Файл: азастан республикасы денсаулы сатау министрлігі марат оспанов атындаы батыс азастан медицина университеті.docx

Скачать файл
Заказать решение

ВУЗ: Не указан

Категория: Не указан

Дисциплина: Не указана

Добавлен: 05.12.2023

Просмотров: 220

Скачиваний: 1

ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ДЕНСАУЛЫҚ

САҚТАУ МИНИСТРЛІГІ

«МАРАТ ОСПАНОВ АТЫНДАҒЫ БАТЫС ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ» Коммерциялық емес акционерлік қоғамы

Б.А. Жапалақов, Б.А. Шағатаева

ЛОР МҮШЕЛЕРІНІҢ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕРІ

(Оқу құралы)

Ақтөбе 2020
УДК: 616.21-071(075.8)

ББК: 56.8я73

Ж 33
Авторлары:

Жапалақов Б.А.-медицина ғылымдарының кандидаты,профессор, «Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті» Коммерциялық емес акционерлік қоғамының оториноларингология, офтальмология кафедрасының жетекшісі.

Шағатаева Б.А.–медицина ғылымдарының кандидаты, Ақтөбе медициналық орталығының оториноларингология бөлімшесінің менгерушісі.

Рецензенттер:

Төлебаев Р.К. - медицина ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасының Ұлттық ғылым Академиясының Академигі, Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қайраткері, «Астана Медицина Университеті»Коммерциялық емес акционерлік қоғамының ЛОР аурулар кафедрасының меңгерушісі.

Жұмабаев М.Н. - медицина ғылымдарының кандидаты, доцент, «Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті» Коммерциялық емес акционерлік қоғамының №1 хирургиялық аурулар кафедрасыныңжетекшісі.

ЛОР мүшелерінің зерттеу әдістері: Оқу құралы / Жапалақов Б.А., Шағатаева Б.А. // Ақтөбе: Марат Оспанова атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті коммерциялық емес акционерлік қоғамы, 2020.

Оқу құралында құлақ, мұрын, мұрын маңы қойнаулары, жұтқыншақ және көмей ауруларындағы науқастардың зерттеу әдістері толығымен сипатталған.

Сонымен қатар, ЛОР мүшелерінің тазарту тәсілдері, дәрі тамызу, бөгде денені алу кезеңдері көрсетілген. Мұрын, жұтқыншақ және көмейден қан кетудегі алғашқы дәрігерлік көмекке, мұрын сүйектері сынығындағы репозицияға, мұрын маңы қойнауларының пункциясының жасалу техникасына түсініктеме берілген.

Оқу құралы медицина жоғарғы оқу орынындағы студенттерге, резидент- оториноларингологтарға, жалпы тәжрибиелік дәрігерлерге арналған.

Оқу әдістемелік кеңесінде бекітілді және типографиялық әдіспен баспадан шығарылуға рұқсат берілген.

Хаттаманың № ___ «___»._____________жыл.
Мазмұны

Қысқартылған сөздер тізімі …………......................................…………..........6

Кіріспе ..................................................................................................................7


  1. ЛОР-мүшелерінің эндоскопиялық зерттеу әдістері ........................... 9

    1. Маңдай рефлекторымен жұмыс жасау ................................................ 9

    2. Маңдай шамды қолдана білу...............................................................10

    3. ЛОР –комбайн ......................................................................................11

  2. Құлақ ауруларындағы тәжірибелік дағдылар ....................................13

    1. Отоскопия ............................................................................................ 13

    2. Отомикроскопия ..................................................................................16

    3. Акуметрия .............................................................................................17

    4. Аудиометр арқылы есту қабілетін зерттеу ....................................... 21

      1. Сөйлеу аудиометриясы ........................................................................24

    5. Тимпанометрия ....................................................................................25

    6. Отоакустикалық эммиссия ................................................................. 28

    7. Вестибулометрия ................................................................................. 30

    8. Самай сүйегінің рентгенограммасын оқу ..........................................33

    9. Басында кертігі бар зәйтүнге мақтаны орау ..................................... 35

    10. Құлақты тазарту ...................................................................................37

    11. Сыртқы және ортаңғы құлақтан жағынды алу ................................. 37

    12. Дәкелі білтенідәрі-дәрмектермен құлаққа енгізу техникасы ..........37

    13. Құлаққа дәрі тамызу .............................................................................37

    14. Құлақты жуу ........................................................................................ 38

    15. Құлақ құлығын алу .............................................................................. 38

    16. Политцер бойынша құлақты үрлеу ....................................................39

    17. Сыртқы есту жолынан бөгде денені алу ........................................... 40

    18. Сыртқы құлақ ауруларында парамеаталды новокаинды блокада

жасау....................................................................................................................40

    1. Құлаққа салқын және қыздырғыш компресс қою ережелері .......... 41

  1. Мұрын және мұрын маңы қойнаулары ауруларындағы қажетті

тәжірибелік дағдылар....................................................................................... 41

    1. Мұрын қуысының вестибулоскопиясы ............................................. 41

    2. Алдыңғы риноскопия .......................................................................... 41

    3. Артқы риноскопия ............................................................................... 42

    4. Мұрын маңы қойнауларының диафаноскопиясы ............................ 44

    5. Мұрын және мұрын маңы қойнауларының рентгенограммасын және

УДЗ оқу ............................................................................................................ 45


    1. Мұрынның тыныс алу қызметін зерттеу ........................................... 50

    2. Иіс сезуді зерттеу ................................................................................ 50

    3. Басында кертігі бар мұрын зәйтүніне мақтаны орау ...........................................................................................................................50

    4. Мұрын қуысынан жағынды алу ......................................................... 50

    5. Басы жұмыр зәйтүнмен мұрын қуысын тексеру .............................. 51

    6. Мұрын қуысы кілегей қабатына жақпа жағу .................................... 51

    7. Мұрын қуысына дәрі тамызу ............................................................. 51

    8. Дәрілік заттарды мұрынға үрлеу (инсуфляция) ............................... 51

    9. Мұрын қуысынан бөгде денені алу ................................................... 52

    10. Мұрынішілік новокаин блокадасы .................................................... 53

    11. Жаңадан алған жарақаттан кейінгі мұрын сүйегі сынықтарының

репозициясы ...................................................................................................... 53

    1. Мұрыннан қан кетуді тоқтату мақсатындағы мұрын қуысының

тампонадасы ..................................................................................................... 53

    1. Мұрынға сақпан тәрізді байламды дайындау ................................... 55

    2. Мұрын маңы қойнауларының пункциясы ........................................ 55

    3. Мұрын қуысы және мұрын маңы қойнауларының эндоскопиясы . 56

  1. Жұтқыншақ ауруларындағы қажетті тәжірибелік дағдылар .......... 57

    1. Орофарингоскопия ..............................................................................57

    2. Мұрын-жұтқыншақты және ауыз-жұтқыншақты саусақпен зерттеу ................................................................................................................ 58

    3. Жұтқыншақ рентгенограммасын оқу ................................................ 59

    4. Басында кертігі бар жұтқыншақ зәйтүніне мақтаны орау .............. 60

    5. Жұтқыншақтан жағынды алу ............................................................. 60

    6. Жұтқыншаққа дәрі-дәрмектер жағу .................................................. 60

    7. Жұтқыншақ ауруларындағы дәрі-дәрмектердің инсуфляциясы және

пульверизациясы .............................................................................................. 60

    1. Жұтқыншақты жуу .............................................................................. 61

    2. Таңдай бадамшасы лакуналарын жуу .............................................. 61

    3. Таңдай бадамшасына дәрі-дәрмектер жағу ...................................... 61

    4. Жұтқыншақтан бөгде денені алу ....................................................... 61

    5. Дәрі-дәрмектерді таңдай бадамша тініне енгізу ............................. 62

    6. Жұтқыншақтан қан кетуді тоқтату .................................................... 62

    7. Қыздырғыш компресс қою ................................................................. 62

  1. Көмей, кеңірдек, бронх, өңештің ауруларындағы қажетті тәжірибелік дағдылар ................................................................................................ 62

    1. Тікелей емес ларингоскопия .............................................................. 62

    2. Тікелей ларингоскопия ...................................................................... 64

    3. Стробоскопия ....................................................................................... 65

    4. Көмей рентгенограммасын оқу .......................................................... 67

    5. Көмейден жағынды алу ...................................................................... 68

    6. Жергілікті аппликациялық анестезия ................................................ 68

    7. Көмейге жақпаны дайындау ............................................................... 69

    8. Көмейге жақпа жағу ............................................................................ 69

    9. Көмейге дәрі-дәрмектерді құю (инстилляция) ................................. 69

    10. Көмейден бөгде денені алу ................................................................. 69

    11. Трахеобронхоскопия ...........................................................................69

      1. Жоғарғы трахеобронхоскопия техникасы ........................................ 71

      2. Төменгі трахеобронхоскопияның техникасы ....................................71

    12. Трахеостомиялық түтігі бар науқастармен қарым-қатынас орнату

және оның түтігінің күтімі .......................................................................... 72

    1. Тыныс жолдарының және өңештің бөгде денелерінің

рентгендиагностикасы ...................................................................................73

    1. Эзофагоскопия ..................................................................................... 74

Қорытынды ........................................................................................................ 75

Бақылау сұрақтары.............................................................................................76

Ситуациялық тапсырмалар .............................................................................. 80

Пайдаланған әдебиеттердің тізімі .................................................................... 88

Қысқартылған сөздер тізімі, шартты белгілері, символ
ВР-вегетативті реакция

Гц-герц

ЖКБЭ-жиілік көрсеткішінің бұрмалану эмиссиясы

дБ-децибелл

ДШП-дыбыстаудан шақырылған потенциалдар

ДҚЖӨФ-дыбыс қаттылығының жылдам өсу феномені

КШОАЭ-кешіктіріп шақырылған отоакустикалық эмиссия

КТ-компьютерлі томография

ҚҚ-қозғалыстан қорғану

ЛОР-оториноларингология

С128-камертон 128

СШ-субъективті шу

СС-сыбырлап сөйлеу

ДС- дауыстап сөйлеу

ОАЭ-отоакустикалық эмиссия

УДЗ-ультрадыбыстық зерттеу

Кіріспе
Құлақ, мұрын және тамақ аурулары туралы мәліметтер байырғы заманнан бері белгілі болды, тәжірибие жүзінде дәрігерлер жаңа табыстарға жете отырып өздері әртүрлі емдеу тәсілдерін қолданды. Соған қарамастан аталмыш медицина саласы өте жәй дамыды. Себебі мұрын, құлақ, тамақты қарайтын құралдар қолданыста болмады және дәрігерлер аталған ағзалардың анатомиясын, гистология және физиологиясын білген жоқ. Диагноз тек науқастың шағымына, ЛОР мүшелерінің сыртқы жағындағы өзгерістерге қарап қойылды. Диагностика үшін және басқа да ем тағайындауға бұл ақпарат жеткіліксіз еді. Бірақ дәрігерлік практиканың өзі құлақ, мұрын және тамақ ауруларын емдейтің дәрігердің шығуына себепкер болды.

Ежелгі Римде, құлақ ауруларын емдейтің маман дәрігерлер болған. Эндоскопиялық зерттеу әдістерінің пайда болуына байланысты XIX ғасыр, оториноларингология саласының өз алдына бөлініп шығу кезеңі болып саналады. 1841 жылы неміс дәрігері Гофман Ф. ортасында саңылауы бар ойыс айнаны ЛОР мүшелерін қарауға қолдана бастады. Бұл айнаның жарық шоғырымен ЛОР органдарын қарауға мүмкіндік пайда болды (құлақ, мұрын немесе ауыз қуысы және теренде орналасқан қуыстарды).

Осы жарықты пайдалана отырып, көне заманнан белгілі құлақ оймышы (воронка) көмегімен эндоскопиялық әдіс отоскопия, содан соң осы оймышты мұрын қуысын қарауға (алдынға риноскопия) пайдаланды, кейін оған сап орнатылғаннан кейін мұрын кеңейткіші пайда болды. Испан әншісі (Гарсия М., 1855) көмей қуысын қарайтын ұзын темірден сабы, басында кішкентай бұрыш жасап орналасқан дөңгелек айнасы бар аспапты ойлап тапты немесе тура емес ларингоскопияны, бұл айнаның көлемін кішірейтіп, мұрын-жұтқыншақ қуысын (чех профессоры Чермак И.Н.) қарауға пайдаланды. Бұл әдістер диагноз қоюмен шектелмей, осы қарау тәсілі арқылы консервативті (жағу, күйдіру, үрлеу) және хирургиялық емдеуді жүргізуге мүмкіндік пайда болды.


Оториноларингология саласының дамуына қарқынды үлкен үлес қосқан ұлы ғалымдардың бірі хирург Пирогов Н.И. (1810-1881) болды. Өткені ол құлақ, мұрын, тамақ ағзаларының анатомиясын және топографиясын түбегейлі зерттеген болатын.

Өткен XIX ғасырдың тамаша дәрігері, әрі әлемге әйгілі болған Боткин С.К. (1832-1889), Захарьин Г.А. (1829-1897) жаңа эндоскопиялық әдістерінің медицина саласы үшін үлкен жетістіктер екенін атап көрсетті. Олар терапия мектебінің негізін салушылар болғанымен, оториноларингологияның дамуына және оның өз алдына сала болып қалыптасуына ат салысты. Өздерінің шәкірттеріне жаңа инструменталды зерттеу әдістерін үйретіп, науқастарды қарауға қолдана бастады. С.П. Боткин және Г.А.Захарьиннің шәкірттері орыс халқының оториноларингология саласының ірге тасын қалаушылардын бірі болып саналады.

С.П.Боткиннің шәкірті Н.П. Симановский (1854-1922) Ресейдегі бірінші әскери дәрігерлік академиясындағы құлақ, мұрын және тамақ аурулары кафедрасын басқарды. Ол өзінің оториноларингология мектебін ашып, ол бұл мамандықтың Петербургте шектелмей барлық одақ көлеміне таралуға себепші болды.

Замануи ЛОР мүшелерінің эндоскопиялық зерттеу әдістері немесе ЛОР эндоскопиясы бұл емдеу-диагностикалық манипуляциясы (процедурасы), яғни дәстүрлі әдістен айырмашылығы, бір мезгілде зерттеу және сапалы түрде емдеу тәсілдерін қолдануға мүмкіндік береді.

Аталып отырған ЛОР мүшелерінің зерттеу тәсілдері тақырыбына мемлекет тілінде жазылған еңбектер өте аз, сол себепті оқырмандарға замануи ЛОР мүшелерінің зерттеу әдістеріне толық түсініктеме беруді жөн санадық.

Оқу құралының мақсаты –тәжірибелік дағдыларға түсінік беру және студенттерге, резидент-оториноларингологтарға, жалпы тәжірибиелік дәрігерлерге ЛОР -науқастарының зерттеу тәсілдерін үйрету.

Алайда қандай да оқулықты алмайық ол кемшіліксіз болмайды, сондықтан сындарыңды, ескертпелеріңді жылы лебізбен қабыл аламыз.


  1. ЛОР – мүшелерінің эндоскопиялық зерттеу әдістері




    1. Маңдай рефлекторымен жұмыс жасау

ЛОР мүшелерін тексеру маңдай рефлекторының көмегімен жүргізіледі. Маңдай рефлекторы эластикалық материалдан жасалған лентадан, шарнир жүйесінен және ортасында тесігі бар дөңгелек айнадан тұрады (1сурет).

Смотрите также файлы