Файл: азастан республикасы ылым жне жоАРы білім министрлігі.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 10.11.2023
Просмотров: 61
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Жалпы алғанда, ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі ұзақ мерзімді перспективада компаниялардың қаржылық жағдайын бағалаудың маңызды құралы болып табылады. Ол компанияның қаржылық ағындарына әсер ететін көптеген факторларды есепке алуға және оның болашақ қаржылық жағдайын болжауға мүмкіндік береді.
2.2 Ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі компаниялардың қаржылық талдауының маңызды құралы болып табылады және кәсіпорынның ұзақ мерзімді кезеңдегі қаржылық тұрақтылығы мен тұрақтылығын анықтауға мүмкіндік береді. Компаниялардың ұзақ мерзімді міндеттемелеріне несиелер, несиелер, облигациялар, ұзақ мерзімді кредиторлық қарыздар және басқа да ұзақ мерзімді міндеттемелер жатады.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі компанияның қаржылық тұрақтылығын бағалауға мүмкіндік беретін бірнеше қаржылық көрсеткіштерді есептеуді қамтиды. Атап айтқанда, мұндай есептеу мыналарды анықтауға мүмкіндік береді:
1) Кәсіпорынның ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылығы. Ол компанияның ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелерін орындау қабілетін сипаттайды және ұзақ мерзімді міндеттемелердің меншікті капиталға қатынасына байланысты. Бұл көрсеткіш неғұрлым жоғары болса, компания үшін қаржылық тәуекел соғұрлым төмен болады.
2) Кәсіпорынның тартылған қаражатқа тәуелділік дәрежесін анықтайтын қаржылық тәуелсіздік коэффициенті. Бұл көрсеткіш неғұрлым жоғары болса, кәсіпорын соғұрлым қарыз қаражатына тәуелді емес және оның қаржылық көрсеткіштері тұрақты болады.
3) Кәсіпорынның несиелері мен міндеттемелері бойынша сыйақыны өтеу мүмкіндігін анықтайтын пайызды жабу коэффициенті. Бұл көрсеткіш неғұрлым жоғары болса, инвесторлар мен кредиторлар үшін тәуекел соғұрлым төмен болады.
4) Кәсіпорынның өз қаржысы есебінен қаржылық міндеттемелерін орындау мүмкіндігін анықтайтын қаржылық тұрақтылық коэффициенті. Бұл көрсеткіш неғұрлым жоғары болса, кәсіпорынның қаржылық жағдайы соғұрлым тұрақты болады.
Кесте 1-Ұзақ мерзімді мінеттемелер бойынша операциялар
| Операцияның мазмұны | Шоттар корреспонденциясы | |
| Дебет | Кредит | |
| Қаржылық жалдау шарттарымен негізгі құралдардың түсуі | 2410 | 4150 |
| Облигацияларды орналастыру құнының номиналдық құннан асып кетуін көрсету | 3020, 4020 | 6280 |
| Облигацияларды өтеу | 3020, 4020 | 1040 |
| Қаржылық міндеттемелерді өтеу | 3390, 4170 | 1040 |
| Қаржылық міндеттемелердің ағымдағы құнының өзгеруінен түсетін кіріс | 3020,4020, 3390,4170 | 6150 |
| Қаржылық міндеттемелерді өтеу есебіне аударылды: -Ұзақ мерзімді (олардың түрлері бойынша) | 4010, 4020, 4030 | 1030 |
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебін жүргізу үшін кәсіпорынның бірнеше жылдардағы қаржылық есеп беруі, сонымен қатар негізгі қаржылық көрсеткіштер мен олардың есебін білу қажет. Атап айтқанда, ұзақ мерзімді қаржылық тұрақтылық коэффициентін есептеу үшін ұзақ мерзімді міндеттемелердің кәсіпорынның меншікті капиталына қатынасын есептеу қажет. Бұл көрсеткіш компанияның қаншалықты левередивті екенін және оның ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелерін үлкен қаржылық күйзеліссіз орындай алатынын өлшейді.
Қаржылық тәуелсіздік коэффициенті кәсіпорынның меншікті капиталының жалпы активтеріне қатынасы ретінде есептеледі. Бұл көрсеткіш неғұрлым жоғары болса, кәсіпорын соғұрлым қарыз қаражатына тәуелді емес және оның қаржылық көрсеткіштері тұрақты болады.
Пайыздық өтеу коэффициенті компанияның операциялық кірісінен өзінің несиелері мен міндеттемелері бойынша пайыздарды қаншалықты жаба алатынын өлшейді. Ол негізгі қызметтен түскен табыстың кәсіпорынның несиелері мен міндеттемелері бойынша сыйақы сомасына қатынасы ретінде есептеледі.
Қаржылық тұрақтылық коэффициенті кәсіпорынның меншікті қаражатының оның ұзақ мерзімді міндеттемелеріне қатынасы ретінде есептеледі. Бұл көрсеткіш неғұрлым жоғары болса, кәсіпорынның қаржылық жағдайы соғұрлым тұрақты болады.
Сонымен қатар, ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі кәсіпорынның несиелік қабілетін талдауға, оның қаржылық тәуекелдерін және ұзақ мерзімді перспективада қарыздарды өтеу мүмкіндігін бағалауға мүмкіндік береді. Бұл компанияның қаржылық серіктестері ретінде әрекет ететін инвесторлар үшін де, кредиторлар үшін де маңызды.
Әдетте, ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі кәсіпорынның қаржылық нәтижелерінің әртүрлі аспектілерін бағалауды қамтитын қаржылық талдаудың бөлігі ретінде жүзеге асырылады. Мұндай талдауды жүргізу үшін қаржылық есептілікті тік және көлденең талдау, табыстылықты, өтімділікті, қаржылық тұрақтылықты талдау, сонымен қатар компанияның қаржылық қызметіне әсер ететін факторларды талдау сияқты әртүрлі әдістер мен құралдар қолданылады.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді синтетикалық есептеудің негізгі артықшылықтарының бірі компанияның ұзақ мерзімді перспективадағы қаржылық жағдайының неғұрлым дәл және толық бейнесін алу мүмкіндігі болып табылады. Бұл қарыз қаражатына тәуелділікке байланысты ықтимал тәуекелдер мен проблемаларды көруге және компанияның қаржылық тұрақтылығын нығайтуға бағытталған шараларды қабылдауға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі жобалар мен инвестицияларды қаржыландыру туралы шешім қабылдау үшін пайдалы болуы мүмкін. Мысалы, егер компанияның қарыздық коэффициенті жоғары болса, онда ол ұзақ мерзімді перспективада қарыздық міндеттемелерін өтеуде қиындықтарға тап болуы мүмкін. Бұл жағдайда компания қосымша қаржыландыру көздерін іздеуге мәжбүр болуы мүмкін, бұл оның тәуекелдерін арттырып, қаржылық жағдайын нашарлатуы мүмкін.
Кез келген басқа қаржылық талдау құралы сияқты, ұзақ мерзімді міндеттемелерді синтетикалық есептеу барлық компаниялар мен жағдайлар үшін әмбебап шешім емес. Кейбір жағдайларда басқа әдістер мен талдау құралдары компанияның қаржылық жағдайын бағалау үшін қолайлы болуы мүмкін.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебінде болашақта компанияның қаржылық жағдайына әсер етуі мүмкін факторлар, мысалы, нарықтағы өзгерістер, заңнамадағы немесе саяси жағдайдағы өзгерістер, сондай-ақ компания ішіндегі өзгерістер, мысалы, менеджмент немесе бизнес стратегиясындағы өзгерістер.
Қорытындылай келе, ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі компаниялардың қаржылық талдауының маңызды құралы болып табылады, бұл оның қаржылық тұрақтылығы мен ұзақ мерзімді перспективада несиелік қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Дегенмен, кәсіпорынның қаржылық жағдайының толық бейнесін алу үшін басқа факторларды ескеру қажет, сонымен қатар әртүрлі әдістер мен талдау құралдарын қолдану қажет.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебін жүргізу үшін компанияның қаржылық қызметі туралы ақпаратқа, оның ішінде пайда мен залал туралы есеп, баланс және басқа да қаржылық деректерге қол жеткізу қажет. Сондай-ақ кәсіпорын жұмыс істейтін саланың және нарықтық конъюнктураның ерекшеліктерін, сондай-ақ оның бәсекеге қабілеттілігі мен нарықтағы орнын ескеру маңызды.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді синтетикалық есептеу үшін қолданылатын негізгі құралдардың бірі қаржылық ағындарды модельдеу әдісі болып табылады. Бұл әдіс ұзақ мерзімді перспективада компанияның ықтимал кірістері мен шығындарын бағалауға, сондай-ақ осы ағындарға әсер ететін факторларды есепке алуға мүмкіндік береді. Мысалы, пайыздық мөлшерлемелердің немесе айырбас бағамдарының өзгеруі сияқты белгілі бір факторлардағы өзгерістер компанияның ақша ағындары мен несие қабілеттілігіне қалай әсер ететінін бағалау үшін сезімталдық талдауын орындауға болады.
Сонымен қатар, ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебін жүргізу кезінде компанияның қаржылық ағындарын басқарумен байланысты факторларды да ескеру қажет. Бұл факторларға айналым капиталын басқару, шығындар мен инвестицияларды оңтайландыру, сондай-ақ тәуекелдерді азайту және компанияның қаржылық тұрақтылығын жақсарту үшін қаржылық құралдарды пайдалану жатады.
Жалпы алғанда, ұзақ мерзімді міндеттемелердің синтетикалық есебі ұзақ мерзімді перспективада компаниялардың қаржылық жағдайын бағалаудың маңызды құралы болып табылады. Ол компанияның қаржылық ағындарына әсер ететін көптеген факторларды есепке алуға және оның болашақ қаржылық жағдайын болжауға мүмкіндік береді.
2.3 Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аналитикалық есебі
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аналитикалық есебі – ұйымның бірнеше жыл ішінде өтеуге тиісті ұзақ мерзімді міндеттемелердің құнын анықтау процесі. Ұзақ мерзімді міндеттемелер – қарыз қаражаттары, соның ішінде несиелер, облигациялар, ұзақ мерзімді қарыздар және ұзақ мерзімді лизинг төлемдері, олар бір жылдан астам өтеледі.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аналитикалық есебі кәсіпорынның қаржылық жағдайын және оның қарыздарды төлеу қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Ол үшін қарыздың меншікті капиталға қатынасы, қарыздың активке қатынасы, ағымдағы коэффициент және жылдам өтімділік коэффициенті сияқты бірқатар қаржылық коэффициенттер қолданылады.
Қарыздың меншікті капиталға қатынасы компанияның жалпы капиталындағы қарыз қаражатының үлесін көрсетеді. Ол қарыздың жалпы капиталға қатынасы ретінде есептеледі. Көрсеткіш 1-ден асатын болса, онда компания негізінен қарыз қаражаты есебінен қаржыландырылады, бұл қарызды төлемеу тәуекелін арттыруы мүмкін. Бұл жағдайда кәсіпорын жаңа несие алуда сақтық танытып, қарызды азайтуға белсенді түрде кірісуі керек.
Қарыздың активке қатынасы компания активтерінің жалпы құнындағы қарыз қаражатының үлесін көрсетеді. Ол қарыздың жалпы актив құнына қатынасы ретінде есептеледі. Егер бұл коэффициент тым жоғары болса, активтер құнын жоғалтқан жағдайда компания қаржылық қиындықтарға тап болуы мүмкін. Мұндай жағдайда компания қарызды азайтуға және қаржылық тұрақтылығын жақсартуға тырысуы керек.
Ағымдағы коэффициент көрсеткіші кәсіпорынның ағымдағы активтері есебінен ағымдағы міндеттемелерді өтеу мүмкіндігін көрсетеді. Ол ағымдағы активтердің ағымдағы міндеттемелерге қатынасы ретінде есептеледі. Егер көрсеткіш 1-ге тең немесе одан жоғары болса, онда компанияның ағымдағы міндеттемелерді өтеуге жеткілікті айналым қаражаты бар. Егер көрсеткіш 1-ден төмен болса, онда компания ағымдағы міндеттемелерді өтеуде қаржылық қиындықтарға тап болуы мүмкін.
Жылдам өтімділік көрсеткіші компанияның ең өтімді активтер есебінен ағымдағы міндеттемелерді өтеу мүмкіндігін көрсетеді. Ол ең өтімді активтердің (мысалы, ақшалай және қысқа мерзімді инвестициялар) ағымдағы міндеттемелерге қатынасы ретінде есептеледі. Жылдам өтімділік коэффициенті 1-ге тең немесе одан жоғары болса, компанияда ағымдағы міндеттемелерді өтеу үшін ең өтімді активтер жеткілікті.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің құнын анықтау ұзақ мерзімді несиелер мен облигациялар бойынша пайыздық мөлшерлемелерді талдауды да қамтиды. Пайыздық мөлшерлеме неғұрлым жоғары болса, қарызға қызмет көрсету құны соғұрлым жоғары болады. Компаниялар ұзақ мерзімді несиелер мен облигацияларды төмен пайыздық мөлшерлемемен қайта қаржыландыру арқылы қарызға қызмет көрсету шығындарын азайта алады.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің аналитикалық есебінің маңызды бөлігі қарызды өтеу мерзімін талдау болып табылады. Компаниялардың өтеу мерзімі әртүрлі бірнеше ұзақ мерзімді міндеттемелері болуы мүмкін. Осы уақыт кестелерін талдау арқылы компания қандай ұзақ мерзімді міндеттемелерге басымдық берілгенін және көбірек назар аударуды қажет ететінін анықтай алады.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді аналитикалық есептеу үшін әртүрлі әдістерді, соның ішінде тікелей капиталдандыру әдісін, дисконтталған ақша қозғалысы әдісін және активтер мен міндеттемелерді бағалау әдісін қолдануға болады.
Тікелей капиталдандыру әдісі қарыздың жылдық құнын төлемеу тәуекелін көрсететін факторға көбейтуге негізделген. Бұл әдісті қолдану оңай, бірақ тәуекел факторы дұрыс есептелмеген жағдайда дұрыс емес нәтижелер беруі мүмкін.
Дисконтталған ақша ағыны әдісі ақшаның уақытша құнын ескереді және болашақ қарыз төлемдерінің келтірілген құнын есептейді. Ол дәлірек деп саналады, бірақ күрделі есептеулерді қажет етеді.
Активтер мен пассивтерді бағалау әдісі компанияның активтері мен міндеттемелерінің құнын олардың нарықтық бағасы негізінде анықтауға мүмкіндік береді. Бұл әдіс жылжымайтын мүлік немесе жабдық сияқты елеулі активтері бар компанияларды бағалау үшін пайдалы болуы мүмкін.