Файл: Жамбыл облысы кімдігі білім басармасыны ОУдістемелік кабинеті 6сынып аза тілі.doc

Тапсырмалар және балл қою кестесі үлгісі

«Қазақ тілі» пәнінен 4-тоқсан бойынша жиынтық бағалау тапсырмалары

І нұсқа

Тыңдалым және айтылым

Тапсырма

1. Мәтінді мұқият тыңдап коммуникативтік жағдаятқа сай ресми сөздер мен дайын тіркестер және термин сөздерді орынды қолданыңыз.

2. Берілген мәтін бойынша пікіріңізді білдіріңіз, диалогке қатысыңыз.

[10]

А мәтіні.

Әлемдегі ірі кітапханалар

Александрия кітапханасы. Атағы жер жарған бұл кітапхана – көненің көзі әрі антикалық мифтердің ғылыми және мәдени орталығы саналады. Біздің заманымыздан бұрын ІІІ ғасырдың бас кезінде Александрияда көрнекті ғалымдардың қатысуымен Птоломей әулетінің алғашқы екі патшасы негізін қалаған. Алғашқы кездері Египетте кітапханалар ғибадатханаларда салынған және оларға абыздар қарауылдайтын болған. Ол кездері кітаптардың пішіні орам тәрізді болған және папирустардан жасалынған деседі. Өз заманында Александрия кітапханасы ең алып кітапхана саналып, онда 750 000 шиыршық жинақталған екен.

Қазір бұл – Египеттің ең басты кітапханасы әрі мәдени орталығы ретінде танымал. Кітапхана ғимараты Жерорта теңізі жағалауындағы Александрия қаласында орналасқан.

Ресей Ғылым Академиясының Кітапханасы I Петрдің бұйрығымен 1714 жылы тұрғызылған. Кітапхананы ұйымдастырудағы басты мақсат – еуропалық білімге құштар, барлық сауатты адамдарды кітаптармен қамтамасыз ету болды. Кітапхана қоры – көптілді. Бастапқы кезде кітапханада 2 мыңға жуық кітап болған.

1783 жылы ІІ Екатеринаның бұйрығынан кейін кітапханаға Рейсейде жарық көрген барлық баспалар әкеліне бастады.

Бүгінде Ресей Ғылым Академиясының кітапханасы – бүкілресейлік мемлекеттік әмбебап кітапхана ретінде жұртшылыққа белгілі әрі әлемнің ең үлкен ғылыми кітапханаларының қатарынан орын алады. (160 сөз)

https://sputniknews.kz/spravka/20190218/9346813/
Ә мәтіні.

Хиггс Бозоны

Еуропа ядролық зерттеу ұйымының ғылыми орталығында (CERN) Хиггс бозонын (ядроның бөлшегі) зерттеумен айналысатын Джо Инкандела шілде айында орталық мамандарының «ғаламдық материал» тапқанын айтқан.

«Бұл өте сирек кездесетін бөлшектерді іздестіруге арналған сынақ болды. Қолымызда әзірге, сынақтың алдын ала нәтижесі ғана. Бірақ ол өте күшті болады деп ойлаймыз. Біз ойлағаннан әлдеқайда қатқыл» деген Инкандела.

Әдебиеттерде «Құдайдың бөлшегі» деп кекесінмен аталған Хиггс бозоны – ғаламдағы дене атаулыға салмақ беріп тұрған күш. Оны кейбір ғалымдар «ғаламның кірпішіне» теңейді. Оның табылуы физика тарихындағы ең айтулы оқиғалардың бірі болды. Бұл жаңалық «Біздің ғалам қалай пайда болған?» деген ең күрделі сұраққа жауап табуға жәрдемдесуі мүмкін.

---

Әлем ғалымдары 45 жылдан бері оның бар екенін дәлелдеуге тырысып келеді. Оны анықтауға арналған ең ірі сынақ алаңы – коллайдер-туннель Швейцарияда орналасқан. 10 миллиард долларға салынған сынақ алаңында мамандар протондар шоғырын жарық жылдамдығымен тарқатып, бір-бірімен соғыстыру сияқты тәжірибелер жасап көрді.

Хиггс бозоны "күңгірт материяның" болмысын түсіндіруге көмектесетін бөлшек болмай шықса да, бұл жаңалықты өткен ғасырдағы физиканың ұлы жетістіктерінің біріне қосуға болады. (157 сөз)

https://massaget.kz/layfstayl/madeniet/teatr/382


Балл қою кестесі
Тыңдалым және айтылым

Балл	Грамматика мен лексиканы дұрыс қолдануы	Сұрақты түсіну мен толық жауап беру қабілеті
9-10	Коммуникативтік жағдаятқа сай ресми сөздер мен дайын тіркестер және терминдерді орынды қолданып, диалогқа қатысып, ойын анық жеткізеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда мардымсыз қателерді жібереді.	Тақырыпты жақсы түсінеді. Мәтін мазмұны негізінде термин сөздер мен дайын тіркестерді толық әрі орынды жеткізеді.
7-8	Коммуникативтік жағдаятқа сай ресми сөздер мен дайын тіркестер және терминдерді орынды қолданып, диалогқа қатысып, ойын анық жеткізеді. Сөз саптауы дұрыс, анда-санда қателерді жібереді.	Тақырыпты жақсы түсінеді. Диалогқа түскенде ойланып термин сөздер мен дайын тіркестерді әрі орынды жеткізеді. Өз ойын түсінікті жеткізе алады, бірақ кейде сырттан қолдауды қажет етеді.
5-6	Коммуникативтік жағдаятқа сай ресми сөздер мен дайын тіркестер және терминдерді орынды қолданып, диалогқа қатысу барысында ойы шашыраңқы. Сөз саптауы дұрыс, қателері байқалғанмен, түсінуге кедергі тудырмайды.	Тақырыптың негізгі тараптарын түсінеді, термин сөздер мен дайын тіркестерді орынды қолданады, бірақ диалогқа түскенде өз ойын түсінікті жеткізуге қиналады. Сырттан көмек қажет етеді.
3-4	Коммуникативтік жағдаятқа сай ресми сөздер мен дайын тіркестер және терминдерді аздап қолданады. Диалогқа қатысу барысында ойы нақты емес, түсініспеушілік тудырады.	Сырттан көмек қажет етеді. Тақырыпты түсінуде ойы шашыраңқы. Диалогқа түскенде термин сөздер мен дайын тіркестерді қолдануда қиналады, қолдаусыз өзін көрсете алмайды.
1-2	Коммуникативтік жағдаятқа сай дайын тіркестер және терминдердің қолдану аясын аз түсінеді. Диалогқа қатысу барысында ойы нақты емес, қайталанып келетін қателер жиі кездеседі.	Тақырыпты түсінуде ойы шашыраңқы. Диалогқа түсуде термин сөздер мен дайын тіркестерді қолданып тақырыпты ашуды дамыта алмайды, аз қатысады.

---

Оқылым

Тапсырма

Берілген тапсырманы орындаңыз.

1. А мәтінінен негізгі және қосымша ақпаратты анықтаңыз.

2. Берілген мәтіндер бойынша көтерілген мәселені анықтауға бағытталған сұрақтар құрастырыңыз.

3. Үстеудің мағыналық түрлерін ажыратыңыз.

[10]
А мәтіні.
Швейцария кітапханасы

Швейцариядағы Сен-Галль аббаттығының кітапханасы — ортағасырлық кітаптарға ең бай кітапхана. 2005 жылы жүргізілген санақ бойынша мұнда 160000 кітап бар. Оның 2100-і қолжазба. Мұндағы төрт жүзге жуық кітаптардың жазылғанына мың жылдан көп болған.

Дублиннің «Тринити» колледжінің кітапханасы – Ирландиядағы ең үлкен ғылыми кітапхана. Мұнда 5000000 кітап бар, соның ішінде манускрипт, карта және ноталар да қамтылған.

Прага қаласында орналасқан Страговск монастырінің кітапханасы. Монастырьдің негізі 1149 жылы қаланған. Мұндағы ең көне кітаптар ХІІ ғасырға жатқызылады. Бүгінгі күні кітапхана мұрағатында 130000 кітап, 1500 мерзімді баспасөз, 2500 қолжазба және бірнеше мың графикалық жазбалар сақталған.

Джей Уокер – америкалық ойлап тапқыш әрі кәсіпкер. Рriceline.com сайтының негізін салушы. Оның Риджфилдегі үйі адамзат тарихындағы ең үлкен көпдеңгейлі лабиринт тәрізді құрылған кітапхана. Онда 50000 кітап және музейлік деңгейдегі артефакттар бар.

Йель университетінің сирек кездесетін кітаптар мен көне қолжазбалар кітапханасы 1963 жылы қаланған. Бұл сирек кітаптар мен манускриптерді сақтауға арналған әлемдегі ең үлкен кітапхана. Мұнда бүгінде 11 миллион кітап бар, соның ішінде Гутенберг Библиясының 48 данасы сақталған.

Сиэтл кітапханасы – АҚШ-тың солтүстік-шығысындағы Сиэтл қаласының орталығында орналасқан. Бұл әйнек пен болаттан жасалған әсем ғимараттың негізі. 2004 жылы тұрғызылған. Мұнда 1,45 миллион кітап сыйады. (178 сөз)

alashainasy.kz/.../kanday-hobbi-densaulyikka-pay...

Ә мәтіні.
Әлемнің ең үлкен кітапханасы

«Александрия кітапханасы өртеніп, даңқты бабаларымыздың өнердегі жетістіктерінің алтын қоры сақталған осы кітапхана түгі қалмай жойылып кетті. Осы кітапханадан білім алған, бүкіл әлем мойындаған әл-Фараби туралы деректерді де тек соңғы кезде алыс шетел деректерінен таптық. Отырардың өзінде әл-Фарабиден де білімі жоғары, оған білім үйреткен талай ғалымдардың болуы да мүмкін. Ол заманда кітаптың өте қымбат тұратынын ескерсек, бұл кітапхананы жинауға мол қаржы кеткені анық. Ол кітаптарды сатып алу, жинақтаудан басқа осы кітаптарды сақтайтын үлкен кітапхана ғимараты және ондағы жұмыс істейтін ғалымдарды қаржыландыру қала бюджетіне оңайға түспесе керек.

---

Мұндай үлкен кітапхананы IX ғасыр­да әлемнің жарты бөлігінен байлық тоқтаусыз құйылып жатқан Бағдат халифтері жи­нақтаған. Халиф Әл-Мамун (813-833ж.) Бағдат қаласында «Байт Әл-Хакма» атты ғалымдар үйін ашып, дүниенің түкпір-түкпірінен ғалымдар шақырып, кітапхана қорын әзірлеген. Обсерватория ашқан. Кейін Бағдатта өте үлкен кітапхана жинақтаған. Бұл «Даналық үйінде» Орта-Азияның, гректің, парсының, Мысырдың көптеген ғалымдары жұмыс жасады. Солардың еңбегінің арқасында кейін «араб өркениеті» деген түсінік пайда болды.

«Даналық үйінде» ең бірінші болып Ортаазиялық математик Әл-Хорезми басшылық жасады. әл-Фараби де Бағдат халифінің шақыртуымен Бағдат­қа барған. Осы кездегі Бағдат Халифінің басты уәзірлері Фараб қаласынан болған деген дерек бар. (176 сөз)

Бейсенбай Бекжан «Ана тілі»
А) А мәтінінен негізгі және қосымша ақпаратты анықтаңыз.

Негізгі ақпарат	Қосымша ақпарат

[2]
Ә) А, Ә мәтіндері бойынша көтерілген мәселені анықтауға арналған үш-үш сұрақ құрастырыңыз.

А мәтіні

1. ____________________________________________________________________ 2. ____________________________________________________________________ 3. ____________________________________________________________________
Ә мәтіні

1. ____________________________________________________________________ 2. ____________________________________________________________________ 3. ____________________________________________________________________

[6]
Б) Үстеудің мағыналық түрлерін ажыратыңыз.

Бірге жазылатын үстеулер	Бөлек жазылатын үстеулер

[2]
Балл қою кестесі

Оқылым

Сұрақ	Жауап	Балл
1	Негізгі ақпарат	1
	Қосымша ақпарат	1
2	А мәтіні	3
	Ә мәтіні	3
3	Бірге жазылатын үстеулер	1
	Бөлек жазылатын үстеулер	1
Барлығы		10

---

Жазылым

1. Берілген тапсырманы орындаңыз.

2. Қазақ тіліндегі тыныс белгілерінің түрлері мен қызметін дұрыс қолданып, берілген тақырыптан ауытқымай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып, көтерілген мәселе бойынша келісу-келіспеу себептерін айқын көрсетіп көлемі 100-110 сөзден тұратын «келісу, келіспеу» эссесін жазыңыз.

1. Техниканың біздің елімізде дамығанына келісесіз бе?

2. Францияның Ұлттық кітапханасында 2700 қызметкер жұмыс жасайтынына келісесіз бе?

[10]

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

---