Файл: Бизнес жне ы факультеті ытану кафедрасы курсты Жмыс.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 22.11.2023
Просмотров: 64
Скачиваний: 2
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Жүкті әйелді өлтіру жәбірленушіге тікелей немесе жанама байланысты болуы мүмкін. Адам өлтіру себептері әртүрлі болғанымен, қылмысты саралауға әсер етпейді. Мәселен, қызғаныштан жүкті әйелді өлтірген адам Қылмыстық кодекстің 96-бабының «Д» тармағы бойынша жауап береді.
Айуандықпен өлтіруді 96-баптың 2-бөлігінің D тармағына сәйкес қарастыратын болсақ, жәбірленушіні айуандықпен өлтіру қылмыскердің адамгершілік шегінен шығатын айуандық әрекетін жасағанын білдіреді.
Төтенше қатыгездік келесі жағдайлармен сипатталады:
Өлтіру әдісіне жәбірленушінің денесін қайта-қайта жарақаттау, жерлеу, тамақтан бас тарту, улану, азаптау, қышқылмен күйдіру және т.б.Кісі өлтіру алдындағы немесе өлтіру кезіндегі садистік мінез-құлық: азаптау, зорлау, шабуылдау.
Жәбірленушінің туыстарының көзінше оларды балағаттап өлтіру.
Аса қатыгездіктің объектісі болу үшін айыпталушы жәбірленушіні өлтіру алдында немесе өлтіру кезінде азаптайды, күйзелтеді немесе қасақана азаптайды. Қылмыстық кодекстің 96-бабының 2-бөлігінің «Г» тармағына сәйкес, азаптау әрекетті талдауға негіз болатын аса қатыгездік белгісі болып табылады.
Себебі, айыпталушы өз әрекетімен жәбірленушінің туыстарын күйзеліске ұшыратады, оларды ренжітеді.
Бұл жағдайда айыпталушының субъективті қатынасы жәбірленушіні өлтірумен ғана емес, оның өлтірілуіне куә болған туыстарына қысым көрсетуге тікелей ниетімен де анықталады. Жақын туыстар тек туыстар ғана емес, сонымен қатар басқа да қарым-қатынастар арқылы жақын адамдар, мысалы, некеге тұрмаған ерлі-зайыптылар, үйленбеген келіндер, асырап алынған балалар, патронаттық тәрбиешілер және т.б. Кісі өлтіруші айуандықпен өлтірілген кезде, айыпталушы түсінуі, қалауы немесе саналы түрде мойындауы керек. оның іс-әрекетінің қатыгез екенін. Жоғарыда айтылғандай, аса қатыгездік тек объективті әрекеттермен ғана емес, айыпталушының психикалық қатынасымен де сипатталады.
Жауыздықтың себептері әртүрлі: 96-баптың 2-бөлігінің А тармақшасы бойынша қылмысты саралауға әсер етпейтін кек, қызғаныш, өзімшілдік және т.б. Басқа адамдарды өлтіру немесе жарақаттау жанама ниет болып табылады. Егер бір адамның өміріне қауіп төндіретіндей етіп өлтіру көптеген адамдардың өліміне әкеп соқса, айыпталушының әрекеттері ҚК-нің 96-бабы 2-бөлігінің А және Е тармақтарымен және ҚК-нің тиісті бабымен сараланады. . Код.
Адам өлтіруді адамдар тобы немесе ұйымдасқан топ жасайды. Қылмыстық кодекстің 31-бабына сәйкес ұйымдасқан топ деп бір немесе бірнеше қылмыс жасау үшін бұрын бірігіп кеткен адамдардың тұрақты тобын айтамыз. Адам өлтірудің бұл түрі қоғам үшін өте қауіпті. Қолданыстағы Қазақстан Республикасының Қылмыстық кодексіне сәйкес өмірге қарсы қылмыстарға мыналар жатады:
Адам өлтіру қылмыстық кодексінің 96-бабы; Қылмыстық кодекстің 97-бабы бойынша жаңа туған нәрестені анасының өлтіруі; Күйзеліс жағдайында кісі өлтіргені үшін Қылмыстық кодекстің 98-бабы; Қылмыстық кодекстің 99-бабында көзделген қорғану шегінен асатын кісі өлтіру; Қылмыс жасаған адамды ұстау бойынша қажетті шараларды қолдану барысында жасалған кісі өлтіру, ҚК-нің 100-бабы; 101-бап бойынша абайсызда кісі өлтіру; Өзін-өзі өлтіру Қылмыстық кодекстің 102-бабы бойынша жазаланады.
Осылайша, өмірге қарсы соңғы екі қылмысты қоспағанда, адам өлтіру адам өлтірумен байланысты,ол адамның азаматтығына, ұлты мен нәсіліне, тегіне, жасына, отбасылық жағдайына, мамандығына, денсаулық жағдайына, біліміне байланысты емес. Қылмыстық заңда жәбірленушінің еркінен тыс адамды өлтіру, сондай-ақ оның келісімімен өлтіру қылмыстық жауапкершілікке тартылады.
Жәбірленушінің жеке басын білмеу қасақана кісі өлтіру үшін жауапкершілікке әсер етпейді. Жаңа өмірді өлтіретін объектінің бар-жоғын анықтау үшін оның бастапқы және соңғы кезеңдерін анықтау қажет.
Медицина өмір жатырда басталады деп есептейді. Дегенмен, көптеген қылмыстық құқық ғалымдары өмір туған кезден басталады деп есептейді. Баланы туылғанға дейін өлтіру, егер оған медициналық негіз болмаса, қылмыстық түсік түсіру болып табылады. Қылмыстық заң бойынша адамның өлімі – биологиялық өлім, яғни ми қыртысындағы жасушалардың бір реттік ыдырауы нәтижесінде ми қызметінің толық тоқтауы.
Биологиялық өлімнен басқа клиникалық өлім деген ұғым бар, мұндай жағдайда адамның жүрегі тоқтайды. Бұл жағдайда өмірді қалпына келтіруге мүмкіндік бар. Жүрек тоқтағаннан кейін ми қыртысы 4-7 минуттан кейін өледі, бұл жағдайда реанимация мүмкін емес.
Клиникалық өлім жағдайындағы адамды өлтіруді де кісі өлтіру деп санауға болады.
Кісі өлтіру - басқа адамның өмірін жою. Өзін-өзі өлтіру немесе өзін-өзі өлтіруге әрекет жасау қылмыс емес. Жаңа адамды тірідей абайсызда өлтіру - өлтіру әрекеті.
Қылмыстың объективтік жағы: Кісі өлтіру әрекет немесе әрекетсіздік арқылы жасалуы мүмкін. Күшті жарақаттар, тұншығу, улану және психикалық қорқыту мен жала жабудың басқа да түрлерін ажыратуға болады. Әрекетсіздіктен кісі өлтіру деп жәбірленушінің өліміне араласпау нәтижесінде оның қайтыс болуы түсініледі.
2. АДАМ ӨЛТІРУДІҢ ҚАРАПАЙЫМ ТҮРІ ҮШІН ҚЫЛМЫСТЫҚ ЖАУАПТЫЛЫҚ
2.1Адам өлтірудің қарапайым түрі үшін қылмыстық жауаптылық обьектісі мен обьективтік жағы
Ешқандай біліктілік немесе артықшылық белгілерінсіз қарапайым адам өлтіруді айта кеткен жөн. Бұл адам өлтірудің негізгі құрамдас бөлігі. Қарапайым адам өлтірудің құрамын талдау кісі өлтірудің басқа түрлері үшін де өзекті, сондықтан оны «жалпы адамөлтіру» талдауы деп санауға болады. Бұл қылмыстың тікелей объектісі – адам өмірі.
Аламөлтіру объектісі – адам өмірі, оған биологиялық процестер ғана емес, сонымен қатар адам өмірін қамтамасыз ететін және оны қорғайтын қоғамдық қатынастар жатады. Қарастырылып отырған қылмысты талдау үшін өмірдің басталуы мен аяқталуы маңызды. Өмірдің басталуының негізгі критерийі - жаңа туған нәрестенің өміршеңдігі. Бұл функцияның көрінісінің сыртқы белгісі әдетте тыныс алу болып табылады. Тәжірибесіз дәрігерлер жаңа туған нәресте туған кезде тікелей өліп, бірнеше сағатқа созылатын жағдайлардың бар екенін айтады.
Адамның сыртқы түрі босанудың физиологиялық процесінен тыс болуы мүмкін. Мысалы, жүктіліктің соңғы айларында операция кезінде әйел өлуі мүмкін. Дегенмен, дәрігерлер ұрықты жатырдан алып тастау және оның одан әрі дамуын қамтамасыз ету үшін дәрі-дәрмектерді пайдаланады. Бұл жағдайда өмірді қамтамасыз ету процесінің үзілуін кісі өлтіру деп санауға болады.
Өмірдің аяқталуы ми қыртысындағы жүйке жасушаларының ыдырауының басы деп танылады. Клиникалық өлімді (жүрек тоқтауы) өмірдің заңды аяқталуы деп санауға болмайды.
Типтік материалдық қылмыс ретінде кісі өлтірудің объективтік жағы үш элементтің бірлігі болып табылады:
1) басқа адамды өлтіруге бағытталған әрекет (әрекетсіздік);
2) мiндеттi қылмыс салдарынан жәбiрленушiнiң қайтыс болуы;
3) кінәлінің әрекеті (әрекетсіздігі) мен жәбірленушінің өлімі арасындағы себепті байланыс.
Кісі өлтіру көбінесе қылмыста кез келген қаруды қолданумен, сондай-ақ жәбірленушінің денесімен тікелей физикалық жанасу арқылы жасалады. Өлім әдісі, әдетте, Өнердің 2-бөлігіндегі біліктілік белгілерінің кез келгенін қоспағанда, маңызды емес. Қылмыстық кодекстің 105. Мысалы, жалпы қауіпті түрде немесе ерекше қатыгездікпен өлтіру. Сондай-ақ психикалық әсер ету арқылы өлімге әкелуі мүмкін, бірақ бұл қасақана кісі өлтіруге тән емес, өйткені қылмыскер жәбірленушінің денесінің жеке ерекшеліктерін біледі, ал психикалық жарақат сөзсіз өлімге әкеледі. .
Белсенді емес өлтірулер салыстырмалы түрде сирек кездеседі. Бұл қылмыскердің өлімге жол бермеу міндеті болғанын көрсетеді. Бұл міндеттеме шарттан, еңбек қатынастарынан, кінәлінің бұрынғы мінез-құлқынан және басқа да нақты мән-жайлардан туындауы мүмкін. Мысалы, сот тәжірибесі көрсеткендей, анасы баласын қасақана өлтіріп, оны тамақсыз және сырттан көмексіз жабық пәтерде ұзақ уақыт жалғыз қалдырады.Адам өміріне қарсы қылмыстарды саралаудың бастапқы нүктесі адам өлтірудің анықтамасы болып табылады, оны былайша тұжырымдауға болады: кісі өлтіру – екінші бір әрекет немесе әрекетсіздік арқылы бір адамның өмірінен заңсыз айыру. Осы анықтамада қамтылған адам өлтіру белгілерінің тізімі міндетті болып табылады. Олардың ең болмағанда біреуінің болмауы әрекетті қылмыс ретінде саралау мүмкіндігін жоққа шығарады. Бұл белгілерді қарастырыңыз. Өлімнің заңсыздығы қылмыскердің мұндай әрекеттерді жасауға құқығы жоқтығын білдіреді.
Ол міндетті бұйрықты орындамаған және баптың 1-бөлігі бойынша қажетті қорғанысқа ие болмаған. ҚК 37 т.б. Заңсыздық белгісі өлімнің заңда тікелей қылмыс ретінде қарастырылатынын білдіреді. Тек қасақана (тікелей немесе жанама) кісі өлтіру. Жәбірленушінің өліміне әкеп соққан абайсыздық, сондай-ақ өзін-өзі өлтіруге итермелеу заң бойынша кісі өлтіру болып табылмайды (ҚК 109, 110-баптары).
Жәбiрленушiнiң өзiне қол жұмсауына себепкер болған адамдар бапта көрсетiлген барлық белгiлер болған кезде ғана жауапқа тартылуы мүмкiн. Көп жағдайда адам өлтіру белсенді әрекет болып табылады. Абайсызда кісі өлтіргені үшін қылмыстық жауаптылық объективті және субъективті алғышарттар болған жағдайда ғана мүмкін болады: адам жәбірленушінің өмірін жоғалтпау үшін әрекет етуі керек және әрекет ете алады.
Аталған алғышарттардың ешқайсысының болмауы қылмыстық жауаптылықты болдырмайды. Кісі өлтіргені үшін жауапкершілікті анықтайтын қылмыс құрамы материалдық санатқа жатады. Кісі өлтіруге оқталу мен кейінгі өлім арасында себепті байланыс орнатылуы керек.
Оның болмауы әрекетті кісі өлтіру деп есептеуге мүмкіндік бермейді. бап бойынша қылмыстың субъектісі. Қылмыстық кодекстің 105-бабына сәйкес, есі дұрыс адам 14 жаста. Қылмыстық құқық теориясында адам өмірінен қасақана айырумен байланысты қылмыстар қалыпты жағдайға айналды. Біріншісі – қарапайым кісі өлтіру (ҚК 96-бабының 1-бөлігі). Бұл топты өлімге әкелетін деп санауға мүмкіндік беретін жағдайлардың тізімі ҚК 2-бөлігінде келтірілген.
Қылмыстық кодекстің үшінші түрі - заңда тікелей көрсетілген жауаптылықты жеңілдететін мән-жайлар болған кезде адам өлтіру үшін жауаптылық белгілейтін онша ауыр емес қылмыс.Ананың жаңа туған баланы өлтіруі"; "Құштарлық күйінде жасалған кісі өлтіру"; 1-бөлім"Қажетті қорғаныс шегінен тыс жасалған кісі өлтіру"; Қылмыскерді ұстау үшін қажетті шараларсыз жасалған кісі өлтіру. Қылмыстың тікелей объектісін қылмыстың жалпы объектісінен ажырату қажет. Көп жағдайда қылмыстық құқық қылмыстың белгілерін сипаттай отырып, қоғамдық қатынастарды емес, олардың материалдық көріністерін немесе кез келген қылмыстың тікелей объектісі болып табылатын қоғамдық қатынастарға қатысушылардың нақты игілігін анықтайды. Қылмыстың тікелей объектісі – белгілі бір қылмыстың құрамын түсіну, бұзылған қоғамдық қатынастардың мәнін ашу, қылмыстың қоғамдық қауіптілік дәрежесін түсіну және бұл қылмысты ұқсас қылмыстардан ажырату.
Адам өлтірудің кезінде қылмыс тікелей басқа адамның денсаулығына зиян келтіруге бағытталған. Демек, адам денсаулығы Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103-бабында көзделген денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтірудің тікелей объектісі болып табылады. Бұл көзқарас қылмыстық құқық ғылымында кең таралған. Қылмыстың тікелей және жалпы объектісі арасында ажырамас байланыс бар. Денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру кезінде қылмыскер белгілі бір қоғамдық қатынастарды бұзады. Осының салдарынан адам қалыпты өмір сүре алмайды, дені сау бола алмайды және сәйкесінше еңбекке қабілеттілігін толығымен немесе бір бөлігін жоғалтады. Медициналық тұрғыдан денсаулықты адам ағзасының мүшелерінің немесе тіндерінің дұрыс жұмыс істеуі деп түсіну керек. Қанау, ұрып-соғу, тырнақтың ізі және т.б. кез келген түйіршіктердің немесе органдардың дұрыс жұмыс істеуін бұзады және адам денсаулығына белгілі бір зиян келтіреді. Сондықтан ол адам ұлпалары мен мүшелерінің дұрыс жұмыс істеуін бұзуға бағытталған барлық әрекеттердің тікелей объектісі болып табылады.
Никифировтың пікірінше, адам денсаулығын жалпы адам ағзасының қалыпты жағдайы деп түсіну керек. Бірақ адам денсаулығы деген ұғым тар. Адам ағзасының кез келген түйіршіктері белгілі бір функцияларды орындайды, сондықтан түйіршіктердің дұрыс жұмыс істеуінің бұзылуы адам денсаулығына зиян келтіреді және тұтастай алғанда адам ағзасының қалыпты жағдайының бұзылуына әкеледі.
А.А.Арманов пен А.С.Оразбаев пікірінше, денсаулыққа ауыр зиян келтіру объектісі адамның денсаулығы емес, оның дене тұтастығы болып табылады. Бұл пікірді П.А. Дубовец теріске шығарады: "Шындығында адамның иммунитеті денсаулыққа зиян келтірместен бұзылуы мүмкін. Мысалы, қиянат жасау арқылы. Кейбір жағдайларда дененің тұтастығын бұзу тіпті қылмыс болып табылмайды. Мысалы, адам басқа адамның денесіне қол тигізгенде. .Ол сондай-ақ оның тұтастығына нұқсан келтірместен денеге зиянын тигізуі мүмкін.Мысалы, қорқыныш нәтижесіндегі психикалық ауру.
Сонымен, қылмыстық заң физикалық шабуылды қылмыстық қол сұғушылықтан қорғамайды, керісінше адамның өмірін, денсаулығын, ар-намысын, қадір-қасиетін т.б. тек белгілі бір артықшылықтарды ғана қорғайды т.б. Қылмыстық құқық адам денсаулығын туғаннан өлгенге дейін қорғайды. Адам өмірі нәрестенің өкпесі анасының денесі арқылы тыныс алу кезінде жұмыс істей бастаған кезде туылған кезде басталады. Бұл құбылыс нәрестенің алғашқы жылаулары мен шуларынан басталады. Өлім-жітім клиникалық және биологиялық болып бөлінеді. Клиникалық өлім фазасы тыныс алу және қан айналымы тоқтағаннан кейін шамамен 5-6 минуттан кейін басталады. Адам ағзасының салқындауына байланысты бұл кезең 10 минут немесе одан да көп уақытқа созылады. Өлімнің соңғы кезеңі – орталық жүйке жүйесінің бұзылуынан болатын биологиялық өлімнің басталуы. Адамның басқа мүшелері мен тіндерінің өміршеңдігінің белгілері біраз уақытқа дейін сақталатынымен, мидың өлуі адам өмірінің соңғы сәті болып табылады. Яғни, адам өмірінің соңғы сәті – биологиялық өлім.
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 103-бабының 2-бөлігінің «в» тармағында көзделген құқық бұзушының банкроттығы және кінәлі адамның денсаулығына қасақана ауыр зиян келтірудің, сондай-ақ адам денсаулығына ұрлау немесе ұрлаудың тікелей объектісі ретінде дәрменсіздігі. Адамның дәрменсіздігі – қылмыскерге физиологиялық немесе басқа себептермен (кәрілік, кәрілік, ауру, соқырлық, кереңдік, ақсақтық, естен тану, мас болу, терең ұйқы т.б.) қарсы тұру қабілеті. Дәрменсіздікке ұрлық пен барымта да жатады. Өйткені бұл жағдайлардың өзінде жәбірленушінің денсаулығына ауыр зиян келтіру үшін қылмыскерге қарсылық көрсету мүмкіндігі шектеледі.