кем тұсы — жылы сулардың жоғарғы улылығы және сұйықтар мен газдардың химиялық зиянды реакциялары.

Геотермалдық энергия дегеніміз не?

Геотермалдық энергия вулкандық шығу тегі бар азды-көпті жаңартылатын энергия түріБасқаша айтқанда, ол Жердің ішкі жылуын пайдаланып, жылу энергиясын алуға болатын немесе электр қуатын өндіруге болатын жер қойнауынан жоғары температурада суды алу үшін тұрады.

Планетаның өзегіне жақындаған сайын температура айтарлықтай жоғарылайды, өйткені қысым, салмақ күші және Жердің жүрегі болып табылатын балқытылған металл өзегінен қашықтық аз болады. Сонымен Жер астынан көптеген қайнаған су қоймаларын табуға болады, оларды босатуға болады және ежелгі заманнан бері адамзат әртүрлі мақсаттарда пайдаланып келе жатқан будың, гейзерлердің және ыстық бұлақтардың үлкен ағындарын тудырды. Шөгінділердің бұл түрлері вулкандық белсенділігі жоғары аймақтарда өте жиі кездеседі.

Энергияның бұл түрі танымал, өйткені ол жаңартылатын көзден алынады, дегенмен өрістердің жойылуына әкелетін асқынулар бар. Бұлар, үш түрден тұруы мүмкін:

---

-Құрғақ Сұйық суы жоқ ыстық газ бен бу қоймалары.

-Ыстық сулардан. Олар жоғары температурада суы сығылған көздер немесе жер асты сулы қабаттары болуы мүмкін.

-Гейзерлер Қысымы соншалықты жоғары, олар буды немесе қайнаған суды үлкен ағындармен бетіне қарай анда-санда шығарып жіберуі керек жылу қоймалары.

Геотермалдық энергия қалай алынады?

Жоғарыда айтылғандай, геотермалдық энергия қысымы мен температурасы табиғи түрде болатын жер қойнауының суларынан алынады. Бұл шөгінділерде суды немесе буды шығаратын, оны пайдаланатын геотермалдық қондырғылар орнатылады электр энергиясын өндіру немесе жылу шығару және оны қайта бағыттаужәне кейінірек олар циклге үздіксіздік беру үшін суды әдеттегі температурада құдыққа шығарады.



Сурет- 3 Сурет-4

Несиявеллир геотермалдық электр Калифорния, Салтон теңізі

станциясы маңындағы геотермалдық

энергетикалық қондырғы

Оны алудың үйдегі тәсілдері де бар, мысалы, жылыжайлар мен ауылшаруашылық кептіру қондырғыларын жылытуға болмаса, үйді немесе бүкіл ғимараттарды жылумен қамтамасыз ету үшін жер қойнауынан газды немесе қайнаған суды пайдалануға мүмкіндік беретін геотермиялық сорғылармен жылыту.

Геотермалдық энергияның артықшылықтары

Энергияның осы түрінің негізгі артықшылықтары:

-Бұл табиғи нәрсе. Бұл планетаның өзінен шыққан, сондықтан оны қарастырудың технологиялық немесе биологиялық қаупі жоқ.

-Бұл үнемді. Ол тұрақты шикізатты қажет етпейді, сонымен қатар кенеттен пайдалылығын арттыратын кірістердің халықаралық нарығына тәуелді емес.

-Бұл экологиялық. Ол қоршаған ортаға үлкен қалдықтарды тастамайды, сонымен қатар тітіркендіргіш шу шығармайды және CO шығаруы₂ және онымен бірге жүретін басқа парниктік газдар энергия өндірудің басқа түрлерінен, мысалы, қазба отынды жағудан төмен. Екінші жағынан, бұл өзендерді бөгеу немесе ормандарды кесу қажеттілігінсіз қарапайым кеңейтулерді пайдаланады.

-Сенімді. Адам шкаласы тұрғысынан алғанда, бұл сарқылмас қуат көзі.

Геотермалдық энергияның кемшіліктері

Сонымен бірге, геотермалдық энергия келесі келеңсіздіктерді ұсынады:
-Ландшафттың нашарлауы. Өсімдікті орнату, әдетте, ландшафт тұрғысынан өзіндік құны бар, бұл туризмге белгілі бір әсер етеді.

---

-Жанама ластану. Жер қойнауынан алынған су ластаушы заттармен бірге жүруі мүмкін, олар буланған кезде қандай да бір жолмен жойылуы керек және улы болуы мүмкін.

-Бұл нақты шарттарды талап етеді. Мұны кез-келген жерде жасауға болмайды, бірақ жанартаулы аймақтарда (геотермиялық кондиционер сорғысын қоспағанда).

-Жер сілкінісі қаупі бар. Кейде құдыққа қайта құйылған су магманы салқындатып, микросеизмдер тудырады және су қоймасын мәңгілікке жойып жіберуі мүмкін.

Геотермалдық энергия не үшін қолданылады?

Бұл энергия түрін тікелей пайдалануға болады, ғимараттарды жылытуға, ауылшаруашылық немесе өндірістік кірістерді кептіруге арналған, тіпті тамақ пісіру. Бұл жылудың бірден-бір көзі.

Екінші жағынан, геоэлектрлік қондырғыларда бұл жылу суды қайнату үшін қолданылады (немесе ұңғымадан тікелей алынған бу пайдаланылады), турбина кешенін жұмылдыру үшін пайдаланылады, олар атомдық немесе қазба отыны бар электр қондырғыларындағыдай, пайдалануға жарамды электр энергиясын өндіреді.

Геотермалдық энергияның мысалдары

Осы энергия түрінің кейбір мысалдары:

-Гейзерлер. Әлемдегі осындай ірі кешен саналатын АҚШ-тың Сан-Франциско қаласынан 116 км қашықтықта орналасқан геоэлектр станциясының жиынтығы. Ол 350-ден астам белсенді гейзерлерден шыққан будың артықшылығын пайдаланып, 950 МВт-тан астам электр қуатын өндіре алады, оның өндірістік қуатының 63% құрайды.

-Пеш-Асадор де Тиманфая. Канар аралдарында бұл Ланзароте аралындағы қолөнершілер тағамдарының «El Diablo» мейрамханасының пеші үшін аймақтың магматикалық белсенділігін пайдаланады. Бұл пеш тікелей жер қойнауына түсетін ұңғыманың артықшылығын пайдаланады.

-Жанартаулар. Геотермалдық энергияның ең танымал және жойқын табиғи көрінісі, олар қоршаған ортаға қайнаған магманы (лаваны), улы газдар мен күлдерді лақтыратын жер қойнауындағы заттардың жарылыстарынан тұрады. Олар үлкен, бірақ пайдалануға жарамсыз энергетикалық әлеуетке ие.

ҚОРЫТЫНДЫ

Оқу-парктикасы маған «Электрмен жабдықтау» оқу бағдарламасының білімін іс жүзінде игеруге мүмкіндік берді. Практика университет кафедрасында, зертханаларда жүргізілді. Ең алдымен зертханадағы қауіпсіздік ережелерімен таныстым, кейіннен жетекшіміздің бастауымен зертханаларда орналасқан стендтермен таныстым.

---

Университет тарихын, біздің оқу ордамыз үшін кредиттік оқыту жүйесінің маңыздылығын оқып білдім. 1943 жылы негізі қаланған университет біршама белестерді бағындырған екен. Бүгінгі таңда әлем көшіне ілесіп, түрлі рейтингтерде топ жаруға талпынып жүрген университет студенті болғаныма қуаныштымын.

Сондай-ақ, жеке тапсырманы орындау барысында электр станцияларының түрлерімен танысып, олардың тиімділігі мен кемшіліктері қарастырылып, түрлі заманауи ақпарат көздерін ұтымды пайдалана алдым. Сонымен қатар, еліміздегі қазіргі таңда белсенді жұмыс жасап тұрған бірнеше станциялардың бар екендігіне, олардың мемлекет үшін, өңірдегі әлеуметтік инфрақұрылым үшін маңыздылығын көре алдым.

Жалпы айтқанда, болашақта сұранысқа ие маман болатыныма көзім жетті, тек аянбай еңбек етіп, жыл бойы жинаған теориялық білімімді осылай практикада ұштастырып, өмірде қолдануды меңгерсем болғаны.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. В.И.Баланчевадзе, А.И.Барановский және т.б.; Ред. Дьякова А.Ф. Бүгінгі және ертеңгі энергия. - М.: Энергоатомиздат, 2014. - 344 б.

2. Университет оқу үдерісі, https://it.auezov.edu.kz/kaz/оқу-үдерісі

3. Кафедра туралы, https://it.auezov.edu.kz/kaz/жоғары-мектеп-туралы

4. Электростанция, https://ru.wikipedia.org/wiki/Электростанция

5.Электр станциларының түрлері, https://www.renovablesverdes.com/kk/электр-станцияларының-түрлері/

6. «Қазақстанның электр станциялары: техникалық жай-күйін толық талдау», 30 мамыр 2023ж., https://dknews.kz/kz/kazak-tilindegi-makalalar/291428-kazakstannyn-elektr-stanciyalary-tehnikalyk-zhay

7. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – Алматы, «Мектеп» баспасы, 2013 жыл.

8. Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2014 жыл.

9.Геотермалдық суларды пайдалануға дайындау 2015 жыл.

10.Геотермалды энергетика Аладьев И.Т., Сугробов В.М. 2014 жыл.

---