Актэтнае апытанне больш таннае і зручнае, дае магчымасць ахапіць вялікую колькасць чытачоў. Надзейнасць атрыманай з дапамогай анкеты інфармацыі забяспечваецца строгім выкананнем патрабаванняў методыкі і тэхнікі складання анкеты.

Спачатку на падставе мэтаў, задач і гіпотыз праграмы складаецца план анкеты. У ім азначаюцца асноўныя тэмы апытання. Перш чым фармуляваць пытанне анкеты, трэба правесці інтэрпрэтацыю асноўных паняццяў. Гэта значыць – звесці абстрактныя паняцці да сістэмы характарыстык, якія можна назіраць і вымяраць. Такія характарыстыкі ў сацыялогіі называюць індакатарамі. Кожнаму з выбраных індакатараў адпавяда адно, альбо некалькі пытанняў анкеты.

Звычайна анкета мае тры часткі: уступ, альбо ўваходная частка, асноўная частка і “паспартычка”. Уступ уяўляе сабой зварот да чтача, у якім коратка растлумачваецца: хто дзеля чаго прводзіць апытанне і як мяркуецца выкарыстаць яго вынікі. Абавязкова трэба таксама ўвесці чытача ў тэхніку запаўнення анкеты. Ён павінен дакладна ведаць, што трэба рабіць, адказваючы на пытанні: дзе падрэсліць, дзе закрэсліць, дзе абвесці кружком, а ў якім выпадку напісаць адказ самаму. Заканчываецца зварот падзякай за згоду прыняць удзел у апытанні.

Асноўная частка анкеты ўяўляе сабой пералік пытанняў. Ад таго, як яны сфармуляваны залежыць вынік даследавання. Пытанні бываюць адчыненыя, зачыненыя і змешаныя. Адчыненае пытанне прадугледжвае свабодны адказ рэспандэнта. У зачыненым пытанні ўсе варыянты адказаў сфармуляваны і чытачу трэба толькі выбраць той варыянт, які адпавядае яго пункту гледжання. Змешаныя пытанні разам з варыянтам адказаў маюць месца дзеля свабоднага выказвання думак рэспандэнта. Кожны з адзначаных тыпаў пытанняў мае свае станоўчыя і адмоўныя бакі.

Галоўны недахоп адчыненых пытанняў – цяжкасць іх апрацоўкі. Нам не заўсёды зразумела, што меў на ўвазе чытач, адказваючы на пытанне, таму пры апрацоўцы часта скажаецца сэнс адказу. Адчыненыя пытанні мэтазгодна дапаўняць і кантраляваць зачыненымі альбо змешанымі.

Пастаноўка зачыненых пытанняў патрабуе выканання шэрагу правіл:

1. Трэба прадугледзіць усе магчымыя варыянты адказу.

2. Пры адказе часцей за ўсё выбіраюць першыя варыянты, таму першым павінен быць найменш верагодны варыянт.

3. Усе варыянты адказаў павінны быць аднолькавай даўжыні.

4. Нельга камбінаваць некалькі ідэй у адной фразе.

5. Усе варыянты адказаў павінны друкавацца на адной старонцы.

6. Неабходна даць магчымасць апытваемаму ўхіліцца ад адказа, прадугледзіўшы варыянт: “цяжка сказаць”, “не памятаю”, “не ведаю” і г.д.

Незалежна ад таго, да якога тыпу адносіцца пытанне, яно павінна быць сфармулявана ясна і зразумела. Нельга выкарыстоўваць спецыфічныя, прафесійныя тэрміны, анпрыклад: “Бібліятэчна-бібліяграфічныя веды”, “Давдачна-пошукавы апарат” і г.д., калі анкетаванне праводзіцца сярод чытачоў. Нельга спалучыць некалькі пытанняў ў адным, напрыклад: “Ці карыстаецеся Вы каталогамі і картатэкамі? У якіх выпадках?” Тут невядома, на якое з апытанняў адкаўваюць чытачу: аб карыстанні каталогамі, картатэкамі? Ці аб тым, калі яны яму патрэбны? Трэба ўстрымлівацца ад пытанняў тыпу: “Ці любіце Вы …?”, “Ці падабаецца Вам … ?”, “Ці робіце Вы …?”, бо сама іх фармулёўка наводзіць на станоўчы адказ. Лепш тое ж самае спытацца інакш: “У якой меры (ступені) Вам падабаецца, ці не падабаецца …?”, а варыянтамі адказаў: “вельмі падабаецца”, “хутчэй падабаецца, чым не”, “хутчэй не падабаецца”, “Зусім не падабаецца” і “цяжка сказаць”.

---

Ад таго, як размешчаны пытанні ў апросным лісце таксама многае залежыць. Пачынаць трэба з лёгкіх пынанняў і паступова “весці” чытача да больш складаных. У сярэдзіне анкеты раюць даць чытачу трошкі “адпачыць”, задаўшы некалькі лёгкіх пытанняў. Затым ідуць самыя складаныя пытанні, і ў канцы – зноў лёгкія. Усе пытанні нумаруюцца. Трэба пазбягаць вялікіх анкет. Адказ павінен займаць не больш поўгадзіны.

Закачваецца анкета “паспартычкай”. Гэта пытанні аб сацыяльным становішчы і бібліяграфічных звестках рэспандэнта. Распаўсюджанай памылка бібліяграфічных апытанняў з’яўляецца знаходжанне такіх пытанняў у пачатку анкеты. Лічыцца, што такая тактыка адштурхоўвае чытача ад апытання і не спрыяе яг поспеху. “Паспартычка” павінна быць як мага больш кароткай, уключаць толькі самыя неабходны пытанні.

У канцы анкеты абавязкова падзякаваць чытача за ўдзел у апытанні. Можна папрасіць выказаць свае заўвагі і меркаванні.

Вядома, што кожны з этапаў сацыялагічнага даследавання чытання – ад распрацоўкі тэарэтцчнай канцэпцыі да аналізу атрымання даных – з’яўляецца неабходным элементам праграмы і ўносіць сваю долю ў забеспячэнні надзейнасці канчатковых выікаў. Пры гэтым памылкі, зробленыя на адным з этапаў даследавання, нельга выправіць нават самай высокай якасцю выканання на іншых этапах. Аднак менавіта этап абгрунтавання методыкі збору эмпірычных даных з’яляецца найбольш адказным.

20. Шкалы вымярэння сацыяльных паказчыкаў і межы іх ужывання ў даследваннях чытання.

Каб згрупаваць даныя, упарадкаваць іх і прааналізаваць, неабходна спачатку памерыць тыя парметры, якія нас цікавяць з пункту гледжання выканання мэтаў і задач даследвання. Памерыць – гэта значыць параўнаць аб’ект, які мы памяраем, з нейкім эталонам і атрымаць лічбавае выражэнне ў пэўным масштабе альбо шкале.

Вымярэнне ў сацыялагічным даследаванні чытання праходзіць тры этапы:

1. Вызначаецца аб’ект ці аб’екты вымярэння: што ці каго мы будзем вывучаць. Напрыклад, калі мы вывучаем чытацкую актыўнасць, неабходна вызначыць, якіх чытачоў мы будзем вывучаць, дзе будзем праводзіць доследы: у бібліятэцы, дома, на рабочм месцы і г.д.

2. З дапамогаю інтэрпрэтацыі паняццяў адказваем на пытанне: што патрабуецца памерыць, якія характарыстыкі нас цікавяць? Адносна чытацкай актыўнасці гэта частата наведванняў і інтэнсіўнасць чытання.

3. Нарэшце, даказваючы на пытанне “як”, пры дапамозе якога індыкарата мы памяраем тую ці іншую характарыстыку, мы выходзім на канкрэтныя адзінкі: колькасць наведванняў у пэўны адрэзак часу, колькасць прачытаных кніг за адпаведны перыяд і г.д.

Інтэрпрэтацыя паняццяў дапамагае акрэсліць лагічную структуру вывучаемай з’явы і на гэтай падставе складаць анкеты, бланкі інтэрв’ю у якіх кожнае пытанне ўяўляе сабой шкалу колькаснага вымярэння якасных з’яў. Інтэрпрэтаваныя паняцці ляжаць у аснове пытанняў анкет, а індыкатары вызначаюць варыянты адказаў. Такім чынам анкета, бланк інтэрв’ю выступаюць у якасці інструментаў вымярэння. Менавіта з дапамогаю ўключаных у іх пытанняў ажыццяўляецца групоўка, класіфікацыя тых, ці іншых якасцяў, характарыстык, а ў выніку – пазнанне вывучаемага аб’екту.

---

У сацыялагічным даследаванні ўжываюцца ў асноўным тры тыпы шкал; намінальная, рангавая і інтэрвальная.

Намінальная шкала называецца таксама неўладкаванай шкалой нзваў. Падзеі, аб’екты, харатарыстыкі групуюцца ў ё па падабенству і не больш таго. Прыкладам можа быць групоўка па сацыяльна-демаграфічных прыкметах чтачоў, па звароту да таго ці іншага жанру літарартуры. Такая шкала не паказвае адносін паміж групамі ў тым сэнсе, што адна лепш за другую, але колькасць адказаў на кожнае пытанне ўжо дае істотную інфармацыю. Вось некалькі прыкладаў ужывання намінальнай шкалы пры распрацоўцы пытанняў: “Да якіх газет (часопісаў) Вы звяртаецеся ў бібліятэцы?”. Аудыторыя групуецца па прыкметах падабенства прыхільнасці да пэўных выданняў. Альбо: “Чым Вы звачайна займаецеся ў вольны час? – па характару правядзення дасуга.

Рангавая (парадкавая) шкала ўжываеццца для памеру інтэнсіўнасці адносін, альбо ацэнак той ці іншай з’явы. Пазіцыі гэтай шкалы размешчаны ў строгім парадку ад найбольш значнага да найменш значнага і наадварот. Напрыклад: “У якой меры Вы задаволены, ці не задаволены работай чытальнай залы нашай бібліятэкі?”1). Вельмі задаволены. 2). Задаволены, але не зусім. 3). Хутчэй не задаволены. 4). Зусім не задаволены. 5). Цяжка сказаць.

Ці такі варыянт фармулёўкі пытання: “Кажуць, што бібліятэкі патрабавальны толькі тым, хто вучыцца, альбо займаецца навукай? А як на Ваш погляд?”

1). Абсалютна згодна. 2). Хутчэй згодна, чым не. 3). Хутчэй не згодна.

4). Зусім не згодна. 5). Не ведаю, не думаў аб гэтым.

З дапамогай інтэрвальнай шкалы памяраюцца ўласцівасці, якія можна адлюстраваць з дапамогай лічбаў. Прыкладам можа быць шкала для памеру інтэнсіўнасці чытання з інтэрваламі: 1, 2 – 5; 6 – 10; 11 – 20; 21 – 50, больш 50. Нельга каб інтэрвал пачынаўся і заканчываўся з адной лічбы: 6 – 10; 10 – 20; 20 – 40 і г.д. У дадзеным выпадку невядома да якога інтэрвала аднесці аб’екты са значэннем 10, 20, 40.

Кожная з разгледжаных шкал дае магчымасць аналізаваць атрыманыя вынікі рознымі спосабамі і выяўляць заканамернасці і тэндэнццыі вывучаемай з’явы.

21. Колькасны аналіз вынікаў даследвання чытання.

Количественный или вариационно-статистический, анализ заключается в вычислении коэффициентов правильного решения задач, частоты повторения наблюдаемых психических явлений. Для сравнения результатов исследований по разным количеством задач или различным количественным составом группы пользуются не абсолютными, а относительными, преимущественно процентными показателями. При количественном анализе результатов исследования зачастую используют среднее арифметическое из всех исследований того или иного психического процесса или индивидуально-психологической особенности. Для того чтобы сделать выводы о вероятности среднего арифметического, исчисляют коэффициент отклонений от него отдельных показателей. Что меньше отклонения показателей отдельных исследований от среднего арифметического, то показательнее оно является для исследований психологической особенности личности.

---

Каб згрупаваць даныя, упарадкаваць іх і прааналізаваць, неабходна спачатку памерыць тыя парметры, якія нас цікавяць з пункту гледжання выканання мэтаў і задач даследвання. Памерыць – гэта значыць параўнаць аб’ект, які мы памяраем, з нейкім эталонам і атрымаць лічбавае выражэнне ў пэўным масштабе альбо шкале.

Вымярэнне ў сацыялагічным даследаванні чытання праходзіць тры этапы:

1. Вызначаецца аб’ект ці аб’екты вымярэння: што ці каго мы будзем вывучаць. Напрыклад, калі мы вывучаем чытацкую актыўнасць, неабходна вызначыць, якіх чытачоў мы будзем вывучаць, дзе будзем праводзіць доследы: у бібліятэцы, дома, на рабочм месцы і г.д.

2. З дапамогаю інтэрпрэтацыі паняццяў адказваем на пытанне: што патрабуецца памерыць, якія характарыстыкі нас цікавяць? Адносна чытацкай актыўнасці гэта частата наведванняў і інтэнсіўнасць чытання.

3. Нарэшце, даказваючы на пытанне “як”, пры дапамозе якога індыкарата мы памяраем тую ці іншую характарыстыку, мы выходзім на канкрэтныя адзінкі: колькасць наведванняў у пэўны адрэзак часу, колькасць прачытаных кніг за адпаведны перыяд і г.д.

Інтэрпрэтацыя паняццяў дапамагае акрэсліць лагічную структуру вывучаемай з’явы і на гэтай падставе складаць анкеты, бланкі інтэрв’ю у якіх кожнае пытанне ўяўляе сабой шкалу колькаснага вымярэння якасных з’яў. Інтэрпрэтаваныя паняцці ляжаць у аснове пытанняў анкет, а індыкатары вызначаюць варыянты адказаў. Такім чынам анкета, бланк інтэрв’ю выступаюць у якасці інструментаў вымярэння. Менавіта з дапамогаю ўключаных у іх пытанняў ажыццяўляецца групоўка, класіфікацыя тых, ці іншых якасцяў, характарыстык, а ў выніку – пазнанне вывучаемага аб’екту.

Такім чынам, пры аналізе даных можна карыстацца самымі простымі спосабамі ў наступнай паслядоўнасці:

1. Упарадкаванне даных па кожнай асобнай прыкмеце ў бок іх узбуйнення.

2. Выяўленне сярэдніх тэндэнцый, мадальных груп, сярэдніх значэнняў.

3. Пабудова табліц сапражэння шляхам працэнтавання і выяўленне ўзаемасувязі і ўзаемазалежнасці альбо ўплыву вывучаемых уласцівасцяў і паказчыкаў.

Тэарэтычны аналіз сацыялагічнай інфармацыі аб чытачах і чытанні ўключае наступныя дзеянні:

• асэнсаванне сацыялагічных фактараў у рамках тэарэтычнай канцэпцыі, распрацаванай у праграме, альбо ў тэорыі чытання;

• апісанне вывучаемай з’явы – высвятленне фактараў і сувязей паміж імі;

• больш складанай задачай з’яўляецца растлумачэнне вывучаемыай з’явы;

• найбольш складанай і адказнай задачай служыць стварэнне тэорый і рэкамендацый для далейшага развіцця бібліятэчнага абслугоўвання чытачоў.

Апісанне дазваляе ўвесці факты ў навуковы зварот; растлумачэнне сведчыць, што вывучаемы аб’ект падпарадкоўваецца пэўным законам; стварэнне тэорыі дае магчымасць прагназаваць ход далейшага развіцця той справы, дзеля якой і праводзіцца даследванне.

---

Такім чынам, сацыялагічнае даследванне чытання ва ўмовах бібліятэкі – гэта шэраг паслядоўных аперацый, падпарадкаваных пэўнай логіцы і патрабаванням сучаснай навукі.

22. Чытанне дзяцей і падлеткаў як аб’ект даследвання.

Узрост ад 6 да 9 гадоў. У ім развіваецца рацыянальнае і крытычнае стаўленне да асяроддзя. Гэта выражаецца ў фарміраванні і разуменні сваіх інтарэсаў і густаў, сваіх поглядаў і ацэнак. З’яўляецца асэнсаваная патрэбнасць ў душэўным жыцці, ўзнікае сфера «патаённага» Я, куды дарослыя не дапускаюцца, альбо дапускаюццая з абмежаваннямі. На гэтым этапе ствараюцца ўмовы для аўтаномнага культурнага самаразвіцця, адбываецца суб’ектыўнае асэнсаванне спецыфічнай уласнай пазіцыі ў адносінах да культуры. Самім дзіцяцей закладваюцца на гады асновы ўласнага (свабоднага) культурнага развіцця, і робіцца гэта часам незалежна ад рэалій сістэма асветы. Метавіта таму роля бібліятэкі і бібліятэкара як разумнага чулага дарослага, не звязанага з дзіцяцей фармальнымі сувязямі, набывае найважнейшае значэнне. Калі ўпусціць гэты перыяд у развіцці, дык у далейшым вылікія пласты культуры, у тым ліку, і кніжнай, ужо ніколі ні будуць даступнымі асобе. Гэта – этап стварэння ўласна субкультуры дзяцінства, захаванне і развіццё якой – адна з галоўных задач дзіцячай бібліятэкі. Дзеці ўсё чшчэ адчуваюць сваю ўключанасць у агульную культуру, але шукаюць у ёй сваё, і ствараюць сваё.

Дзіця перажывае цяжкі перыяд свайго чытацкага развіцця: пераход ад слухача, гледача да чытача. Працэс авалодання тэхнікай чытання на першых парах стварае перашкоды творчаму ўспрыманню тэкста. Самае галоўнае на першапачатковым этапе – дабіцца каб дзіця чытала без прымусу. Прымус і ўціск на гэтым этапе могуць назаўсёды адбіць жаданне чытаць.

Супярэчнасць паміж невысокай тэхнікай чытання і высокімі магчымасцямі ўспрымання пераадольваецца з дапамогаю гучнага чытання, прагляду экранізацый, ілюстрацый, стварэння інсцэніровак па любімых кнігах, абмеркавання прачытанага.Вялікую ролю адыгрывае стымуляванне творчай дзейнасці: малявання, лепкі, стварэння лялек для лялечнай інсцэніроўкі, непасрэднага ўдзелу ў інсцэніроўках. Літаратурныя гульні, віктарыны па творах дзіцячай літаратуры таксама прыцягваюць дзяцей да больш актыўнага чытання.

У гэтым узросце чытачы вельмі даверлівыя, таму іх супрацоўніцтва з дарослымі, якія цікавяцца іх чытаннем, мае вялікае значэнне ў фарміраванні адносін да кнігі і чытання, выхаванні любові да чытання.

Дзіця малодшага школьнага ўзросту яшчэ не разглядае кнігу як крыніцу ведаў, інфармацыі. Для яго пакуль што няма істотнай розніцы праміж мастацкай і навукова-пазнавальнай кнігай. Няма яшчэ заматнай розніцы ў чытанні хлопчыкаў і дзяўчынак. Усе яны любяць кнігі аб жывёлах, раслінах, навакольным асяроддзі, захапляюцца казкамі і прыгодніцкімі гісторыямі. У кола чытання трапляюць і першыя энцыклапедычныя выданні для дзяцей. У іх юныя чытачы знаходзяць звесткі аб тым, што іх асабліва цікавіць.

---

Смотрите также файлы

• БГУИР ВвРТУ КР 1 Вар 6.docx

• БГУИР ВвРТУ Лаб 1 ИССЛЕДОВАНИЕ ОСНОВНЫХ ПАРАМЕТРОВ И ХАРАКТЕРИСТИК АНАЛОГОВЫХ ЭЛЕКТРОННЫХ СХЕМ.docx

• БГУИР ОАиП КР 1 Вар 10.docx

• БГУИР Англ. яз КР 1 Вар 5.docx

• БГУИР Англ.яз КР 2 Вар 5.docx