Файл: азастан республикасы ылым жне жоАРы білім министрлігі.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.11.2023
Просмотров: 62
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
4450-Өзге ұзақ мерзімді міндеттемелер.
Ұзақ мерзімді міндеттемелер – есеп беру мерзімінен кейінгі жыл ішінде немесе белгілі бір операциялық цикл ішінде қайтарылуы (өтелуі) жоспарланбайтын кәсіпорынның міндеттемелері.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге: ұзақ мерзімді банк несиесі, банктен тыс мекемелердің несиелері (кепілдік беру), басқадай несиелер (облигацияларды сатып өткізу жолымен қаржыларды тарту және т.б.), еншілес серіктестіктердің ұзақ мерзімді қарыздары, ұзақ мерзімді жалдық міндеттемелер, кейінге қалдырылған табыс салығы жатады.
Төленуге тиісті шоттар тауарды жөнелтушіге, қызмет көрсетушіге кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттемелері болып табылады. Олардың сомасы, әдетте, аналитикалық есеп регистрлерінде тіркелген төленуге тиісті шоттармен дәлелденеді.
Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу есебі «Жабдықтаушылар мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық борыш» және 4110 «Жабдықтаушылар мен мердігерлерге ұзақ мерзімді кредиторлық борыш» шоты қарастырылған.
Кейбір жағдайларда кредиторлық борышты қамтамасыз ету мақсатында кредиторға вексель берілуі мүмкін. Қысқа мерзімді төленуге тиісті вексельдер деп заңнамалық нысанда бекітілген бір тараптың (эмитент, вексель берушінің) екінші тарапқа (вексельді ұстаушыға) берген шартсыз жазбаша борыштық ақшалай міндеттемесі. Төленуге тиісті вексель пайыздық және пайыздық емес болуы мүмкін.
1.2 Ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алудың принциптері мен түсінігі
Ұзақ мерзімді міндеттемелер – бұл бір есептік кезеңнен астам мерзімде өтелуі тиіс қаржылық міндеттемелер. Оларға, мысалы, ұзақ мерзімді несиелер, облигациялар, несиелер және тартылған қаражаттардың басқа түрлері жатады. Ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алу қаржылық есептің маңызды бөлігі болып табылады және кәсіпорынның қаржылық жағдайын көрсетеді.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алу принциптері:
1) Тарихи құн принципі: Ұзақ мерзімді міндеттемелер олардың тарихи құны бойынша, яғни оларды алған кездегі алынған сома бойынша есепке алынуы керек. Тарихи құнға қарыз сомасы және кез келген пайыздар немесе төлемдер кіреді.
2) Шынайы есеп беру принципі: Қаржылық есеп беру ұзақ мерзімді міндеттемелерді әділ және дұрыс көрсетуі керек. Ұзақ мерзімді міндеттемелер туралы ақпарат қаржылық есеп беруде қаржылық есеп пен бухгалтерлік есеп стандарттарының талаптарына сәйкес ұсынылуы тиіс.
3) Бағалау тұрақтылығы принципі: Ұзақ мерзімді міндеттемелер белгіленген бухгалтерлік есеп принциптері мен әдістеріне сәйкес тіркелуі және өлшенуі керек және бұл принциптер мен әдістер уақыт бойынша дәйекті түрде қолданылуы керек. Бұл әртүрлі кезеңдердегі ұзақ мерзімді міндеттемелер туралы ақпараттың салыстырмалылығын қамтамасыз етеді.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алу әдістері:
1) Амортизация әдісі: Облигациялар мен несиелер сияқты ұзақ мерзімді міндеттемелер әдетте олардың қызмет ету мерзімі ішінде амортизацияланады. Бұл ұзақ мерзімді міндеттеменің құны оның өтеу мерзіміне бөлінгенін білдіреді. Амортизация әртүрлі тәсілдермен, соның ішінде тікелей амортизация, пропорционалды амортизация немесе тиімді пайыздық мөлшерлеме әдісімен жүзеге асырылуы мүмкін.
2) Пайыздарды есепке алу: Ұзақ мерзімді міндеттемелер әдетте қарыз қаражатын пайдаланғаны үшін пайыздарды төлеуді қамтиды. Пайыздарды есепке алу шынайы есеп беру принципіне және бухгалтерлік есепте қабылданған әдістерге сәйкес жүзеге асады.
3) Комиссиялар мен шығыстарды есепке алу: Ұзақ мерзімді міндеттемелерді алу кезінде сыйақыдан басқа, комиссиялық сыйақылар немесе несие немесе облигацияны орындауға байланысты басқа да шығыстар алынуы мүмкін. Бұл шығындар міндеттемені алғаннан кейін бірден танылуы немесе міндеттеменің қолданылу мерзімі ішінде амортизациялануы мүмкін.
4) Бағалау: Ұзақ мерзімді міндеттемелер әдетте олардың болашақта күтілетін құнына қарай бағаланады. Бұл пайыздық мөлшерлемелер, инфляция, нарық конъюнктурасы және міндеттемеге байланысты тәуекелдер сияқты факторларды ескереді. Ұзақ мерзімді міндеттемелердің құнын бағалау қаржылық үлгілерді және дисконтталған ақша ағындарының әдістерін қолдануды талап етуі мүмкін.
5) Ақпаратты ашу: Субъектілер өздерінің қаржылық есеп берулерінде ұзақ мерзімді міндеттемелері туралы ақпаратты ашуға міндетті. Бұл сома, өтеу мерзімі, пайыздық мөлшерлемелер, өтеу шарттары және міндеттемеге байланысты тәуекелдер туралы ақпаратты қамтуы мүмкін. Ақпаратты ашу қаржылық есептілікті пайдаланушыларға ұйымның қаржылық жағдайы мен міндеттемелерін жақсырақ түсінуге көмектеседі.
6) Бухгалтерлік есеп стандарттарын сақтау: Ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алу кәсіпорын жұмыс істейтін елде немесе аймақта қабылданған бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес жүргізілуі керек. Бұл бірдей ережелердің сақталуын және қаржылық ақпараттың кәсіпорындар бойынша салыстырмалы болуын қамтамасыз етеді.
Қорытындылай келе, ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алу кәсіпорынның қаржылық есебінде маңызды рөл атқарады. Тарихи құн принципі, әділ есеп беру, өлшеу тұрақтылығы, амортизация, пайыздар мен шығыстарды есепке алу, бағалау, ашып көрсету және бухгалтерлік есеп стандарттарын сақтау сияқты бухгалтерлік есеп принциптері мен тәжірибесі ұзақ мерзімді міндеттемелердің әділ көрінісін қамтамасыз етеді және ашықтық пен түсініктілікке ықпал етеді. кәсіпорынның қаржылық есеп беруі.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің бухгалтерлік есебін тиімді басқару кәсіпорынға негізделген қаржылық шешімдер қабылдауға және оның қаржылық жағдайын бақылауға мүмкіндік береді. Ұзақ мерзімді міндеттемелерді дұрыс есепке алу қаржылық есеп берудің дәлдігі мен сенімділігін қамтамасыз етеді, бұл инвесторлар, кредиторлар және реттеуші органдар сияқты мүдделі тараптар үшін маңызды.
Дегенмен, ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алудың принциптері мен әдістері елге және қолданылатын бухгалтерлік есеп стандарттарына байланысты әртүрлі болуы мүмкін екенін атап өткен жөн. Кәсіпорындар заңнаманың сақталуын қамтамасыз ету және қаржылық есеп берудегі ашықтықты сақтау үшін бухгалтерлік есеп ережелері мен талаптарындағы өзгерістерді қадағалап, орындауы керек.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алу бухгалтерлік есеп және қаржы саласындағы кәсіби білімді талап ететін күрделі процесс екенін атап өткен жөн. Кәсіпорындар ұзақ мерзімді міндеттемелердің дұрыс және дәл есептелуін қамтамасыз ету үшін бухгалтерлік мамандарға немесе кеңесшілерге жүгіне алады.
Жалпы алғанда, кәсіпорынның қаржылық ашықтығы мен жауапкершілігін сақтауда ұзақ мерзімді міндеттемелерді есепке алудың принциптері мен әдістері басты рөл атқарады. Осы принциптер мен әдістерді дұрыс қолдану ұзақ мерзімді міндеттемелер туралы сенімді ақпаратты қамтамасыз етеді және негізделген қаржылық шешім қабылдауды жеңілдетеді.
1.3 Ұзақ мерзімді міндеттемелерді бағалау әдістері
Ұзақ мерзімді міндеттемелер – бұл компаниялар мен ұйымдар ұзақ уақыт бойы, әдетте бір жылдан асатын қаржылық міндеттемелер. Олар қаржылық есеп берудің негізгі құрамдас бөліктерінің бірі болып табылады және кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен тұрақтылығына айтарлықтай әсер етеді.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге облигациялар, ұзақ мерзімді несиелер, несиелер, инвестициялар және үлестік үлестер сияқты қаржылық құралдардың әртүрлі түрлері жатады. Олар компанияның несие берушілер мен инвесторлар алдындағы қаржылық міндеттемелерін ұзақ уақыт бойы көрсетеді.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің кең таралған мысалдарының бірі облигациялар болып табылады. Облигациялар – бұл компаниялар немесе үкіметтер қаражат тарту үшін шығаратын қарыз құралдары. Олардың бірнеше жылдан бірнеше онжылдықтарға дейін болуы мүмкін тұрақты жетілу мерзімі бар. Облигацияларды шығарушы компания облигацияларды ұстаушыларға олардың әрекет ету мерзімі ішінде сыйақы (купон) төлеуге және мерзімі өткен соң облигацияның номиналды құнын қайтаруға міндеттенеді.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің тағы бір мысалы - ұзақ мерзімді несиелер мен қарыздар. Компаниялар банктерге немесе басқа қаржы институттарына ұзақ мерзімді негізде қарыз қаражатын беру туралы өтінішпен жүгіне алады. Бұл жағдайда серіктестік белгіленген мерзімде несие бойынша пайыздарды төлеуге және қарызды өтеуге міндеттенеді.
Сонымен қатар, ұзақ мерзімді міндеттемелерге басқа компаниялардағы инвестициялар мен үлестік қатысулар кіруі мүмкін. Қоғам басқа кәсіпорындардың жарғылық капиталдарына қатысу үлестерін сатып алу арқылы инвестициялау туралы шешім қабылдауы мүмкін. Мұндай инвестициялар ұзақ мерзімді болуы мүмкін, егер компания жақын болашақта өз акцияларын сатуды жоспарламаса және болашақта одан пайда көреді.
Ұзақ мерзімді міндеттемелер қаржылық талдау және компанияның қаржылық тұрақтылығын бағалау үшін маңызды. Олар кәсіпорынның қаржылық тәуелділік дәрежесін және оның ұзақ мерзімді перспективада қарыздарды төлеу қабілетін бағалауға мүмкіндік береді.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді бағалау қарыздың жалпы сомасы, өтеу мерзімі, қарыз бойынша пайыздық мөлшерлеме және міндеттемелердің компания активтерімен қамтамасыз етілу дәрежесі сияқты бірқатар қаржылық көрсеткіштерді қамтиды. Ұзақ мерзімді міндеттемелердің деңгейі жоғары компаниялар қаржылық қиындықтарға тап болуы мүмкін, әсіресе олардың кірістері қарыздарын өтеу бойынша міндеттемелерді орындауға мүмкіндік бермесе.
Инвесторлар мен несие берушілер үшін ұзақ мерзімді міндеттемелер компанияның қаржылық денсаулығының маңызды көрсеткіші болып табылады. Олар бұл ақпаратты инвестиция немесе несие тәуекелін бағалау үшін пайдалана алады. Ұзақ мерзімді міндеттемелердің жоғары деңгейі тәуекелдің жоғары деңгейін көрсетуі мүмкін, өйткені компания тұрақты түрде пайыздарды төлеуі және қарызды өтеуі керек.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді басқару компания тарапынан назар аударуды және жоспарлауды талап етеді. Компания өзінің ұзақ мерзімді міндеттемелерін тиімді басқару үшін өтеу мерзімі мен пайыздық мөлшерлемелерді ескеруі керек. Бұл жаңа қаржылық ресурстарды тарту немесе қолданыстағы қаржылық келісімдерді қайта қарау стратегиясын әзірлеуді қамтуы мүмкін.
Ұзақ мерзімді міндеттемелер – бұл компанияның ұзақ уақыт бойы орындалуы тиіс қаржылық міндеттемелері. Олар қарыз құралдарының әртүрлі түрлерін қамтиды және кәсіпорынның қаржылық жағдайы мен тұрақтылығына айтарлықтай әсер етеді. Ұзақ мерзімді жауапкершілікті басқару компанияның қаржылық менеджментінің маңызды аспектісі болып табылады және мұқият талдау мен жоспарлауды талап етеді. Компаниялар өздерінің ұзақ мерзімді міндеттемелерін үнемі қадағалап, оларды стратегиялық және қаржылық жоспарларына енгізуі керек.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді талдау кезінде осы міндеттемелермен байланысты қаржылық тәуекелдерді бағалау қажет. Бұл қарыздың құрамын бағалауды қамтуы мүмкін, бұл облигациялар мен несиелер сияқты ұзақ мерзімді міндеттемелердің әртүрлі түрлері арасында бөлуді білдіреді. Қарыздың бір көзге көп шоғырлануы, егер компания қаржылық қиындықтар туындаған жағдайда оны өтей алмаса, тәуекелді тудыруы мүмкін.
Сондай-ақ қарыз бойынша пайыздық мөлшерлемелерді ескеру маңызды. Егер пайыздық мөлшерлемелер жоғары болса, бұл жоғары пайыздық төлемдерге және компанияға қаржылық жүктемені арттыруға әкелуі мүмкін. Сондықтан компания пайыздық шығындарды азайту немесе қарызды жақсырақ шарттармен қайта қаржыландыру мақсатында өзінің ұзақ мерзімді міндеттемелерінің шарттарын қайта қарауға ұмтылуы мүмкін.
Сондай-ақ компания қарызды уақытында өтеу үшін жеткілікті қолма-қол ақша жасау мүмкіндігін ескеруі керек. Кәсіпорынның төлем қабілеттілігін бағалау өтімділік, табыстылық және пайыздарды жабу сияқты оның қаржылық нәтижелерін талдауды қамтиды. Егер компанияның тұрақты кірісі және қарызын өтеуге жеткілікті ақша қаражаты болса, бұл оның қаржылық жағдайын және кредиторлардың сенімін нығайтады.
Қорытындылай келе, ұзақ мерзімді міндеттемелер компанияның қаржылық құрылымының маңызды бөлігі болып табылады. Олар компания ұзақ уақыт бойы орындауға тиіс қаржылық міндеттемелерді көрсетеді және оның қаржылық күші мен беделіне айтарлықтай әсер етеді.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді басқару стратегиялық көзқарасты және қаржылық тәуекелдерге назар аударуды талап етеді. Кәсіпорын өзінің қарызды өтеу үшін қолма-қол ақша жасау қабілетін нақты түсінуі, сондай-ақ экономикалық ортадағы ықтимал өзгерістерді, пайыздық мөлшерлемелерді және оның қаржылық жағдайына әсер етуі мүмкін басқа факторларды ескеруі керек.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді басқару стратегияларының бірі олардың көздерін әртараптандыру болып табылады. Компания әртүрлі қаржы институттарынан несиелер немесе заемдар алу немесе әртүрлі облигациялар түрлерін шығару арқылы өзінің қарыз құрылымын әртараптандыруға ұмтылуы мүмкін. Бұл тәуекел концентрациясын төмендетеді және жауапкершілікті басқарудың икемділігін қамтамасыз етеді.
Компания қаржылық жүктемені азайту үшін қарызды қайта қаржыландыру стратегиясын да пайдалана алады. Пайыздық мөлшерлемелер төмендейтін жағдайларда компания өзінің қарызын төмен пайыздық мөлшерлемемен қайта қаржыландыруы мүмкін, нәтижесінде жылдық пайыздық төлемдер азаяды және қаржылық икемділік артады.