1.2 Тежелу негіздері. Тежегіш күш
Темір жол – жоғары қауіптілік аймағы. Қауіпті өндірістік факторлардың бірі қозғалатын жылжымалы құрам болып табылады. Осы қауіптіліктің салдарын ең төмен ықтималдыққа келтіру үшін тежегіш құрылғылардың сенімді және жылдам іске қосылуын қамтамасыз ету қажет.
Тежегіш (тежегіш құрылғы)–бұл қозғалысқа кедергі күштерінжасанды ұлғайту үшін поездарда қолданылатын құрылғы
Тежегіш күш –қозғалысқа жасанды кедергі жасайтын күш.
Тежегіш күштер мен қозғалысқа кедергі күштер қозғалатын поездың кинетикалық энергиясын басады.
Егер поезды тоқтату үшін локомотивтің тартымдық қозғалтқыштарын жай ажыратса, ол жинақталған кинетикалық энергия есебінен инерция бойынша қозғалуды жалғастырады және тоқтағанға дейін едәуір арақашықтықтан өтеді. Өйткені кинетикалық энергия жылдамдыққа да және массаға да байланысты, тежегіш жол жолаушылар поезы үшін де және жүк поезы үшін де едәуір болады – шамамен 15 км.
Ондай тежегіш жол қолайсыз болып табылады . Поездың жүруінің қауіпсіздігін жүзеге асыру үшін қозғалысқа кедергі күштерін жасанды ұлғайту қажет.

Қалай поездың жылдам тоқтауын қамтамасыз етуге болады?

Тежегіш күштерді алу үшін анағұрлым таралған құрал қалыпты тежегіш болып табылады, оның кезінде тежелу айналмалы дөңгелектерге қалыптарды қысумен жүзеге асырылады, соның нәтижесінде қалып пен дөңгелек арасында үйкеліс күші туындайды.
Дөңгелекке қалыптардың үйкелісі кезінде беттердің ұсақ шығыңқыларының бұзылуы, жанасатын беттердің микротегіссіздіктердің молекулярлық өзара әрекет етуі болады. Тежегіш қалыптардың үйкелісі – үйкеліс күштерінің механикалық жұмысының жылуға айналу процесі.
Жылуға айналатын поездың кинетикалық энергиясы тежегіш Вт күшіне және тежелген жай-күйінде поездың өтетін жолына байланысты, (1.1) формула бойынша айқындалады

Bm SmЕкин- WS1

(1.1)

Тежегіш жолдың мәні беріледі S_m = 800 м. Онда (1.2) формуладан аламыз

B 	Екин	 W 	700000		 51,5  823 кН	(1.2)
			800
m	Sm

---

Егер Р күшімен жүктелген рельспен домалаған дөңгелекке (1.11-сур.),

• 
  күшімен тежегіш қалыпты қысса, онда дөңгелектің домалауы беті мен қалыптың арасында үйкеліс күші туындайды, (1.3) формула бойынша айқындалады
  

B Кк

(1.3)

мұнда _к- қалып пен дөңгелек арасындағы үйкеліс коэффициенті. Дөңгелек жағынан қалыпқа және әрі қарай аспаға, жақтауға және
букске В күшіне тең және қарама- қарсы бағытталған реактивті күш әрекет етеді. Дөңгелекке қатысты В күші ішкі күш болып табылады, ол өздігінен тежелуді тудыра алмайды; ол дөңгелектің айналуына қарсы бағытталған Мв = В_тмоментті жасайды.



PK
B
r

K




B_T ^a B

1.11-сур. Дөңгелекке әсер ететін күштер схемасы
Мвкезінің әсерімен рельспен дөңгелектің жанасуы нүктесінде дөңгелекжағынан рельске әсер ететін және оны жылжытуға ұмтылатын Вт күші туындайды. Рельс жағынан дөңгелекке әсер ететін, санымен В күшіне тең және қозғалысқа кері жаққа бағытталған Вт , сыртқы күші тежегіш күш болып табылады және (1.4) формула бойынша айқындалады

Bm B Кк

(1.4)

Дөңгелектің айналуына қарсы бағытталған М_m үйкеліс күшінің моменті тежегіш момент деп аталады және (1.5) формула бойынша айқындалады

МmBm

(1.5)

Сөйтіп, тежегіш күш рельстермен дөңгелектердің жанасуы нүктелерінде іске асырылады. Сырғанақтаусыз рельс бойынша дөңгелектің домалауы жанасу нүктесінде дөңгелекке рельс жағынан әсер ететін Вс ілінісу күші есебінен болады, (1.6) формула бойынша айқындалады

Вс Рк

(1.6)

мұнда  - ілінісу коэффициенті. [12]

---

Жанасу аймағында дөңгелек пен рельс арасында жанасатын беттердің механикалық жаншуы мен молекулярлық тартылысы болады, ол олардың тозуы мен бұзылуын тудырады.
Дөңгелектердің рельстермен ілінісуі күрделі процесті білдіреді, ол кезде жанасатын беттердің молекулярлық тартылысының механикалық ілінісін еңсеру орындалады. Рельске дөңгелектің нақты жүктемесіне ілінісудің барынша ықтимал күшінің қатынасына тең  ілінісу коэффициенті релсьтер мен дөңгелектер беттерінің жай-күйіне, жолдың тегіссіздігі, дөңгелектердің жеңілденуі салдарынан қозғалыс процесінде өзгеретін рельске дөңгелектің жүктемесіне, қозғалыс жылдамдығына байланысты. Ілінісу коэффициенті жолдың қисық учаскелеріне кіру кезінде және олардан шығу кезінде азаяды. Ең төмен шамасына ол сіркіреген жаңбыр, рельстің ластанғаны кезінде, қырау пайда болған кезде, сондай-ақ тұман мен шық кезінде жетеді. Қатты нөсер жауын кезінде ілінісу коэффициенті азаймайды, өйткені рельстер тазартылады, бірақ суланбайды.
Ілінісу коэффициенті 0,2 дейін арттыру рельстерге құм себумен және рельстерді таза жай-күйінде күтіп-ұстаумен ықтимал.
Дөңгелек жұптарының сыналауының жоқтығын тексеру үшін қабылданатын қозғалыс жылдамдықтары кезінде жылжымалы құрамның кез келген типтері үшін есептік ілінісу коэффициенттерінің мәндері 1-кестеде келтірілді.

1-кесте Жылжымалы құрамның әр түрлі типтері үшін есептік ілінісу коэффициенттері

					Есептік			Функцияның		Рельстерге дөңгелек жұптарынан					жүктеме
	Жылжымалы				жылдамдығы,			мәні		кезінде есептік ілінісу коэффициенті, кН
	құрамның типі				км/сағ			f(V)		60	100	150		200			250
	Жолаушылар			40			0,7			0,14	0,135	0,13		0,124			-
	және		120				0,55			0,11	0,107	0,102	0,097		-
	изотермиялық		140				0,53			0,106	0,102	0,098	0,094		-
	вагондар, дизель		160				0,51			0,101	0,097	0,094	0,09		-
	поездар
	вагондары
	Жүк вагондары		20				0,71			0,131	0,125	0,121	0,116		0,11
			100				0,52			0,097	0,094	0,09	0,086		0,081
			120				0,17			0,092	0,09	0,085	0,081		0,07
	Локомотивтер		20				0,65			-	-	0,132	0,126		0,119
			100				0,49			-	-	0,097	0,093		0,088
			160				0,46			-	-	0,087	0,083		0,078

---

Рельстермен дөңгелектердің есептік ілінісу коэффициенті (1.7)

формула бойынша айқындалады
 р  0,17  0,00015g  50f V 	(1.7)

мұнда g - рельстерге дөңгелек жұптарынан жүктеме (осьтік жүктеме),
кН;

f(V)–параметрлері жылжымалы құрамның типіне байланыстыжылдамдық функциясы.
Тежегіш қалыптың үйкеліс коэффициенті көптеген факторларға: қалыптың материалына, қозғалыс жылдамдығына, қалыптың үлестік қысымына, дөңгелектің материалына, рельстердің жай-күйіне және т.б. байланысты. Үйкеліс коэффициенті басу күшінен қандай бөлік үйкеліс күшін құрайтынын көрсетеді. Шойын стандартты тежегіш қалыптар үшін үйкеліс коэффициенті (1.8) формула бойынша айқындалады

к  0,6

1,6К 100



V 100

(1.8)

8К 100

5V 100

мұнда К – қалыпқа басу күші, кН;

V-поездың қозғалыс жылдамдығы,км/сағ.

Композициялық қалыптар үшін (1.9) формула бойынша айқындалады

к  0,44	К200			V 150		(1.9)
	4К  200			2V 150

Құрамында фосфор жоғары (1,4% дейін) шойын қалыптардың үйкеліс коэффициентінің анағұрлым жоғары мәні бар және типтік шойын қалыптарға салыстырғанда шамамен екі есе жоғары тозуға төзімділігі бар. Алайда тартып қысу түсіруде фосфорлы шойыннан жасалған қалыптардың тозуға төзімділігі едәуір төмендейді. Бұдан басқа, олардың жоғары морттылығы бар, ол болат арқалықтарды қолдану қажеттілігін тудырады.

---

8-1-66 материалдан жасалған композициялық құрсандардың стандартты шойын қалыптармен салыстырғанда шамамен 3 есе үлкен тозуға төзімділігі бар, бірақ үйкеліс күштерінің ұлғайтылған жұмысы кезінде нашар жылу өткізгіштігі бар.

Бір қалыпқа басудың нақты күші (кН) (1.10) немесе (1.11) формула

бойынша айқындалады

К 

Fpmu103 R1

 R2 R3nn

(1.10)

немесе

m

K Fpupc

(1.11)

мұнда 

1

 n

103

- иінтіректі

берілістің

параметрлерін

m

п и

сипаттайтын коэффициент;

рс

R1R2R3

103

-

иінтіректі берілісте кедергілерді еңсеру және

Fn

---

Смотрите также файлы

• Введение История баскетбола.docx

• .docx

• Жоспар Кіріспе.doc

• Отчет о прохождении производственной практики (преддипломной) Обучающегося Кравченко Кристина Вячеславовна.docx

• Протокол ip ip адрес, маска сети, маска переменной длины, расчет сетей.docx