ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 21.07.2020
Просмотров: 1883
Скачиваний: 5
Семинар жоспары.
-
Отбасы ұғымы, оның тарихи түрлері.
-
Отбасының өмір циклі. Қазақтардың отбасыларының өмір циклі мәселелері.
-
Қазіргі отбасы мәселелері.
-
Қазақ отбасыларының қазіргі кездегі әлеуметтік мәселелері.
-
Жастардың отбасы мәселелері.
Әдістемелік ұсыныстар.
Қоғамның дамығанының көрінісінің бірі ол оның неғұрлым институционалды болуы. Отбасы қоғамның жалпы өзгерістер заңдылығыменен өзгеріп отырады, сонымен қатар оның қоғамның өзгеруіне де әсері зор. Заманның талабы алғашқының бірі болып осы отбасы институтынан басталады. Отбасының мәселелерін қарастырғанда оның тарихи даму кезеңдерін және дамудың негізінде жатқан факторлерге көңіл аудару қажет. Дамыған қоғамдарда негізгі төменгі тұтынымдар,яғни материалды тұтынымдар негізінен толығымен қанағаттандырылып отбасының негізін құратын және де бұзатын келесі рухани, психологиялық, мәдени тұтынымдар болады. Сондықтан жаһандану процесі жағдайында осы жалпы отбасылардың заңдылығы қазіргі отбасын құрұға дайындалып жүрген жастар арқылы көрінісін табады. Кеңес заманында отбасы мемлекеттік мәселелер деп шешілген мәселелерменен бәсекелік жасай алмады, отбасындағы шаруашылық қоғамдық еңбек тұрғысынан бағаланбады. Мысалы, үй шаруашылығын алып жүргізген көп балалы аналарға ешқандай еңбек стажы жазылған еме, өйткені олардың еңбегінің еш құны жоқ деп саналатын.
Кеңейтілген, үлкен отбасы заманның талабына сай айзайып келе жатқан отбасы. Бұл жалпы тенденцияның көрінісі. Бірақта одан мұндай отбасы тек қана кемшіліктерден тұратып отбасы деген ұғым тумауы керек. Мәселе адамзат қоғамының мұндай отбасының тіршілік етүіне материалдық жағдай, мүмкіншілігі мол, психологиялық, рухани ынтымақтастығы күшті болуы қажет. Бір отбасының өзін үш-төрт буынның бірге өмір сүргендігі сонша жылдық тарихи салт-дәстүрдің, жадтың, біртұтастығын қалыптастырады. Кеңейттілген, үлкен отбасылар ХХІ ғасырда, онан соң да мүлдем құрып, жоқ болып кетпейді. Сондықтан, нуклеарлық және үлкен отбасын салыстырмалы тұрғыдан қарастырып олардың жетістіктері мен кемшіліктерін ашу қажет. Нақты деректер арқылы. Отбасындағы билік иесі, қазақ отбасындағы осыған байланысты қандай өзгерістер жүріп жатыр. Кемшіліктері, ұтымды жерлері. Отбасының өзіне тиісті функцияларының орындалуы. Некеге тұру, ажырасу. Отбасы болуға дайындалу процесінің жағдайы. Отбасындағы балалар саны, мәселелер.
10 Тақырып.
Этносоциология.
Семинардың мақсаты-түрлі этникалық ортада және әлеуметтік топтарадағы әлеуметтік процестерді қарау, этникалық мәдениеттің, дәстүрдің әлеуметтік өмірге әсерін, этникалық қарым-қатынастарды, соған байланысты дау жан-жалдарды көрсету.
Семинар жоспары.
-
Этнос, ұлт, ұлыстар, халық ұғымдары.
-
Этносоциологияның қазіргі кездегі маңыздылығы, атқаратын функциялары.
-
Қазіргі кезеңдегі этносаралық қатынастардың өзекті мәселелері.
-
Қазақстандағы этносаралық қатынастардың жағдайы.
-
Ош, Желалабад , Мәскеу оқиғаларындағы(2010, VII) этосаралық қатынастар: социологиялық талдау.
Әдістемелік ұсыныстар.
Этносаралық қатынастардың ХХІ ғасырдағы сипаттары. Әлемдік тәжірибе. Қазіргі кездегі этносаралық қатынастардың шиеленесуінің себептеріне талдау жасау. КСРО-ның күйреуінің себептері, соның ішінде этносаралық саясат. Егеменді мемлекеттер кезіндегі этносаралық шиеленістердің себептері, олардың шешу жолдары. Грузия, Оңтүстік Осетия, Абхазия, Қырғызстан / 2010 жылындағы/ Ош, Желалабад, Мәскеу оқиғалары, Қазақстандағы Шелекте, Маловодноедағы болған этносаралық шиеліністер. Осы шиеленістерді тек кездейсоқ жай оқиға ретінде қабылдамауға қандай себептер бар. Қазақ пен орыс мәселелері. Орыс мектептерін бітіріп, орыс тәрбиесін алған қазақтар мен қазақ мектептерін бітіріп, қазақша тәрбие алғандар арасындағы шиеленістерді біз этносаралық деп айта аламыз ба?
11 Тақырып.
Жастар социологиясы.
Семинардың мақсаты – жастарды жасына қарай бөлінетін топ ретінде сипаттау; өмір жолының кезеңі, жастар туралы негізгі концепциялар мен танысу; жастардың субмәдениетінің ерекшелігін көрсету; қазіргі жастардың құндылық бағыттарына талдау жасау; соның ішінде қазақ жастарының.
Семинар жоспары.
-
Жастар әлеуметтік топ: көрсеткіштері, анықтамасы, қажеттілігі.
-
Жастардың әлеуметтік мәселелері.
-
Қазіргі замандағы жастар: көрсеткіштері, ерекшеліктері, мәселелері.
-
Қазақстандағы жастардың әлеуметтік мәселелері.
-
Қазақ жастарының әлеуметтік мәселелері.
Әдістемелік ұсыныстар.
Жастарды әлеуметтік топ ретінде қараудың негіздері. Жастардың әлеуметтік көрсеткіштері, олардың тарихи қалыптасуы. Қазіргі заманның талабының жастарға тигізген әсері, талабы. Буындар арақатынасы. Капиталистік қатынас және жастар: техникалык, экономикалық, саяси, рухани көріністері. Жастардың әлеуметтену процесі Қазақ жастарының ерекшеліктері: мәдени, экономикалық, саяси, рухани, діни, діли, әлеуметтік. Қазақ отбасының жастарды әлеуметтіндіру мәселелері. Ауыл жастары және қала жастары мәселелері. Ауыл жастарының қалалық болу процесі. Жастардың мамандықты игеру мәселелерінің әлеуметтік қырлары. Студент жастардың саналы білім алу, жұмысқа орыналасу мәселелерінің әлеуметтік қыры. Жастар және мәдениет. Жастардың субмәдениеті, оның атқаратын ролдері, проблемалары. Жастар және саясат. Саясатқа деген жастардың көзқарасы. Адам құқы мен жастар. Жастардың құқының нақты іс жүзінде қорғалуы. Жастар және наркотиктер. Жастар және қылмыс. Жастар және жезөкшелік. Жастар және әдебиет, әдебиеттегі жастар тақырыбы. Жастар отбасы мәселелері. Жастар және қоғам. Жастар және бизнес. Жастар және ғылым. Жастар және әлеуметтік стратификация. Жастар жэне өнер. Жастар және спорт. Жастар және тарих, философия, социология ғылымдары. Жастардың саналарындағы өзгерістердің бағыты. Жастар және мәңгүрттік, оның көріністері. Жастардың ұлтжанды, патриот болу мәселесі.
12 тақырып.
Білім және ғылым социологиясы.
Семинардың мақсаты – білім мен ғылымды социологиялық тұрғыдан қарастырып олардың мәні мен мазмұнын, құрылымын, функцияларын көрсету, қазіргі дәүірдегі алатын орнын, атқаратын функцияларын ашу. Қазақстандағы білім мен ғылымның әлеуметтік мәсерін айқындау.
Семинар жоспары.
-
Ғылым мен білімге тарихи шолу.
-
Қазіргі ғылым мен білімнің сипаттары, мәселелері.
-
Қазақстандағы ғылым мен білімнің өзекті мәселелері.
-
Қазақтардың білім мен ғылым саласындағы әлеуметтік мәселелері, шешу жолдары.
Әдістемелік ұсыныстар.
Қазіргі ХХІ ғасырдын негізгі көрсеткіштері. Өндіріс қоғамның негізі емес, негізі білім, ғылым. Ғылымның мүлдем жаңа сапалы даму сатысы нанотехнологиялар өмірге келді, бұл тек алғашқы кезеңі ғана. Білім беру тек қана информациялық, ақпараттық фунцияларменен шектелмейді, оның негізі білім алушының ойлау, творчестволық қабілетін дамыту. Осыған байланысты білім, ғылым, өндіріс саласы біртұтас технологиялық циклді құрайды. Ғылымдардың салаларында күрделі өзгерістер жүруде. Гуманитарлық ғылымдар, әлеуметтік-мәдени компоненттің рөлі өсуде. Ұлттық сана, мәдениет өсүіне байланысты гуманитарлық ғылымдарда жалпы адамзаттық пен ұлттық мүдделер, қағидалардың мәселелері алдыңғы қатарға көтерілуде.Меншіктің түрлі дамуына ерік болғандықтан мемлекеттік және жеке меншіктік білім беру жүйелері қалыптасты. Білім туралы заңның кемшіліктеріне байланысты білім беруде коммерциялық мақсат яғни ақша табу алға шығып тұр. Осыған байланысты қоғамдағы пікірлерді талдап, қорытынды шығару. Кемшіліктерді болдырмау, оларды тиятын механизмдер мәселесін қарастыру. Білім және ғылым саласындағы республиканың тәжірибесін қарастыру. Оларды дамыған елдердің тәжірибесіменен салыстару. Социологиялық қөзқарасты анықтау, оның негізгі көрсеткіштерін айқындап, қоратынды жасау.Студентердің өздерінің тәжірибесіне байланысты дискусиялар өткізу, ұсыныстар жасау, нақты механизмдерін көрсету.Ғылым саласандағы республикадағы өзекті мәселелерге социологиялық қөзқарас.
СӨЖ, СОӨЖ
1 Тақырып
Социологияның пәні
Сабақтың мақсаты – социологияның мәні мен мазмұнын анықтау. Ол үшін оның қолданатын ұғымдарын, парадигмаларын, құрылымын, басқа гуманитарлық ғылымдардан ерекшіліктерін даныру.
Әдістемелік ұсыныстар
Қандай ғылым болмасын оның өзіменен бірге және оның қалыптасу процесіне негіз болған және оның даму деңгейін көрсететін ұғымдары, заңдары болады. Ғылымның жетіліп, дамығанының айғағы оның ұғымдарының категориялық деңгейге жеткені. Неғұрлам ғылым дамыса солғұрлым оның категориялары көп және саналы, жүйелі болады. Категория ден біз сол ғылымның қарастыратын ауқамындағы қатынастардың негізгі, жалпы, қайталынатын, тұрақты қатынастарын бейнелейтін ұғымдарды айтамыз. Категориялардың жеке, ерекше, жалпы түрлері болады. Білімді игеру үшін оның ұғымдарын, категорияларын, заңдылықтарын ұғыну керек. Олсыз ешқандай ғылымды түсінү, игеру мүмкін емес. Мысалы, математика ғылымын оның формулалары, теоремалары, теориялық заңдылықтарын білмейтін адам математиканы білмейтіні бірден көрінеді және ол математикаға олсыз жолай алмайды. Ал гуманитарлық ғылымдарда қайсібір адам өзін білтіш санай береді. Оның себебі бұл ғылымдарда математикалық формулар жоқ, мәселені түсіндіртенде де көптеген күнделікті сөйлеп жүртен сөздер қолданылады сондықтан оларды білеміз деген пікір қалыптасады. Ондай пікірдің қате екенін сол саланы жетік игерген кәсіби білікті мамандардың арнайы еңбектері дәлел болады. Кез келген адам оны бірден түсіне де алмайды, өйткені арнайы дайындықты талап етеді. Мысалы, Платон, Аристотель, Әл Фарабилардың еңбектері осыған дәлел.
«Социология ғылымы дегеніміз не?» – деген сұраққа жауап беру үшін «әлеуметтік», «әлеумет», «социологиялық» ұғымдарды ажыратып, олардың мәнін түсініп алу қажет. Себебі социология ғылымы осы әлеуметтік, социологиялық қатынастарды зерттейді.
Қандай ғылым болмасын ол қоғамның қажеттілігінен туындайды, сондықтан социология ғылымының өмірге келүінің саяси, экономикалық, әлеуметтік, құқықтық, техникалық, ғылыми, рухани алғышарттарын анықтап, жеке жеке айыра және жүйелі біртұтас тұрғыдан ұғынып, түсініп алу қажет. Тек сонда ғана социологияның қазіргі кезеңде қоғамдағы атқаратын рөлін, қажеттілігін түсінүге мүмкіндік алуға болады.
2 тақырып
Социологияның тарихи
Сабақтың мақсаты – социологияның өмірге келүінің әлеуметтік және ғылыми алғышартпарын, ғылым ретінде қалыптасуын, негізгі теориялар, бағыттарымен танысу, ұғыну. Соның ішінде қазақстандағы социология ғылымының қалыптасуы.
Әдістемелік ұсыныстар
Социология ғылымының басқа ғылымдар сенілді күрделі жолдан өтетіні заңдылық. Оның себебі социологияның объектісі өоғымның күрделігінде. Сондықтан қоғамның өзінің өмірінің негізі де қайшылықтардан тұратындықтан социологиялық теорияларда бір-біріне қарма-қарсы тұрғыдан келеді. Ғылымдағы теориялар жеке дара ғалымдардың есімдерімен байланысты. Сондықтан классикалық социологиялық теорияларды қарастырғанда Э.Дюркгейм, К.Маркс, М.Веберлердің өмірлеріне де қысқаша тоқталған жөн жіне де олар өмір сүрген кезеңге социологиялық сипаттама берген дұрыс, сонда біз олардың ашқан теорияларындағы солардың рухани таңбаларын, іздерін сезіне аламыз. Сонда ғана біз өз сезімдерімізді, рационалды санамызды бірге таным просіне қоса аламыз. Тек сонда ғана біз сол алған білімді өзіндік деңгейге жеткіземіз. Дәл осы принциппен қазіргі шетелдік социологиялық теориялар қарастырылуы қажет: функционалдық (Т.Парсонс), феноменологиялық (А.Шюц), алмасу теориясы (Дж.Хоманс), структурация теориясы (Э.Гидденс), «іс-әрекет философиясы» (П.Бурдье). Әр теорияны қарастырғанда өзіміз өмір сүріп отырған қоғамды, өз тіршілігімізді сол турғыдан тапуға умтылған жөн. Сонда ғана алған ақпарат тек ақпарат түрінде емес біздің біздің біліміз деңгейіне көтеріледі.
Толқылағанда схемалар, мысалдар, нақты фактілерді мейілінше кең қолдануға тырысу қажет. Презентация жасағанда тек қана экрандағы көріністермен шектелмей оны біздің өмірімізбен байланыстыру қажет. Реферат, баяндамалар, дискуссияда осы талаптарды ұстану тиімді.
3 тақырып
Қолданбалы социологиялық зерттеулердің тәсілдері
Сабақтың мақсаты – қолданбалы социологиялық зерттеудің негізгі түрлерімен танысу, олардың тәсілдерін даярлау және оларды жүрізу, жиған социологиялық деректерді өңдеу мен қорыту, мәліметтер беру.
Әдістемелік ұсыныстар
Қолданбалы социологияның социология ғылымына қажеттілігін анықтап алу қажет. Ол үшін социологияның өмірге келүге байланысты қоғамдық қажеттіліктің қойған талабын еске түсіру керек. Социология ғылымының негізін салушы О.Конттың жаңа ғылымды жазып шыққандағы осы ғылымның басқа гуманитарлық ғылымдардан ерекшелігіне аса көп көңіл бөледі және соған байланысты ғылымдардың күнделілігіне, маңыздылығына, санасына қарай оларды реттейді. Социология ғылымына ең жоғары баға береді. Оның себебі неде? Міне сонда біз қолданбалы социологияның ерекшеліктерін, мәні, мазмұнын түсінеміз.
Жаратылыс, техника ғылымдары табиғаттың заңдылықтарын, заттардың арақатынасын зерттеп соған байланысты ғылымдар қалыптасып отырса, қоғамдағы заңдылықтарды өлшемге қалыптасып отырса, қоғамдағы заңдылықтарды өлшемге салу, арақатынасын тұрақты қарастыру тіптен мүмкін емес. Қоғам да адамдар тіршілік етеді, әр адамның тек өзіне ғана тән жеке ұғымы, мүрдесі, сезімі және т.б. қасиеттері бар. әрине осы жекеленген қасиеттердің бәрі жалпы адамға тән. Міне сондықтан осындай миллиардтаған ерекше дүниені, тез өзгеретін сипаттарды қалайша ортақтапдаруға, жалпылауға болады. Жалпылау дегеніміз жеке нақты адамға тән қасиетті ескермеу, ал олай болса оны жансыздандырып математикалық цифрларға теңестіру емес пе? Яғни социология ғылымы міндетті түрде адамдардың адами қасиеттерін зерттенде жоғалтын алмасуға тиісті. Міне сондықтан да социология нақты өмірді, тіршілікті адами тұрғыдан қарастыруға мүмкіндігінше тырысады. Осыған орай ол философиялық, жалпы ғылыми ұғымдарды бөлшектеп өлшемдік деңгейге сай қылады. Мұндай тәсілді ұғымдарды «операциялизациялау» яғни бөлшектеу дейді. Ұғымдарды жалпылық, философиялық тұрғыдан нақтылық, бөлшектікке түсіргендіктен олар күнделікті тіршілікті өлшей алатын ғылыми құралға айналады. Сондықтан қарастыратын мәселелердің категориялардың операционализациялау қажет. Тек сонда ғана қарастыратып мәселені жаратылыстану, техника ғылымдары секілді нақты өлшей алуға мүмкіндік пайда болады. Қолтанбалы социологиялық зерттеулерді түсіну үшін өздерің кішігірім зерттеулер жасауға тырысу керек. Ол үшін кішкене зерттеу тобын құрса жөн. 3-4 студенттерден құрылған. Зерттеу жұргізу үшін ең алдыменен қарастыратын мәселені анықтап, оны мәселе ретінде жан-жақты қарастырып қоя білу қажет. Енді мәселені шешкенде қандай нәтижеге жетеміз міне соны алуып ала болжан гипотеза құру, мақсатты анықтау, оған жетер жолдаруы, шешетін мәселелерді реттеп, топтастырып оларды зерттейтін тәсілдерді, құралдарды анықтау. Осыған орай арнай зерттеу құралдарып дайынау, құру. Мысалы, сауалнама жүргізу үшін арнайы сауалнама жасау. Сауалнаманы жасаудаң тәжірибедер әбден өтіп қалыптасқан технологиясы бар соп технологияны бұлжытпай орындау.
Филология факультетерінің студенттеріне өз мамандықтарына тиімді құжаттар талдау тәсілі. Бұл тәсілдің формалды және мағналы түрін ретіне сай тәсілдің формалды және мағналы түрін ретіне сай қолдану арқылы текстерді социологияық талдаудан өткізу. Социологиялық зерттеу тек қана социология ғылымының өзіне ғана пайдалы емес, ол басқа ғылымдар социологиялық зерттеу тәсілдерін қолдана отырып өз пәндерін, мамандықтарын да терең, жан-жақты түсінуге, талдауға мүмкіндік алады. Осыған орай Абайдың өлеңдерін, қара сөздерін социологиялық тәсілдер арқылы талдау. Сухбат жүргізу арқылы әлеуметті маңызы бар мәселелерді жеке адам, әлеуметтік топтың ішкі дүниесіне, таңдауына байланысты білү.