Файл: Ежелгі жне ортаасыр ркениетіндегі мдениет ымыны алыптасуы жне оны аналогы (вэнь, дхарма, пайдейя).docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 09.01.2024
Просмотров: 331
Скачиваний: 1
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
ҒТР шаруашылықтың барлық салалары мен оның құрылымдарына, еңбек сипатына, адамдардың мәдениеті мен мінез-құлқына үлкен өзгерістер әкеледі.
Қазіргі ҒТР күрделі жүйе және ол өзара әрекет етуші төрт бөліктен тұрады:
-
Ғылым. -
Техника мен технология. -
Өндіріс. -
Басқару.
-
Жаңа Еуропалық өнер стилі: клссицизм, барокко, рококо.
Әр стильдің дамуында қалыптасқан дәстүрлі әдістер мен тақырыпқа, архитектуралық-конструкторлық тапсырмалардың мазмұны үшін өмірдің үнемі өзгеріп отыратын талаптары арасындағы ішкі қарама-қайшылықтарды құралдарды қолдану арқылы шешуге болмайтын кезең басталады. бұл стиль. Бұл қарама -қайшылықтар ұзақ уақыт бойы жинақталады, бірте -бірте стильдің дамуын баяулатады және оны біртіндеп қартаюға, өшуге, ыдырауға әкеледі. Ескінің қирандыларында, көбінесе онымен тығыз байланыста, баяу, эволюциялық түрде өседі жаңа стиль... Дәл осы оқиғалардың барысы стильдерді өзгерту процесіне тән.
Сонымен қатар, қарсылық тәрізді қарама-қарсылықтың тез өсуі мүмкін, бұл тез ескілікті бұзып, жаңа бағыт орнату қажеттілігін тудырады. Мұндай сирек кездесетін жағдай - бұл Ресейдегі барокко архитектуралық стилінің құлдырауына және классицизмнің орнауына әкелген жағдай. Сонымен қатар, бұл жағдай стильдерді өзгерту процесінің кейбір аспектілерін анық көруге мүмкіндік береді, олар ұзақ эволюциялық жолмен өзінің өткірлігін жоғалтады.
1. Классицизм мен барокко: бір дәуірдің екі стилі
Классицизм мен барокконың ұзақ өмір сүруін кездейсоқ деп санауға болмайды. Мұндай синхронизм олардың өзара байланысын көрсетеді, бұл, әрине, екі стильдің белгілері мен генезисіндегі елеулі айырмашылықтарды жоймайды. Барокко Қайта өрлеу дәуірінің тікелей мұрагері болды, бірақ анық көңілсіз мұрагер болды. Міне, мысалы, А.Ф. Лосев Монтень туралы: «Оның» Эксперименттері «ежелгі дәуірден бастап тек стоиктерге жақын болғанына қарамастан, антикварлық дәйексөздермен толтырылған кез келген жүйеден айырылған, содан кейін тек скептиктер жақын болды». Монтен Декарттың предшестені болды, бірақ бұл жерде барокко стиліне тікелей қатысы бар стоицизм мен скептицизм туралы айтқан жөн. Егер классицизм августизмнен табиғат пен адам арасындағы секуляризацияланған дуализм түрінде пайда болған болса, оны моноқализммен бірыңғай (бірақ мүмкін емес) бағыну монизмі алып тастауы керек болса, онда барокко стоикалық логотиптердің әмбебаптығынан, бірліктен туындайды. пневмалық тыныспен қаныққан организм түрінде. Барлық бірдей августизмнің контекстінде ол жеке тұлғаның психологиялық күрделілігіне баса назар аударды. Дүниежүзілік көзқараста классицизмге тән әмбебаптықтың қатаң монофониялық иерархиясының орнына бір форманың немесе тақырыптың бірнеше вариациясының мүмкіндігін жариялайтын пластиканың полифониялық әмбебаптығы пайда болды. Бах фугының тоқтаусыз жүгіруі «Фаустиан» еркекпен бірге жүреді. Тарихи феномен ретінде барокко классицизмге дейін болды, бірақ стильді өзгертудің келешегі тұрғысынан оны классизмнің предшественниги емес, мұрагері ретінде тану керек. Барокконың пайда болуы қарсы реформациямен байланысты екені белгілі. Иезуит орденінің заңдары мен мақсаттары дәл барокко стилінде көрінді. Г.Вигноланың жобасы бойынша салынған Римдегі Ил Гесудың негізгі иезуит храмын (1568-1584 жж.) Еске түсіру жеткілікті. Бұл, мүмкін, сәулет тарихындағы Парагвайдан Ливонияға дейінгі аралықта жүзеге асырылған алғашқы типтік жоба. Барокконың басты ерекшелігі - оның алдамшылығы, симулятивтілігі оған өзінің табынушылық еңбек табынушылығымен өзінің жанкүйерлері мен жауларына «Исаның сарбаздары» - протестанттарға айналуға мүмкіндік берді. «Барокко, Дж.Делюз атап өткендей, шексіз өндіріс немесе шексіз жұмыс процесін ойлап табады. Мәселе бүктемені қалай аяқтауда емес, оны қалай жалғастыру керек, онымен төбені кесіп өту, шексіздікке бағыттау ».
күрделі пішіндержәне сандар мен функциялардың симметриясы жасырылған контрпункт пуритандықтардың қасиеттерін дәріптей алды (мысалы, Г.Ф. Гендельдің «Джудас Маккаби» ораториясы). Ескі өсиеттің тақырыптарын қолдану барокко әдебиетіне де тән. « Жоғалған аспанП.Калдеронның «Дж.Милтон және« Әлемдегі ең үлкен құбыжық ». Соқтығысудан туындайтын апаттар тақырыбы ерік бостандығыжәне Заң дәуірдің қайғылы жанрында үстемдік етеді. Сонымен қатар Заңды түсіну өте эклектикалық: ол Ескі өсиет, гностикалық және рационалистік болуы мүмкін. Соңғы жағдайда классицизммен сәйкестік табылды. Барокконың гностикалық ерекшеліктері астрология мен алхимияға деген қызығушылықтан көрініс тапты, бұл тек дәуір әдебиетімен ғана дәлелденбеген. Сондықтан И.Кеплер ешқашан астрологияны ұстанғанын жасырмады, тіпті оған табыс табу құралы ретінде қызмет етті. И.Ньютон бұл есепте, сондай-ақ өзінің тринитаризмге қарсы үнсіз қалуды жөн көрді. Алайда Ньютон физикасы бағдарламасы математикамен ғана емес (оның рационалистік картездік түсінігінде), сонымен қатар алхимия рухымен қаныққан, оның құрушысы көптеген ғылыми идеяларды шығара алды.
-
Орыс мәдениетінің өзіндік анықталу мәселесі: еуропалықтар, батысшылдар, славянофильдер.
Ресей мәдениеті — адамзат баласына баға жетпес мол мәдени мұралар қалдырған дүниежүзілік мәдениеттің ажырамас бөлігі. Ресей мәдениеті — өзіндік ерекшеліктері бар қайталанбайтын мәдениет, ендеше оның әлемдік мәдениет қазынасына қосқан үлесіне де баға жетпейді. Орыс мәдениетінің қалыптасу ерекшеліктері негізінен төмендегі факторларға тығыз байланысты болды. Олар: көптеген этникалық топтар мен халықтар мекендеген орасан зор территорияны игеру; христиан дінінің ерекше тармағы — православиені руханилылықпен дәстүрлі салт-дәстүрлерге негіздей отырып орнықтыру; уақытша болса да ұзақ уақытқа созылған батыс-еуропалық өркениеттік процестерінен оқшау дамуға байланысты туған «тұйықтыққа» бұдан әрі жол бермеу; жеке адамдардың мүддесін мемлекет мүддесіне бағындыру.Осы айтылған ойларымыз дәлелді болу үшін, орыс мәдениетінің қалыптасу кезеңдерін толығырақ қарастырып көрелік. Ақиқатына келсек, көп ғасырлық тарихы бар Ресей мәдениетінің жалпы көрінісі бұрынғыдан да айқындалып келе жатқан сияқты. Ұлттық топырақта пайда болып, өзіндік бет- бейнесімен ерекшеленсе де, мәдени өркендеудің жалпы арнасына келіп құйылатын Ресей мәдениеті, оның ішінде ұлттық бұлақтан нәр алған ежелгі Русь мәдениеті, византиялық көркем жүйемен және тағы да басқа мәдениеттермен тығыз алмасып жатады. Атап айтқанда, Ресей мәдениеті Византиямен қатар, көршілес жатқан
Болгария, Сербия, Армения, Грузия сияқты елдердің мәдениетімен үндестік тапты.
Ежелгі славяндардың мәдениеті — орыс мәдениетінің қайнар бұлағы болып саналады. Оның басты мәдени құндылықтары — қасиетті жырлар, мифология, аңыз-ертегілер. Ғалымдардың пікірінше, олардың көпшілігінің тектері Христиан дінін қабылдағаннан кейін құрып кеткен. Ежелгі славяндар пұтқа табынушылықты бастан кешірген, сондықтан да болар Ресей топырағында пұтқа табынушылық мәдениетінің дамуы жоғары болды.
Ежелгі славяндардың дүниетанымы[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Ежелгі славяндардың дүниетанымы табиғатты пір тұтумен тығыз байланысты болды. Олар әр орманды, бұлақты, құдықты, тіпті жекелеген ағаштарды да жанды нәрсе деп түсінген.Оларға жапырағы жайқалған ескі емендердің көрінісі ерекше әсер еткен. Ағыны қатты, асау өзендерді қасиетті деп санаған, сондықтан да болар ертегі аңыздарда өзендер кейіпкерлермен адам тілінде сөйлеседі. Ежелгі славяндықтар таулар мен орасан зор тастарды киелі деп санап, оларға құдайдай табынған. Орыс батырлары тағдырының тау-тастардың құпияларына байланысты болуы да осындай түсінікке тікелей байланысты болса керек. Табиғатқа, жер-анаға бауыр басып, етене жақын болған аңғырт славяндардың табынған құдайлары да табиғаттың құпияларына байланысты болып келеді. Мысалы: Перун — қатерлі найзағай құдайы, құдайдың ішіндегі ең құдіреттісі. Славяндар күнге табынғандықтан оған да неше түрлі ат қойған (Даждь бог, яғни рақымы күшті құдай) адамға тән қасиеттерді адам еместерге теліп, оларды адамның сана-сезіміне жақындату дүние жүзінің басқа да халықтарындағыдай славяндарға да тән қасиет болды. Сондықтан да «құдіретті тәңірананың» бейнесін жасау осының айқын айғағы. Тек славяндар ғана емес, басқа да көптеген халықтар құрмет тұтқан жер мен молшылықтың, дүниедегі барлық нәрсенің құдай — «тәңірананы» ежелгі славяндар Бережна (жер, тіршілік анасы, дүниеге әкелуші деген ұғымдарды білдіреді) деп атаған. Қолын көкке көтерген осы бір әйел бейнесі, шығыс христиандарда, оның ішінде ежелгі орыс өнерінде ерекше орын алады. «Жер — ана» қолын жоғары көтерген әйел бейнесіндегі тәңірананы славяндар ерекше қасиет тұтып, табынып өткен. Ежелгі славяндар жайында өз кезінде де аз жазылған жоқ. Солардың бірі, XVII ғасырдағы византиялық тарихшы Прокопий Кесарийский былай деп баяндайды: «Славяндар мен антыларды бір адам басқармайды, сонау ежелден-ақ халықтық басқарумен өмір сүріп келеді, сондықтан да олардың бақытты және бақытсыздық істері ақылдасу арқылы шешілген». Ал славяндардың әдет-ғұрпы мен етене таныс византиялық жазушы
Маврикий кесімді түрде былай деп жазды: «Славяндар мен антылар тайпалары бірдей өмір сүрді, олардың әдет-ғұрпы бір, бостандық сүйгіш, әсіресе өз жерлерін қорғауға батыл, шыдамды, суық пен ыстыққа төзімді, киім мен тамақ тапшылығына мойымайды». (Любимов Л.[2]. — Алматы, 1989. — 67-бет). Ежелгі славяндардың дүниетанымы мен әдет-ғүрыптары да жан-жақты болып келеді. Олар әрбір үй рухтың жебеуінде деп ойлаған. Рух мал-жанға қамқорлық жасап, ошақ басының отын сөндірмей, түн сайын пештің астынан шығып, өз сыбағасын жейді екен деген ұғым қалыптасқан. Егістікті жыртатын өгіз молшылықтың бейнесі деп танылса, ал Тур (жабайы бұқа) құдайдың құрметіне жастардың көктемгі мерекелері өткізіліп тұратын болған. Сонымен бірге ежелгі славяндар көсемдерін жерлегенде олардың әйелдерін қоса көметін скифтерден қабылдаған тағылық әдет-ғұрпын қолданғанын да атап өткен жөн сияқты.
-
Тағдырдың қатынасы және қазақ қоғамы қалыптасуының эпикалық және нормативті әдебиеттер ескерткіштеріндегі құрылғылық ерекшеліктері
XVIII-XX ғасырлардың бас кезінде қазақтардың арасында жүзге және ру-тайпаларға бөліну одан әрі жалғаса берді. Қазақ халқы үш жүзден тұрды. Олар - Кіші жүз, Орта жүз және Ұлы жүз. Әр жүз бірнеше руға бөлінді, ал рулар өз кезегінде қыруар көп рулық аталықтарды біріктірді. Мұның өзі ру халқы санының өсе түсуіне байланысты болды. Қазақтардың көшпелі өмір салтының өзі де осыны қажет етті. Әр жүздің айқын белгіленген өз аумағы болды. Мәселен, Ұлы жүз қазақтары ежелгі дәстүр бойынша Қазақстанның Оңтүстік-шығыс және Оңтүстік аймақтарын мекендеді. Орта жүздің үлесін Орталық, Солтүстік және Солтүстік-шығыс Қазақстанның өңірлерін құрады. Ал Кіші жүз бүкіл Батыс Қазақстан аумағында көшіп-қонып жүрді.
Діни конфессия, мәдени-тұрмыстық қатынастар жағынан қазақтарда айта қаларлық аймақтық айырмашылықтар да, тілдік диалектілер де болған жоқ. XVIII ғасырдың аяқ кезінде қазақ халқының жалпы саны шамамен 2,5 миллион адамға жуық болған. 1897 жылы Ресей империясында Жалпыға бірдей алғашқы халық санағы жүргізілді. Оның деректеріне қарағанда, сол кезде Қазақстанда тұратын қазақтардың саны 3,4 миллион адамға жуықтаған. Дала халқының түгелдей дерлік басым көпшілігі ауылдық жерлерде тұрды. Қалаларда тұратын қазақтардың саны небары 1,1 пайыздан асқан жоқ. Жаңа заманда қазақтардың едәуір бөлігі Қытайдың, Ресейдің, Монғолияның, Ауғанстанның және Орта Азия мемлекеттерінің аумақтарында тұрып жатты.