Файл: Машулотнинг масади.ppt

УМУМИЙ ПСИХОДИАГНОСТИКА ФАНИ


МАВЗУ: ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТ ПСИХОДИАГНОСТИКАСИ

МАШҒУЛОТНИНГ МАҚСАДИ:

ТАЛАБАЛАРДА ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТ ПСИХОДИАГНОСТИКАСИ ТЎҒРИСИДАГИ ТАСАВВУРЛАРНИ, УНИНГ МЕТОДЛАРИ ВА МЕТОДИКЛАРИНИ АМАЛИЁТДА ҚЎЛЛАШГА ДОИР БИЛИМЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШ

МАШҒУЛОТ РЕЖАСИ

ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТ ХУСУСИЯТЛАРИ
ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТ ДИАГНОСТИКАСИГА ДОИР МЕТОДИКАЛАР:
-ВАЗИЯТНИИ ҚАЙД ЭТИШ, ТЕСТЛАРИ;
-ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТ СЎРОВНОМАЛАРИ;
-ПРОЕКТИВ МЕТОДИКАЛАР;
-СОЦИОМЕТРИЯ;
-

КУТИЛАЁТГАН НАТИЖАЛАР:

1


2


3


1


2


3

ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТ

ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТ–ХАРАКТЕРИ ВА ЎЗАРО ТАЪСИР УСУЛЛЛАРИДА ОБЪЕКТИВ НАМОЁН БЎЛУВЧИ, ЎЗАРО ҲАМКОРЛИК ЖАРАЁНИДА ВА МУОАМАЛАСИДА ИНСОНЛАРНИНГ БИР БИРИГА КЎРСАТАДИГАН ИНСОНЛАР ЎЗАРО АЛОҚАЛАРНИНГ СУБЪЕКТИВ КЕЧИНМАЛАРИДИР. Ш.М.- ИНСОНЛАР БИР-БИРИНИ ИДРОК ЭТУВЧИ ВА БАҲОЛОВЧИ УСТАНОВКАЛАР ТИЗИМИ, ЙЎНАЛИШЛАР, КУТИЛМАЛАР, СТЕРЕОТИПЛАР ВА БОШҚА ДИСПОЗИЦИЯЛАР ТИЗИМИДИР. БУ ДИСПОЗИЦИЯЛАР

ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТ СОҲАЛАРИ:

1


2


3

ПСИХОДИАГНОСТИК МЕТОДИКАЛАРНИНГ АСОСЛАНИШ ТИЗИМИ

1


2


3


4


ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТНИ КЕЛИБ ЧИҚИШИНИНГ АСОСИЙ НУҚТАСИГА КЎРА

ТАДҚИҚОТ ҲАЛ ЭТАДИГАН ВАЗИФАЛАРГА КЎРА

1


2


3


4


ГУРУҲДАГИ НИЗОЛАР

ТАДҚИҚОТ МЕТОДИКАЛАРИНИНГ СТРУКТУРАСИГА КЎРА

1


2


3


4


СОЦИОМЕТРИЯ


1


2


3


КУЗАТИШ ВА ВАЗИЯТЛАРНИ ҚАЙД ЭТИШ


А. РЕАЛ ВАЗИЯТЛАРНИ КУЗАТИШ
МЕТОДИКАСИ;
Б. РЕАЛ ВАЗИЯТЛАРНИ СИМВОЛЛИ
МОДЕЛЛАШТИРИШ МЕТОДИКАЛАРИ;
В. ПРОЕКТИВ ВОСИТАЛАР.

ПРОКСЕМИК ХУЛҚ-АТВОРИ

экспериментатор


текширилувчи


ОРАЛИҚ МАСОФА ЎЛЧАНАДИ


ПРОКСЕМИКА –ИНСОННИНГ ПСИХОЛОГИК ЗОНАЛАРИНИ ТАДҚИҚ ЭТИШ СОҲАСИ. ТУШУНЧАНИ АМЕРИКАЛИК АНТРОПОЛОГ Э.ХОЛЛ ОЛИБ КИРГАН. ИНСОННИНГ ФАЗОВИЙ МАЙДОНИ 4 ЗОНАГА АЖРАТИЛАДИ: ИНТИМ (5-46СМ), ШАХСИЙ (46СМ-1.2М), СОЦИАЛ (1.2-3,6 М) ВА ЖАМОАВИЙ (3.6 М ОРТИҚ).


экспериментатор


текширилувчи


ОРАЛИҚ МАСОФА ЎЛЧАНАДИ

---

РЕАЛ ВАЗИЯТЛАРНИ СИМВОЛЛИ МОДЕЛЛАШТИРИШ

Текширилувчига ҳар хил масофада жойлашган стол ва стулларнинг фотографиялар тўпламини тақдим этадилар ва сўнгра текширилувчилардан ўз учун комфортга эга бўлган қулайликни танлаш таклифини беради. Бошқа бир вазиятда эса текширилувчини ўзидан фаоллик талаб этилиб, унинг ўзи вазиятни тузиб чиқиш, символ ва ўйинчоқларнинг, одамлар ва объектларнинг маконда маълум тимсолларда ифодалаши талаб этилади.

		Б ИШТИРОКЧИНИНГ ТАНЛОВИ
		Б (СУКУТ САҚЛАШ)	Г (СЎЗЛАШ)
А ИШТИРОКЧИНИНГ ТАНЛОВИ	Б	3,3	-1,5
	Г	5,-1	1,1

5


4


ТУТҚИН


ҚЎРИҚЧИ


1


9


8


7


6


3


2

СУБЪЕКТИВ МАЪҚУЛЛАШГА АСОСЛАНГАН МЕТОДИКАЛАРИ

СОЦИОМЕТРИЯ ( ЛАТИНЧА. SOCIETAS — ЖАМИЯТ ВА ...МЕТРИЯ-ЎЛЧАШ СЎЗЛАРИДАН ОЛИНГАН), ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТЛАРНИ, УЛАРНИНГ МИҚДОРИЙ ЎЛЧАНИШИГА УСТУН ЭЪТИБОР ҚАРАТГАН ОРҚАЛИ ЎРГАНАДИГАН СОЦИАЛ ПСИХОЛОГИЯ ТАРМОҒИ.
АМЕРИКАЛИК ПСИХОЛОГ ДЖ.МОРЕНО ТОМОНИДАН, 1934 ЙИЛДА СОЦИОМЕТРИЯ ТЕХНИКАСИ СИФАТИДА ИШЛАБ ЧИҚИЛДИ.

СОЦИОМЕТРИЯ ҚЎЛЛАНИЛИШИ

Қўлланилиши:
-ўқув гуруҳлари;
-спорт командалари;
-меҳнат жамоаси;
Қандай шароитларда:
-дам олиш;
-иш, ўқиш, гуруҳ лидерларини аниқлаш

СОЦИОМЕТРИЯ

Мақсад: ЖАМОАДАГИ ЎҚУВЧИНИНГСОЦИОМЕТРИК СТАТУСИНИ ЁРИТИШ; МИКРОГУРУҲЛАРНИ; ЎҚУВЧИЛАРНИНГ СОЦИАЛ-РЕФЛЕКСИВ МАЛАКАЛАРИ ДАРАЖАСИНИ АНИҚЛАШ.
Ёши:6-8 синф ўқувчилари.

СИНФ РЎЙХАТИ	СИНФ РЎЙХАТИ
	1	2	3	4	5	6	7	8	9
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
С +
С -
В+
В -
П+
П -
Р+

---

СОЦИОМЕТРИК МАЪЛУМОТЛАРНИ ҚАЙТА ИШЛАШ
1-БОСҚИЧ. СОЦИОМЕТРИК МАТРИЦАНИНГ ТЎЛДИРИШ.

СОЦИОГРАММАНИ ТУЗИШ

Социограммани тузиш учун шартли белгилар тизимидан фойдаланилади:


ЎҒИЛ БОЛА


ҚИЗ БОЛА

СОЦИОГРАММАНИ ТУЗИШ

Доирада (квадрат) ўқувчининг фамилияси ёки инициали ёзилади, фамилиянинг устида ижобий танлашлар, остида эса қабул қилинмаган танлашлар қайд этилади.


+11
Н.О.
-0


+16
Н.О.
-2


ЎҒИЛ БОЛА


ҚИЗ БОЛА

СОЦИОМЕТРИЯНИНГ МОДИФИКАЦИЯЛАРИ

АУТОСОЦИОМЕТРИЯДА -СУБЪЕКТЛАРНИНГ ЎЗЛАРИ ИНСОНЛАРНИНГ БИР-БИРИГА ВА ЎЗИГА МУНОСАБАТИНИ ЎЛЧАЙДИ (ДАНИЛИН К.Е., 1981 ).
АУТОСОЦИОМЕТРИЯНИНГ БОЛАЛАР УЧУН ВАРИАНТИ (КОЛОМИНСКИЙ Я.Л., 1984)


1-Гуруҳ


2-Гуруҳ


3-Гуруҳ


4-Гуруҳ


Қиз болалар


Ўзаро симпатия


Ўғил болалар


Ўзаро бўлмаган симпатия


Шартли белгилар:

Т.ЛИРИ МЕТОДИКАСИ

Октантлар	МУНОСАБАТЛАР
I	ЛИДЕРЛИККА МОЙИЛЛИК-ҲУКМРОНЛИК
II	ЎЗИГА ИШОНЧ-ЎЗИНИ ЯХШИ КЎРИШ
III	ТАЛАБЧАНЛИК -МУРОСАСИЗ, ШАФҚАТСИЗ
IV	ИШОНЧСИЗИК-ҚАЙСАР- САЛБИЙ
V	ЁН БЕРИШЛИК-ПАССИВ БЎЙСУНУВЧАНЛИК
VI	ИШОНУВЧАНЛИК-ИТОАТКОР-ЛИК
VII	КЎНГИЛЧАНЛИК-ҲАТДАН ТАШҚАРИ ЁН БЕРУВЧИ
VIII	РАҲМДИЛЛИК- ФИДОКОРЛИК

ДОМИНАНТЛИК=(I-V)+0,7x(VIII+II-IV-VI)=(8,06-10,72)+0,7х(7,41+7,41-9,67-9,75)=-1,66-2,05=-3,71.
ДЎСТОНАЛИК=(VII-III)+0,7x(VIII-II-IV+VI)=(6,75-9,12)+0,7х(7,41-7,41-9,67+9.75)=-2,37+0.56=-1,81.

КОММУНИКАТИВ ОРАЛИҚНИ ЎЛЧАШ МЕТОДИКАСИ (Ю.Я.РИЖОНКИН)

Мен


У


Мен


У


Бланкнинг олд қисми


Бланкнинг орт қисми

РЕНЕ ЖИЛЕ МЕТОДИКАСИ

Шкалар	Шкалаларнинг аҳамияти
1	ОНАГА МУНОСАБАТ
2	ОТАГА МУНОСАБАТ
3	ОТА ВА ОНАГА ЖУФТЛИК СИФАТИДА МУНОСАБАТИ
4	АКА ВА ОПАЛАРИГА МУНОСАБАТ
5	БОБО ВА БУВИСИГА МУНОСАБАТ
6	ДЎСТИ (ДУГОНАСИГА) МУНОСАБАТ
7	ЎҚИТУВЧИГА МУНОСАБАТ (ОБРЎЛИ ИНСОНГА )
8	ҚИЗИҚУВЧАНЛИК
9	ЕТАКЧИЛИК
10	МУЛОҚОТМАНДЛИК
11	ТУНДЛИК, АЖРАЛИБ ҚОЛГАНЛИК
12	ХУЛҚ-АТВОРНИНГ СОЦИАЛ АДЕКВАТЛИГИ

---

ОТА


ОНА


1. ТУРЛИ ИНСОНЛАР СТОЛ АТРОФИДА , ЎЗИНГ ЎТИРАДИГАН ЖОЙНИ
БЕЛГИЛАБ КЎРСАТ.


4 УШБУ СТОЛ АТРОФИДА ЎЗИНГНИ ҚАРИНДОШЛАРИНГ ЁКИ ДЎСТЛАРИНГНИ СЕН БИЛАН МУНОСАБАТИГА КЎРА ЖОЙЛАШТИР.

ТОПШИРИҚЛАР ҲУРМАТЛИ ТАЛАБАЛАР МАШҒУЛОТНИНГ ТАҚДИМОТ МАТЕРИАЛИДАГИ ИЛОВАДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА 1-ТОПШИРИҚНИ БАЖАРИНГ, ЯЪНИ СОЦИОМЕТРИЯНИНГ МОДИФИКАЦИОН ШАКЛЛАНИНГ МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРГА МЎЛЖАЛЛАНГАН ШАКЛЛАРИНИ ХУСУСИЯТИНИ ЁРИТИНГ. 2-ТОПШИРИҚ. ИЛОВАДА “НИЗОЛИ ВАЗИЯТЛАРДАГИ ШАХС ХУЛҚ-АТВОР ТИПЛАРИНИ АНИҚЛАШ МЕТОДИКАСИ”НИ ЎЗИНГИЗДА СИНАБ КЎРИНГ, У ЮЗАСИДАН ТАДҚИҚОТ БАЁННОМАСИНИ ШАКЛЛАНТИРИНГ. 3. Т.ЛИРИ МЕТОДИКАСИНИНГ ШКАЛАЛАРИНИ ИЗОҲЛОВЧИ МАТЕРИАЛ ТАЙЁРЛАНГ.

АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ

Бодалев А.А, Столин В.В. Общая психодиагностика. СПб.: Речь, 2001.
Психологическая диагностика / Под ред. К.М. Гуревича, Е.М. Борисовой. СПб.: Питер, 2004.
Психологическая диагностика / Под ред. М.К. Акимовой. СПб.: Питер, 2005.Шмелев А.Г. и коллектив. Основы психодиагностики. Ростов на\Д., 1996.
Лаак Ян тер. Психодиагностика: проблемы содержания и методов. М.:Изд-во ИПП, Воронеж: НПО «МОДЭК», 1996.
Романова Е.С. Психодиагностика.-Спб.:Питер,2009.-400с.Расулов А.И. Психодиагностика.-Тошкент, “Mumtoz so’z”-2010,-169 б.
Собчик Л.Н. Введение в психологию индивидуальности. М.: Ин-т прикладной психологии, 1998.
http://uz.denemetr.com/docs/768/index-94300-1.html?page=4
https://psy.wikireading.ru/60202
http://testoteka.narod.ru/mlo/1/26.html


ЭЪТИБОРЛАРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ !

Социометрия

ЎТГАН АСРНИНГ 30-ЙИЛЛАРИДА ДЖ.МОРЕНО ТОМОНИДАН ФАН ОЛАМИГА ОЛИБ КИРГАН БЎЛСА-ДА, УШБУ МЕТОДГА НИСАБАТАН ҲАМ ТАНҚИДИЙ МУНОСАБАТ (Л.ДЕСЕВ, В.А.ЯДОВ, ҲАМ ИЖОДИЙ ЁНДАШИЛГАНЛИГИ ҚАТОР ТАДҚИҚОТЧИЛАРНИНГ ИЛМИЙ ИЗЛАНИШЛАРИДА (Е.С.КУЗЬМИН, Я.Л. КОЛОМИНСКИЙ, В.А. ЯДОВ, В.И.ПАНИОТТО ВА БОШҚАЛАР) ЎЗ АКСИНИ ТОПГАН.

Социометрия

Авволо, тадқиқот мақсади, тадқиқот предмети ва тадқиқот объекти, тадқиқот вазифаларига кўра социометрия методикасини қўллашга нисбатан энг мақбул йўл танланади. Социометрияда эса бундай чекланишлардан йироқ деб айтиш мумкин. Бу эса ушбу методиканинг модификациялари борасида анчагина ишлар амалга оширилганлиги ва тадқиқотчиларнинг методиканинг асл моҳиятига зарар етказмаган ҳолда уни мазмунан бойитганликлари билан боғлиқ.

Социометрия

Анъанавий равишда социометрия методикасини тадқиқот мақсадларида қўллайдиган мутахассис тадқиқотнинг мақсад ва вазифалари, тадқиқот предмети ва объектига мувофиқ соцометрик карточкани шакллантиради

---

Социометрик карточка

Социометрик карточка синалувчиларда тадқиқотда ўрганилаётган муаммо учун зарур маълумотлар олиш босқичида фойдаланилади ва у тадқиқотчи учун зарур маълумотларни тақдим этишга хизмат қилади. Социметрик карточкани мукаммал шакллантирилганлиги ва унга синалувчиларнинг холисона маълумот тақдим этишлари муҳим ўрин тутади.

СОЦИОМАТРИЦА

Социоматрица синалувчилардан олинган маълумотларни умумлаштириш ва уларнинг хусусий ҳолатларини баҳолаш имкониятини беради. Ҳаттоки, социметрия методикасининг модификацияларида матрицаларни шакллантиришнинг ўзига хос шакллари мавждулиги кузатилади.

СОЦИОМЕТРИК ИНДЕКСЛАРНИ

Социматрицада умумийлаштирилган маълумотлар социометрик индексларни ҳисоблаб топишга асос бўлиб хизмат қилади. Оқибатда гуруҳ аъзоларининг социал статусини аниқлаш индекси, гуруҳий экспансивлик индекси, гуруҳдаги жипслик, гуруҳ бирлик ва бошқа мазмундаги индекслар ҳисоблаб топилади. Бу босқичда социометрик индексларни ҳисоблаш учун шакллантирилган математик-статистик формулалардан фойдаланишдаги қўлайлиги муҳимдир. Социометрик индекслардан олинган миқдорий қийматлар методикани қўллашдан олинган маълумотларни сифат жиҳатдан ҳамда психологик талқин қилиш учун хизмат қилади.

Социограмма

Социограммадаги шартли ифодаларга қараб, гуруҳ аъзоларининг социал статуси, гуруҳдаги етакчи ёки гуруҳий ажралиб қолган аъзолар кимлар эканлигини баҳолаш мумкин бўлади.


Е.Н.КУЗМИН СОЦИОМЕТРИЯ МЕТОДИКАСИНИ ИШЧИЛАР ГУРУҲЛАРИДАГИ ГУРУҲ ИЧИДАГИ МУНОСАБАТЛАР, КИЧИК ГУРУҲНИНГ ШАКЛЛАНГАНЛИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ ГУРУҲ АЪЗОЛАРИНИНГ ҲАМКОРЛИК ФАОЛИЯТИГА САМАРАДОРЛИГИНИ БАҲОЛАШ МАҚСАДИДА ФОЙДАЛАНИШ НУҚТАИ НАЗАРДАН ЁНДАШГАН.


Р.С.Немов эса социометрия методикасини гуруҳдаги шахслараро муносабат ва шахс хулқ-атворининг гуруҳнинг ривожланишига таъсири масаласини ўрганишда татбиқ қилди.


А.Н.Елсуков социометрияни кичик гуруҳлардаги ўзаро муносабатлар ҳақида маълумот олиш усули сифатида баҳолади. А.Ф.Кудряшов эса социометрияни шахслараро муносабат эмас, балки гуруҳлараро муносабатни ўрганиш учун ҳам хизмат қилиши қайд этди. Юқоридаги тадқиқотчиларнинг социометрия амалий жиҳатларини асослашдаги изланишлари методиканинг ютуқларини кўрсата олган. Ўз навбатида ушбу мулоҳазаларга мувофиқ социометрия модификацияларининг умумий тафсилотини қуйида келтириб ўтамиз.

---