Файл: Дріс 3 Оыту ызметіні теориясы дидактикалы негіз ретінде дидактика туралы тсінік.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 07.12.2023
Просмотров: 84
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
- әр тақырыптың, әр сабақтың тәрбиелік мүмкіндіктерін пайдаланады;
– оқу процесі оқушының мінез-құлық мәдениетіне, қарым-қатынастағы гуманизм мен демократияға оң әсер ететіндей етіп құрылады;
- оқушының жеке басына құрметпен қарайды және сонымен бірге оған ақылға қонымды талап қояды. Сыйластыққа негізделмеген талапшылдық наразылық пен агрессивтілікті тудырады; талапсыз ізгі ниет тәртіпті бұзуға, ұйымдаспауға, оқушылардың бағынбауына әкеледі;
– өзінің барлық келбетімен, мінез-құлқымен, қоғамдық белсенділігімен, азаматтығымен оқу процесіне жалпыадамзаттық құндылықтардың өмірді растайтын мұраттарын әкеледі;
- білімнің немесе дағдылардың әлсіз жақтарына сезімталдық пен ұқыптылық таныта отырып, оқушының жеке басын төмендетпейді, жоғарылатады, қателіктерді әдептілікпен түзетеді, оқушыларды қиындықтарды жеңуге ынталандырады.
Дидактикада оқытудың барлық принциптері бір-бірімен байланысты және бір-біріне енеді деген пікір бар, сондықтан оларды мазмұнды және ұйымдастырушылық-әдістемелік принциптерден тұратын жүйе ретінде ұсынуға болады.
Оқытудың мазмұнды принциптері білім беру мазмұнын таңдаумен байланысты заңдылықтарды көрсетеді. Оларға азаматтық, ғылыми, тәрбиелік оқыту, іргелі және қолданбалы бағдар (оқытудың өмірмен байланысы, теория — практикамен байланысы) принциптері жатады.
Ұйымдастырушылық-әдістемелік принциптер оқытуды ұйымдастыру мен әдістемесі, сондай-ақ білім беру мазмұнын қалыптастыру ерікті түрде таңдалмайтындығынан туындайды. Олар әлеуметтік, психологиялық және педагогикалық сипаттағы заңдылықтардың әсерімен реттеледі. Бұл топқа сабақтастық, жүйелілік және жүйелілік принциптері; топтық және жеке оқытудың бірлігі; оқытудың оқушылардың жас және жеке ерекшеліктеріне сәйкестігі; сана мен шығармашылық белсенділік; қиындықтың жеткілікті деңгейінде қол жетімділік; көрнекілік жатады; өнімділік және сенімділік.
Оқыту процесінде принциптер бір-бірімен байланыста болады. Бұл оқытудың тиімділігінің төмендеуіне әкеледі, кешенде олар міндеттерді сәтті анықтауды, оқытудың мазмұнын, әдістерін, құралдарын, нысандарын таңдауды қамтамасыз етеді және қазіргі мектептің міндеттерін тиімді шешуге мүмкіндік береді.
3.8. Педагогикалық мақсаттардың жіктелуі және олардың сипаттамасы
3.8.1. Мақсат түсінігі және құрылымы
Кез-келген дидактикалық процесс құрылымның қатаң құрылымына және оның компоненттерін іске асырудың дәйектілігіне ие. Оқу процесін ұйымдастыру логикалық тізбек немесе алгоритм түрінде ұсынылады:
мақсат → принциптер → мазмұн → әдістер → құралдар → формалар
Мақсат-бұл тізбектегі бірінші компонент, барлық басқа компоненттер оған бағынады, оларды таңдау және біртұтас тұтастыққа қосу мақсаттан басталады.
Педагогикалық мақсат — педагог пен білім алушының олардың өзара әрекеттесу нәтижелерін жалпыланған ойлау формалары түрінде алдын-ала білуі, соған сәйкес педагогикалық процестің барлық басқа компоненттері таңдалады және өзара байланысты болады.
«Мақсат» ұғымы тапсырма ұғымымен тығыз байланысты. Тапсырма қойылған мақсатты нақтылайды. Для педагога цель — цель преподавания. Мұғалім оны қою бойынша белгілі бір әрекеттерді жетілдіреді: оқшаулайды,талдайды, қалыптастырады, қабылдайды. Кейде ол мақсат қоюға көп уақыт пен күш жұмсайды.
Оқу процесіне қатысты оқу мақсаттары туралы айту керек. Әр оқушы әр түрлі дәлдік пен зейінділік дәрежесімен сабақтағы мақсатын болжайды. Бұл келесі мақсаттар болуы мүмкін: жаңа нәрселерді білу, нақты білім алу, практикалық әрекетті үйрену немесе «бес» бағасын алу және т. б.
Мақсаттарды саналы түрде қою және оларды оқыту кезінде пайдалану үшін олардың құрылымын, педагогикада қолданылатын мақсаттардың түрлерін және мақсат қою әдістемесін білу қажет.
Мақсаттың құрылымы тұрақты, ол оның алгоритмін анықтайды. Кез-келген мақсат мақсатты объектіден, мақсатты объектіден, мақсатты әрекеттен тұрады.
Нысаналы объект — әсер ету (студент, оқушы, тыңдаушы, тағылымдамадан өтуші, спортшы) сүйенетін әртүрлі рөлдік позициялардағы адам.
Мақсатты пән — бұл педагогикалық процесте (қабілеттер, қасиеттер, көзқарастар, дүниетаным) өзгеруі керек оқушының жеке басының жағы.
Мақсатты әрекет — мұғалімнің мақсатты пәнді дамыту үшін жасайтын нақты әрекеті (Нұсқау беру, тәлімгерлік ету, жәрдемдесу, эксперимент жасау, қалыптастыру, білімді анықтау, дамыту және т.б.).
Зная структуру цели, ее вполне можно самостоятельно разрабатывать или, используя готовые цели, отбирать и корректировать их.
3.8.2. Педагогикалық мақсаттарды жіктеу
В. с. Безрукова ұсынған педагогикалық мақсаттардың жіктелуін қарастырыңыз, ол келесі бес мақсатты қамтиды:
1. Нормативтік (жалпы) мақсаттар үкіметтік құжаттарда айқындалады (ҚР Білім туралы Заңы, мемлекеттік білім беру стандарты), Жалпы барлық білім алушыларға арналған.
2. Жеке тұлға белгілі бір адамның жеке қасиеттерін қалыптастырады.
3. Қоғамдық адамдар әртүрлі топтардың қажеттіліктері, мүдделері және жалпы пікірлері түрінде қалыптасады.
4. Бастамашылар осы білім беру мекемесінің бейінінің түрін ескере отырып қалыптасады, оны педагогикалық ұжым немесе нақты педагог әзірлейді.
5. Пән бөлінеді:
- білім, Дағдылар мен дағдыларды қалыптастыру мақсаттарына;
- оқушылардың оқу пәніне қарым-қатынасын қалыптастыру, құндылық бағдарларын қалыптастыру мақсатына;
- шығармашылық қызметті қалыптастыру, оқушылардың ерекшеліктерін, бейімділіктерін, қызығушылықтарын дамыту мақсатында.
3.8.3. Оқу мақсаттарының түрлері
Танымдық іс — әрекетті басқару үшін білім алушы бірінші кезектегі мақсаттарды, яғни логиканы, одан кейін әрі қарай оқу жұмысының перспективаларын ескере отырып, оқытудың әр кезеңі үшін нақты мақсаттарды анықтауы керек.
ХХ ғасырдың 50-ші жылдарының аяғына дейін отандық дидактикада оқу процесінде мақсаттарды анықтау кезінде мұғалімдер негізінен оқулықтардың мазмұнын қайталауға ғана назар аударды. Алайда, 1958 жылдан бастап мектептің өмірмен байланысы туралы Заңның енгізілуімен мұғалімдер оқушылардың іс-әрекетін ұйымдастыруға көбірек назар аудара бастады. Нәтижесінде 90-шы жылдардың басында дидактикада ХХ ғасыр оқыту мақсаттарының төрт негізгі түрі белгіленді.
1. Зерттелетін материалдың мазмұны арқылы мақсаттарды анықтау (тақырыпты, теореманы, абзацты, тарауды және т.б. зерттеу). Мұндай мақсат қою мұғалімді белгілі бір нәтижеге бағыттағанымен, сабақта оқытудың жекелеген кезеңдерін, оның құрылысын ойлауға мүмкіндік бермейді.
2. Мұғалімнің қызметі арқылы мақсатты анықтау: таныстыру, көрсету, айту және т. б. мұндай мақсаттар нақты нәтижелерге қол жеткізуді қамтамасыз етпейді: оқу процесінде не істеу керек, білім деңгейі, жалпы даму және т. б.
3. Оқушылардың дамуының ішкі процестері арқылы мақсаттарды анықтау (интеллектуалды, эмоционалды, Жеке ат.п.): қызығушылықты қалыптастыру, танымдық белсенділікті дамыту, дағдыларды қалыптастыру және т. б. осы типтегі мақсаттар тым жалпыланған және олардың орындалуын бақылау мүмкін емес.
4. Сабақта оқушылардың оқу іс-әрекетін ұйымдастыру арқылы мақсаттарды анықтау: тапсырманы шешу, жаттығуды орындау, өз бетінше жұмыс істеу. Мұндай мақсаттар оқушылардың белсенді танымдық іс-әрекетін ұйымдастыруға бағытталғанымен, олар әрқашан күтілетін нәтиже бере алмайды.
Оқу процесінде мақсат қою осы мақсатқа жету қажеттілігін тудыруы керек екенін білу керек. Бірақ бұл үшін мотив пайда болуы керек-ол үшін студент осы мақсатқа ұмтылуы керек. Осылайша, алдымен мақсатты студенттер білуі және қабылдауы керек, содан кейін ғана қажетті оқу әрекеттері орындалады (талдау, салыстыру, салыстыру, жіктеу, бастысы және т.б.). Тапсырманы орындау барысында бақылау немесе өзін-өзі бақылау болуы керек.
Мақсаттың дамуы ойлау, логикалық және сындарлы процесс екенін атап өткен жөн. Оның мәні келесідей:
– белгілі бір ақпаратты жалпылау және салыстыру;
- ең маңызды ақпаратты таңдау;
- оның негізінде оның барлық үш компонентінің бірлігінде мақсатты тұжырымдай білу;
- мақсатқа жету туралы шешім қабылдау.
Мұғалімнің функциялары - оқушыларға мақсат қою рәсімін үйрету, әрқайсысының мақсаттарын зерттеу және білу, пайдалы мақсаттарды жүзеге асыруға ықпал ету. Педагог пен оқушылардың мақсаттарының сәйкес келуі, өзара әрекеттесуі — педагогикалық процестің сәттілігінің маңызды шарттарының бірі.
Өз бетінше жұмыс істеуге арналған сұрақтар
1. Сіздің ойыңызша, дидактика туралы қандай ұғым қазіргі оқу-жаттығу процесіне ең өзекті болып табылады?
2. Дидактиканың негізгі категорияларын атаңыз және оларға сипаттама беріңіз.
3. Оқыту компоненттерінің құрылымын басқарылатын жүйе тұрғысынан сипаттаңыз (ю. к. Бабанский бойынша).
4. Мақсат қою әдісін қолдана отырып, дене шынықтыру немесе спорт саласындағы жеке мақсаттарыңызды қоюға мысалдар келтіріңіз.
5. «Заң» және «оқу заңдылықтары» ұғымдарының мәнін ашыңыз. Олардың оқу процесінде қалай көрінетінін түсіндіріңіз.
6. «Оқыту принциптері» және «оқыту ережелері» ұғымдарының айырмашылығы неде? Жоғарыда аталған принциптердің әрқайсысын іске асыру ережелеріне мысалдар келтіріңіз.