ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.11.2023
Просмотров: 181
Скачиваний: 4
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
1 билет; 1 сұрақ.
Библиография –алғаш рет ежелгі Грецияда қолданылған. «Библио» – кітап, «графия» – оқимын дег.мағынаны білдіреді. Кейіңгі кезенде бұл сөздің алғашқы мағынасы өзгеріске түсіп, ақпараттық, әлеуметтік деген мағынада қолданылды. Яғни, библиографиялық, ақпараттың дайындалу жолындағы құжат жайында мәлімет беру деген сөз. Библиография қоғам үшін білім ағарту, мәдениетті өркендету үшін керек. Библиографияның қызметі әр салаға қатысты библтографиялық құрал жасау.
Библиографияның құрылымы:
-
Библиографиялық қызмет -
Библиографиятану -
Библиографиялық инфроқұрылым
Библиографиялық қызмет - библиографиялық ақпаратты тұтынушыға жеткізудегі және оның нақты қажеттіліктері мен сұраныстарына сәйкес болатын процесс жиынтығы.
Библиографиятану – библиографияның әдісін, қыр-сырын, теориясын, тарихыны және оны ұйымдастыруды үйретеді.
Библиографиялық инфроқұрылым – библиография саласының барлық ғылыммен тығыз байланысты. Библиографиялық әдебиет, әр түрлі сала қызметкерлеріне көмекші обл. оларды ақпаратпен қамтамасыз ету, жүйелеу, библиографиялық қызметтің материялдық, техникалық базасы.
Библиографиялық терминдік стандарты:
-
ГОСТ ( мемл. Стандарт) Библиография термині мен анықтамасы.16448-70 -
ГОСТ.7.0-77. Тұтынушыларға библиографиялық ақпарат дайындау, жеткізуде ғылыми практикалық қызмет көрсету саласы. -
ГОСТ 7.1-2000 библиографиялық жазу, сипаттама берудегі талаптар мен ережелер. -
ГОСТ 7.82 – 2001 электронды құжаттар мен ресурстарға библ-қ сипаттама беру. Ережелері мен талаптары.
1 билет; 2 сұрақ.
Шолудың түрлері:
-
Ақпараттық -
Ұсыныстық -
Тақырыптық -
Жеке
Кітап пен журналдарды, библиографиялық құралдар, әдебиеттің және басқа құжаттардың арнайы түрлеріне шолу. Шолу 3 бөлімнен құралады:
-
Кіріспе -
Негізгі бөлім -
Қорытынды
Көпшіліктің назарын аудару үшін оқырмандарға арналған сұрақтан бастауға болады. Мыс: оның тақырыбы, мақсаты. Шолудың кіріспе бөлімінде тақырыптың қысқаша сипаты беріледі.
Оның маңызы әдебиеттің талдау принцптері, оның шолу құрамындағы топталуы түсіндіріледі.
Нег.бөлімде: шығармалар тур.әңігіме. Оның әрқайсысы тур.мәлімет беріледі.( автордың тегі, шыққан мәліметтер, мақсаты, оқырман міндеті, анықтама аппаратының болуы, шығарма мазмұның ашатын андатпа бар болса шығармаларға арналған рецензия)
Қорытынды: барлығы айтылғанға қорытынды.
Әдебиеттерге ауызша шолу – библиографиялық хабарлаудың жиынтығы болып табылады. Олар мағынасына және оқырман тобына байланысты: ұсыныстық, ақпараттық, тақырыптық, дербес басылымдарғы, библиографиялық құралдарға шолу.
Шолудың түріне дайындық және біркелкі жоспар жасалады. Алдымен тақырып таңдау, зерттеу, әдебиеттерді іздеу, іріктеу, баспа басылымдарын топтастыру және оларға мінездеме беру.
Жаңа түскен кітаптарға шолу: шолу мазмұнына қарай әмбебап, оқырман тобына байланысты ақпараттық болып келеді. Жаңа түскен кітаптарға шолу – жедел және жүйелі түрде өткізіліп тұрады. Шолуға ең керекті актуальды тақырыптағы кітаптар алынады. Алдымен кіріспе сөз, әрі қарай кітаптарға салалық принцып бойынша топтастырылады. Ең бірінші орында жаратылыстану әдебиеттері, одан кейін техника, т.б. білім салаларындағы кітаптар топтастырылады.
Кітаптан басқа жаңа журналдарға шолу өткізу. Мақсаты: оқырмандарды кітапханаға түскен жаңа журналдармен таныстыру. Шолуда журналдарға жалпы мінездеме беріледі. Мыс: журналдың аты, шыққан жылы, профилі, құрылымы т.б. мәліметтері, содан кейін нақты материалдарды әңгімелейді.
Тақырыптық шолу: шолуға дайындалудың ең бір маңызды кезеңі - тақырып таңдау. Оқырмандардың жалпы білімін көтеруге көмектесетін тақырыбы мен ұсынылатын әдебиеттердің түрлері әртүрлі болады. Мыс: ғылыми – көпшілік әдебиеттерге шолу, өлкетану , көркем әдебиеттердегі шығармаларға арнау, көркем әдебиеттерге тақырыптық шолу, құрастырғанда тақырыптың мазмұнын ашып қана қоймай әрбір жазушының шығармашылық түрін, шығармалары арасындағы мәтіндік байланыс болу керек.
Дербес шолу: жазушының, суретшінің, ғалымның туған күніне байланысты немесе есте қалатын күндерге құрастырылады.
Сериялы басылымдарға шолу: шолуға дайындық кездерінде, кіріспе бөлімінде серияға жалпы мінездеме беріледі.Мыс: серия тақырыбы, мақсаты, оқырмандардың жас ерекшеліктері, т.б. «Өнегелі адамдар өмірі», « Эврика» т.б. сериялармен шыққан кітаптарға ұсыныстық шолулар дайындауға болады. Ол үшін « в мире книг», « Книжее обозрение» сериялары каталогтар, кітап шежіресі, баспалардың тақырыптық жоспары материалдарын қолдануға болады.
Библиографиялық құралдарға шолу. Мақсаты: оқырмандарды библиографиялық құралдармен таныстыру, библиографиялық мәдениетке, оқу мәдениетіне тәрбиелеу. Бұндай шолуларды комплексті шаралар ұйымдастыруда( ақпарат күні, мамандар күні) өткізіледі.
1 билет; 3 сұрақ.
Қ. Р.ұлттық мемл. КП Қазақстанда шығатын басылымдардың жарыққа шығуына бағыт-бағдар беріп, халықаралық стандартқа сай мемлекеттік тіркеуге алатын баспа және баспасөз өнімдерін жинап, сақтайтың бірден-бір ғылыми орталық болып саналады.1937 жылы «ҚазССР мемл.кітап палатасы орт.атқару комитеті халық комиссарлары» кеңесінің қаулысымен 19 шілдеде ұйымдастырылды. 1937 жылдан бастап КП Республика төңірегінде шығып жатқан баспа өнімінің депозитариін алып отырған. 1994 жылы Қ.Р. президентінің жарлығы бойынша КП « Қ. Р. Ұлттық кітапхана палатасы» деген мәртебесі берілді.
КП міндеттері:
-
Ғылыми билиографиялық көрсеткіштер шығару. -
Баспасөз статестикасымен жүргізу. -
Респуб. Баспаларға және олардың баспа өнімдеріне штрихтар (ISSN, ISBN) беруді жүзеге асырады.
Құрылымы:
-
Қабылдау және бақылу бөлімі -
Баспасөз статестикасы және кітап оқу социологиясы. -
Мемлекеттік библиография бөлімі (2 тілде) -
Ретроспективті библиография бөлімі -
Қазақстантану бөлімі ( Казахстаника) -
Ақпараттық техн.бөлімі. -
Баспасөз, мұрағат бөлімі. -
Ғылым және кітап нарығы, баспасөз өнімдерінің маниторлық бөлімі. -
Қаржы эконом.бөлімі.
2 билет; 1 сұрақ.
Ғылыми - көмекші библиографиялық құралдар жүйесі
Бұл құралдар ғылыми зерттеу қызметімен айналысатындарға: ғалымдарға, ЖОО-ның оқытушыларына, асперанттарға, өндіріс және ауылшаруашылық мамандарға арналған. Бұл құралдардың мемлекеттік библиографиялық көрсеткіштен айырмашылығы: елімізден шығып тұратын әдебиеттермен қатар , шетел әдебиеттері туралы ақпарат береді. Бұл кітаптар,журнал мақалалары, салалық сипаттағы жинақтар, стандарттар, патенттер,дисертациялар, ғылыми еңбектер, оның ішінде жарияланбаған еңбектерді, материялдарды қамтиды.
Ғылыми- көмекші библиографиялық құралдардың түрлері басылымның шыққан мерзіміне байланысты:
Ағымдағы және ретроспективті болып келеді.
Ағымдағы ғылыми көмекші құралдар. Мақсаты:жаңа шыққан баспа басылымдары мен шұғыл және жиі ақпарат беріп отыру.Ғалымдарды,мамандарды соңғы ғылыми жетістіктермен таныстыру.Ағымдағы басылымдарды бір библиографиялық құрал арқылы жеткізу мүнкін емес. Сондықтар үшбасылыммен шығып тұрады:
Сигналды ақпарат;
Реферативті басылым;
Шолулық басылым;
Сигналды ақпарат басылымдар шұғыл шығатын ағымдағы библиографиялық көрсеткіш. Ондағы құжаттардың библиографиялық жазуы және библиографиялық шектеледі. Ай сайын шығып тұратын басылым. Бұл құралдардың НТИ ірі кітапханалар методикалық орталықтар шығарып тұрады. Мысалы: ВИНИТИ, НТИ (бүкіл одақтық ғылыми техникалық ақпарат институты). «Содержания росиских науочных журналов» деген сигналды ақпарат бюлетенің шығарады.
Реферативті басылымдар реферативті журналар,реферативті жинақтар, экспресс информациялар жатады.Бұл басылымдарға ақпараттар реферат түрінде көрсетіледі. Құжаттарға көрсетілген барлық фактілермен таныстырады. Басылым құжаттың толықтығымен, мазмұнын терең көрсетілуімен шұғыл шығуымен ерекшеленеді. Рефератифті журналдар басылып шыққан құжаттардың рефератың құрайды. Журнал түрінде шығып тұрады. Рефератифті журналдардың салалық сериясы құрама томдары шығып тұрады. А)Рефератифті журналдар баспада басылмаған құжаттардың рефератынан тұрады. Белгілі бір саласындағы ғылыми техникалық жетістіктерге арналған материалдар жинағы жатады. Мысалы : ВИНИТИ шығарған тақырыптық рефератифтік жинақ. «Новости, науки и техники».
В) экспресс информация кең көлемде реферат түрінде шығады. Басылып шыққан шетел және отандық материалдар мамандарға жедел ақпарат береді. Ондағы жарияланған материалдар іріктелініп алынған. Қолданушыларға ол Рефератифті журналдарға қарағанда тез жеткізіледі. Онда ең актуальді тақырапқа арналған теориялық және практикалық жағынан құнды материалдар беріледі. Оны ВИНИТИ шығарады.
Шолулық басылымдар шағын көлемде жүйеленген мәліметтер, ғылым мен техникалардың жетістіктері туралы. Обзарын изд. рефератифті журналдар материалдары бойынша дайындалады. Шолулық ақпарат беру үшін еңбектің мазмұнын зерттеу керек. Ол көп уақыт алатындықтан НТИ келісім шарт негіхзінде дайындалады.
Ағымдағы ғылыми- көмекші құралдары шығаруға қатысатын ірі ғылыми ақпарат орталықтары мен ірі кітапханалар. Оларға: НИО информ культура, ГБЛ, ВИНИТИ, ИННОН, АНРФ, БАНРФ(5-ка Акад Наук) , ЦНСБ және т.б.
2 билет; 2 сұрақ.
Ұсыныстық библ- қ құралдардың шағын формасын құрастыру: ұсыныстық тізім. Тізім құрастыруда жаңа әдебиеттер 3-5 жыл ар-ы ағымдағы әдетиеттер қамтылады. Библ- қ тізімдегі жазбалар қарапайым күнделігі, жалпыдан жеке қарай альфабиттік тәртіппен орналасады. Тізімнің көлемі 15-20 басылым және мақалаларынан құрастырылуы керек.
Жаднама немесе дербес жаднама.
Белгілі бір адамның өмірі мен шығармалары жөнінде ақпарат беру. Жаднамаға белгілі деген адамдардың ең баңалы еңбектерң алынады. Жоспар бойынша белгілі адамдардың тек кітапханада бар әдебиеттер еңеді. Естеліктері, әр түрлі жанрдағы әдебиеттері. Жаднаманың соңында «ол туралы» деген газет, журналдардағы мақалалар еңеді.
2 билет;3сұрақ
«Қарағанды»энц.589бет
3билет;1 сұрақ
Қ. Р.ұлттық мемл. КП Қазақстанда шығатын басылымдардың жарыққа шығуына бағыт-бағдар беріп, халықаралық стандартқа сай мемл-тік тіркеуге алатын баспа және баспасөз өнімдерін жинап, сақтайтың бірден-бір ,ылыми орталық болып саналады.1937 жылы «ҚазССР мемл.кітап палатасы орт.атқару комитеті халық комиссарлары» кеңесінің қаулысымен 19 шілдеде ұйымдастырылды. 1937 жылдан бастап КП Республика төңірегінде шығып жатқан баспа өнімінің депозитариін алып отырған. 1994 жылы Қ.Р. президентінің жарлығы бойынша КП « Қ. Р. Ұлттық кітапхана палатасы» деген мәртебесі берілді.
КП міндеттері:
-
Ғылыми бил-қ көрсеткіштер шығару. -
Баспасөз статестикасымен жүргізу. -
Респуб. Баспаларға және олардың баспа өнімдеріне штрихтар (ISSN, ISBN) беруді жүзеге асырады.
Құрылымы:
-
Қабылдау және бақылу бөлімі -
Баспапсөз статестикасы және кітап оқу социологиясы. -
Мемл. Библ-я бөлімі (2 тілде) -
Ретроспективті библ-я бөлімі -
Қазақстантану бөлімі ( Казахстаника) -
Ақпараттық техн.бөлімі. -
Баспасөз, мұрағат бөлімі. -
Ғылым және кітап нарығы, баспасөз өнімдерінің маниторлық бөлімі. -
Қаржы эконом.бөлімі.
Қ. Р. Ұлттық кітапханасы.
Қ.Р.Ұ.К- ТМД елдері бойынша ең ірі кітапхананың бірі болып саналады. Бұл күнде егеменді еліміздіңрухани тұтқасына айналған шаңырақ. Бұл кітапхана 1910 жылы жылы 31 желтоқсанда Алматы облысы Верный қаласында ашылған. Ең алғаш ашылғанда Л. Н. Толстой есімі берілген.
1931жылы 12 наурызда Қазақ автономиялық кенестік социалистік республикасының кеңесі бойынша көпшілік кітапхана болып саналады. Атаулы кітапхананың тұңғыш директоры,еліміздің көрнекті қайраткері Ораз Жандосов тағайындалған.
1936жылы Қазақ СССР қаулысымен бұл кітапханаға А.С.Пушкин есімі берілген.
Ұ.К. Қ. Р . кітапханасының ғылыми әдістемелік орталығы болып табылады.
Қазақстан баспа басылымының депозитарие Қазақстанда қорғалған докторлық және кондидаттық дипозитариі дисертациялар, ТМД елдерінің дисертациясының авторефераттарының депозитариі осы кітапханада сақталған.
1993 жылы кітапханаға Қ.Р.Ұ.К.деген статус берілген. Бұл күнде атаулы кітапхананы жазушы, мәдениет қайраткері Асқаров Әлібек басқарады.
1992 жылдан бастап Еуразия кітапханашылар қауымдастығына мүше болған(ИФЛА)
Кітап қоры 6,3млн сақтау бірлігінен тұрады. Жыл сайынғы келуші сны бір млн, екі млн данаға жуық кітап беріледі, 14 оқу залы қызмет көрсетеді.сайты:www.hlrk.kz. Жыл сайынғы веп сайтқа кірушілер саны 1,6 млн астам.