Файл: Емтихан сратары Философия пніні баыттары мен дістері.docx
ВУЗ: Не указан
Категория: Не указан
Дисциплина: Не указана
Добавлен: 11.01.2024
Просмотров: 634
Скачиваний: 5
ВНИМАНИЕ! Если данный файл нарушает Ваши авторские права, то обязательно сообщите нам.
Қорытындылай келетін болсақ, аграрлық, индустриалды және постиндустриалды қоғамның типологиясы, постиндустриализм теорияларын сынаушылардың пікірінше, 19 ғасырдан бастап саяси әлеуметтануда болған эволюциялық схемаларға көп сәйкес келеді, онда дамудың әр келесі кезеңі алдыңғы кезеңнен басталып, бірнеше немесе тіпті бір әлеуметтік немесе экономикалық себептермен анықталған. Осыған байланысты зерттеушілер постиндустриалды қоғамның теориялары ұқсас тұжырымдамалық құрылыстарға тән эволюционизм мен оптимизмді мұра еткенін, сонымен қатар күрделі әлеуметтік шындықты бір жүйені құрайтын элементке – бұл жағдайда технология мен технологияны дамытуға деген ұмтылысты алғанын жиі айтады.
63. Философия тарихындағы мәдениет теориялары
Уникальность 100
"Мәдениет" феномені білімнің әртүрлі салаларында әртүрлі түсіндіріледі. Мәдениет теорияларының негізін салушы философ З.Фрейд болып табылады.
3. Фрейд-мәдениеттің психоаналитикалық теориясын жасаушы. Фрейдтің мәдениетке деген көзқарасы-психоаналитик дәрігердің көзқарасы, ол адамның мәдени және шығармашылық іс-әрекетінің өнімдерінде, ең алдымен, бейсаналық және адам санасында қалыптасқан күштердің қақтығысының, қарама-қайшылығының нәтижесін көреді.
Фрейд мәдениетінің ең толық тұжырымдамасы оның 1930 жылы жарық көрген "мәдениетке қанағаттанбау" атты еңбегінде баяндалған. фрейдтік мәдениет теориясының кейбір үзінділері "обсессивті әрекеттер мен діни жоралар", "Тотем мен тыйым", "Бір иллюзияның болашағы", "Күнделікті өмірдің Психопатологиясы", "Мен және ол" және т. б. сияқты алғашқы еңбектерде терең зерттелген.
Фрейд мәдениетті біздің өмірімізді жануарлар әлемінен ата-бабаларымыздың өмірінен ажырататын және адамды табиғаттан қорғау және адамдар арасындағы қатынастарды реттеу сияқты екі мақсатқа қызмет ететін адами жетістіктер мен институттардың жиынтығы ретінде түсіндіреді.
Классикалық психоанализдің негізін қалаушы тұрғысынан жерді өңдеуге, адамды табиғаттан қорғауға ықпал ететін, оған практикалық пайда әкелетін барлық нәрсе мәдениет әлеміне тікелей байланысты.
Фрейдтің пікірінше, алғашқы шынайы мәдени әрекеттер болды:
а) от жағу,
б) тұрғын үй салу,
в) еңбек құралдарын ойлап табу, соның арқасында адам табиғатқа тәуелділігін күрт төмендетуге мүмкіндік алды.
Алайда, Фрейдтің пікірінше, адам мен табиғат арасындағы осындай қатынастардың орнатылуы ғана емес, белгілі бір қоғамда мәдениеттің бар екендігін көрсетеді. "Мәдениеттің бірқатар талаптары бойынша, - деп жазады ол, - тазалық, сұлулық пен тәртіп ерекше орын алады". Олар өмірлік мәртебеге ие болмаса да, олардың кейбіреулері үшін пайдалы екендігі күмән тудырады, бірақ Фрейдтің пікірінше, оларды қайталама нәрсе ретінде қарастыруға болмайды.
Фрейд мәдениеттің Конституциялық сипаттамаларының қатарына ақыл-ой белсенділігінің жоғары формаларына, интеллектке, ғылым мен өнердің жетістіктеріне құрметпен қараудың болуы жатады. Егер Фрейд атап өткендей, кез-келген елде көркем картиналар мен сәулет ансамбльдерін жасайтын, өлеңдер мен драмалық шығармалар жазатын, зерттеу және оқытушылық жұмыстармен айналысатын адамдарға құрметпен қарау болса, онда мұндай елді Мәдени деп атауға негіз бар.
Фрейд жоғары мәдениеті бар елде философия міндетті түрде дамып, қарқынды діни өмір болуы керек деп баса айтады. Бірақ шынайы мәдени қоғамның ең маңызды ерекшелігі-Фрейд күшті құқықты тануға емес, адамдардың бір-бірінен теңдігі мен өзара тәуелділігі принципін тануға негізделген адамдар арасындағы қатынастардың белгілі бір түрінің болуы деп санайды.
Демек, Фрейд өзінің мәдени теориясын түсіну үшін түбегейлі маңызы бар қорытынды жасайды: "мәдениеттің бірінші талабы-әділеттіліктің талабы".
64. Қазақстардың ұлттық мәдениетінің ерекшеліктері
Уникальность: 100
Қазақ халқының мәдениеті бірегей. Қазақтардың салт-дәстүрлері өте қызықты және алуан түрлі. Қазіргі Қазақстандағы ұлттық дәстүрлер мен ұлттық мәдениетке құрметпен және қамқорлықпен қарайды. Қазақстан мәдениеті тарихи дәстүрлерге өте бай. Қазақ халқының салт-дәстүрлері қонақтың бесбармақ, қуырдақ, шелпек, көже, құмыз және шай ішу сияқты ұлттық тағамдармен тамақтануын талап етеді. Мұның бәрі киіз үйдегі дастархан басында болуы керек . Қазақтар үшін киіз үй-ең қолайлы тұрғын үй. Ол көшпенді халықпен ойлап табылған. Киіз үй кереге, шаңырақ, уықтар, есік , еден және киәздер кіреді. Киіз үйдің ең басты ерекшелігі оның тез құрылып, жиналуында. Ата бабаларымыздың әр жыл мезгілінде күзеуден қыстауға, ал қыстаудан көктеуге көшіп жүретіні бәрімізге мәлім. Киіз үй көп орын алмайттын, жыллы әрі ыңғайлы баспана болатын.
Ұлттық киім-қазақ халқының мәдениетінің бір бөлігі. Ерлер киімі шапанмен киілуі тиіс. Оны жасау үшін барқыт жиі қолданылады . Әйелдерде ұлттық киім мақта ақ костюмнен тұрады, оның үстіне ою-өрнектермен безендірілген барқыт көкірекше киіледі . Егде жастағы әйелдер үшін бас киім ақ жамылғы –"кимешек", ал келіндердің қауырсындарымен әшекейленген биік қалпағы –"сәукеле" .
Тек қазақ халқында музыканттар сайысы - "айтыс" бар. Халық шешендік өнерді жоғары бағалайды, барлық ақындарды, домбыра мен қобыз сияқты ұлттық музыкалық аспаптардың сүйемелдеуімен сайысқа түсетін суырып салма ақындарды қадірлейді .
Сондай-ақ, қазақ халқы өзінің ұлттық ойындарымен ерекше, өйткені ойындар кез-келген мерекенің ажырамас атрибуты болып табылады.
Сәулет құрылыстары: ескерткіштер, кесенелер-еліміздің мәдени игілігі. Әр ескерткіштің артында ғасырлар бойы қалыптасқан және ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан аңыздар бар, осылайша сол кездегі мәдениет пен байлықты сақтайды. Біздің ата - бабаларымыз біздің халқымызды, елімізді мәдени-байытылған, дамыған мемлекет ететін ұлы адамдардың еңбектерін бағалау, сақтау және есте сақтау үшін халқымыздың мәдениетін, әдет-ғұрпын, салт-дәстүрін бізге жеткізе алды. Біздің міндетіміз-болашақ ұрпақтың мақтанышына айналуы үшін осы құнды үлесті сақтау.
Қорытындылай келсек, қазақ халқының ұлттық мәдени ерекшеліктері көздің жауын алатын ерекше көркем және пайдалы бұйымдар болып табылады. Сәулет объектілері өзінің архитектуралық шеберлігімен таңқалдырса, салт дәстүрлер мен ырым-жоламалар халқымыздың бай мәдениетін көрсетеді.
65. Қазақ философиясының қалыптасып дамуының тарихи кезеңдері
Уникальность 100
Қазақ философиясының тарихын үш кезеңге бөлуге болады:
- алдын-ала философия (ежелгі дәуірден IX ғасырға дейін) - әлсіз қалыптасқан сана байқалады, ол ішкі ойлаудың субъективті және объективті қарама-қайшылығын анық ажырата алмайды, ол жеткілікті үйлесімді, дәлелді және дәлелді теорияны құра алмайды; психологиялық образ эмоционалды деңгейде, ойлардың нақты байланыссыз салынған;
- философиялық кезеңнің өзі (XI ғасырдан XIX ғасырдың аяғына дейін) - мұнда объективті және субъективті сана деңгейінде айқын ерекшеленеді; оның негізін ойшылдар түсінетін және белгілі бір тұжырымдамалардың теориясы мен қалыптасуына әкелетін формальды-логикалық операциялар арқылы қолданатын категориялар мен ұғымдар құрайды; философиялық ілімдердің ауқымы мен арсеналы кеңейді, ойлау дәрежесі тереңдей түседі және алынған нәтижелердің көлемі мен сенімділігі артады;
- қазіргі кезең (ХХ ғасырдың басынан бастап) - классицизмге бейімделуімен, бүкіл әлемдік тарихи-философиялық процесті қамтуға, теориялық және әдіснамалық багажмен, әлеуметтік-мәдени құндылықтармен байытуға және осының бәрін ұлттық философияның жалпы және ерекше сәттерінде нақты дамуына бұруға деген ұмтылысымен ерекшеленеді; ең алдымен, зерттеу құралдарын, тарихи дереккөздерді, философияның келбетін табуға, ұлттық философияның табиғатын, оның әртүрлі факторлармен шартталуын, жалпы адамзаттық әлеуметтік-философиялық Ойдағы өз орнын анықтауға деген ұмтылыс.
Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері қазақстандық гуманитаристиканың философиялық әлеуеті ашылуда. Перде көзден құлап кеткендей. Әлемдік мәдениеттің алдыңғы беттері, Шығыс пен Батыстың Әлемдік философиялық ойының барлық байлығы ашылады. Қазақстандық философиялық мектеп өзінің дамуы мен өсуі үшін бұрын-соңды болмаған серпін алды.
"Қазақ философиясы" термині танылып, алдағы зерттеулердің проблемалық өрісі анықталғанға дейін біз көп нәрсені бастан өткердік. Мысалы, ҚР БҒМ Ғылым комитетінің Философия және саясаттану институтында қазақ философиясы бөлімі ашылды, қазір ол жетекші, базалық бөлімдердің бірі. Содан бері ақындық қазақ дүниетанымының өзіндік ерекшелігін, бірегейлігін, көшпенділік философиясын ашатын, дала өркениетінің еркіндікті сүйетін рухын білдіретін жұмыстар топтамасы жарияланды.
Бүгінгі жаһандану дәуірінде өркениеттің көшпенді тұрпатының ерекшелігін түсіну еуропоцентризмді түбегейлі сынай отырып, көшпенді халықтар тарихының құндылығын, олардың материалдық және рухани мәдениетін, қоғамдық және мемлекеттік құрылымын тани отырып, елеулі түрде қайта қаралуда. "Көшпенділік жағдайында философиялық дүниетанымның даму формалары туралы мәселе ерекше назар аударуға тұрарлық. Философия дербес теориялық білім және ойлау дәстүрі ретінде, - деп атап өтті ҚР ҰҒА Академигі, философия ғылымдарының докторы А.Н. Нысанбаев, - тек отырықшы елдерде ғана емес, пайда болады және дамиды... философиялық түсінік іс жүзінде жасырын түрде, мысалы, діни философияда, көркемдік философияда, поэтикалық философияда дами алады. Қазақ философиясы-адам мен әлемнің ерекше поэтикалық қабылдауы мен сезімімен өзінің бірегей космосын жасаған дала мәдениетінің өзіндік сана-сезімі. Егер философияны оның бастапқы мағынасында жан – жақты логикалық білімнің ерекше түрі ретінде ғана емес, даналыққа, өзін-өзі тануға және өмірді түсінуге деген махаббат ретінде түсінсе, онда Ш.Уәлихановтың соңынан толық құқығы бар көптеген дала жыршылары мен ақындарын көшпелі философтар деп атауға болады".
66. 19-20 ғасырлардағы қазақ философиясы
Уникальность 100
Жаңа пән ретінде қазақ философиясының тарихы 19 ғасырдың аяғы мен 20 ғасырдың басында бастау алады.
Кеңес заманында бұл сала дәстүрлі түрде Ш.Уәлиханов, А. Құнанбаев, Ы. сияқты ойшылдардың сөзсіз маңызды атауларымен шектелді. Алтынсарин іс жүзінде зерттелмеген. Бүгінгі таңда философтардың белгілі бір бөлігінің арасында оның бар екенін жоққа шығаратын пікір бар. Алайда, бәріне қарамастан, қазақ философиясы болған және солай. Оның үстіне, зерттеушілердің пікірінше, оның 25 ғасырлық тарихы бар. Оның негізгі бағыттары:
- аңғал-диалектикалық ойлар;
- бастапқы дүниетанымдық бағдарлар;
- Дін және еркін ойлау формалары туралы философиялық ойлар;
- адамгершілік мәселелері;
- адамтану немесе человекознание;
- зорлық-зомбылық, ұлттық келісім және т. б. идеялары.
Әңгімешілер мен әншілер, ақындар мен жыраулар, саясаткерлер мен батырлар, хандар мен қолбасшылар - олардың барлығы әртүрлі деңгейде өздерінің дарыны мен ақыл-ойының арқасында объективті әлемнің қасиеттері, адам мен адамның қарым-қатынасы туралы ойлап, пайымдап, халықтың философиялық дәстүріне белгілі бір үлес қосты. Алайда, олар объективті жағдайларға байланысты дамыған философиялық ілім жасай алмады, дегенмен олар өз дәуірінің әлеуметтік дамуының негізгі тенденциясын білдірді. Бұл ілімнің элементтері:
- білімнің кейбір жақтарының сипаттамасы;
- еркін ойлау негіздері;
- деистік және пантеистік көзқарастар;
- гуманизм;
- этикалық мәселелер;
- құқық саясаты және мемлекет, қоғам, адамның мағынасы туралы философиялық пайымдау.
Ұлттық философияның қалыптасуының бұл аспектілері адамның танымдық іс-әрекетінің біржақтылығына, консерватизмге және тоқырауға қарсы бағытталған, білімді игеруге шақырған, қазақ халқының прогрессивті дамуына кедергі келтіретін күштерге қарсы бағытталған. Бұл шынайы патриотизмді, Отанға және халыққа деген сүйіспеншілікті, ата-бабаларды құрметтеуді, жақсы болашаққа ұмтылуды насихаттаған ұлттық философияны дамытудың өзіндік ерекшелігі болды.
Қазақтардың бай өмірлік тәжірибесі халық даналығына ойлаудың ерекше тәсілін табуға мүмкіндік берді - жалпы философия тарихында бірегей философиялық құбылыс болып келген, ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа сақталған, көбейген және Сақталған құпия ойлардың өміршеңдігін беретін ауызша шығармашылық. Халық өмірінің бейнесі, оның өзін-өзі тануы мен өзін-өзі тануы, болашақ туралы ойлар, шынайы руханияттың шынайы элементтері, Отаны мен жақындары үшін азап шегу, қандас тайпалармен бірігуге деген ұмтылыс ұлттық философияның қалыптасуы мен дамуының маңызды жағын құрайтын ұлттық дүниетанымда кең көрініс тапты. Халық эпостары, эпостар мен аңыздар, лирикалық және күнделікті өлеңдер, мақал-мәтелдер, адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас, саяси және экономикалық пайымдаулар өз заманының тиісті білім теориясының дүниетанымының жеткілікті дамыған деңгейін көрсетеді.
Қорытындылай келсек, қазақ философиясының тарихы халық тарихының ең мазмұнды бөлігі болып табылады. Ұлттық идеялардың бай элементтері мен оларды тану тәсілдері философиялық білімде көрініс тапты. Бұл қазақ философиясының айрықша ерекшелігін құрайды, себебі тарихи байлық пен ұлттық ой бір-бірімен тоғысып, өзара байытылып, ұлттық философияның негізін құрады.