Файл: азастан республикасы білім жне ылым министрлігі м. Уезов атындаы оТстік азастан университеті.doc
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 08.11.2023
Просмотров: 410
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
3. Бағалау жүйесін дамытудағы заманауи үрдістер
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылға 25 маусымдағы № 832 Қаулысымен бекітілген Оқушылардың функционалдық сауаттылығын дамыту жөніндегі 2012–2016 жылдарға арналған ұлттық іс-қимыл жоспарында функционалдық сауаттылықты дамыту нәтижесімен «жасөспірімдердің практикалық жағдаяттарда игерген білімдерін тиімді қолдануға мүмкіндік беретін негізгі құзыреттілік жүйесін оқушылардың меңгеруі және әлеуметтік бейімдеу процесінде табысты пайдалануы» анықталған. Негізгі құзыреттер - МЖМББС және оқу бағдарламаларында мәлімделген білім нәтижелері түріндегі орта мектеп түлегінің тұлғалық сапасына қойылатын мемлекеттің талабы. Мектептегі білім мазмұнын заманауи қазақстандық қоғамның серпін сұраныстарына келтіру, функционалдық сауаттылығын дамыту, біліктілік пен дағдыларды қалыптастыру, вариативтілікті және оқыту формалары мен әдістерін таңдау еркіндігін қамтамасыз ету орта білімнің заманауи артықшылықтары болып табылады.
Бағалау жүйесі оқудағы негізгі мәселелерді анықтаудың және кері байланысты жүзеге асырудың негізгі құралы болып, сонымен қатар тұтас алғанда білім беру процесінің негізіне салынған қағидаттарды анағұрлым анық бейнелейді. Білім берудің жаңа стандарттары әзірлеу ісі білім алушылардың жетістіктерін бағалау жүйесімен де байланысты ғылыми және әдіснамалық мәселелерді анықтады. Білім алушылар жетістіктерін бағалауда ең маңызды құрал бола тұра, бағалау жүйесі білім беру процесін жетілдіруді жалғастыру үшін объективті және тиімді болуы тиіс. Білім берудің қазіргі жүйесінде білім алушылардың білімділік жетістіктерінің сапасын бағалаудың критериалды-бағдарлы көзқарасы негізіндегі қадағалау және бағалау өзекті болып отыр. Критериалды-бағдарлы көзқарастың қолданылуы білімділік жетістіктерін бағалаудың объективтілік және сенімділік деңгейін айтарлықтай арттырады. Заманауи мектепте білім алушылардың білімділік жетістіктерін бағалауға критериалды көзқараспен келу талапқа ие, себебі ондай көзқарас білім беру процесінің барлық қатысушыларына өлшенетін критерийлерді және білім беру нәтижелерін көруге мүмкіндік беретін кері байланысты орнатуға көмегін тигізеді. Бағалау жүйесінің маңызды сипаттамасы қатарында оның тек баға қою кезінде ғана қолданылмай, мұғалім, білім алушылар және ата-аналар арасында білім беру процесінің сәттілігі бойынша қадағалаушы-диагностикалық байланысты тұтас жүзеге асырады.
Бағалау жүйесі білім беру процесінің сапасын нықтауға, оқудағы стратегия және тактика бойынша түбегейлі шешімдері қабылдауға, білім беру мазмұнын да, күтілетін нәтижелерді бағалау нұсқаларын да жетілдіруге мүмкіндік беретін оқу жетістіктерін өлшеу және оқу қиындықтарын диагностикалаудың негізгі құралы болып табылады.
4. Сапа дегеніміз-бұл өнімдердің, тауарлардың, материалдардың, қызметтердің, еңбектің, жұмыстардың белгілі бір қасиеттерінің жиынтығы, соның арқасында олар адамдардың қажеттіліктері мен қажеттіліктерін қанағаттандыра алады. Сонымен қатар, олар мақсатына және қойылған талаптарға сәйкес келеді. Білім сапасы-бұл қоғамдағы білім беру процесінің жағдайы мен тиімділігін, оның қоғамның қажеттіліктері мен үміттеріне сәйкестігін анықтайтын әлеуметтік категория. Бұл ретте жеке адамның азаматтық, тұрмыстық және кәсіби құзыреттері үлкен қызығушылық тудырады. Соңғы жылдары Қазақстанда үнемі реформалар жүргізілуде. Білім берудің жаңа сапасын қалай анықтауға болады? Бұл оқудың әртүрлі аспектілерін сипаттауға болатын индикаторлар жиынтығын қолдануды талап етеді. Олардың ішінде мазмұны, формалары, әдістері, кадрлар құрамы, материалдық-техникалық базасы бар.
Мысалы, әлеуметтік білімнің сапасы туралы айтқанда, бұл көбінесе мәнді түсінбеушілікпен бірге жүреді. Неге бұлай болады? Бұл тұжырымдаманың абсолютті де, салыстырмалы да мағынасы бар екендігіне байланысты. Біріншісі оның мәртебе мен артықшылықтың көрсеткіші ретіндегі маңыздылығын білдіреді. Бұл ұғым білім беру мекемесінің имиджін дамыту және нығайту және сонымен бірге ең жоғары стандарттарға қол жеткізуге тырысу үшін қолданылады. Екінші жағдайда, бұл міндетті түрде оқумен байланысты емес. Сапа туралы мынадай позициядан бағаланады: ұсынылатын қызмет (тауар) белгіленген ерекшеліктер мен стандарттарға сәйкес келе ме. Сол туралы айтуға болады ол құралы болып табылады, соның арқасында анықталады қаншалықты білім беру қызметтеріне сәйкес белгіленген мемлекеттік нормативтерге сәйкес болуы тиіс
Өйткені, мұндай жазықтықта ол мемлекеттік стандарттарға да, тұтынушылардың қажеттіліктеріне де сәйкес келеді. Бірінші аспект өндіруші тұрғысынан, екіншісі – пайдаланушы. Көбінесе олар сәйкес келмейді. Сондықтан білім беру мекемесі бар міндеттер мен проблемаларды екі тұрғыдан қарастыруы керек. М. М. Поташниктің көзқарасын келтіруге болады, ол білім беру сапасы нәтиже мен қызмет мақсатының арақатынасы ретінде анықталады, егер соңғысы дұрыс орнатылса және жеке тұлғаның проксимальды дамуы негізінде болжанса. Содан кейін алынған адам адамның максималды мүмкіндіктерімен бірге бағаланады. Мақсаттар шығындармен байланысты болған кезде, бұл жағдайда сапа – тапсырманы орындаудың мүмкін бағасы.
Білім сапасы-бұл басқа деректермен байланысты көрсеткіш. Мысалы, өмір сапасы. Мемлекет пен қоғам жалпы және кәсіптік білім беруге неғұрлым көп қаражат жұмсаса, адамның әл-ауқаты соғұрлым тез өседі. Өйткені, қазірдің өзінде анықталғандай, адам капиталы өзі үшін құнды. Ол адамның өмір бойы қалыптасады. Бірақ бұл тұрғыда ең тиімді және прогрессивті алғашқы жиырма жыл. Көптеген сарапшылар мектепке дейінгі білім беру сапасы ең маңызды деп санайды. Бұл өмірде сәтті білім алу мен қалыптасудың негізін қалайды. Мәселе оның қаншалықты тиімді екендігі. Егер сіз балабақшадағы сәтті жіберіп алсаңыз, онда мектепте адам орташа нәтиже көрсетеді
Сапалы білімге қол жеткізу немен негізделеді? Бастапқыда бұл сұрақтың жауабын басқару тұрғысынан қарастырайық. Мұнда басты назар келесі принциптерге аударылады: білім сапасына қойылатын талаптарды түсіну және орындау қажет. Бұл ретте ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін және атқарылған жұмыстармен халықаралық бәсекелестікті ескеру қажет. Тұтынушыға сүйену қажет. Сонымен қатар, еңбек нарығында динамизм мен ұтқырлықты қажет ететін қатаң бәсекелестік бар екенін ұмытпау керек. Бақылау деректері негізінде білім беру процесін үнемі жетілдіріп отыру қажет. Ол үшін қалыпты режимде өзара байланысты үш аспект өзара әрекеттесетініне көз жеткізу керек:
- ресурстарды алу;
- оларды белгіленген мақсаттарға жету үшін пайдалану;
- іс-әрекеттің нәтижесің сыртқы ортаға қажеттілігі.
Әдебиеттер:
-
Методические рекомендации по системе критериального оценивания учебных достижений детей с ограниченными возможностями. – Астана: Национальная академия образования им. И. Алтынсарина, 2015. – 54 с. -
Система критериального оценивания учебных достижений учащихся. Методическое пособие. – Астана. НАО. 2013. – 80 с. -
Красноборова А.А. Критериальное оценивание в школе: учебное пособие.-Пермь,2010.-84 с. -
Негізгі және жалпы орта мектеп мұғалімдеріне арналған критериалды бағалау бойынша нұсқаулық. Оқу-әдістемелік құрал, / О.И.Можаева, А.С.Шилибекова, Д.Б.Зиеденованың редакциялауымен – Астана: «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ, 2016. - 54 б. -
Набуова Р.А., Жубандыкова А.М. Бағалаудың өлшемдік технологиялары. Оқу құралы. – Алматы, 2019. -260 бет. -
Урмашев Б.А. Критериалды бағалау технологиясы. Оқу құралы. - Алматы: «ССК» баспасы, 2016. – 140б. -
Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесін енгізудің әдіснамалық және оқу-әдістемелік негіздері. Әдістемелік құрал. –Астана: Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы, 2015. – 58 б
2-тақырып. Критериалды бағалау ұғымын және оның оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудағы рөлін анықтау
2 дәріс
Мақсаты: критериалды бағалау ұғымын және оның оқу-танымдық құзыреттілігін қалыптастырудағы рөлі туралы білімдерді қалыптастыру.
Жоспары:
1. Критериалды бағалаудың мақсаты, міндеттері, функциялары
2. Бағалаудың субъективтілігіне әсер ететін факторлар
"Критериалды бағалау" термині алғаш рет 1963 жылы американдық педагог-психолог Роберт Глейзермен қолданылды, ол оқыту және оқыту теориясына елеулі үлес қосты. Оның пікірі бойынша жетістіктерді өлшеу тұжырымдамасының негізінде білімнің толық болмауынан идеалды нәтижелерге дейін білім алудың үздіксіз процесі жатады. Глейзер критериалды бағалауды типтік мінез-құлық үлгілерінің жиынтығын және оқушылардың қол жеткізген және әлеуетті оқу жетістіктерінің деңгейлері арасындағы сәйкестігін анықтауға ықпал ететін процесс ретінде сипаттайды. Бұл оқушының іс-әрекеті алдын ала анықталған критерийлерді бекітілген теру арқылы бағаланады. Осы жағдайда пайдаланылатын "критерий" термині қорытынды қызметке міндетті түрде жатпайды. Бағалау критерийлері оқушының нәтижелері туралы ақпарат алу қажет болған кезде оқудың кез келген кезеңінде белгіленуі мүмкін. Глейзер критериалды стандарттарға қатысты баға оқушының басқа оқушылардың жетістіктеріне тәуелділігін және салыстыруды қоспағанда, әрбір оқушының құзыреттілік деңгейі туралы не істей алатыны немесе жасай алмайтыны туралы анық ақпарат беретіндігін атап өтті. Оқушылардың оқу жетістіктерін критериалды бағалау жүйесі оқу, оқыту және бағалау өзара байланысты және оқу процесін ұйымдастырудың бірыңғай тәсілін қамтамасыз етеді (Бойл және Чарльз, 2010). Бұл бағалаудың барлық элементтері (оқыту мақсаты, түрлері, құралдары және бағалау нәтижелері) арасында теориялық негіздеуді және өзара байланысты орнатуды болжайды. Әдістеменің негізгі идеялары критериалды бағалау жүйесінің мынадай сипаттамаларына қол жеткізуге мүмкіндік береді:
- оқыту мен бағалаудың бірлігіне негізделеді;
- оқудағы прогресті қамтамасыз етуге және оқушының үлгерімін қадағалауға тұтас көзқарасты қалыптастыруға бағытталған;
- оқу бағдарламаларына сәйкес білім алу және дағдыларды дамыту мақсаттарын іске асыруды қамтамасыз етеді;
- әр сынып үшін пән бойынша оқу бағдарламасының мазмұны негізінде бағалаудың әртүрлі тәсілдері мен формаларын қамтиды.
Критериалды бағалау жүйесі бағалау рәсімдерінің сапалылығына, олардың халықаралық стандарттарға сәйкестігіне және әр оқушының оқудағы қажеттілігіне бағытталған. Бағалау ұғымы латын тілінде «assessio» деген сөзбен беріледі. Оның мағынасы «бірге отыру» дегенді білдіреді. Бағалау кезінде мұғалім оқушымен «отырады», оқушының рәсімді қолдануы үшін ғана емес, рәсімді онымен бірге және ол үшін өткізеді. Сондықтан, критериалды бағалау жүйесінің негізгі басымдықтары оқушыларды дамыту, олардың оқуға деген қызығушылығын, ынтасын арттыру, бағаға қатысты қобалжуын, қорқынышын бағалау рәсімдеріне қатыстыру және түсіндіру арқылы азайту болып табылады. Егер анық және өлшенетін бағалау критерийлері болса, әр оқушыға және оның ата-анасына түсінікті болса бұған жетуге болады. Нақты жасалған бағалау критерийлерінің көмегімен мұғалім де, оқушы да мыналарды түсінетін болады:
• Оқушы оқудың қай сатысында?
• Ол өзі оқуда неге талпынады?
• Оның оқуда күтілетін нәтижелерге жетуіне көмектесу үшін не істеу қажет?
«Ұлттық білім беру саясатына шолу. Қазақстандағы орта білім беру»(2014) ЭЫДҰ есебінде сыныпта жүргізілген бағалаудың жиілігін арттыру,маңыздылығын, сапасын жетілдіруге бағытталған шаралар ретіұсынылған. Сондай-ақ, критерийлер негізінде бағалау жүйесін енгізу,жоғары ойлау деңгей дағдыларына қатысты бағалау критерийлерінанықтау, мұғалімдерді даярлау, білім берудің әр кезеңінде ұлттықстандартталған тестілеу өткізу, мәліметтерді сенімді жинақтау, тиімдіжүйе құру және т.б. Бұл ретте өткізілген бағалаудың нәтижелерін тиімдіқолдану қажеттілігі ескертіледі.
Критериалды бағалау – белгіленген критерийлер негізінде білім алушылардың нақты қол жеткізген нәтижелерін оқытудың күтілетін нәтижелерімен сәйкестендіру үдерісі. Критериалды бағалау жүйесін енгізудің мақсаты әрі қарай оқу үдерісін жетілдіре түсу үшін бағалау критерийлері негізінде білім беру үдерісіне қатысушылардың барлығына білім алушылардың оқу нәтижесі туралы нақты ақпарат алу болып табылады. Үздік қазақстандық және халықаралық тәжірибені кіріктіре отырып құрастырылған критериалды бағалау жүйесі төмендегідей